පශ්චාත් වසංගත යුගයේ රටේ ආර්ථික ගොඩනැංවීම

■ ආචාර්ය ඩබ්ලිව්.ඒ. විජේවර්ධන

පරිවර්තනය

■ පවිත්‍රා රූපසිංහ

රටේ කාලීන සහ ඉතා වැදගත් තේමාවන් පිළිබඳ පුළුල් ආර්ථික විශ්ලේෂණයක් සිය වාර්ෂික ආර්ථික වාර්තාවට ඇතුළත් කිරීම ‘ශ්‍රී ලංකා ප්‍රතිපත්ති අධ්‍යයන ආයතනය’ හෙවත් අයිපීඑස් ආයතනය දිගින් දිගටම සිදු කරන්නකි. 2019 වසරේදී එය අවධානය යොමු කර තිබුණේ කාර්මික විප්ලවයක් කෙරෙහිය. 2018 දී දේශගුණික විපර්යාස, ආහාර සුරක්ෂිතතාව සහ ආපදා අවදානම් කළමනාකරණය පිළිබඳ සලකා බලා තිබුණි. ගෙවී යන 2020 වසරේදී ඔවුන්ගේ අවධානය යොමුව ඇත්තේ, කොවිඞ් 19 වසංගතයෙන් පසුව බිඳ වැටුණු ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය නැවත ගොඩනංවාගත යුත්තේ කෙසේද යන්න පිළිබඳවයි. මෙම නිර්පාක්ෂික ප්‍රතිපත්ති විශ්ලේෂණය මෙරට ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන්ට මහත් වූ මඟපෙන්වීමක් සිදු කරනු ඇත.

ඇත්ත වශයෙන්ම මෙම වාර්තාව රටේ ආර්ථිකය පිළිබඳ පූර්ව කියැවීමකි. මහ බැංකුව සහ මුදල් අමාත්‍යාංශය විසින් රටේ වාර්ෂික නිල ආර්ථික වාර්තාවන් ඉදිරිපත් කරන්නේ පිළිවෙළින් එළැඹෙන වසරේ මාර්තු අගභාගයේ සහ ජූනි මාසදීය.

කොරෝනා වසංගතය ලංකාවටත්

ලෝකය වෙළාගත් කොවිඞ් 19 වසංගතයට ශ්‍රී ලංකාව ගොදුරු වීම ඇත්ත වශයෙන්ම අනපේක්ෂිත ආකාරයේ බාහිර ආර්ථික කම්පනයකි. ගෝලීය වශයෙන් රටවල් වසා දැමීමක් පිළිබඳ බරපතළ තීන්දු ගැනීමට සිදුවීම හේතුවෙන් ගෝලීය ආර්ථිකයේ හැකිළීමක් වාර්තා වෙයි. මෙම බාහිර හදිසි කම්පනය හේතුවෙන් බොහෝ රටවල ආර්ථිකය මුළුමනින්ම පාහේ දැන් අඩපණව තිබේ.

ශ්‍රී ලංකාවේ තත්ත්වය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, බලධාරීන් රටේ ආර්ථික පසුබෑම ශූන්‍යයට වඩා මඳක් ඉහළ වර්ධන වේගයක තබා තිබේ. ඉදිරිපත් කර ඇති අයිපීඑස් වාර්ෂික වාර්තාව විසින් නිශ්චිතවම සංඛ්‍යාවක් ලබා දී නැති නමුත්, පැහැදිලිවම රටේ ආර්ථික හැකිළීමක් ගැන එහි පුරෝකථනය කරයි. ලංකාවේ නිල සංඛ්‍යාලේඛන පිළිබඳ ආයතනය වන ජන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුව මෙම වසරේ දෙවන කාර්තුවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ දත්ත නිකුත් කර නොමැති හෙයින් නිගමනයකට ආ නොහැකිය. පසුගිය සතියේ එම ආයතනය නිකුත් කර ඇති ප්‍රකාශනයේ කියැවෙන්නේ සියලු දත්ත නිකුත් කිරීම තවදුරටත් ප්‍රමාද වන නමුත් මේ වන විට සිදු කර ඇති අතුරු සමීක්ෂණ වාර්තා මඟින් රටේ ආර්ථිකයේ නග්න යථාර්ථය හෙළිව ඇති බවයි. කෘෂිකර්මාන්තය, කර්මාන්ත සහ සේවා යන අංශ තුනම පැහැදිලි ලෙස සංකෝචනය වී ඇති බව එහි සඳහන්ව තිබේ. ඒ සමීක්ෂණයට අනුව, ප්‍රධාන ආයතනයන්හි සමස්ත නිෂ්පාදනය 23 – 33% අතර ප්‍රමාණයකින් අඩුවී ඇත. සංචාරක අංශයෙන් 78%ක් අඩු වී ඇත. එමෙන්ම කුඩා හා මධ්‍යම පරිමාණ ව්‍යවසාය තුළ විශාලතම හානිය සිදුව ඇත්තේ නිමැවුම් 50% සිට 70% දක්වා පහත වැටීමෙනි. මෙම සැබෑ තත්ත්වය තුළ පැහැදිලි වන්නේ, රාජ්‍ය නායකයන්ගේ අපේක්ෂාවන්ට පටහැනිව යමින් ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය ඉහළ අගයකින් හැකිළෙමින් තිබෙන බවයි.

වී හැඩයෙන් ඩබ්ලිව් හැඩයට

2020 කොවිඞ් දෙවන රැල්ලට රට ගොදුරු වීමට පෙරාතුව, එනම් ඔක්තෝබර් මාසයේ අයිපීඑස් ආර්ථික වාර්තාව සකසා නිම කිරීම හේතුවෙන්, එය ලංකාවට  පුරෝකථනය කර ඇත්තේ වී හැඩයේ ඉක්මන් ආර්ථික පිබිදීමක් කරා යොමු වීමක් ගැනය. කොවිඞ් දෙවන රැල්ලේ භූගෝලීය ව්‍යාප්තිය සලකා බලන විට පෙනෙන්නේ දිගුකාලීන ‘සිග් සැග්’ ආකාරයේ ඩබ්ලිව් හැඩැති ආර්ථික පිබිදීමක් කරා යා යුතු බවකි. රටේ කුමන ආකාරයේ ආර්ථික පිබිදීමක් සිදු වේවිද යන්න පිළිබඳ කතා කළත්, ඇත්ත වශයෙන්ම සිදු වන ආර්ථික හැකිළීමට අනුව රට පෙර තිබූ දුප්පත්කමට වඩා අන්ත දුප්පත්කමක් දක්වා ඇදවැටෙනු ඇත. 2019 වසරේ ආර්ථික ක්‍රියාකාරීත්වය මත පදනම්ව ඉහළ මධ්‍යම ආදායම් ලබන රටක සිට පහළ මධ්‍යම ආදායම් ලබන රටක් දක්වා ලංකාව පහත වැටීම හේතුවෙන් මෙය ද්විත්ව අවදානමකට ලක්වීමට සමානය. එහෙයින් රටේ ආර්ථික පුනර්ජීවනය අපේක්ෂා කරන තරම් සුමට වන්නේ නැත.

උද්ධමන අවපාතයක්?

අයිපීඑස් වාර්තාව බලධාරීන්ට සිදු කර ඇති බරපතළ අනතුරු ඇඟවීම මෙහිදී සිහිකැඳවිය යුතුය. ඒ නම් සංචිත මුදල් පදනමේ පහත වැටීම ධනාත්මක වර්ධනයක් ලෙස නොගත යුතු බවයි. සංචිත මුදල් පදනම හැකිළී ඇත්තේ මහ බැංකුවේ ණය රජයට සහ බැංකු අංශයට ව්‍යාප්ත වී නොමැති නිසා නොවේ. එය රටේ විදේශ ණය සඳහා යෙදවීමට බැංකුව සිය විදේශ සංචිත පහත හෙළීමෙන් සිදු වී තිබෙන ප්‍රතිඵලයකි. අයිපීඑස් වාර්තාව දක්වන්නේ රටේ උද්ධමනකාරී පීඩන තත්ත්වයක් ඇතිවීම කිසිසේත් වැළැක්විය නොහැකි බවයි.

මෙමගින් කුමක් සිදුවේද? එක්කෝ මහ බැංකුවට ණය වර්ධනයට තිරිංග තද කිරීම සහ පොලී අනුපාතය ඉහළ නැංවීම හෝ උද්ධමනයට එරෙහි සංකෝචන මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග හඳුන්වාදීමට සිදු වනු ඇත. මේ වන විට මහ බැංකුවේ මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය කුමක්දැයි පැහැදිලිය. එනම් වැළැක්විය නොහැකි ලෙස ඉහළ උද්ධමනයක් හා ආර්ථික අවපාතයක් කරා යන්නට නියමිතව සිටීමයි.

රාජ්‍ය මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය කොයිබටද?

අයිපීඑස් වාර්තාව දක්වන ආකාරයට, උද්ධමනය ණයෙහි සැබෑ වටිනාකම අඩු කරනු ඇත. එය රටේ ආර්ථිකයට ප්‍රබල පිරිවැයක් නොමැතිවම, රජයට ප්‍රතිලාභ ලබාදෙනු ඇත. පසුගිය දශකය තුළ ව්‍යුහාත්මකව දුර්වල ආර්ථික වර්ධන වේගයක් ලංකාවේ පැවතුණි. එය වාණිජමය නොවන අංශවල එනම් ඉදිකිරීම් වැනි අංශයන්හි පටු පදනමක් මත පමණක් සංකේන්ද්‍රණය වී තිබුණි.

වර්තමාන රජය ආදායම් බදු සහ අගය එකතු කළ බදු ගෙවන්නන් සඳහා ඉතා ආකර්ෂණීය බදු සහන මාලාවක් ඉදිරිපත් කර තිබුණි. එමඟින් සිදුව ඇත්තේ රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ අනුපාතයට අනුව බදු විශාල ලෙස පහත වැටීමයි. මෙය මුළුමනින්ම අනවශ්‍ය දෙයකි. අයිපීඑස් වාර්තාවට අනුව ශ්‍රී ලංකාව තවදුරටත් අඩු බදු සහ අඩු වියදම් ආර්ථිකයක් විය නොහැකිය.

ස්වයං පරාජිත ආනයන පාලනයක්

ඉතාමත් කෙටි කාලයක් තුළදී ශ්‍රී ලංකාව ආනයන පාලනයක් වෙත යොමු වී තිබේ. මෙහිදී පෙනී යන ගැටලුව වන්නේ රට තුළ ඊට ප්‍රමාණවත් විදේශ විනිමය උපයා නොගැනීමයි. එබැවින් මෙම උපාය ඉතාමත් කෙටි කාලීන පියවරක් ලෙස යම්කිසි වලංගුභාවයක් පවතියි. ආනයන පාලනය සිදු වන්නේ මධ්‍යම හෝ දිගුකාලීන වශයෙන් නම්, එහි ප්‍රයෝජනවත්භාවය ඇත්ත වශයෙන්ම ප්‍රශ්නකාරීය. අයිපීඑස් වාර්තාව ඒ ගැන මෙසේ වාර්තා කරයි. ‘කෙටිකාලීන තත්ත්වයෙන් ඔබ්බට වෙළඳාම සීමා කිරීම යනු ස්වයං පරාජයකි. මෙම අවස්ථාවේදී අත්‍යවශ්‍ය නොවන වියදම් වළක්වා ගැනීම සඳහා මෝටර් රථ වාහන ආනයනය සීමා කිරීම සාධාරණ වුවත්, ඉන් බාහිර අංශයන්හි ආනයන සීමාවන්ට වහා පිළිතුරු බැඳිය යුතුය.’

නව වෙළඳ ප්‍රතිපත්තියක්

අයිපීඑස් වාර්තාව දක්වන්නේ, කොවිඞ් 19 වසංගතය- ඉදිරියේ ජීවනෝපායන්, ආහාර සුරක්ෂිතතාව සහ අනෙකුත් ප්‍රමුඛතා උදෙසා සහාය වන වෙළඳ ප්‍රතිපත්ති නැවත විමර්ශනය කිරීමේදී ශ්‍රී ලංකාව ව්‍යතිරේකයක් නොවන බවයි. ලෝක වෙළඳ සංවිධානයේ අනුග්‍රහයෙන් දෝහා රවුන්ඞ් වෙළඳ සාකච්ඡා සහ 2008 ගෝලීය මූල්‍ය අර්බුද සාකච්ඡාවල අසාර්ථකත්වය හමුවේ ජනතාවාදී ජාතිකවාදී ආර්ථික සිතුවිලි ඇති වුණි.  ඒ අතර, කොවිඞ් 19 වසංගතය හමුවේ දේශසීමා අතර සංචරණ සීමා ඇතිවීම තුළ ඒ ආකාරයේ සිතුවිලිවලට නව ජීවයක්ද ලැබී ඇති බව පෙනේ. අයිපීඑස් වාර්තාව කියන්නේ, ශ්‍රී ලංකාවට එහි ඇති බරපතළ ණය අර්බුදයෙන් මිදීමට අපනයන ප්‍රවර්ධනය අත්‍යවශ්‍ය වන බවයි.  මෙහිදී වැදගත් වන්නේ, අපනයනය කිරීමට නම් ආනයනය අවශ්‍යමය යන්නයි. එහෙයින් කොවිඞ් 19 වසංගතය යටපත් වූ වහාම රටේ වෙළඳ ප්‍රතිපත්තියේ නැවත සකස් කිරීමක් අත්‍යවශ්‍යය. එයිපීඑස් වාර්තාව යෝජනා කර නැති වුවද, ශ්‍රී ලංකාව කඩිනමින්ම නිදහස් වෙළඳාමට සම්බන්ධ විය යුතුය.

වසංගතයෙන් ඔබ්බට කුමක් කළ යුතුද?

ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික අර්බුදය ඇරඹුණේ කොවිඞ් 19 වසංගතයට පෙරය. වසංගතයෙන් සිදු කළේ එම අර්බුදය තවදුරටත් උග්‍ර කිරීමකි. ඇත්තවශයෙන්ම සෑම අර්බුදයක්ම ප්‍රතිසංස්කරණ හඳුන්වාදීමට මනා අවස්ථාවක් ලෙස භාවිතයට ගත යුතුය. ප්‍රතිසංස්කරණ වනාහි කටුක වුවත් ලංකාවට ආර්ථික අර්බුදයෙන් මිදීමට නම් එය අත්‍යවශ්‍ය අංගයක් වනු ඇත.

මෙරට ආර්ථික වර්ධනය ඓතිහාසිකව 4.5% ක් ලෙස සටහන්ව පවතියි. ආර්ථික වර්ධනය ඉහළ මට්ටමකට ගෙනයාමට අපේක්ෂා කරන්නේ නම්, පළමුව කොවිඞ් 19 වසංගතය හේතුවෙන් ඇතිවුණු පසුබෑම ඉදිරි දශකයන්හිදී පරාජය කළ යුතුය. මේ සඳහා රටක් වශයෙන් සෑම අංශයක් කෙරේම පුළුල්ව කල්පනා කළ යුතුය.

රාජ්‍ය මූල්‍ය අවකාශය

ඕස්ටේ්‍රලියාව සහ නවසීලන්තය වැනි රටවල් කෝවිඞ් 19 වසංගතයෙන් පීඩාවට පත් වූ කුටුම්බ සහ ව්‍යාපාරයන්ට සහන සැලසීම වෙනුවෙන් රාජ්‍ය මූල්‍ය උත්තේජක භාවිත කිරීමට යොමු වී තිබේ. ඊට එම රටවල මූල්‍ය තත්ත්වය යහපත් අයුරින් පැවතීමද හේතු වෙයි. ශ්‍රී ලංකාව සම්බන්ධයෙන් තත්ත්වය කුමක්ද? බොහෝ පිරිස්වල නිර්දේශයන්ට අනුව නව මුදල් මුද්‍රණය කිරීම තුළ වරදක් නැති බව කියැවේ. ඒ අනුව නව මුදල් හෙලිකොප්ටරවලින් ඉහළ සිට බිම හෙළන විට කුටුම්බවලට සහ ව්‍යාපාරිකයන්ට ඒවා අත්පත් කර ගත හැකිය.

මෙම මුදල් මඟින් පෙර ඉල්ලුමට සරිලන පරිදි සමස්ත ඉල්ලුම වැඩි කරනු ලබන අතර, ඉල්ලුමට සරිලන සේ සමස්ත සැපයුම ද සිදුවනු ඇත. රටේ ආර්ථිකය අංශභාග රෝගියකු කරමින් රටේ අය වැය තත්ත්වය බැඳ වැටී අවසාන ප්‍රතිඵලය මහත් ව්‍යසනයක් වනු ඇත. අයිපීඑස් වාර්තාව අවධාරණය කරන්නේ, මෙහිදී රාජ්‍ය මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති සහ මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති යන දෙකම භාවිත කිරීමට ශ්‍රී ලංකාවට ඇති හැකියාව දැඩි ලෙස සීමා වී ඇති බවයි. එහෙයින් ඔවුන් යෝජනා කරන්නේ සීමිත මූල්‍ය අවකාශය භාවිත කිරීම පැහැදිලි අරමුණු සමඟ කළ යුතු බවයි. එනම් සීමිතව ඇති මූල්‍ය සම්පත් වඩාත් ඵලදායී සහ කාර්යක්ෂමව භාවිත කළ යුතුයි යන්නය.

සමානත්වය අවශ්‍යයි

අධ්‍යාපන ක්‍රමය කොවිඞ් 19 වසංගතය හමුවේ අතිදැවැන්ත අර්බුදයක් බිහි කර තිබේ. සීමිත ඉඩ ප්‍රමාණයක් තුළ සිසුන් විශාල ප්‍රමාණයක් මුහුණට මුහුණලා අධ්‍යාපනය ලැබීම පැවති ප්‍රයෝගික තත්ත්වය වීම ඊට හේතුවයි. මිනිස් සබඳතා හරහා පැතිරෙන වසංගතයක් හමුවේ මෙම තත්ත්වය වෛරස ව්‍යාප්තියට සරු බිමකි. එබැවින් අධ්‍යාපන ආයතනවලට අඟුළු දැමීම වසංගත කළමනාකරණයේ පළමු පියවර විය. මෙහිදී අයිපීඑස් වාර්තාව කරුණු දක්වන්නේ, ලෝකයේ දැවැන්තම අධ්‍යාපන අර්බුදය ලෙස පිළිගෙන ඇති කොවිඞ් 19 වසංගතය අධ්‍යාපනයට සිදු කරන බාධා කිරීම දිඟු කාලීන වශයෙන් හැඟවුම් ගණනාවක් ඇති කරන බවයි.

මෙම අර්බුදයට පිළියම් වශයෙන් ලෝකයේ රාජ්‍යයන් යෝජනා කර ඇත්තේ, අන්තර්ජාලය භාවිත කරමින් දුරස්ථ ඉගෙනීම් හරහා අධ්‍යාපනයේ නව මාවතක් හඳුන්වාදීමය. මෙම අධ්‍යාපන යෝජනාව සියලු දරුවන් වෙත සම අයිතියක් ලෙස ලබා දීමට නම්, අන්තර්ජාල භාවිතය දැරිය හැකි මුදලකට ව්‍යාප්ත කළ යුතුය. මෙම ප්‍රායෝගික ගැටලුව වහාම විසඳා නොගතහොත්, අන්තර්ජාලය හරහා විද්‍යුත් ඉගෙනීම් ලබාදීමේ පිළිවෙත තුළ අසමානතාව තහවුරු කරනු ඇති බව අයිපීඑස් වාර්තාව අනතුරු අඟවයි. ඒ තවදුරටත් මෙසේ අවධාරණය කරන්නේ, ‘රටේ විද්‍යුත් අධ්‍යාපනයට පහසුකම් ඇත්තේ රටේ කුටුම්බයන්ගෙන් අඩකටත් වඩා අඩු ප්‍රමාණයකට පමණක් බවත් දැනටමත් මෙම අධ්‍යාපනය මාදිලිය තුළ අසමානතාව තහවුරුව ඇත‘ යනුවෙනි.

රටේ පවතින වත්මන් දැඩි ආර්ථික ව්‍යාධියෙන් මිදී පශ්චාත් කොවිඞ් වසංගතය යුගයකදී එය ඉහළ වර්ධන මාවතකට යොමු කර ගැනීම සඳහා මෙම අයිපීඑස් වාර්තාව ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින්ට මහත් අස්වැසිල්ලක් වනු නොඅනුමානය.

(‘ඬේලි ෆයිනෑන්ෂල් ටයිම්ස්’ පුවත්පතේ පළ වූ ලිපියක සංක්ෂිප්ත පරිවර්තනයකි.)■