සතුට සෝකේ ජය පරාජේ මැදින් ගිය රොක්අයියා

■ පවිත්‍රා රූපසිංහ

සීතල නොවැම්බරය අවසන් වන්නේ රොක්සාමි මාස්ටර් දිවි හැර ගොස් තිස් දෙවසරක් ගතවූ බව සිහිකැඳවමිනි. ගායන ප්‍රසංගවලදීත්, චිත්‍රපට පසුබිම් සංගීතයේත්, ගුවන්විදුලියේත් සහ ග්‍රැමෆෝනයේත් ‘රොක් ක්‍රිස්ටි සාමි’ නොහොත් රොක්සාමි මාස්ටර් මතක සටහන් තැබූවෙකි. රොක්සාමි මාස්ටර්ට 1983දී බිඳී සුණුවිසුණු වුණු සිය ආත්මය වන් වයලීනය යළි පිළිසකර කරගත නොහැකි විය. ඒ වාදකයා පිළිබඳවයි අත්දැකීම් එකතුවකි මේ.

අසූතුනෙන් පස්සේ වැඩ නැතිවුණා

 ඉන්ද්‍රානි එස්. එලායස් රොක්සාමි

(රොක්සාමිගේ බිරිඳ)

රොක්සාමි මාස්ටර්ගෙ අම්මා මරියා. තාත්තා කොලන්දේ සාමි. එයා නම වෙනස් කරගත්තා එම්.කේ. රොක්සාමි කියලා. රොක්සාමිගෙ අම්මායි තාත්තායි ඉන්දියාවෙ චෙන්නායිවලින් ලංකාවට ආවා. තාත්තා වයලීන් වාදකයෙක් සහ අම්මා සර්පිනා වාදනය කළා. 1964 දී තමයි මට රොක්සාමි හමුවුණේ. ඔහු හමුවීම ගැන මං ගොඩාක් සංතෝෂ වෙනවා. අදටත් මං නිතරම අහන සින්දු තමයි ‘ජීවන විල මැද, සතුට ශෝකේ ජය පරාජේ, ගමනේ නිම්, ඔබගේ හද මාගේමයි, මදුමල ලෙස’ වගේ ඒවා.

එයා කර්ණාටක සංගීතය, බටහිර සංගීතය දැනසිටියා. ‘සුජාගෙ රහස’ ෆිල්ම් එකේ මිස්ට ගුණරත්නම් මියුසික් කරන්න ටි.ආර්. පාපා නම් අධ්‍යක්ෂවරයාට ඉන්දියාවෙන් ආරාධනා කරල තිබුණා. ඔහු ලංකාවට ඇවිත් මියුසික් නොටේෂන් ලියන්න කෙනෙක් ඉල්ලුවාලු. රොක්සාමිට ඊට ආරාධනා ලැබුණා. සින්දු නොටේෂන් කරන අතරේ රොක් කියලා තියෙනවා මටත් සින්දුවක් කරන්න ආසයි කියලා. රොක් කළ සිංදුව බලලා, මාස්ටර් ඇහුවාලු ‘ඉන්දියාවෙන් ඇයි මාව ගෙන්නුවේ, මේ වගේ අය රටේ සිටිද්දී’ කියලා. ඉතිරි සින්දු  රොක්ට භාරදීලා ඔහු ආපසු ඉන්දියාවට ගිහින් තියෙනවා.

ඔහු චිත්‍රපට ගීවලත්, සංගීත ප්‍රසංගවලත් එනම්, ‘ශ්‍රවණ රමණී’, ‘ස්වර්ණකුණ්ඩල’, ‘ශ්‍රවණ ආරාධනා’, ‘ස’ සමඟ වයලීනය වැයුවා. වික්ටර්ගේ ‘ස‘ 900වන ප්‍රසංගයට ඔහු ඕස්ටේ්‍රලියා ගියේ ‘ලීඩර් ඔෆ් ද ඔකෙස්ට්‍රා’ විදියටයි. එයා වැඩිපුරම කළේ සිංහල සින්දු. ඒ අතර දමිළ චිත්‍රපට හතරකටත් ගී තැනුවා. ධර්මසේන පතිරාජගේ ‘පොන්මනී’, ජෝ දේව් ආනන්ද්ගේ ‘රත්තන්තින් රත්තමේ’, කේ. වෙන්කට්ගේ ‘මාමියාර් වීඩු’, එස්. වී චන්ද්‍රරන්ගේ ‘නාන් උංගල් නෝලන්’ ඒ චිත්‍රපටයි.

රොක්සාමි නැතිවුණේ 1988 නොවැම්බර් 30වනදා. 1983 වසරේ හරි කලබල තිබුණා. ඒ කාලෙ හොරු මංකොල්ලකාරයො අපේ ගේ කැඩුවා. කේමදාස මාස්ටර්, සරත් දසනායක, මාලනී ෆොන්සේකා, සනත් ගුණතිලක අප බේරගත්තා. රොක්සාමි මාස්ටර් සිංහල සින්දු තමයි ඔක්කොම වගේ කළේ. හැමෝටම ඒ කාලෙ එයාගෙ වයලීන් වාදනය ඕනෑම වුණා. ඒත් 83න් පස්සෙ ඔහුට වැඩ නැති වුණා. එයාට හිටියෙ සිංහල යාළුවො. ඒත් 83න් පසුව ඔහු නිර්මාණ කළේ ආසාවෙන් නෙමෙයි.

 සිංහල බෞද්ධයෝ  ලෙඩක් දැම්මා

 සංගීතඥ එඞ්ගා පෙරේරා

වයලීනයයි, රොක්සාමියි කියන්නේ දෙන්නෙක් නෙමෙයි එක්කෙනෙක්. රොක්ගේ ඇඟේ තියෙන්නෙ ඉන්දියානු සංගීතය. ඔහුට ලංකාවේ ජන සංගීතය පිළිබඳවත්, පල්ලියේ සංගීතය පිළිබඳවත් පුළුල් දැනුමක් තිබුණා. සිංදුවල තනු, රොක් තුළ පිරිලා තිබුණා. අපි කවුරුත් ළඟ ඒ වගේ පිරුණු මියුසික් ගබඩාවක් තිබුණෙ නැහැ. ලස්සන වචන ටිකක් දුන්නාම ඒ වචන ඔහු සිංදුවක් කරනවා. ඉන්දීය ආභාසය නිරන්තරව ඔහුට බලපෑවා.

ලස්සන වචන තිබුණාට ඒවා සිංදුවලට දාගන්න අමාරුයි. එයා කරුණාරත්න අබේසේකර වගේ ලස්සන වචන  ලියන අයත් එක්ක හරිම යාළුයි. එයා ඒ අයට කියනවා මේ වගේ ටෙම්පො එකකට වචන ටිකක් ලියලා දෙන්න කියලා. එයා ඒ ටෙම්පො එක කියන්නේ ඒ සින්දුවේ තිබෙන අර්ථය අනුව එහෙම නැත්නම් චිත්‍රපටයේ තිබෙන අවස්ථාව අනුවයි. දරු නැළවිල්ලක් නම් ඒක කියනවා. ආදර ගීතයක් නම් ඊට ගැළපෙන ටෙම්පො එක කියනවා. දැන් බලන්න ධීවරයෝ චිත්‍රපටයේ ‘ඇවිල්ල ඇවිල්ලා සිංහල අවුරුද්ද ඇවිල්ලා’ ගීතය. එය අවස්ථාවකට අනුව හදපු ගීතයක්. දශක හයක් ගියත්  ඒ ගීය අදටත් මිනිස්සු රස විඳිනවා.

රොක්සාමි තනුවක් නිර්මාණය කළාට පසුව ඒ ටෙම්පො එකේ දෙමළ ගීතයක් තියෙනවා නම් එයාට සැණින් එය මතක් වෙනවා. සමහර වෙලාවට එහි කොටසක් වයලීනයෙන් වාදනය කර අපට පෙන්වනවා. ඔහුට හොඳ අවබෝධයක් සහ මතකයක් තිබුණා. ලස්සන වචන තිබුණාට, එක්වරම ලස්සන සින්දු හැදුවේ නැහැ. මෙයා කරුණාරත්න අබේසේකර ආවාම එයාට යම් හඬක් දීලා සින්දුවක තාලයක් කියලා පෙන්වනවා. පසුසෙ ඔහු සින්දුවක් ලියාගෙන එනවා. දවසක් කරුණාසේන ජයලත් ලියාගෙන ආවා ‘ජීවන විල මැද වැජඹෙන කැකුළකි රූබර  වූ යුවතී’ ගීතය. රොක් ඒ ගී පද හොඳින් බලලා කිව්වා ‘මේක ලියලා තියෙන්නේ වන්නමක් වගේනේ’ කියලා. එයා ඉල්ලීමක් කළා වචන වෙනස් කරන්න කියලා. කරුණාසේන ජයලත් ඊට කැමති වුණේම නැහැ. අන්තිමට රොක්සාමි ඒ වචනවලටම තනුවක් නිර්මාණය කළා. මම දන්න විදියට රොක්සාමි ගොඩක් මහන්සිවෙලා නිර්මාණය කළ තනුවක් ඒක. ඊට වඩා වෙනස් ලතා කියන ‘සතුට ශෝකේ ජය පරාජේ’ කියන ගීතය. එහි කිසිම මහන්සියක් නැතිව එක පාරටම හදිස්සියේ ආ තනුවක්. මේ ගීත දෙකම අදටත් ජනප්‍රියයි.

ඉස්සර අපි එකතු වුණේ කොටුවෙ ලොකු කාමරයක. එතැන අපි මියුසික් ගැන කතා කරනවා, මියුසික් හදනවා. රොක්සාමි ගින්දර වගේ තනු හදනවා. දෙමළ අය හදන සින්දු හරිම මිහිරියි වගේම ඒවායේ මියුසික් පිරිලා තියෙනවා. අමරදේවගේ ඇඟේ මියුසික් තිබුණා. එයා ඉන්දියාවෙ ගිහින් රාගධාරී සංගීතය ඉගනගෙන ඇවිත් මෙහෙ නිර්මාණ කළා. ඒවාත් හරිම රසවත්. ඒත් රොක්සාමිට තනු හොයන්න ඉන්දියාවට යන්න ඕනෑ වුණේ නැහැ. මොකද එයා ඉන්දියාවෙන් ඇවිත් තියෙන්නෙ සංගීතය අරගෙනමයි. රොක් ‘ධීවරයෝ’ චිත්‍රපටයේ ගීත හදන විට සුජාතා අත්තනායක ගායනා කරන ‘මාලිගාවේ මහරැජිණි’ ගීතයට විතරක් දකුණු ඉන්දීය ගීතයක තනුවක් භාවිත කිරීමට සිදුවුණා. නමුත් ඉන්දියානු තනු කොපි කිරීමට ඔහුට මැලිකමක් තිබුණා.

රෙක්සාමිට හොඳ ඉයර් එකක් තිබුණා. ඉයර් එකට වාදනය කරන කෙනාට වාදනයේ පුදුම හැකියාවක් තියෙනවා. වාදනය උගන්වලා පුරුදුවෙලා වාදනය කරන එක්කෙනාට වැඩිය, උත්පත්තියෙන්  වාදනය කරන කෙනාගේ වෙනසක් තියෙනවා. සෙක්සෆෝන්, පියානෝ, සර්පිනාව වාදනය එයාට උත්පත්තියෙන්  පිහිටා තිබුණා. එයාට නොටේෂන් හොඳට කියවන්න පුළුවන්. ඒත් වෙස්ටන් නෝට්ස් එයාට මුල් කාලයේ  කියවන්න බැරිවුණා.

එක වරක් අපි ඉන්දියාවෙ ගිහින් එහෙ පාටියක සින්දුවක් වාදනය කළා. අපි වාදනය කළේ ‘පෙම් කැකුළ පිපී’ ගීතය. ඉන්දීය ජාතියෙක් අපි ළඟට ඇවිත් කිව්වා ඕක නවත්වන්න කියලා. එයා කිව්වා අපි ඔය වගේ ගීත වාදනය කරන්නේ මළගෙවල්වල කියලා. මේක ජොලි පාටියක් කිව්වා. එය ඉන්දීය තනුවක්.

මියුසික් පාට් ඔහුට කජු කනවා වාගේ. මුත්තුසාමි මියුසික් කළ ‘මගේ නාමලී’ ගීතය කරද්දී මියුසික් පාට් එකක් ඕනෑ වෙලා මුත්තුසාමි කතාකළේ රොක්සාමිට. රොක් සැණින් එය වාදනය කළා. ඒවා ඇඟෙන්ම එන දේවල්. රොක්සාමි සංගීත අධ්‍යක්ෂණය කළ ගොඩක් ෆිල්ම්වල මං වාදන ශිල්පියෙක්. රොක්සාමි තමන්ගේ සේවය අවංකවම ඉටු කළ අයෙක්. ඔහු දෙවියෙක් වගේ මනුෂ්‍යයෙක්. අපි දෙන්නාම වික්ටර් රත්නායකගේ ‘ස’ ප්‍රසංගයේ දර්ශන වාර 850ක් පමණ වයලීන් වාදනය කළා. මට එවැනි මනුෂ්‍යයෙක් නැවත හමුවුණේ නැහැ.

83දී අපේ මිනිස්සු, ඒ කියන්නෙ සිංහල බෞද්ධයෝ දෙවියෙක් වගේ හිටි ඒ මිනිසාට ලෙඩක් දැම්මා. ඒ ගැන අදටත් දුකයි. 83න් පසුව ඔහු වාදනය කරන වාදන මණ්ඩලවලට සිංහල බෞද්ධ වාදකයෝ එන්න බැහැ කිව්වා. අපිට බැහැ කිව්වා දෙමළ අය සමඟ එකට වාඩි වෙන්න. මට අදත් හරිම කනගාටුයි ඒ ගැන.

 අද එවන් නායකත්වයක් නෑ

සංගීතඥ සුසිල් අමරසිංහ

රොක්සාමි කියන්නේ දැනුම් සම්භාරයක් තිබුණු මහා පුරුෂයෙක්. එවන් වාද්‍ය ශිල්පියෙක් තවත් රටේ බිහිවුණේ නැහැ. ඔහු වයලීන් වාදන අංශයේ නායකයෙක්. තබ්ලා වාදන අංශයේ නායක විජේරත්න රණතුංග. එයාගෙ ගුරුහරුකම් අදටත් ක්ෂේත්‍රයේ භාවිත කරනවා. අද එවන් නායකත්වයන් නැහැ. එනිසා නූතන පරපුරට ගුරුවරයකුගේ හිඩැසක් තිබෙනවා. මම එහෙම කියන්නෙ වැඩිහිටි නොවුණත් දක්ෂයෝ අද සිටිනවා. ඔවුන් කාටවත් ගුරුහරුකම් දෙන්න ඉදිරිපත් වෙන්නෙ නැහැ. තම තමන් තනි ගමනක යනවා. අද එදා වගේ සාමූහිකත්වයක් නැහැ. එය නිර්මාණවලට හානියක් කරනවා. වර්තමානයේ නිර්මාණවල මිහිර අඩු වෙන්න එය ඍජුවම බලපා තිබෙනවා.

සමහර ප්‍රවීණ සංගීත අධ්‍යක්ෂවරුන් අපිට කියනවා උඹලට රොක් අයියලා වගේ එකතුවෙලා ප්ලේ කරන්න බැරිද කියලා. ඒ වගේ මහත්වරු දැන් සංගීත ක්ෂේත්‍රයෙන් නික්මගොස් ඉවරයි. ඉවසීම සියයට සියයක් නෙමෙයි ඊටත් වඩා රොක්ට තිබුණා. එක එක හැඩ තියෙන භාජනවලට වතුර දැම්මාම වතුර ඒ භාජනයේ හැඩය ගන්නවා. ඒ වගේ තමයි රොක්සාමි. සංගීතඥයින්ට අවශ්‍ය දේට අනුව, වාදනයේදී එයට අනුගත වීමේ හැකියාවක් රොක්ට තිබුණා. ඒ වගේම තමයි සංගීතයේ ශිල්පීය ඥානය තිබුණා. බටහිර ඉන්දියානු රාගධාරී, දකුණු ඉන්දීය කර්ණාටක සහ අපේ ජන සංගීතය පිළිබඳවත් හසල දැනුමක් ඔහුට තිබුණා. දක්ෂිණ භාරතීය කර්ණාටක සංගීතයට යොමුවී තිබෙන්නේ සංගරලිංගම් යන සංගීතඥයාගෙන් උගත් නිසා. රොක්සාමි පාසල් වියේදී පාසලේ ඇන්තනි සර් ඔහුගේ දක්ෂතා දැකලා සංගරලිංගම් සර් ළඟට යවා තිබෙනවා. ඒ කර්ණාටක නාද මාලාව අපට දැනෙන ගීතයක් තමයි ‘මහ රෑ හමුවූ ස්ත්‍රිය’ චිත්‍රපටයේ මොහිදීන් බෙග් ගායනා කරන ‘සරවන බව කද සුරිඳුගෙ තෙද බල’ ගීතය. එහි හින්දුස්ථානී රාගධාරී සංගීතයත් තිබෙනවා. මෙවැනි නිර්මාණ බිහිවන්නේ සංගීත අධ්‍යක්ෂවරයා තුළ තිබෙන රස භාව නිසාමයි.

දැනට ලෝකයේ භාවිත වන බුද්ධිමය දේපළ යටතේ ගීතයක අයිතිය තියෙන්නේ ගීත රචකයාට සහ සංගීත රචකයාටයි. ගීත රචකයා බුද්ධිය යොදවා පද ගේනවා. සංගීතඥයා ඒ ගීතයේ අර්ථ නිරූපණය රසභාව ගැන අධ්‍යයනය කර ගීතය නිර්මාණය කරනවා. එහිදී ගායකයා ප්‍රවාහකයා පමණයි. ඒ නිසා තමයි අදටත් රොක්සාමි වගේ අයගේ වටිනාකම තියෙන්නේ. එය බුද්ධිමය ක්‍රියාවලියක්.

චිත්‍රපට සංගීතය නිර්මාණය කිරීමේදී එම චිත්‍රපටයේ තේමාවට අවස්ථාවන්ට ගැළපෙන පරිදි සංගීත ඛණ්ඩ හෝ ගීත නිර්මාණය කළ හැකියි. රොක්සාමි බොහෝවිට සංගීත නිර්මාණ කළේ වාණිජ චිත්‍රපටවලට. 1983 දී සිංහල ජාතිවාදීන් ඝාතනය කළ චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂවරයෙකු වන කේ. වෙන්කට්ගේ ‘ශ්‍රීපතුල’ චිත්‍රපටය ආගමික හැඩයක් තිබෙන නිර්මාණයක්. එහි අඩංගු මොහිදීන් බෙග් ගයන ‘සකල සතම බොදු බැතියෙන්’ ගීතය තුළ තිබෙන්නේ එම ආගමික ස්වභාවයයි. අනෙක ධීවරයෝ චිත්‍රපටයේ ‘වැල්ල සිඹින රැල්ල අපට මෙහෙම කියනවා’ ගීතය ඉතාමත් වාණිජ මට්ටමේ වේගරිද්ම ගීතයක්. ‘සතුට සෝකේ ජය පරාජේ’ ඉතාම රසවත්. මිල්ටන් පෙරේරා ගයන ‘අගාධ සාගරයේ’ ගීතය ඒ අවස්ථාවට අනුව නිර්මාණය වුණු ගීතයක්. මේ ආකාරයේ සංයුතියක් රොක්සාමිට තිබුණා.

සිංහල බෞද්ධයන්ගේ ප්‍රධානතම ජාතික උත්සව තමයි සිංහල අවුරුද්ද සහ වෙසක් උත්සවය. ඒ කාලවලදී බොහෝවිට ඇසෙන්නේ ‘ඇවිල්ල ඇවිල්ලා සිංහල අවුරුද්ද ඇවිල්ලා’ සහ ‘සකල සතම බොදු බැතියෙන්’ ගීත. මෙම ගීත දෙකේම බුද්ධිමය දේපළවලට අයිතිකාර පාර්ශ්වයක් වන්නේ දමිළ ජාතිකයෙකු වුණු රොක්සාමියි. කනගාටුම කරුණ වුණේ රොක්සාමි දමිළ ජාතිකයෙක් වූ නිසා අපේ අය පසුකාලයේදී ඔහුව කොන් කිරීම. ඒ නිසා අන්තිම කාලයේදී මෙම ක්ෂේත්‍රය පිළිබඳ ඉතා කනගාටුවෙන් තමයි රොක්සාමි ජීවත් වුණේ. ඔහු අවසානයේදී මියගියේ එම අත්දැකීම් සමඟම පැටළිලා.■