‘බෝනස් දෙන්න කියපං වෙඩි තියන්න’ එක් නිලධාරියෙක් කියයි. ‘උංට ගහගන්න දීපල්ලා.’ තවත් කෙනෙක් කියයි. ‘තියන්ඩ එපා.’ තවත් හඬක් ඇසේ. ඒ මහර බන්ධනාගාර ගැටුම මැද්දේ ඉහළ සිටින නිලධාරීන් පිරිසක් අතර වචන හුවමාරුවකි. එය සටහන් වී තිබුණේ බන්ධනාගාර නිලධාරීන්ම ලබාගත් වීඩියෝවකය.
වාට්ටුවල සිරකරුවන් පාලනයක් නැතිව එකිනෙකා ගැටෙන අයුරු පෙනේ. බන්ධනාගාර රැඳෙවියන් පහළ එළිමහන් කොටසේ සිටින අතර, එක් තැනකින් මෙහාට සිරකරුවන්ට පැමිණීමට ඉඩ නොදී ඔවුන් ආරක්ෂා කරගෙන සිටී. ඒ වීඩියෝව තුළ සිරකරුවන් එක්කෙනෙකු හෝ දෙන්නෙකු එම සීමාව දෙසට ආවොත්, ‘එන්න එපා තියනවා’ යැයි කෑගසයි.
පහළ සිරකරුවන් සිටිනු පෙනේ. සිරකරුවන් ඉන්නේ කේන්තියෙන් සහ කලබලයෙනි. නිලධාරීන් එම සිරකරුවන්ට ගහගැනීමට ඉඩ දී බලා සිටින බව පෙනේ. ‘තුවාල වෙන උංව ඉස්සරහට ගෙනැත් දාපල්ලා.’ යැයි කෙනෙකු සිරකරුවන්ට කියනු ඇසේ.
නොවැම්බර් 29 වැනි ඉරිදා දහවල් වරුවේ මහර බන්ධනාගාර ගැටුම ආරම්භ විය. ආරම්භයේ සිට වරින් වර වෙඩි පහර මාලාවන් ලෙස ඇසී තිබුණි. අප සමඟ අදහස් දැක් වූ ප්රදේශවාසීන් කීවේ ‘මල් වෙඩි වරුසා’ මෙන් වෙඩි පහර ඇසුණු බවය. එය කිසිසේත්ම තත්වය පාලනය කිරීම සඳහා ‘අවම බලය පාවිච්චි කිරීමක්’ නොවේ.
29 වැනිදා රාත්රී වන විට කොටදෙනියාව, මොරටුමුල්ල, අගුරුවාකර, රාගම සහ කැලණිය යන පොලිස් ස්ථාන 5න් පොලීසිය කැඳවා තිබුණු අතර පොලිස් විශේෂ කාර්ය බලකායද කැඳවා තිබුණි.
රාත්රිය වන විට බන්ධනාගාර ලේඛනාගාරය, සිරමැදිරි කිහිපයක්, ආහාර ගබඩාව, බන්ධනාගාර අධිකාරිවරයාගේ සහ සහකාර අධිකාරිවරයාගේ කාර්යාල ගින්නෙන් විනාශ වී තිබුණි. ගිනි නිවන රථ 6ක් යොදවා තිබුණි.
නොවැම්බර් 29 රාත්රී 7.30ට වෙඩි වරුසාවක් ඇසී තිබුණි. මධ්යම රාත්රී 12ට, 30 වැනිදා පාන්දර 5ට, උදෑසන 8.22 ට සහ 7.53ට නැවත වෙඩි පහරවල් ඇසුණි. එදිනම හවස් වරුවේ තවත් වෙඩි හඬවල් ඇසුණි. එදින රාත්රිය දක්වාම තත්වය ඇදී ගොස් තිබුණි.
වෙඩි පහර කා මියගිය පුද්ගලයන්ගේ ඡායාරූප පසුව අන්තර්ජාලයේ හුවමාරු විය. ඇතැම් අයගේ හිසටම වෙඩි තබා තිබුණි.
දැන් 11 දෙනෙක් මියගොස්ය. 117 දෙනෙක් තුවාල ලබා සිටිති.
ගැටුමට හේතු
හේතු කිහිපයක් ඇත. ප්රධානම හේතුවක් වන්නේ තදබදය ය. බන්ධනාගාරයේ ඒ මොහොතේ සිරකරුවන් 2785ක් සිටි බව කියයි. ඇතැම් අය කියන පරිදි සියල්ලන් මහා පරිමාණ අපරාධකරුවෝ නොවෙති. නීතියෙන් වරදකරුවන් වූ 585ක් පමණක් සිටි අතර, ඉතිරි 2197ක් සැක මත බන්ධනාගාරගත කළ අයය. එතරම් පිරිසක් සිටියත් මහර බන්ධනාගාරයේ ධාරිතාව සිරකරුවන් 500ට අඩුය. බන්ධනාගාරයේ සිටි 189 දෙනෙකුට කොවිඞ්-19 ඇතැයි දැනට වාර්තා වී තිබේ.
බන්ධනාගාරය ඉදිරිපිට රැඳී සිටි රැඳෙවියන්ගේ පවුල්වල උදවිය පැවසූ කරුණු, මහර බන්ධනාගාරයේ සිටි පුද්ගලයන් සමඟ සම්බන්ධතා පැවැත්වූ සිරකරු අයිතිවාසිකම් සුරැකීමේ කමිටුවේ සුදේශ් නන්දිමාල් ඇතුළු අය ගැටුමට හේතු ගැන පැහැදිලි කළෝය.
මහර බන්ධනාගාරයේ නිලධාරීන් සිරකරුවන්ට සලකන ආකාරය නිසා ‘ඕක වධකාගාරයක්’ යන්න මීට පෙරත් අසන්නට ලැබී ඇති කතාවකි. මීට මාස කිහිපයකට පෙර මහර බන්ධනාගාරයේදී තරුණයෙකුගේ හිසට කෑම බාල්දියකින් පහර දී මරණයට පත් වූ සිදුවීමක්ද වාර්තා වූ අතර, ඒ පිළිබඳ අධිකරණ කටයුතුද දැන් සිදුවෙමින් පවතී. මරණයට ලක් වූ තරුණයාගේ මරණ පරීක්ෂණ වාර්තා අනුව ඔහුට පහරදීම නිසා මරණය සිදු වී තිබුණි. එහෙත්, මුලින් නිලධාරීන් පවුලේ උදවියට දන්වා තිබුණේ එම තරුණයා තාප්පයකින් වැටී මියගිය බවය.
සුදේශ් නන්දිමාල් මෙසේ කීය.
‘රිමාන්ඞ් අයගෙන් සෑහෙන පිරිසකට එළියෙන් විසිට් එනකොට කෑම ලැබෙනවා. ඉතිරි අයට විතරයි කෑම දුන්නේ. ඒත්. කොවිඞ්-19 කාලයේ ඔක්කෝටම උයන්න වුණා. සමහර අයට ප්රමාණවත් විදියට කෑම නොදුන් බව කලින් ඉඳලාම චෝදනා තිබුණා. ලොකු පීඩනයක් තිබුණා. ඒවා ගැන කතා කරන්න ගියාම පහරදුන් බවත් තොරතුරු ලැබුණා.
ඊට පස්සේ වැලිකඩින් කොරෝනා හැදුණ අය ගෙන්නලා තිබුණා. ඇතුළේ හිටපු අය ඉල්ලුවා ඒ අය වෙන තැනකට යවන්න කියලා. අන්තිමේ තවත් වතාවක් එකසීය අසූවට වඩා ගෙනාවා.
ඒ ගැන කතා කරන්න නොවැම්බර් 29 වැනිදා සිරකරුවන් පිරිසක් ගිහින් තිබුණා. ඒ ගේට්ටුව ළඟ තියෙන නිලධාරීන්ගේ කාර්යාලයකට. ඒ වෙලාවේ කතාකළ අයට ගහලා තිබුණා. ඒ වෙලාවේ පිරිස් උපවාස කරමින් විරෝධතාව ප්රකාශ කරන්න ලෑස්ති වුණා.
ඒ අතරේ ජම්පර් ඇඳගත් නිලධාරීන් හිරකරුවන් අතරට දාලා පහරදීම් කළා. දැනට අපි දැක්කා බන්ධනාගාරයෙන් තුවාල ලබලා එළියට ගත්ත සමහර නිලධාරීන් ගෙනිච්චේත් ජම්පර් පිටින්. හොඳටම තුවාල ලැබූ එක් නිලධාරියෙකුත් ජම්පර් ඇඳගෙන හිටියේ. ඒ ගැටුම වැඩිවෙද්දී තමයි වෙඩිතැබීම කළේ.
මේ ගැටුමට කලින් සහ ගැටුම ඇති වූ වෙලාවේත් හරියට කන්න තිබුණේ නැහැ.
මේ බන්ධනාගාරයේ විතරක් නෙවෙයි, වැලිකඩ ඇතුළු අනෙක් තැන්වල පවා සිරකරුවන්ගේ ඉල්ලීම් තිබුණා. ඒ කොවිඞ්-19 තත්වය යටතේ කරන්න සුදුසු දේවල්. සමාව දෙන්න පුළුවන් අයට සමාව දෙන්න කියලා ඉල්ලුවා. ජනාධිපතිවරයා සුනිල් රත්නායකටත් සමාව දුන්නානේ. ඊට අමතරව සිරකරුවන්ට පීසීආර් කරලා කොවිඞ්-19 තියෙන අය වෙන් කරන්න ඉල්ලුවා.
අපි දන්න විදියට සිරකරුවන් බොහෝ දෙනෙක්ට කොවිඞ් තියෙනවා. සිරකරු තදබදය වැඩියි. සමහර අයට හුස්ම ගන්නත් අමාරුයි. ඒ නිසා ඇප ලබාදීම, පුළුවන් අයට සමාව ලබාදීම කරන්න තිබුණා.’
බන්ධනාගාරවල කොවිඞ්-19 රෝගීන් සංඛ්යාව වර්ධනය වෙද්දී වැලිකඩ සිටි කොවිඞ්-19 ආසාදිතයන් පිරිසක්ද මහරට ගෙන ගිය බව මීට පෙර අප පුවත්පතෙන්ද වාර්තා කළෙමු. බන්ධනාගාරවල ඉතා විශ්වාසදායක තොරතුරු අනුව අප වාර්තා කළේ මෙලෙස වැලිකඩ සිට මහරට ආසාදිතයන් ගෙනයෑමට එක් හේතුවක් වුණේ වැලිකඩ සිටින ‘විශේෂ සිරකරුවන්’ පිරිසක් ආරක්ෂා කිරීමය. අන්තිමේ මේ ගැටුම ඇවිළුණි.
දරුවෝ කෝ
‘අපේ දරුවෝ කෝ, අපට පෙන්නන්නකෝ.’ නොවැම්බර් 30 වැනිදා තිස්වැනිදා වන විට මහර බන්ධනාගාරය ඉදිරිපිටට පැමිණි රැඳෙවියන්ගේ මව්වරුන් හඬන අයුරු දක්නට ලැබුණි. ඒ බොහෝ අය කීවේ තම දරුවන් අධිකරණයෙන් වරදකරුවන් වූ අය නොවන බවත්, බන්ධනාගාරගතව සිටින අය නොවන බවත් ය. සෑහෙන පිරිසක් කීවේ තම දරුවන් මත් ජාවාරමට සම්බන්ධව අත්අඩංගුවට පත් වූ අය නොවන බවත්ය.
‘අපේ දරුවෝ මැරිලා ගිහිල්ලාද දන්නෑ. පෙන්නපල්ලා යකෝ. අනේ ජනාධිපතිතුමනි.’ මව්වරු එලෙස කියමින් විලාප දුන්නෝය.
‘අපේ දරුවන් මැරිලා ගිහිල්ලාද දන්නෑ. කිසිදෙයක් දැනුම් දෙන්නේ නැහැ.’ තවත් කෙනෙක් කීය.
‘මගේ දරුපැටියා බේරලා දෙන්න’ යැයි කියමින් හෙල්මට් එකක් පැළඳ සිටි පියෙකු නිලධාරීන් වෙත වැඳවැටෙන අන්දම, තවත් මව්වරුන් ගණනාවක් තම දරුවා බලන්නවත් ඉඩ දෙන ලෙස ඉල්ලා අඬන අයුරු දක්නට ලැබුණි.
ඇතැම් උදවිය පෙන්වන්නට උත්සාහ කරන්නේ බන්ධනාගාරයේ සිටින සියලුදෙනා මත් ජාවාරම්කරුවන් බවය. වරදකරුවන් බවය. පැනගියොත් මහා විනාශයක් සිදු විය හැකි බවය. එහෙත් ඒ කතාව සැබෑවක් නොවේ. ඇතැම් අයට ඇප ලබාදීමට නියමිතව තිබුණි. තවත් උදවිය සිරගතව සිටියේ ඇප කොන්දේසි සම්පූර්ණ කිරීමට නොහැකි වූ නිසාය.
ඒ නිසා වෙඩි තබා මරා දමා හෝ බන්ධනාගාරයේ ඔවුන් රඳවාගත යුතු බව ඇතැමුන් කියන අසංවේදී තර්ක මෙම තත්වයට ගැළපෙන්නේ නැත.
එදිනම ශ්රී ලංකා යුද හමුදාව යැයි සඳහන් බස් රථවලින් මහර බන්ධනාගාරයේ රැඳෙවියන් පිරිසක් ඉන් පිටතට ගෙන ගියේය. ඒ මොහොතේ රැඳෙවියන්ගේ පවුල්වල උදවිය පැමිණ මාර්ගය අවහිර කරමින් ඔවුන් ගෙනයන්නේ කොහේදැයි ප්රශ්න කළෝය.
දරුවෙකු වඩාගත් මවක කෑගහන්නේ ‘ඇතුළේ ඉන්න කට්ටිය මාංචු පිට රැගෙන ගෙනැවිත් පෙන්නන්න’ කියායි. ඒ, තමන්ගේ පවුලේ උදවියට අනතුරක් සිදු නොවී ඉන්නවාද යන්න හඳුනාගැනීමට පහසු වන ලෙසය.
තවත් පුද්ගලයෙකු කෑගසන්නේ ‘කොහෙද ගෙනියන්නේ, උඹලා ගෙනියන හිරගෙයක් කියපං’ යැයි පොලිස් විශේෂ කාර්ය බලකා සෙබළුන්ට කියමිනි. ඒ මොහොතේ ඇතැම් අය හඬාවැටුණි. ගෙනයන පුද්ගලයන්ට කුමක් හෝ කරනු ඇතැයි එම පවුල්වල සාමාජිකයන්ට බියක් තිබුණි.
ඒ මොහොතේ බස්රථවල සිටි තම දරුවන්, සැමියන්, සහෝදරයන්ට ඇතැම් අය කතාකරන අයුරු සංවේදී දසුනක් විය. ‘කාත් එක්කද ආවේ’ වැනි ප්රශ්න අසමින් තම පවුල්වල සාමාජිකයන් සමග රැඳෙවියෝ කතා කළෝය.
බස්රථවල සිටි සමහර පුද්ගලයන් ‘නිරෝධායනට ගෙනියන්නේ, බයවෙන්න එපා’ යැයි කියමින් තමන්ගේ පවුලේ සාමාජිකයන් සනසන්නට උත්සාහ කරන අයුරු වීඩියෝවල සටහන් වී තිබුණි.
බන්ධනාගාරයට පැමිණි එම පවුල්වල සාමාජිකයන්ට තමන්ගේ පවුලේ සාමාජිකයන් යහතින් සිටිනවාද, නැද්ද කියා දැනගැනීම සඳහා අයිතියක් තිබුණි. එහෙත්, පසු දින වනතුරුම ඒ පිළිබඳ දැනුම්දීමක් පවා කර තිබුණේ නැත. වෙඩි කා මියගිය රැඳෙවියන් සංඛ්යාව සඳහන් කළත්, ඒ පුද්ගලයන් කවුද කියා නිශ්චිත හඳුනාගැනීමක් කර තිබුණේත් නැත.
ආණ්ඩුවේ ගැලවිජ්ජා
මුලින්ම පොලිස් මාධ්ය ප්රකාශක අජිත් රෝහණ කීවේ මහර බන්ධනාගාරයේ යම් කලබලකාරී තත්වයක් ඇතිව තිබෙන බවත්, තත්වය පාලනය කරන්නට ‘අවම බලය’ යෙදවූ බවත්ය. අවම බලයේ තරම අපි ඉහත විස්තර කළෙමු. තත්වය වර්ධනය වන විට, මැරුණේ හිරකරුවන් කියා සාමාන්ය ජනතාව නිහඬව නොසිටින බව වැටහෙන විට ආණ්ඩුවෙන් ‘කමිටු පත්කිරීමේ’ න්යාය පාවිච්චි කළේය.
දැනට මේ සිදුවීම පිළිබඳ විමර්ශනය කිරීම සඳහා අධිකරණ අමාත්ය නීතිඥ අලි සබ්රි එක් කමිටුවක් පත් කර ඇත. විශ්රාමික මහාධිකරණ විනිසුරු කුසලා සරෝජිනී මහත්මියගේ සභාපතිත්වයෙන් යුත් එම කමිටුවේ අනෙකුත් සාමාජිකයන් වන්නේ අධිකරණ අමාත්යාංශයේ ප්රධාන නීති උපදේශක ජනාධිපති නීතිඥ යූ.ආර්. ද සිල්වා, අධිකරණ අමාත්යංශයේ අතිරේක ලේකම් (පාලන) රෝහණ හපුගස්වත්ත, නියෝජ්ය පොලිස්පති අජිත් රෝහණ (ඔහු පසුව ඉල්ලා අස්විය.), හිටපු බන්ධනාගාර කොමසාරිස් ගාමිණි ජයසිංහ යන අයය. සතියක් ඇතුළත අතුරු වාර්තාවක් සැපයිය යුතු බවත්, මාසයක් ඇතුළත නිර්දේශ ඇතුළත් සම්පූර්ණ වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කළ යුතු බවත් සඳහන් කර ඇත.
නොවැම්බර් 30 වැනිදා වන විට විවිධාකාර නිදහසට කරුණු ආණ්ඩුව පැත්තෙන් ප්රකාශ කර තිබුණි. අමුතුම කතාව කීවේ එදින පාර්ලිමේන්තුවේදී අමාත්ය විමල් වීරවංශය. මෙය ජනාධිපතිවරයා ජාත්යන්තරව අපකීර්තියට පත් කිරීම සඳහා සංවිධානාත්මකව ඇති කළ කුමන්ත්රණයක් බව ඔහු කියා තිබුණි.
‘හිරගෙදර ඇතිවුණු තත්වය මම පෞද්ගලිකව කරුණු සොයා බැලීමක් කළ නිසායි මම මේ නැඟී සිටියේ. මම කියන්න ඕනෑ මේක මේ ඇතිවී තිබෙන තදබදයක ප්රතිඵලයක් නෙවෙයි. බුද්ධි අංශවලට තොරතුරු ලැබුණා මීට පෙර වැලිකඩ හිරගෙදර සමයං කියලා හිටපු පසුගිය කාලෙ මරා දමන ලද අපරාධකාරයාගේ ගෝලයෙක් හිටියා චතුරංග කියලා. ඒ චතුරංග ඇතුළු කණ්ඩායමක් වැලිකඩ හිරගෙදර සරප් කියලා තියෙනවා යම්කිසි පෙත්තක්, ඒකට කියනවා රිවස් කියලාත්. ඒ පෙත්ත ගෙනල්ලා දවස් දෙකකදි හිරකරුවන් දෙදෙනා බැගින් දීලා බැලුවා. ඒ පෙත්ත ගැහුවාම, කෙනෙකුගේ ලේ දකින්න ඕනෑ. මේගොල්ලො මේ අත්හදා බැලීම කරලා මේගොල්ලො ලෑස්ති වුණා වැලිකඩ හිරගෙදර ඒ පෙත්ත පුළුවන් තරම් බෙදාහැරලා මිනීමරන තත්වයක් ඇති කරගන්න. මත්ද්රව්ය ජාවාරමේ යෙදුණු නමුත් මේ වෙනකොට ඒක කරගන්න බැරුව ඉන්න බලවත් හිරකාරයො කණ්ඩායමක් තමයි මේ චතුරංග කියන කෙනාව මෙහෙයවූයේ.’ බලා හිටියා වාගේ වීරවංශ මහතා එසේ කීය. එහෙත් එම කතාව ඔහු සමාජ මාධ්යවල පළ කළ පසු, බොහෝ දෙනෙකු එයට එරෙහිව ප්රතිචාර දක්වා තිබුණි.
ඊට අමතරව දෙසැම්බර් 01 වැනිදා වන විට මාධ්යවලින් අල්ලාගෙන ඇති තවත් කතාවක් වන්නේ ගබඩාවේ තිබුණු මානසික රෝගීන්ට පාවිච්චි කරන පෙති 21,000ක් අතුරුදන් වී තිබෙන බවය. එතරම් පෙති ප්රමාණයක් මානසික රෝගීන්ට පාවිච්චි කරනවා නම්, බන්ධනාගාරයේ සිටින වැඩි පිරිසක් රෝගීන්ය. එසේ නම් වෙඩි තැබීමත් කර ඇත්තේ රෝගීන්ටය.
දෙසැම්බර් 03 වැනිදාම සිදුවීම ගැන වැලිසර මහේස්ත්රාත් උසාවියට මෙම සිද්ධිය පිළිබඳ කරුණු වාර්තා කර තිබුණි. ඒ මොහොතේ මත්ද්රව්ය ගැන හෝ වෙන කිසිවක් ගැන කරුණු දක්වා තිබුණේ නැත.
කෙසේවෙතත් මහර ඛේදවාචකය ආණ්ඩුව සිදු කළ කිසිසේත් ගැලවෙන්නට බැරි අන්දමේ වරදක් බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත. වෙඩි තැබුවේ ආණ්ඩුවය. වෙඩි තැබීම නවත්වන්නේත් නැතිව දවස් දෙකක් ඇදී ගිය බව පැහැදිලිය. අනෙක අප මුලින්ම සඳහන් කළ වීඩියෝවේ හැටියට හිරකරුවන් සමඟ නිසි ලෙස ගනුදෙනු කිරීමේ කිසිදු හැකියාවක් බන්ධනාගාර නිලධාරීන්ට නැත. ආණ්ඩුව කොවිඞ්-19 වසංගතය ආ දවසේ සිට මෙතෙක් බන්ධනාගාරවල තත්වය පාලනය කරන්නත් අසමත් විය.
කෙසේ වෙතත් 2012 වැලිකඩ ඝාතනයේදී නොතිබුණු තරමට වසර අටකට පසු 2020 දී සමාජ මාධ්ය ප්රබලය. ක්ෂණිකව පුවත් හුවමාරු වෙයි. සැබෑ සිදුවිම් ගැන දැනගන්නට ලැබෙයි. මාධ්යවලින් කතාවක් යට ගසා, එක් පැත්තක් පමණක් ඉස්මතු කළ නොහැක. මහර රැඳෙවියන්ගේ මව්වරුන්ගේ වේදනාව සියල්ලට ඉහළින් මතු වී ඇත. වෙඩි පහර කෑ අයගේ ඡායාරූප දැනටමත් හුවමාරු වෙයි. මහජන විරෝධය මතුවෙද්දී, මේ අපරාධයට ආණ්ඩුව වන්දි ගෙවනු ඇත.■
