අප රටට අලුත් ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක් ගැන මේ මොහොතේ සිතන්නේ නම්, මූලික පිළිගැනීම් දෙකක් වෙතින් එම සිතීම ආරම්භ විය යුතු යැයි මට සිතේ.
නව ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක් සඳහා යෝජනා පිළිබඳව රටේ එතරම් උනන්දුවක් නැත. ආණ්ඩුවත් විරුද්ධ පක්ෂත්, සිවිල් සමාජ සංවිධානත් ඒ ගැන දක්වන්නේ ඇල්මැරුණු ආකල්පයක් බවද පෙනේ.
ආණ්ඩුව පැත්තෙන් බලන විට, අලුත් ව්යවස්ථාවක් සඳහා යෝජනා පක්ෂවලින්ද, මහජන සංවිධානවලින්ද ලැබුණත්, නැතත්, මහජන උනන්දුවක් තිබුණත්, නැතත්, එය සැලකිල්ලට ගත යුතු තරම් තත්වයක් නොවේ. ජනාධිපතිතුමාගේ පැත්තෙන් බලන විට අලුත් ව්යවස්ථාවක් ඇත්තටම අවශ්ය නැත. විසිවැනි සංශෝධනය තුළින් එතුමාට අවශ්ය වූ සියල්ල ලැබී ඇත. ඒ ඇරත්, තමන්ට අවශ්ය ඕනෑම අලුත් ව්යවස්ථාවක් සම්මත කරගැනීමට එතුමාට බාධාවක්ද නැත. එතුමාගේ ලෝක දෘෂ්ටිය සහ දේශපාලන විඥානය අනුව බලන විට, නව ව්යවස්ථාවක් සඳහා අවශ්ය වන්නේ, විරුද්ධ පක්ෂවලවත්, එක් එක් සමාජ කණ්ඩායම්වලවත් යෝජනා හෝ ඇදහස් නොවේ. එතුමාත්, එතුමාගේ දේශපාලන කිට්ටුවන්තයන්ගේත් අභිලාෂ සහ න්යාය පත්රයෙන් පැනනැගෙන අදහස් පමණි.
සමගි ජන බලවේගය, ජවිපෙ, එජාපය, ටීඑන්ඒ වැනි විරුද්ධ පක්ෂවල දෘෂ්ටි කෝණයෙන් බලන විට, එම පක්ෂ සිටින්නේ එම පක්ෂ සිටින්නේ ඔවුන්ටම විශේෂිත උභතෝකෝටිකයකය. එනම් ව්යවස්ථා යෝජනා ඉදිරිපත් කරමුද? නැද්ද? යන්න තීරණය කරගත නොහැකිව, දෙගිඩියාවෙනි. මෙම දෙගිඩියාවට සාධාරණ හේතු ද තිබේ. පළමුවැන්න, ඔවුන් සියලු දෙනාම ව්යවස්ථා සංශෝධන පිළිබඳව හති වැටී සිටීමයි. 2014 සිට එක දිගටම කරගෙන ආ ව්යවස්ථා ප්රතිසංස්කරණ ප්රයත්න දැනට පත්වී තිබෙන්නේ ගඟට ඉනි කැපුවාක් වැනි නිෂ්ඵල ක්රියාවක් බවට පත්වීමේ තත්වයකටය.
සිවිල් සමාජ සහ මහජන සංවිධානවලටද මෙම අභියෝගයම මතුවී තිබේ. විධායක ජනාධිපති ක්රමය වෙනස් කිරීම සඳහා අවුරුදු ගණනාවක් ගෙන ගිය ව්යාපාරය, පසුගිය මාසයේ අන්තිමට අවසන් වූයේ කොතැනද? විධායක ජනාධිපති ක්රමය පෙර නොවූ විරූ සහ නොසිතූ තරමින් ශක්තිමත් කළ විසිවැනි සංශෝධනය පිළිබඳ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රීවරුන් 158කගේ ඡන්දයෙන් සම්මත වීමෙනි. මෙය වනාහි, අප රටේ ප්රජාතන්ත්රවාදී ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා ප්රතිසංස්කරණ සඳහා ගෙන ගිය ව්යාපාර සියල්ලම ලැබූ දැරිය නොහැකි අතිදරුණු පරාජයකි.
මෙවැනි පරාජයක වේදනාව තවමත් තිබෙද්දී, අලුත් ව්යවස්ථාවක් ගැන සිතන්නට විපක්ෂ දේශපාලන පක්ෂවලටත්, සිවිල් සමාජ කණ්ඩායම්වලටත් මානසික හැකියාවක් නැතිවන්නේ නම් ඒ ගැන අප පුදුම විය යුතු නැත. 20 සංශෝධනයට ඡන්දය විමසූ දා සිදුවූ දේ ගැන විරුද්ධ පක්ෂවල බොහෝ දෙනාත්, පුරවැසියනුත් මහත් කළකිරීමට සහ අධෛර්යයට පත්වී සිටින්නේ නම්, අප ඒ ගැනද පුදුම විය යුතු නැත.
මේ පසුබිම තුළ සිදුවිය යුත්තේ කුමක්ද? ජනාධිපතිතුමාගේ ආණ්ඩුක්රම ව්යාපෘතිය, එය කුමක් වුවත් නිර්බාධිතව ඉදිරියට යෑමයි.
කාර්යය
18වැනි සංශෝධනයෙන් පසුව ඇතිවූ කාලයට සමාන කාලයකට ලංකාවේ විරුද්ධ පක්ෂ දැනට පත්වී සිටින බව පෙනේ. එනම්, එජාපය සමග සමගි ජන බලවේගය දේශපාලන වශයෙන් විකල්ප ගැන සිතීමට නොහැකි තත්වයකට පත්වීමයි. ජවිපෙද මෙම තත්වයට පත්වීමේ අනතුර තිබේ. මෙම පසුබිම ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව පිළිබඳ සාකච්ඡාවට එම පක්ෂවලින් සක්රිය සහභාගිත්වයක් සිදු නොවීමටද හේතුවී තිබෙන බව පෙනේ. එසේ නම් මේ දිනවල අප රටේ ප්රජාතන්ත්රවාදයට ළැදි සහ කැපවූ ක්රියාකාරකයන් කළ යුත්තේ කුමක්ද?
ඔවුන් සඳහා කාර්යයක්, දැනට ඇල්මැරුණ තත්වයේ පවතින ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව පිළිබඳ සාකච්ඡාව විසින් විවෘත කරනු ලැබ දී තිබේ. කළ යුතු හදිසි කාර්යය වනු ඇත්තේ එම අවකාශය ප්රයෝජනයට ගැනීමයි.
කෙසේද?
එය කළ යුත්තේ කෙසේද? ඒ සඳහා අදහස් කිහිපයක් පහතින් යෝජනා වේ.
පළමුවැනි යෝජනාව නම්, නව ව්යවස්ථාවක් පිළිබඳ විවාදයට, 20 සංශෝධනයෙන් පසුව අප රටේ ප්රජාතන්ත්රවාදී දේශපාලන කතිකාව, පුනරුජ්ජීවනය කිරීමේ, අලුත් කිරීමේ සහ නව ගැම්මකින් ඉදිරියට ගෙන යාමට උත්සාහ ගැනීමේ ප්රවේශයක් කර ගැනීමයි. දෙවැන්න නම්, එම උත්සාහය තුළින් ප්රජාතන්ත්රවාදී පුරවැසියන් සහ කණ්ඩායම් අතර අලුත් දේශපාලන උනන්දුවක් සහ සක්රියතාවක් නිර්මාණය කිරීමයි. තෙවැන්න නම්, ලංකාවේ සමාජයේ විකල්ප දේශපාලන සාකච්ඡාව, නව ප්රජාතන්ත්රවාදී ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක් පිළිබඳ තේමාව වටා ගොඩ නැගීමයි.
මේ සඳහා ආරම්භයක් යෝජනා කරන්නේ නම් එය මෙලෙසය.
ආණ්ඩුව ව්යවස්ථා යෝජනා ඉල්ලා ඇත. ඉදිරිපත් කරන යෝජනා කමිටුවේ සාමාජිකයන් පමණක් කියවන්නටද ඉඩ තිබේ. එහෙත් සිවිල් සමාජ ක්රියාකාරකයන් හෝ විපක්ෂ දේශපාලන කණ්ඩායම්, ව්යවස්ථා යෝජනා ඉදිරිපත් කළ යුත්තේ කමිටු සාමාජිකයන්ට පමණක් කියවීම සඳහා නොවේ. රටේ ජනතාවගේ කියවීම, දේශපාලන සාකච්ඡාව සහ අවබෝධය පුළුල් කිරීම ඉලක්ක කරගෙනය. ඒ සඳහා කළ යුත්තේ අනාගතය ඉලක්ක කරගත්, නව දේශපාලන ප්රයත්නයක ආරම්භක පියවරක් ලෙස සැලකිය යුතු යෝජනාවලියක් සකස් කර ඉදිරිපත් කිරීමයි. එය ඉදිරි අවුරුදු කිහිපයක් පුරා දිවයන සමාජ-දේශපාලන ප්රයත්නයක් විය යුතුය.
නව ව්යවස්ථාවක් ගැන සිතීම
අප රටට අලුත් ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක් ගැන මේ මොහොතේ සිතන්නේ නම්, මූලික පිළිගැනීම් දෙකක් වෙතින් එම සිතීම ආරම්භ විය යුතු යැයි මට සිතේ. ඉන් පළමුවැන්න නම්, තවදුරටත් 1978 ව්යවස්ථාව සංශෝධනය කිරීමෙන් පලක් නැත යන්නයි. ලංකාවේ ‘විධායක ඒකාධිපතිවාදී’ පාලන තන්ත්රයක් ආරම්භ කළ එය, 18වැනි සහ 20වැනි සංශෝධන තුළින්, එම ගමනේ ඉහළ හිණිපෙත්තට නැග ඇත. එය ප්රජාතන්ත්රවාදී ලෙස සංශෝධනය කිරීම සඳහා කිසිදු විභවතාවක් දැන් ඉතිරි වී නැත. එයට කළ යුත්තේ, සම්පූර්ණයෙන්ම අහෝසි කරනු ලැබීමට පාත්ර කිරීමයි.
දෙවැන්න නම්, ලංකාවට අලුත්. වඩාත් ප්රජාතන්ත්රවාදී ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක් සඳහා සිතීමට දැන් කාලය එළඹ තිබිය යුතු බවයි. ඒ සඳහා, අනාගත ප්රජාතන්ත්රවාදී ලංකාවට අවශ්ය වන්නේ කවර ආකාරයේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක්ද යන කරුණ ගැන, අලුතින් සිතා බැලීමට සියලු ප්රජාතන්ත්රවාදී බලවේගවලට සිදුවනු ඇත. 1972 මෙන්ම 1978ද ව්යවස්ථා දෙකෙහි නිෂේධනීය අත්දැකීම්වලින් පාඩම් ඉගෙන ගනිමින්, පසුගිය සියවසක පමණ කාලයක් තුළ අප රටේ ජනතාව වෙතින් සහ සමාජය තුළ බිහිවී තිබෙන ප්රජාතන්ත්රවාදී, දේශපාලන අවබෝධය සහ අපේක්ෂා මත ගොඩනැගුණු ආණ්ඩුක්රමික මූලධර්මද සූත්රගත කරමින්, මෙම කාර්යය කළ යුතුව තිබේ. එවැනි ප්රයත්නයක ආරම්භයක් ලෙස සලකමින් ගොඩනගන ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා යෝජනා සම්බන්ධයෙන්ද තවත් වැදගත් කාරණා තුනක් මතුකළ යුතුව තිබේ. ඒවා මෙසේය.
ප්රජාතන්ත්රවාදී බලවේග විසින් ඉදිරිපත් කරනු ලබන විකල්ප ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා වැඩපිළිවෙළක, නව ව්යවස්ථාවක අවධානය යොමු කළ යුත්තේ, ව්යවස්ථාව ගැන පමණක් නොව, ව්යවස්ථාවෙන් සංකේතවත් කරන රාජ්යයේ, එනම් දේශපාලන ප්රජාවේ, සමස්ත දේශපාලන ස්වභාවය කුමක් විය යුතුද? යන්න පළමුවැන්නයි. ලංකාවේ දැනට පවත්නා ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවාදයේ සංකල්පමය දෘෂ්ටිකෝණයෙන් මේ කරුණ දෙස බලමින්, එය මෙසේ සූත්රගත කළ හැකිය: අපට අවශ්ය වන්නේ ලංකාව දිගටම ජනරජයක් ලෙස පවත්වා ගැනීමටද? එසේ නම් එය, 1972 සහ 1978 ව්යවස්ථාවලින් කළාක් මෙන් නාමික, ව්යාජ ජනරජයක් නොව, පූර්ණ සහ නිර්ව්යාජ ජනරජයක් බවට පත්කළ හැක්කේ කෙසේද?
දෙවැනි කාරණය නම්, නව ව්යවස්ථාවක් ගැන සිතීමේදී, එහි අන්තර්ගතය මෙන්ම ව්යවස්ථා සම්පාදන ක්රියාවලිය එනම්,CONTENT සහ PROCESS යන සාධක දෙකම ගැන, අවධානය යොමු කළ යුතුය යන්නයි. එය වනාහි ව්යවස්ථා සම්පාදනය පිළිබඳව ඉතා වැදගත් ප්රජාතන්ත්රවාදී මූලධර්මයකි. එයින් අවධාරණය කෙරෙන මූලධාර්මික අදහස නම්, ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක අන්තර්ගතය ප්රජාතන්ත්රවාදී එකක් විය යුතුවා මෙන්ම, එය සකස් කරන, කෙටුම්පත් කරන සහ සම්මත කරගන්නා ක්රියාවලියත් ප්රජාතන්ත්රවාදී එකක් විය යුතුය යන්නයි. එනම්, එය පුරවැසියන්ට විවෘත, මහජන සහභාගිත්වය ප්රවර්ධනය කරන, සෑම පරදු පාර්ශ්වයකටම සහභාගිවීමට ඉඩ සලසන, සාකච්ඡාමය සහ සමාජයේ ඇති විවිධ අභිලාෂ අතර අතරමග සමාදානවලට ඉඩ සලසන ක්රියාවලියක් විය යුතුය යන්නයි.
තුන්වැනි කරුණ නම්, ව්යවස්ථාවේ අරමුණයි. 1978 මුල් ව්යවස්ථාව සහ එහි 20වැනි සංශෝධනය දක්වා වූ සංශෝධන අතිබහුතරයක් වෙතින් උගත යුතු වැදගත් පාඩමක්, මෙතැනදී අපට මතක් කරගත හැකිය. එය නම්, දේශපාලන නායකයන්ගේ හෝ ව්යාපාරිකයන්ගේ හෝ පුද්ගලික බල අභිලාෂ ඉටුකර ගැනීමේ වාහනයක් බවට ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව පත් නොකළ යුතුය යන්නයි. එමෙන්ම සමාජයේ සමාජ පන්ති තීරුවක හෝ වාර්ගික කණ්ඩායමක හෝ බල අභිලාෂ සාක්ෂාත් කරගැනීම ව්යවස්ථාවක අරමුණ නොවිය යුතුය යන්නයි. ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක අරමුණ විය යුත්තේ, සමස්ත දේශපාලන ප්රජාවගේම පොදු අභිලාෂ සහ අපේක්ෂාවන්ට සේවය කිරීමයි.
යෝජනා කිහිපයක්
ඉහත ඉදිරිපත් කළ ඉදිරි දර්ශනය සිත්හි තබාගෙන, දැනට අප රටේ සෙමින් සිදුවන ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා සාකච්ඡාව ඉදිරියට ගෙනයාමට දායකත්වයක් සිදුවන පරිදි යෝජනා කිහිපයක් ඉදිරිපත් කරන්නේ නම් මෙසේය.
ක්රියාවලිය සම්බන්ධ යෝජනා
නව ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව කෙටුම්පත් කළ යුත්තේ නීති වෘත්තිකයන්ගෙන් සමන්විත කුඩා කමිටුවක් විසින් නොව, ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා සම්පාදක සභාවක් විසින් පත්කරගනු ලබන, මහජන නියෝජිතයන් නායකත්වය දෙන පුළුල් සහ නියෝජනාත්මක කමිටුවක් විසිනි.
■ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව සම්පාදනය කිරීමේදී ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා සම්පාදක මණ්ඩල (CONSTITUENT
ASSEMBLY) යාන්ත්රණයට ප්රමුඛත්වය දිය යුතුය. එය මහජන ඡන්දයෙන් තෝරා පත්කරගනු ලැබූ නියෝජන සභාවක් විය යුතුය. එමෙන්ම එය නව පාර්ලිමේන්තුවක්ද විය හැකිය.
■ නව ව්යවස්ථාවක් සම්පාදනය කිරීමේදී එයට දේශපාලන නායකත්වය දෙන දේශපාලන පක්ෂ සහ බලවේග, තම අභිලාෂය ඉදිරි ජනාධිපති සහ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණවලදී ජනතාවට ඉදිරිපත් කර, ඒ සඳහා මහජන කැමැත්ත ලබාගත යුතුය.
■ එසේ මහජන කැමැත්ත ලබාගැනීමේදී, නව ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ මූලික මූලධාර්මික රාමුවක්ද ජනතාව වෙතට ඉදිරිපත් කළ යුතුය.
■ එම මූලධාර්මික රාමුව, සමාජය තුළ ඇතිවන විවෘත සහ සියලු පාර්ශ්වකරුවන්ගේ සහභාගිත්වය තුළින් ඇතිවන පුළුල් මහජන සාකච්ඡාවක් තුළින් සකස් කරගත යුතුය. ඉදිරි කාලයේ ආණ්ඩුක්රම සංශෝධන සිදු කළ යුත්තේ එම මූලධාර්මික රාමුවට අනුකූලවය. එය ව්යවස්ථාව අර්ථකථනය කිරීමේදීත් මඟ පෙන්වන මූලධර්ම රාමුවයි.
■ ව්යවස්ථාව කෙටුම්පත් කිරීමේ ක්රියාවලිය විවෘත, සහභාගිත්වවාදී සහ මහජන අදහස් සහ යෝජනාවලට විවෘත එකක් විය යුතුය.
■ ව්යවස්ථා කෙටුම්පත් කිරීම නීතිඥ වෘත්තිකයන්ගේත්, වෘත්තීය දේශපාලනඥයන්ගේත් ඒකාධිකාරය යටතට පත් නොකළ යුතුය.
අන්තර්ගතය
නව ව්යවස්ථාවක අන්තර්ගතය සම්බන්ධයෙන් පහත සඳහන් යෝජනා ඉදිරිපත් කළ හැකිය:
■ නව ව්යවස්ථාව, හුදෙක් නව ව්යවස්ථාවක්ම නොව, වඩාත් ප්රජාතන්ත්රවාදී සහ වඩාත් ජනරජවාදී ව්යවස්ථාවක් විය යුතුය.
■ නව ව්යවස්ථාවේ සමස්ත රාමුව තුළ, ලංකාවට නව ජනරජයක්, එනම් තෙවැනි ජනරජයක් නිර්මාණය කිරීම අරමුණු කරගත් අන්තර්ගතයක් තිබිය යුතුය.
.. විධායක ජනාධිපති ක්රමය සපුරා අහෝසි කළ යුතුය. ඒ වෙනුවට, ජනාධිපතිධුරය රාජ්ය නායක තත්වයට සීමා කළ යුතුය. ජනාධිපතිධුරයේ තත්වය, බලතල සහ වගකීම්, පාර්ලිමේන්තු ප්රජාතන්ත්රවාදයට ගැළපෙන ලෙස යළි නිර්ණය කළ යුතුය.
■ ජනාධිපතිවරයා තෝරාගත යුත්තේ, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රීවරුන්, පළාත් සභා මන්ත්රීවරුන් සහ පළාත් පාලන ආයතන නියෝජිතයන්ගෙන් සමන්විත ඡන්ද විද්යාලයකිනි. මේ සඳහා ඉන්දියානු ආදර්ශය අනුගමනය කළ හැකිය.
■ ආණ්ඩුක්රමය පාර්ලිමේන්තු-කැබිනට් ආණ්ඩුක්රමයක් විය යුතුය.
■ පාර්ලිමේන්තුව ද්වි-මාණ්ඩලික ව්යවස්ථාදායකයක් විය යුතුය. පළාත් නවය නියෝජනය කරන සෙනෙට් සභාවකින් ද්වීතියික මණ්ඩලය සමන්විත විය යුතුය.
■ ජනරජයේ මූලධාර්මික අරමුණු ප්රකාශයට පත්කරන ‘මූලික ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා මූලධර්ම ප්රඥප්තියක්’ ව්යවස්ථාවට එකතු කළ යුතුය.
■ ජීවිතයට ඇති අයිතිය, ආර්ථික සහ සමාජීය අයිතීන් සහ සමාන අවකාශ අවස්ථා සහතික කරන ලෙස මූලික අයිතිවාසිකම් පරිච්ඡේදය ශක්තිමත් කළ යුතුය.
■ ස්වාධීන කොමිෂන් සභාද ඇතුළු, සංවරණ හා තුලන පද්ධතිය යළි ස්ථාපිත කළ යුතුය.
■ විධායකය පාර්ලිමේන්තුවට වග කියන සහ පාර්ලිමේන්තුවට ද්වීතියික ආයතනයක් බවට පත්කළ යුතුය. ඒ අතර පාර්ලිමේන්තුවේ ව්යවස්ථාදායක බලය ප්රජාපීඩකවත්, හිතුවක්කාර ලෙසත් භාවිත කිරීම වැළැක්වීමට පනත් විමර්ශනය පිළිබඳ යාන්ත්රණයක් හඳුන්වා දිය යුතුය.
■ පළාත් සභා ක්රමය ශක්තිමත් කළ යුතුය.
■ ප්රාදේශීය ප්රජාතන්ත්රවාදය ශක්තිමත් කරනු සඳහා පළාත් පාලනය ආණ්ඩු ව්යුහයේ තෙවැනි මට්ටම ලෙස ව්යවස්ථාවෙහි ප්රකාශ කළ යුතුය.
■ මැතිවරණ ක්රමය මිශ්ර ක්රමයක් ලෙස සංශෝධනය කළ යුතුය.
මෙවැනි ආකාරයෙන් ගොඩනැගිය හැකි යෝජනාවලියක දේශපාලන අරමුණ විය යුත්තේ, නව ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක් පිළිබඳ සාකච්ඡාවක් අප රටේ අලුතින් ආරම්භ කර, 2024-25 වර්ෂවල පැවැත්වීමට නියමිත ජනාධිපතිවරණ සහ පාර්ලිමේන්තුවරණ කේන්ද්රකොටගත්, ‘ආණ්ඩුක්රමික පරිවර්තනයක්’ නැතහොත් ‘ආණ්ඩුක්රමික විප්ලවයක්’ සඳහා සූදානම් වීමත්, සමාජය සූදානම් කිරීමත්ය.■