ශානී අබේසේකර සහ දේශපාලනික දංගෙඩිය

රටක නීතිය තුළ, යම් නිශ්චිත කාරණයක් අරභයා විනිශ්චයකට පැමිණීමේ ක්‍රියාවලිය තුළ එක්තරා පරාසයක් තිබේ. පරාසයක් යනුවෙන් මා අදහස් කරන්නේ, අදාළ සිද්ධිය හෝ වරද සම්බන්ධයෙන් එකිනෙකට වෙනස් විනිශ්චයන්ට පැමිණීමට ඇති ඉඩකඩ ප්‍රමාණයයි. උදාහරණයක් වශයෙන්, මිනීමැරුම යනු අපරාධයක් යැයි ඉතා පැහැදිලිව අපේ දණ්ඩනීති සංග්‍රහයේ ලියා තිබුණත්, ඊට දඬුවම මරණය යැයි එහි නිර්දේශ කොට තිබුණත්, මිනීමැරූ බවට චෝදනා ලබන සියලු දෙනා එල්ලුම්ගස් යන්නේ හෝ ඊට අඩු දඬුවමකට ලක්වන්නේ හෝ නැත. එසේ සිදුවන එක ආකාරයක් ඉතා පැහැදිලියි. එනම්, ඒ පුද්ගලයා අදාළ වරද ඇත්තෙන්ම සිදු කොට නැති බවයි. ඔහු අහිංසකයෙකි. එබැවින් චෝදනාවෙන් නිදහස් වෙයි. එහෙත්, සැබවින්ම මිනීමැරුම සිදු කළ තැනැත්තෙකු වූවත්, එල්ලුම්ගස් යාමට මෙන්ම ඒ චෝදනාවෙන් නිදහස් වී ගෙදර යාමටත් ඉඩකඩ තිබේ. ඒ අතින් ගත් කළ, දෙපැත්තකට විහිදෙන, එකිනෙකට පරස්පර අන්ත දෙකකින් අවසන් විය හැකි ‘පරාසයක්’ මේ කියන සැබෑ අපරාධකරුවා සහ ඔහු සඳහා වන දඬුවම විනිශ්චය වීම අතර පවතින බව නිරීක්ෂණය කළ හැකිය.
අනිත් අතට, මිනීමැරුමක් නොකළ අහිංසකයෙකු එල්ලුම්ගසට යාමටත් ඉඩ තිබේ. ලංකාවේ මේ සම්බන්ධයෙන් නිශ්චිත උදාහරණ දැනගැනීමට නැතත්, ඇමරිකාව ආදී වෙනත් රටවල එවැනි සිද්ධීන් කිහිපයක් වාර්තා වී තිබේ. යම් මිනීමැරුමක් සිදුකොට ඇත්තේ එල්ලුම්ගස් ගිය පුද්ගලයා නොවන බව, එල්ලා මැරීමෙන් අවුරුදු පනහක් වැනි දීර්ඝ කාලයකට පමණ පසුව පවා, විද්‍යාත්මකව සොයාගනු ලැබූ සිදුවීම් ගණනාවක් වාර්තාගතව තිබේ.
දැන්, සැබෑ වැරදිකරුවෙකු දඬුවම් ලැබීම සහ නොලැබීම අතර එක් ‘පරාසයක්’ තිබේ. අනිත් පැත්තෙන්, සැබෑ වැරදිකරුවා නිදහස් වීමත්, අපරාධයට කිසි සම්බන්ධයක් නැති අහිංසකයෙකු වැරදිකරුවෙකු වී දඬුවම් ලැබීමත් අතර තවත් ‘පරාසයක්’ තිබේ. ඒ අනුව, මේ ලිපියේ මුල් වාක්‍යයෙන් කී පරිදි, යම් නිශ්චිත කාරණයක් අරභයා විනිශ්චයන්ට පැමිණීමේ ක්‍රියාවලිය තුළ ඇති ‘පරාසයේ’ සැබෑ දිග පළල ගැන සාමාන්‍ය වැටහීමක් ඇති කරගැනීමට පාඨකයාට හැකි විය යුතුය.
ඈත අතීතයේ පටන් මේ ප්‍රශ්නය තේරුම්ගත් නීති විශාරදයන් මේ දක්වා සොයාගෙන ඇති ප්‍රතිකර්මික විසඳුම් සියල්ල, එක් ස්වර්ණමය නියාමයක් මත අවසානයේ පදනම් කොට ඇතැයි හෝ පාර කියන ඉරබටුව තරුව සේ ඒ නියාමය ඔස්සේ ඔවුන් ක්‍රියාකොට ඇතැයි කියා හෝ අපට නිරීක්ෂණය කළ හැක. ඒ නියාමය වන්නේ මෙයයි: එක් අහිංසකයෙකු මරණ දණ්ඩනයට පත්වීම වැළැක්වීම සඳහා ඉතිරි කර තැබිය යුතු නෛතික ඉඩකඩ පාවිච්චි කරමින්, අපරාධකරුවන් දහ දෙනෙකු නිදහස් වී ගෙදර ගියත් කමක් නැත යන්නයි. බැලූ බැල්මට අමානුෂික සහ අසාධාරණ යැයි පෙනුණත්, මිනිස් ඥානයට කළ හැකි ප්‍රශස්තය එයයි.
මේ ක්‍රමවේදය පටන් ගැනෙන්නේ, යම් වරදක් ඔප්පු කෙරෙන තෙක් ඕනෑම පුද්ගලයෙකු නීතිය ඉදිරියේ නිවැරදිකරුවෙකු වශයෙන් සැලකිය යුතුය යන නියාමයෙනි. යම් කිසි ඝාතනයක් ඇසින් දුටු සාක්ෂි සිය ගණනක් තිබුණත්, අවසානයේ වැරදිකරුවෙකු බවට ඔප්පු වන තෙක් එකී විත්තිකරුවා අධිකරණය ඉදිරියේ සැලකෙන්නේ අහිංසකයෙකු වශයෙනි. දෙවැනි කාරණය වන්නේ, ඔහු වරදකරු කොට දඬුවම් පැමිණවීමට නම්, එකී අපරාධය ඔහු සිදු කළ බව ‘සාධාරණ සැකයකින් තොරව’ ඔප්පු කළ යුතු බවයි.
මේ කියන පුළුල් පරාසයේදී තරාදිය වඩාත් බර වන්නේ වම් පැත්තටද දකුණු පැත්තටද යන්න තීරණය වන සාධක බොහෝ ය. ඒවා ගැන සාකච්ඡා කිරීම මේ ලිපියේ අරමුණ නොවේ. ඒ සම්බන්ධයෙන් වන ප්‍රමාණවත් පරිචයක් හෝ දැනුමක්ද මේ ලියුම්කරුට නැත. පෘථග්ජන පුද්ගලයෙකු වශයෙන් මා දන්නා එකම කාරණය වන්නේ, අර කියන පුළුල් ‘පරාසය’ තුළ සපයා ඇති නීතිමය සහ ප්‍රතිපාදනමය අවකාශයන් සහ අවසරයන්, අසාධාරණ අන්දමින් පාවිච්චියට ගනිමින්, ඒවායින් අපේක්ෂිත යුක්තියට ඉඳුරා පිටුපාමින් නීති ක්ෂේත්‍රයේ බලධාරීන් කටයුතු කළහොත් රටක අයුක්තිය රජ විය හැකි බව පමණි.
නිදහසේ පටන් අපේ රට දියුණුව වෙනුවට පරිහානිය පැත්තට ගොස් ඇතැයි පෙන්වා දෙන බොහෝ දෙනා නිරතුරුව ඇඟිල්ල දිග් කරන්නේ දේශපාලඥයන් වෙත ය. එහි විශාල ඇත්තක් තිබුණත්, ඊට වඩා ස්වයං-වංචාවකුත් එහි අන්තර්ගතව තිබේ. මේ රටේ පොලීසිය, නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව, රාජ්‍ය සේවය සහ අධිකරණය වැනි ආයතනත්, දේශපාලඥයන්ගේ එකී අසාර්ථකත්වය පසුපස සිටින බව අපේ කල්පනාවෙන් බොහෝ විට මඟහැරී යයි. අපි මෙසේ සිතමු: නිදහසේ පටන් මේ රට පාලනය කළ, අර කී සියලු අසාර්ථක දේශපාලනඥයන් යම් දවසක චූදිතයන් වශයෙන් අධිකරණයක් ඉදිරියට පමුණුවනු ලැබෙතියි උපකල්පනය කරමු. නීතිය සහ අධිකරණ ක්‍රියාවලිය තුළ පවතින, අප ඉහතින් කී ‘පරාසය’ පිළිබඳ සාදෘශ්‍ය අනුව ගත්තොත්, ඔවුන් සියල්ලන්ම නිදහස් වී, නිfදාස් වී ගෙදර යනු ඇත. ඒ, ඔවුන්ගේ ධන බලය සහ දේශපාලන බලය නිසා පමණක්ම නොවේ. ලංකාවේ පරිහානිය තුළ ඔවුන්ගේ වරදකාරීත්වය පසුපස සෑම අවස්ථාවකම, අර කියන පොලීසිය, නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව, රාජ්‍ය සේවය සහ අධිකරණය ආදී ආයතනත් තමන්ගේ සහායට සිට ඇති බව ඔප්පු කර පෙන්වීමට ඉතා පහසුවෙන් ඔවුන්ට හැකි වන බැවිනි.
2013 දී සියාම් මොහොමඞ් නමැති කෝටිපති ව්‍යාපාරිකයා පැහැරගෙන ගොස් ඝාතනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් හිටපු නියෝජ්‍ය පොලිස්පතිවරයෙකු වූ වාස් ගුණවර්ධනත්, ඔහුගේ පුත්‍රයාත් අධිකරණයෙන් වැරදිකරුවන් වී මරණීය දණ්ඩනයට නියම වූහ. අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ ජ්‍යෙෂ්ඨ පොලිස් අධිකාරී ශානී අබේසේකර අද වන විට රක්ෂිත බන්ධනාගාරගත කොට තිබෙන්නේ, මේ කියන වාස් ගුණවර්ධන ඉහත කී අපරාධයට වැරදිකරු කිරීම සඳහා බොරු සාක්ෂි නිර්මාණය කෙළේය යන චෝදනාව මතයි.
ඉතිං, මීට මාස කිහිපයකට කලින් අත්අඩංගුවට ගත් ශානී අබේසේකරව මහේස්ත්‍රාත් උසාවියට ඉදිරිපත් කෙරුණි. ඇප දීම හෝ නොදීම පිළිබඳව නඩු වාර කිහිපයක් කැඳවුණි. අවසානයේ, මහේස්ත්‍රාත්වරයෙකුට මෙවැනි චෝදනාවක් සම්බන්ධයෙන් ඇප ලබාදීමේ බලයක් නැති නිසා එම ඇප ඉල්ලීම මහේස්ත්‍රාත් උසාවියෙන් ප්‍රතික්ෂේප කෙරුණි. ඊළඟට, මහාධිකරණයට නඩුව ඉදිරිපත් කෙරුණි. නඩු වාර කිහිපයක් කැඳවුණි. නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව ඒ කිසි අවස්ථාවක තමන්ගේ ස්ථාවරය අධිකරණය ඉදිරියේ දැක්වීමට නොපැමිණියේය. අවසානයේ ඔවුන් පැමිණි අවස්ථාවේ ඇප දීම සම්බන්ධයෙන් තමන් විරුද්ධ වන බව මහාධිකරණ විනිසුරුතුමාට වාර්තා කොට තිබේ. ඒ අනුව, මහාධිකරණ විනිසුරුතුමා ඇප දීම ගිය සතියේ ප්‍රතික්ෂේප කෙළේය.
දැන්, මේ සමස්ත ක්‍රියාවලියම සිදුවන්නේ, නීතියට සහ අධිකරණ සම්ප්‍රදායට අනුගතව බව බැලූ බැල්මට පෙනේ. ඉහතින් කී වාස් ගුණවර්ධනට එරෙහි නඩුව පැවරුවේ නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුවයි. බලහත්කාරයෙන් ගත්තේ යැයි දැනට චෝදනාවට ලක්ව ඇති සාක්ෂි අධිකරණයට ඉදිරිපත් කොට, වාස් ගුණවර්ධන ඇතුළු පිරිස වැරදිකරුවන් බවට ඔප්පු කොට අධිකරණය ලවා මරණ දණ්ඩනයට නියම කෙරුණේ, එතෙක් කරන ලද පොලිස් පරීක්ෂණ සහ වෙනත් සාක්ෂි මත පදනම්ව නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව අධිකරණය ඉදිරියේ කළ කරුණු දැක්වීම් මගිනි.
මේ සිද්ධිය ගැන පුද්ගලයන් තුන් දෙනෙක්, 2013 දී මහේස්ත්‍රාත්වරයෙකු ඉදිරිපිට පාපොච්චාරණ කළහ. ඒ, පාපොච්චාරණවලින් කියැවුණේ වාස් ගුණවර්ධනට අයත් ආයුධ ප්‍රමාණයක් තමන් විසින් යම් තැනක වළලා ඇති බවයි. මේ පාපොච්චාරණ ඒ ආකාරයෙන්ම 2015 දීත් මෙකී පුද්ගලයන් තුන් දෙනා මහාධිකරණයක් ඉදිරියේද ප්‍රකාශ කොට සිටියහ. ශානි අබේසේකරගේ බලපෑම හෝ බලහත්කාරය මත තමන් එසේ පාපොච්චාරණ කරන්නේ යැයි, 2013 දීවත්, 2015 දීවත් මොවුන්ගෙන් එක් කෙනෙකු හෝ කියා සිටියේ නැත. ශානී අබේසේකරගේ බලපෑම නිසා තමන් එසේ කළ බව පළමු වරට ඔවුන් කියන්නේ, සිද්ධියෙන් අවුරුදු හතකට පසු සහ ආණ්ඩුවක් වෙනස් වීමෙන් පසු, මේ වසරේ මැද භාගයේදී ය. ශානී අබේසේකර අද සිරගතව සිටින්නේ, ඔවුන්ගේ ඒ ප්‍රකාශ මත ය. දැන් මොහොතකට මෙසේ සිතන්න: මේ වන විට එල්ලුම්ගහට නියම වී සිටින මුළු සිරකරුවන් ප්‍රමාණය සිය ගණනකි. ඒ සියලු දෙනාට විරුද්ධව අධිකරණ ඉදිරියේ සාක්ෂි දී ඇති සාක්ෂිකරුවන්, තමන් එසේ කෙළේ යම් පොලිස් නිලධාරියෙකුගේ බලපෑම මත යැයි හෙට සිට පැමිණිලි කිරීමට පටන් ගත්තොත් කුමන තත්වයක් ඇතිවේද? මා මේ ලිපියේ මුලින් සඳහන් කළ පරිදි, තමන් නොකළ වරදකට තමන් එල්ලුම්ගහට නියම කෙරී ඇතැයි කීමට ඒ සියල්ලන්ට හැකියාවක් නැත්ද? එසේ වුවහොත්, ඒ සියලු අපරාධ විමර්ශනය කළ පොලිස් නිලධාරීන් ඇතුළු සියලු දෙනා අත්අඩංගුවට ගැනීමට හැකියාවක් නැත්ද?
ඊළඟට, අපේ ප්‍රස්තුතයට අදාළ පුද්ගලයන් තිදෙනාගේ පාපොච්චාරණ ගැන මදක් සලකා බලමු. පොලීසිය, වධහිංසා පැමිණවීම හරහා බලෙන් පාපොච්චාරණ ලබාගන්නා බව සාමාන්‍ය මතයයි. විවිධ ම්ලේච්ඡ විධික්‍රම එවැනි බලහත්කාරී පාපොච්චාරණ ලබාගැනීම සඳහා භාවිත කෙරෙන බව අප අසා තිබේ. එහෙත් මේ කියන තිදෙනා, ආණ්ඩුව මාරු වීමෙන් පසු මේ වසරේදී කර තිබෙන ඔවුන්ගේ අලුත් පාපොච්චාරණ තුළ කිසි තැනක සඳහන් නොකරන කාරණයක් වන්නේත් එයයි. එසේ තිබියදී, 2013 දී මහේස්ත්‍රාත්වරයෙකු ඉදිරියේ ඔවුන් කළ පාපොච්චාරණයම ඒ ආකාරයෙන්ම 2015 දී මහාධිකරණයක් ඉදිරියේද ඔවුන් කර තිබේ. ඉන්පසු තවත් වසර පහක් යන තෙක්, එනම් 2020 වන තෙක්, තමන් එදා කීවේ බොරුවක් බව පොලීසියක් හෝ උසාවියක් ඉදිරියේ ප්‍රකාශ කොට සිටීමට මේ පුද්ගලයන් තිදෙනාගෙන් කිසිවෙකුට සිතී නැත.
මා පැහැදිලි කිරීමට බලන්නේ මෙයයි: පොලීසිය, නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව සහ අධිකරණය වැනි ආයතන පද්ධති තවම ශක්තිමත්ව මුල් ඇද නැති රටක, නීතිය ඇතුළේම පවතින අවනීතියේ ‘පරාසය’ ඉතා විශාල එකක් විය හැකි බවයි. එකම තර්කයක් සහ එකම නීතියක්, කෙනෙකු සිරගත කොට තබා ගැනීමටත්, තවත් කෙනෙකු හිරෙන් නිදහස් කොට නිfදාස් කොට ගෙදර යැවීමටත් පාවිච්චි කළ හැකි බවයි. මේ තත්වය අගේට පැහැදිලි කර දුන් එක් අගවිනිසුරුවරයෙක් සිටියේය. 2004 සුනාමිය සඳහා ලැබුණු ආධාර එවකට සිටි අගමැති මහින්ද රාජපක්ෂ අනිසි අන්දමින් පාවිච්චියට ගත්තේය යන චෝදනාව අධිකරණය ඉදිරියට පැමිණි අවස්ථාවේ, අගවිනිසුරු සරත් නන්ද සිල්වා, එදා අගමැතිවරයාව නිදහස් කළා පමණක් නොව, පැමිණිලිකරුවාට දඩයක්ද ගැසුවේය. ඊට අවුරුදු දහයකට පසු, තමා එදා කළ දේ ගැන දැන් කනගාටු වන බව ප්‍රසිද්ධියේ කියා සිටි ඔහු ජාතියෙන් සමාව අයැද සිටියේය.
එහි තේරුම කුමක්ද? එක, තේරීම් දෙකකින් ඕනෑම තේරීමක් තමන්ට එදා ගත හැකිව තිබුණු බවයි. දෙක, තමා ගත්තේ වැරදි තීරණයක් බවයි. එකම සිද්ධියක් සම්බන්ධයෙන් තේරීම් දෙකක් එසේ තිබිය හැක්කේ කෙසේද? යම්කිසි ක්‍රියාවක් වරදක් නම්, එය වරදකි. නොඑසේ නම්, නිවරදකි. වරද සහ නිවරද යන දෙක, එකම දත්ත මත පිහිටා, එකට තැබිය නොහැක. එහෙත් ඒ දෙකම, අප ඉහතින් පැහැදිලි කළ, පවතින ‘පරාසය’ තුළ එක සේ වලංගු කළ හැකි වූ බව එම අගවිනිසුරුවරයාගේ ප්‍රකාශයෙන් පෙන්නුම් කෙරුණි. තවත් විදිහකින් කිවහොත්, අධිකරණ ක්‍රියාවලියක් තුළ, නීතියේ ප්‍රමුඛතාව වෙනුවට පුද්ගල පක්ෂපාතීත්වයන් හෝ අගතීන්හි ප්‍රමුඛතාවක්ද තිබිය හැකි බව ඔහු පෙන්නුම් කෙළේය. අමතක නොකරන්න: ඔහු එදා අගවිනිසුරුවරයා ය.
තමන් බොරුකාරයන් බව තමන්ම කියාගන්නා පුද්ගලයන් තිදෙනෙකුගේ ‘සාක්ෂියක්’, මාස හතරකටත් වැඩි කාලයක් පොලිස් නිලධාරියෙකු ඇප නොදී හිරභාරයේ තබාගැනීමට තරම් ප්‍රබල සාධකයක් වී ඇත්තේ කෙසේද? අර ඉහතින් කී ‘පරාසය’, අසීමිත සේ පුළුල් වී ඇති නිසා ය. විනිසුරුවරුන්, නීතිපතිවරුන් සහ පොලිස් නිලධාරීන් ආදී යුක්ති ධර්මයේ බල මර්මස්ථාන හොබවන පුද්ගලයන්, ස්වාධීන ක්‍රමවේදයකින් වෙනුවට, විධායකය විසින් පත්කරනු ලබන සහ මෙහෙවනු ලබන රටක, එකී ‘පරාසය’ තව තවත් පුළුල් වී, නීතියේ සාධාරණ පරාසය තව තවත් පටුවීමට ඉරණම් කෙටී ඇත්තේය.■