අම්මලා අහන්නේ මගේ පුතා ජීවත්වෙනවාද මියගිහින්ද කියලා විතරයි – ආචාර්ය නිමල්කා ප්‍රනාන්දු

අතුරුදහන් වූ තැනැත්තන් පිළිබඳ (ඕඑම්පී) කාර්යාලයට මේ දක්වා ලැබී ඇති පැමිණිලි මත පදනම්ව අතුරුදහන්වූවන්ගේ ලැයිස්තුවක් 2020 නොවැම්බර් 26 වන දින ප්‍රසිද්ධියට පත්කළා. මේ ලැයිස්තුව මුල් කරගෙන අතුරුදහන්වූවන්ගේ කාර්යාලය කරන කාර්යභාරය පිළිබඳව ආචාර්ය නිමල්කා ප්‍රනාන්දු සමඟ 2020 නොවැම්බර් 27 වන දින පැවැත්වූ සාකච්ඡාවකි මේ.

• අම්මලා අඬ අඬා අහනවා මගේ දරුවා ජීවත් වෙනවාද, නැද්ද කියලා මට හොයලා කියන්න කියලා. එයාලා කවදාවත් අහන්නේ නැහැ මගේ පුතා මැරුවෙ කව්ද කියලා. මගෙ පුතා මැරුවෙ ඇයි කියලා අහන්නේත් නෑ. එයාලා අහන්නේ මගේ දරුවා ඉන්නවාද, මැරිලාද කියලා විතරයි.

■ පවිත්‍රා රූපසිංහ

දැනට ප්‍රසිද්ධ කර තිබෙන අතුරුදහන්වූවන්ගේ ලයිස්තුවේ ස්වභාවය සහ පදනම කුමක්ද?

අතුරුදහන්වූවන්ගේ කාර්යාලයට පැමිණිලි ලැබෙන ආකාර කිහිපයක් තිබෙනවා. ඍජුවම පැමිණිලි ලැබෙන අවස්ථා තිබෙනවා. තවත් දිස්ත්‍රික් ලේකම් කාර්යාල හරහා ජාතික ඒකාබද්ධතා සහ ප්‍රතිසන්ධාන අමාත්‍යාංශය රැස්කරලා, පසුව අතුරුදහන් වූ කාර්යාලයට යොමුකළ පැමිණිලි තිබෙනවා. අතුරුදහන්වූ තැනැත්තත් පිළිබඳ කාර්යාලයේ ඉල්ලීම් ප්‍රකාරව ක්‍රියාන්විතයේ නියැළී සිටියදී අතුරුදහන්වූ සිය සාමාජිකයන් පිළිබඳ ත්‍රිවිධ හමුදාව විසින් සපයන ලද තොරතුරු ඇතුළත් පැමිණිලි තිබෙනවා. මේ සියලු පැමිණිලි අතරින් විමර්ශන අවසන් කර ඇති තැනැත්තන්ගේ තොරතුරු මෙම එළිදැක්වූ ලැයිස්තුවේ අඩංගුයි.

එම තැනැත්තන්ගේ විස්තරය ගතහොත්, ක්‍රියාන්විතයේදී අතුරුදහන්වූ අයගේ නම, යොමු අංකය, අතුරුදහන්වූ දිනය, එම තැනැත්තාට ත්‍රිවිධ හමුදාව හෝ පොලීසිය විසින් ලබාදී ඇති සේවා අංකය, අතුරුදහන්වූ එම තැනැත්තාගේ නිලය, අතුරුදහන්වුණු ස්ථානය සහ රෙජිමේන්තුව සඳහන් වෙනවා. සමාජයේ අතුරුදහන්වූවන්ගේ යොමු අංකය, නම, එම තැනැත්තා අතුරුදහන් වුණු දිනය සහ අවසන් වරට පදිංචිව සිටි දිස්ත්‍රික්කය මේ ලැයිස්තුවේ සඳහන් කර තිබෙනවා. තවත් යමක් මෙහිදී මා මතක් කරනවා. අතුරුදහන්වූවන් පිළිබඳ කාර්යාලයට අදාළ නොවන අතුරුදහන්වීම් සම්බන්ධ පැමිණිලි සහ තොරතුරු මේ ලැයිස්තුවට ඇතුළත් වන්නේ නැහැ.

ඒ ආකාරයට අතුරුදහන්වූවන් පිළිබඳ කාර්යාලය, අතුරුදහන්වූවන් ලෙස සලකන්නේ කවුරුන්ද?

අප අතුරුදහන්වූවන් කියන්නේ, පැහැරගෙන යාම්, සන්නද්ධ ගැටුම්, දේශපාලන නොසන්සුන්තා සහ සිවිල් කැරලි කෝලාහලවලදී අතුරුදහන්වූවන් පමණයි. එහිදී ජාති, ආගම්, කුල හෝ දේශපාලන භේද, ස්ත්‍රී පුරුෂ භේද ආයතනය සලකා බලන්නේ නැහැ. යුද්ධයෙන් අතුරුදහන්වූවන් කෙරෙහි පමණක් සලකා බලනවා කියලා දෙයකුත් ඕඑම්පීයට නැහැ. 1971, 88/89 තත්වයන් තුළදීත් සිදුවුණු අතුරුදහන්වීම් ගැන ආයතනය අවධානය යොමුකර තිබෙනවා. මාතර දිස්ත්‍රික්කයේ අතුරුදහන්වූවන් 548 දෙනෙකුගේ තොරතුරු ලැයිස්තුවේ අඩංගු වෙනවා. ඊට අමතරව ක්‍රියාන්විතයේදී විරුවන් 5100 ක් පමණ අතුරුදහන් වෙලා තිබනවා. ඔවුන් ගැනත් විමර්ශන අප කරනවා. මඩකලපුව දිස්ත්‍රික්කයේ තමයි වැඩිම පැමිණිලි ප්‍රමාණයක් වාර්තා වෙන්නේ. එය පන්දහසකට වැඩියි. මඩකලපුව දිස්ත්‍රික්කයේ විමර්ශන තාමත් සිදුවෙමිනුයි තියෙන්නේ. මහනුවර දිස්ත්‍රික්කයේ අතුරුදහන්වූවන් 549කගේ විස්තර ඇතුළත් වෙනවා. කුරුණෑගල 382ක් වාර්තා වෙනවා.

මෙම ලැයිස්තුව එළිදැක්වීමෙන් පසු අතුරුදහන්වූවන්ගේ ආදරණීයයන් සමඟ ආයතනයට ඇති වගකීම අවසන් වෙනවාද?

නැහැ. මේ ලැයිස්තුව ප්‍රකාශයට පත්වීමෙන් පසු අතුරුදහන්වූවන්ගේ ඥාතීන්ට එහි පැවතිය හැකි ඕනෑම ගැටලුවක් පිළිබඳව සාකච්ඡා කිරීමට ආයතනය ආරාධනා කරනවා. ඒ වගේම මෙම ලැයිස්තුවේ සඳහන් වන තැනැත්තෙක් පිළිබඳව පොදු සමාජයේ කිසිවකු වැඩිමනත් යමක් දන්නේ නම් එය ආයතනයට ලබාදීමට අවස්ථාව ලැබෙනවා. ඇත්තටම ආයතනය එසේ තොරතුරු දන්නේ නම් ලබාදෙන ලෙස ඉල්ලා සිටිනවා කිව්වොත් හරි. ඒ වාගේම මේ ලැයිස්තුවේ කිසියම් අතුරුදහන්වූවකු පිළිබඳ තොරතුරු ඇතුළත් නැත්නම්, ඒ තැනැත්තා පිළිබඳව තවමත් විමර්ශන සිදුවෙමින් තිබෙන බව ඒ තැනැත්තාගේ ආදරණීයයන්ට කිව යුතුයි.

අතුරුදහන්වූ තැනැත්තන් පිළිබඳ විමර්ශන කොමිෂන් සභා ගණනාවක් ලංකාවේ තිබුණා. නමුත් මෙසේ තොරතුරු ඒකාබද්ධ කර ප්‍රසිද්ධියට පත්කරන ලද නිල වාර්තාවක් දකින්නේ පළමු වරටයි. මොකක්ද මේ ආයතනයේ විශේෂත්වය? 

ලංකාවේ ජීවත්වන සෑම ජන කොටසකගේම අම්මාවරුන්, දියණියන් සහ බිරින්දෑවරුන් පිරිසක් අතුරුදහන් වුණු පුතා, ස්වාමි පුරුෂයා, සහෝදරයා වෙනුවෙන් වේදනා විඳිනවා. ඒ පීඩාවන්ට විසඳුමක් ඕනෑ. ඔවුන්ට කතාකරන්න තැනක් අවශ්‍යයි. අතුරුදහන්වූවන්ගේ ලෝක ශ්‍රේණිගත කිරීම්වල ලංකාව ඉන්නේ ඉහළම තැනක. ලංකාවේ ඉදිරි අනාගතයේදී මෙවන් අතුරුදහන්වීමට ඉඩක් නොලැබෙන බවක් මෙම ආයතනය සාක්ෂියක් වෙනවා. මේ ආයතනය ජනතාවට වගකියන ආයතනයක් විදියට හඳුන්වන්න මං කැමතියි.

අනෙක් කාරණය තමයි අතුරුදහන්වූවන්ගේ කාර්යාලය ස්ථාවර කාර්යාලයක්. ප්‍රාදේශීය වශයෙනුත් කාර්යාල පිහිටුවා තිබෙනවා. පෙර තිබුණු කොමිෂන් සභා තාවකාලික කාල රාමුවක් තුළයි ක්‍රියාත්මක වුණේ. එල්.එල්.ආර්.සී., උදලාගම කොමිසම, මැක්ස්වෙල් පරණගම කොමිසම සහ හිටපු ජනාධිපති චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග පත් කළ කලාපීය කොමිසම් යනාදිය කලින් තිබුණා. ඒ වගේම, 90 දශකයේ සිටම බොහෝ දේශපාලන නායකයන් සහ විවිධ ආණ්ඩු අතුරුදහන්වූවන් ගැන විශාල උනන්දුවක් දැක්වුවා. ඒ අනුව මෙම ආයතනය පිහිටුවීමේ ආසන්නම හේතුව වුණේ 2015දී අතුරුදහන්වූවන්ගේ පවුල් 20,000ක ජනතාව වෙනුවෙන් මෙම පනත ජිනීවායෝජනාවලියේදී ලංකාවේ සම අනුග්‍රාහකත්වය යටතේ පිහිටුවීම සඳහා යෝජනා වීමයි.

ඕඑම්පී කාර්යභාරය ගැන කෙටියෙන් විග්‍රහ කරන්නේ කොහොමද?

අතුරුදහන්වූවන් පිළිබඳ සෙවීමේ කටයුත්ත මෙම ආයතනය කරනවා. ඒ පුද්ගලයාට අපරාධ වරදක් සිදුවුණු බවට සාක්ෂි අපට ලැබී තිබෙන්නේ නම් නීතිමය කටයුතු සඳහා අදාළ බලධාරීන්ට එය යොමු කිරීමත් අප කරනවා. දෙමාපියන්ට සත්‍යය කුමක්දැයි පැවසීම තමයි මූලිකවම අප කරන්නේ. නිශ්චිත කාල රාමුවක් එක් විමර්ශනයක් සඳහා කියලා වෙන්කර නැහැ. සමහර ඒවා විමර්ශන සඳහා දීර්ඝ කාලයක් ගන්නා අවස්ථා තිබෙනවා. මේ ආයතනයට අධිකරණ බලතල නැහැ. විමර්ශන සඳහා පුළුල් බලතල ඕඑම්පීයට ලැබෙනවා. ඒත් සැක සහිත මිනීවළක් හාරන්න, මෘතදේහයක් ගොඩගන්න අවශ්‍ය වුණොත්, ඒ ප්‍රදේශයේ අධිකරණයෙන් ඉල්ලා සිටීමක් අප කළ යුතුයි. මන්නාරම සමූහ මිනීවල සම්බන්ධයෙන් අප විමර්ශන සිදු කළා. ඒ විතරක් නෙමෙයි ඇටකටු පිළිබඳ විද්‍යාත්මක සාක්ෂි ලබා ගැනීමට විදෙස් රසායානාගාරයකට යවද්දී එහි විශ්වසනීයත්වය වෙනුවෙන් අපත් ඊට සම්බන්ධ වුණා. ඒ තුළින් අසරණ වියපත් දෙමාපියන්ට දේශීය යාන්ත්‍රණය තුළ තම අතුරුදහන් වූ ආදරණීයයන් වෙනුවෙන් යුක්තිය ඉටුවේයැයි යන විශ්වාසය ඇතිවුණා.

වැදගත්ම දේ තමයි අප ආයතනය කරන පරීක්ෂණවලින් අනතුරුව ප්‍රමාණවත් සාක්ෂි තිබෙන අවස්ථාවකදී ‘දක්නට නොමැති බවට වූ සහතිකය’ හෝ ‘මරණ සහතිකය’ නිකුත් කිරීමට අදාළ වන වාර්තාවක් අප රෙජිස්ට්‍රාර් ජනරාල්වරයාට නිකුත් කිරීම.  88/89 භීෂණ සමයෙන් පසුව එවකට රජය විසින් අතුරුදහන්වූවන්ගේ ඥාතීන්ට මරණ සහතික නිකුත් කළා. භූමදානයක් නැතිව අතුරුදහන්වීමක් මියගියා සේ සලකා නෛතික ලියවිල්ලක් තිබුණත් අද එය බලාත්මක නැහැ. පසුව 2018දී අංක 16 දරන පනතින් දක්නට නොමැති සහතිකයක් ලබාදීමට කටයුතු කළා. අතුරුදහන්වූවන්ගේ කාර්යාලයට එම විමර්ශනයක් කිරීමෙන් අනතුරුව සහතිකයක් ලබාදීමට වගකීම ලැබුණා. එම වාර්තාව රෙජිස්ට්‍රාර් ජෙනරාල් කාර්යාලය පිළිගන්නවා.

ඕඑම්පී ආයතනය පිහිටුවා අතුරුදහන්වූවන්ගේ ඥාතීන් තුළ විශ්වාසය ගොඩනඟා ගත්තේ කෙසේද?

දැනට අවුරුදු 03ක් වන ඕඑම්පීයට මුලින්ම අතුරුදහන්වූවන්ගේ පැමිණිලි 14,000ක් තිබුණා. සංහිඳියා යාන්ත්‍රණය තුළ අපට දළ සැලැස්මක් තිබුණා. ඊට අනුව මුදල් වෙන්කරුණා. ඒ පිඹුරුපත තුළින් එම වඩාත්ම විය යුතු සංවිධිත රාමුවක් හැදුවා. අපට හැකි වුණා එය වඩා ක්‍රියාකාරී සැලැස්මක් බවට පත්කිරීමට. උදාහරණ ලෙස, ශාඛා, ගවේශක, සමීක්ෂණ, දත්ත, පවුල්, නීති වශයෙන් ඒකක හැදුවා. එම ඒකක හරහා විමර්ශනය ඉදිරියට යාම තුළ කාර්යක්ෂමතාව රැකුණා. ආයතනයට තිබුණු ප්‍රධානම බාධාවක් තමයි පත්වීම් මහා භාණ්ඩාගාරය හරහා සිදුවීම. ඒ නිසා ආයතනයට කාර්ය මණ්ඩලය බඳවාගැනීමේදී සිදුවුණු ප්‍රමාදය සමහර විට කාර්යක්ෂමතාව අඩුවෙන්න හේතුවුණා.

ඉන්පසු වැඩකළේ කොහොමද?

අප ආයතනය පිහිටුවා මුලින්ම අතුරුදහන්වූවන්ගේ දෙමාපියන් හමුවුණා. දිස්ත්‍රික්ක ගණනාවක දෙමාපියන් සමඟ සාකච්ඡා පැවැත්වීමෙන් ඔවුන්ට අතුරුදහන්වූවන් වෙනුවෙන් වන කාර්යාලය පිළිබඳ විශ්වාසය තහවුරු වුනා. පසුව මාසික සහනයක් වශයෙන් රුපියල් 6000ක මුදලක් ඒ පවුල්වලට හානිපූර්ණ වශයෙන් ලබාදීමට කටයුතු කළා. ඒ අනුව 88/89 කාලයේ මෙරට අතුරුදහන්වූ මරණ සහතික ඇති සහ දක්නට නැති වාර්තාව තිබුණු අයට මෙම හානිපූර්ණය ලබාදුන්නා. එහිදී දකුණු පළාතේ පවුල් බොහෝමයක් එම මුදල් ලබාගත්තා. අසූව දශකයේ මුල සිට මේ දක්වා දක්නට නොමැති සහතික ඇත්තෝ 800ක් පමණ සහ අතුරුදහන්වූ සහතික ඇත්තෝ 10,000ක් මා දැක තිබෙන පැමිණිලි ලැයිස්තු අතර තිබෙනවා. මාතර කාර්යාලයේ පමණක් 500කට වැඩි පැමිණිලි තිබුණා. ඇත්ත වශයෙන්ම ඒ වියපත් අම්මාවරුන්ට මේ ලබාදුන් හානිපූර්ණය තාවකාලිකව ලොකු සහනයක් වුණා.

ඕඑම්පීය ස්වාධීන විය යුතුයි. භාවිතයේදී විවිධ ඇඟිලිගැසීම් සිදුවන්නට ඇති?

රජයෙන් මුදල් වෙන්වුණත්, මේ ආයතනයට දේශපාලන මැදිහත්වීමක් කිසිම අවස්ථාවක සිදුවුණේ නැහැ. ආයතනයට ජාතික හෝ ජාත්‍යන්තර වශයෙන් කිසිදු බලපෑමක් සිදුවුණේ නැහැ. මෙය සංහිඳියා යාන්ත්‍රණයක්. දකුණු අප්‍රිකාවේ ‘සත්‍ය කොමිසම’ වගේයි. නෛතික රාමුවක් තුළ තිබුණත් දේශපාලන සන්දර්භයක් තුළ තමයි ක්‍රියාත්මක වුණේ. ඇඟිලිගැසීම් සිදුවුණේ නැහැ. ඉතාමත් ස්වාධීනව පැවතුණා.

අතුරුදහන්වූවන් පිළිබඳ කාර්යාලය අහෝසි වුණොත්?

මේ වගේ කාර්යාලයක් නැති වුණත්, අතුරුදහන්වූවන් සහ ඔවුන්ගේ ඥාතීන් ගැන වගකීමෙන් රටකට ගැළවෙන්න බැහැ. ලංකාවට අතුරුදහන්වූවන් වෙනුවෙන් තිබෙන වගකීම එහෙමම ඉතිරි වෙනවා. ඒ වගකීමෙන් ගැලවෙන්න කිසිවකුට බැහැ.

කොවිඞ් ආසාදිතයන් මරණයට පත්වීමේදී පිළිස්සීම අනිවාර්යයක් වෙලා. සමහර අයිතිකරුවන් නැති සිරුරු රජය විසින් පුළුස්සනවා. මේ සිරුරු සහ අතුරුදහන්වීම් අතර සම්බන්ධයක් පෙනෙනවා?

ඔව්. කොවිඞ් ව්‍යාප්තියත් සමඟ කොවිඞ් මරණ භූමදානය නොකළ යුතුයි සහ නෛතිකව කළ යුත්තේ ආදාහනය පමණයි යන්න අද කවුරුත් දන්නා දෙයක්. මේ තත්ත්වය තුළ අද කොවිඞ් මළසිරුරු පුළුස්සන්න නීතිපති අවසර දී තිබෙනවා. ආදාහනයට විරුද්ධ කොටස් සමහර අවස්ථාවලදී ඒ තමන්ගේ ඥාතීන්ගේ දේහයන් භාර නොගත් අවස්ථා අප දුටුවා. ඒ මළසිරුරු ඥාතීන් විසින් හඳුනාගන්නේ හෝ දකින්නේ නැහැ. සමහර අවස්ථාවල මරණයේ අළු භාරගන්නේත් නැහැ. අයිතිකරුවන් භාර නොගන්නා සිරුරු රජය පිළිස්සීමේදී ඒ තැනැත්තත් පිළිබඳ විස්තර නියමිත ආකාරයකට ලයිස්තුගත විය යුතුයි. එහෙම නොවුණොත් ඉදිරියේදී ඔවුන් අතුරුදහන්වූවන් ලෙස පසුකාලෙකදී ඥාතීන් සොයන්න පුළුවන්. ඒ පිළිබඳ අප නිර්දේශ ඉදිරියේදී යෝජනා කරනවා.

අතුරුදහන්වූවන් ගැන සමාජය කිසියම් තැතිගැන්මක සිටිනවා. අතුරුදහන්වූවන්ගේ ආදරණීයයන් ආයතනයෙන් ඉල්ලන්නේ මොනවාද?

සමාජය අතුරුදහන්වූවන් පිළිබඳ කරන විමර්ශන කෙරෙහි බයක් දක්වනවා. විශේෂයෙන්ම දේශපාලනඥයින් මේ තොරතුරු විමර්ශනයට බයයි. ඒත් අතුරුදහන්වූවන්ගේ අම්මාවරුන් අපෙන් අහන්නේ, මගේ පුතා, මගේ මහත්තයා කෝ කියලා විතරයි. එයාලා මුදල්වලට දරුවන් හොයන එක අතහරින්න සූදානම් නැහැ. දරිද්‍රතාවයෙන් පීඩිතව ඉන්න ඒ වියපත් අම්මලා අඬ අඬා අහනවා මගේ දරුවා ජීවත් වෙනවාද, නැද්ද කියලා මට හොයලා කියන්න කියලා. එයාලා කවදාවත් අහන්නේ නැහැ මගේ පුතා මැරුවෙ කව්ද කියලා. මගෙ පුතා මැරුවෙ ඇයි කියලා අහන්නේත් නෑ. එයාලා අහන්නේ මගේ දරුවා ඉන්නවාද, මැරිලාද කියලා විතරයි. ඒ මොකකටවත් නෙමෙයි. සමහරවිට ඒ ආගමික වතාවත් කරන්න, පාංශුකූලෙ දෙන්න. නැත්නම් ඒ අහන්නේ නළලේ තිබෙන රතු මොට්ටුව අයින් කරන්න. මේ දෙමාපියන් ඉතාමත් අසරණයි. සමහර දෙමාපියන් තමන්ගේ අතුරුදහන් වුණු පුතා වෙනුවෙන් බලාගෙන ඉඳළා ඒ සොවින්ම මැරුණු අවස්ථා එමටයි. එයාලාගේ සොහොන් කොත්වලට කතා කරන්න පුළුවන්නම් කියයි ඒ වියපත් දුප්පත් අම්මලාගේ හදවත කොයිතරම් ශෝකයක ගිලිලා තිබුනාද කියලා. විශාකා ධර්මදාස මහත්මියගේ පුතා ගුවන් හමුදාවේදී ප්ලේන්එක මුහුදට කඩා වැටී අතුරුදහන් වුණු බව ප්‍රසිද්ධ කතාවක්. ඒත් විශාකා ධර්මදාස කියනවා ඇය තවමත් තම පුතා වගේ කෙනෙක් දුටුවොත් දුවගෙන ගිහින් බලනවා කියලා. ඒ වගේම ඈත ගම්වල සමහර ගෙවල්වල බිරින්දෑවරුන් තාමත් ස්වාමිපුරුෂයාට රෑට බත් පිඟාන බෙදනවා. අතුරුදහන් වූ කාර්යාලය රාජකාරී කරන්නේ මේ ජීවමාන වේදනාවන් සමඟ මිස වෛරයක් සමඟ නෙමෙයි. අම්මාට තම දරුවා පිළිබඳ ඇති වී තිබෙන හිස් තැන ඉදිරියේ අප ආයතනය කටයුතු කරන්නේ ඉතාමත් සංවේදී ආකාරයටයි. මේ වියපත් අම්මලාට කිසිවකු ගැන වෛරයක් නැහැ. එයාලා තමන්ට නැතිවුණූ ආදරේ විතරයි හොයන්නේ. දේශපාලනඥයන් එය වටහාගත යුතුයි.■