ඇමෙරිකානු රාජ්‍ය ලේකම් ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණීමත්, පැමිණීමෙන් පසු ඍජුව චීනය ඉලක්ක කරමින් අදහස් දැක්වීමත් ජාත්‍යන්තර වශයෙන් විශාල අවධානයකට ලක් වූ කාරණයකි. මේ චීනය සහ ඇමෙරිකාව සමඟ ශ්‍රී ලංකාව දක්වන සම්බන්ධතා පිළිබඳ විද්වත් ක්‍රියාකාරිකයන් තිදෙනෙකුගේ අදහස් දැක්වීම්ය.
21වන සියවසේ ඇමෙරිකන් විරෝධය පිස්සුවක්
නීතිඥ ශිරාල් ලක්තිලක
ලංකාවේ ඇමෙරිකන් විරෝධය කියන එක දැන් විහිළුවක්. පැරණි වාමාංශිකයන් හා ලංකාවේ වාමාංශික ආභාසය ලැබූ හුඟ දෙනෙක් ඇමෙරිකාව මහා හතුරෙක් හැටියට සලකනවා. අපි ඇමෙරිකාව සුදු කරන්න අවශ්‍ය නැහැ. ඔවුන්ටත් තමන්ගේ මූලෝපායික අවශ්‍යතා තියෙනවා තමයි. ඒ අනුව ඔවුන් ව්‍යාපෘති පවත්වාගෙන යනවා තමයි.
ඒත් අපි අනෙක් පැත්ත අමතක නොකළ යුතුයි. චීනය කරන්නේත් මේ වැඬේම තමයි. ඇමෙරිකාව ආරක්ෂක හේතූන් මත ඉන්දු පැසිෆික් කලාපයේ නව පියවර ගන්නකොට ඒ කලාපය ඇතුළේම චීනය වන් බෙල්ට් වන් රෝඞ් කියලා එකක් හදාගෙන තියෙනවා. මේ දෙකම කරන්නේ අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ ඊළඟ දශකයෙන් පස්සේ ඇති වෙන තරගය වෙනුවෙන්.
ඉතිහාසයේ විවිධ යුගවලදී විවිධ සාගර කලාපයන් තීරණාත්මක වෙලා තියෙනවා. එක් කාලෙක අත්ලාන්තික් කලාපය තමයි තීරණාත්මක වුණේ. ඒ යුරෝපයේ සිට වෙළඳාම සඳහා ගමන් කිරීමට. පසුව එය පැසිෆික් කලාපයට පරිවර්තනය වුණා. ජපානය, ඕස්ටේ්‍රලියාව ආදිය එක්ක ඇමෙරිකාව ගනුදෙනු කරනකොට. දැන් ඒක පරිවර්තනය වෙලා තියෙන්නේ ඉන්දියානු සාගරයට. මොකද ඉන්දියානු සාගරය තමයි මලක්කා සමුද්‍ර සන්ධියයි, සුභ ප්‍රාර්ථනා තුඩුවයි සම්බන්ධ කරන්නේ.
දැන් ලෝකයේ ආර්ථික දඩයම්කරුවන්ට වෙළඳ දඩබිම තියෙන්නේ අප්‍රිකානු මහද්වීපයේ. ඒ අතර ඊළඟ දශකයේ ආර්ථික කේන්ද්‍රස්ථානය වෙන්නේ ආසියානු මහාද්වීපය. ඒ ආසියාවත්, අප්‍රිකාවත් අතර පවතින ගැටුම තීරණාත්මකයි. ඒක තීරණාත්මක වෙන්නේ වෙළඳ නැව්වලට, ගෑස්වලට, පෙට්‍රෝලියම් ගෙනියන තැන්වලට.
දකුණු චීන මුහුද චීනය අත්පත් කරගෙන ඉන්නවා. අපේ වාමාංශිකයන් ඇමෙරිකානු ව්‍යාප්තවාදය ගැන කතා කරනවා. කවුරුත් බලලා නැහැ චීන මුහුද අත්පත් කරගෙන තියෙන හැටි. දැන් දකුණු චීනයේ විවිධ පුංචි දූපත් හදලා, ඒවායේ අහස් යාත්‍රාංගණ හදලා, ඒක පාකිස්ථානය හා ලංකාව හරහා ගෙනියනවා. දෙගොල්ලන්ම ව්‍යාප්තවාදය ඇතුළේ ඉන්නවා.
ලංකාවේ මිනිසුන්ට පිස්සු මානසිකත්වයක් තියෙනවා, ඇමෙරිකාව තමයි හතුරා කියලා. ඒක මෝඩ සංකල්පයක්. සතුරන් හැටියට හිතනවා නම් ඔක්කොම හතුරන්. ඇමෙරිකාව හොඳ නෑ, චීනය හොඳයි කියන්න බැහැ.
අපි ඇමෙරිකාව එක්ක ගේම ඉල්ලුවාට අපේ වෙළඳාමෙන් අපට ඩොලර් බිලියන තුනක ආදායමක් එහෙන් ලැබෙනවා. එහෙත්, චීනය අපට දීලා තියෙන්නේ ණය විතරයි.
විදේශ ආධාර කියලා අපට පැති තුනක් බලන්න පුළුවන්. එකක් විදේශ ආයෝජන, අනෙක ණය, අනෙක ප්‍රදාන. චීනය අපේ රටේ ආයෝජන කිරීම සහ ප්‍රදාන ලබාදීම සාපේක්ෂව අඩුයි. ණය තමයි වැඩි. දකුණු ආසියානු කලාපයේ පාකිස්ථානය, ඇෆ්ගනිස්ථානය හා නේපාලයට දීලා තියෙන විදේශ ආයෝජන ප්‍රමාණය අපට වඩා වැඩියි. ටිබෙටයට ඩොලර් බිලියන 5ක ප්‍රදානයක් දුන්නා. අපට දුන් ලොකු විදේශ ආයෝජනය කොළඹ වරාය නගර ව්‍යාපෘතිය විතරයි. අනෙක් සියල්ල ගිනි පොලියට දෙන ණය.
ඒ නිසා සාපේක්ෂ වාසිය පැත්තෙන් ඇමෙරිකාව අපේ මිත්‍රයෙක්. චීනයේ ව්‍යාප්තවාදය, චීනය අප හිර කරන හැටි බැලුවාම ඇමෙරිකාව හොඳයි කියන ලංකාවේ මිනිසුන්ට අමු කැවිලා කියලයි මට පේන්නේ.
තේරුමක් නැතිව ඇමෙරිකානු ව්‍යාප්තවාදයක් ගැන කතා කරලා වැඩක් නෑ. මිනිසුන් පැත්තකට දාමු. ජවිපෙත් ඒක කරනවානේ. විසිඑක්වන සියවසේ ඇමෙරිකන් විරෝධය කියන්නේ පිස්සුවක්.
එම්සීසී ගිවිසුමත්, චීනය දෙන ආධාරත් දෙකම එක වගේ. ඒවා කොන්දේසි සහිත මුදල් ලබාදීම්. මම නව ලිබරල් ආර්ථික ක්‍රමයට විරුද්ධ කෙනෙක්. ඒ නිසා මම එම්සීසී ගිවිසුමට විරුද්ධයි. ඒත් මේක අර ජනනායකද කවුද කියනවා වගේ රට දෙකඩ කරන එකක් නෙවෙයි.
හැටේ දශකයේදී සිංගප්පූරුව, තායිලන්තය, මැලේසියාව, ජපානය හා කොරියාව ආදි රටවල් සංවර්ධනය වෙන්න පටන්ගත්තා. ඒ වෙලාවේ ඇමෙරිකාව, ලෝක බැංකුව සහ අයිඑම්එෆ් අරමුදල ආදිය කිව්වා විවෘත ආර්ථික ක්‍රමය නිසා තමයි දියුණු වුණේ කියලා. ඒත් ඒ රටවල් කීවා, අපි දියුණු වුණේ ඒ නිසා නෙවෙයි කියලා. තමන්ට ආවේණික ආර්ථික ක්‍රමයක් අනුගමනය කළ බව ඔවුන් කීවා.
එයට ප්‍රතිචාර ලෙස ඇමෙරිකාව මිලේනියම් චැලේන්ජ් අරමුදල කියලා එකක් හැදුවා. ඒ විවෘත ආර්ථිකයක් පවත්වාගෙන ගිය රටවල් දිරිමත් කරමින් ඒ රටවලට අනුග්‍රහය දක්වන්නට. එතැන උපායමාර්ගික කතාවක් නැහැ. එතැන තියෙන්නේ ආර්ථික මොඩලය පිළිබඳ කාරණාවක්. මම ඒ ආර්ථික මොඩලයට විරුද්ධ නිසා එම්සීසී ගිවිසුමට විරුද්ධයි. එහෙත්, ඔය බොහෝ අය මවා පෙන්වන කාරණාවලට අපි එකඟ නෑ.
මේ ආණ්ඩුව 1994 ඉඳලා වැඩ කළේ නව ලිබරල් ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය. ඒ ප්‍රතිපත්තිය ක්‍රියාත්මක කරනවා නම් එම්සීසී ගිවිසුමේ කිසි වරදක් නැහැ. ඒ ප්‍රතිපත්තියට විරුද්ධ නම් එම්සීසී ගිවිසුමට විරුද්ධ වීම වෙනත් දෙයක්. දැන් ආණ්ඩුව කරන්නේ, ඇමෙරිකාවේ එක එපා කියමින් ඒ විදියටම එන චීන ආධාර ගැනීම.
ජනතාවට ඇත්ත කියන්න
නීතිඥ ජාවිඞ් යූසුෆ්
චීනය, ඉන්දියාව සහ ඇමෙරිකාව අතර තරගයක් තියෙන බව ප්‍රසිද්ධ කාරණයක්. ජාත්‍යන්තර වශයෙන් ඒ ගැන සංවාදයක් තියෙනවා. ඒ තරගය ලංකාව ඇතුළට ගේන්නේ නැතිව තියාගැනීම වැදගත්. එය අපේ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය කළමනාකරණය කරගනිමින් කරන්න ඕනෑ. ඒ තරගය කෙතරම් තිබුණත්, ලංකාවට එම තරගකාරී තත්වය ඇතුළුවෙන එක අවම කරගන්න ඕනෑ.
එහෙත්, අපට ලෝකයේ රටවල් එක්ක ගනුදෙනු කරන්නත් සිද්ධවෙනවා. අප මේ වන විට ඉන්නේ ආර්ථික වශයෙන් දුර්වල තැනක. මේ තත්වයට වැඩිපුර මඟ පෑදුණේ වැරදි ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කරලා 2010ට පස්සේ අනවශ්‍ය විදියට වියදම් කරලා, හම්බන්තොට වරාය, මත්තල ගුවන් තොටුපළ වගේ ඒවායින් ආදායම් ආවේ නැති නිසයි. ඒ නිසා ආර්ථිකය විශාල වශයෙන් පිරිහුණා. ලොකු ව්‍යාපෘතියකට ණය ගනිද්දී, ඒක ගෙවන ආදායමත් ඒකෙන්ම උපයාගන්න ඕනෑ වුණත්, ලංකාව ණය ගනිද්දී ඒවා බැලුවේ නැහැ. එතැන් පටන් අපි නොයෙකුත් ආර්ථික අර්බුදවලට ආවා.
ඉතින්, දැන් ශ්‍රී ලංකාව ජාත්‍යන්තර ණය ගන්න හදනකොට මේ රටවල් ඒකෙන් අවස්ථාව ගන්න හදනවා. තමන්ගේ බලපෑම යටතේ රටවල් පවත්වාගෙන යන්න උත්සාහ කරනවා. ණය උගුලක හිරවෙනවා කියන්නේ ඒකට.
මේක අවම කරන්න අපි හැම රටක් එක්කම මිත්‍ර වෙන්න ඕනෑ. කිසි රටකට යටත් නොවී ක්‍රියා කරන්න ඕනෑ. තවත් දෙයක් තමයි අපේ මුදල්, ණය ගැනීම සහ ආර්ථික සම්බන්ධතා පැවැත්වීම හැකි තරම් විමධ්‍යගත කිරීම. අපි එක් රටකට සීමා නොවී ඉන්න ඕනෑ.
අපට ආධාර දීලා කිසි දෙයක් බලාපොරොත්තු නොවූ රටක් තමයි ජපානය. මම සංඛ්‍යාලේඛන නොදන්නවා වුණත්, එක් කාලෙක ලංකාවට වැඩිම ආයෝජන ව්‍යාපෘති කරන රටක් වුණේ ජපානය. ඒත්, ජපානයට ලංකාව තමන්ගේ ග්‍රහණයට ගන්න ඕනෑ නැහැ. ඒක ආත්මාර්ථකාමී නොවන ආර්ථික සම්බන්ධතාවක්. ඒ අනුව ජපාන ආධාර මත ක්‍රියාත්මක කරන්නට නියමිත වූ සැහැල්ලු දුම්රිය ව්‍යාපෘතිය අත්හැරීම විශාල අපරාධයක්. එය සහනදායී ව්‍යාපෘතියක්. ජපානය සහ වෙනත් රටවලින් ණය අරගෙන ආර්ථික සම්බන්ධකම් වර්ධනය කරනකොට බලවතුන්ගේ බලපෑම සාපේක්ෂව අඩු වෙනවා. අපි එහෙම උපායමාර්ග යොදන්න ඕනෑ. අපට එහෙම එකක් පෙනෙන්නේ නැහැ. අපේ රටේ ස්වාධීනත්වයට, අභිමානයට යටත් වෙන ආකාරයෙන් කටයුතු කරන බව තමයි පෙනෙන්නේ.
අපි කරන ඕනෑ දෙයක් රටේ ජනතාවට විවෘතව කරන්න ඕනෑ. දැන් ප්‍රශ්නය තමයි හැම දෙයක්ම සැක සහිත වීමත් ජනතාවට ඇත්ත නොකීමත්. ඇත්ත නොකියන නිසා ජනතාවගේ පැත්තෙන් වුණත් වැරදි මතයකට එන්න ඉඩ තියෙනවා. පොම්පේයෝ එන එක ගැන වුණත් ආණ්ඩුව විවෘතව කියලා නැහැ.
පූර්ව සූදානමක් තිබුණේ නැහැ
මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීව
අපි මේ කතා කරන්නේ ට්‍රම්ප් පාලනයේ අන්තිම අවස්ථාවේ. බොහෝ අය ප්‍රශ්න මතු කරනවා මේක සුදුසු ගමනක්ද කියලත්. දෙවැන්න මේ අය එන්නේ ඉන්දියාව එක්ක බෙකා කියලා ගිවිසුමක් අත්සන් කරන්නයි. මේ වෙනකොට ජපානය, ඕස්ටේ්‍රලියාව, ඉන්දියාව සහ ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය එක්ව චීනයට එරෙහි පෙළගැසීමක් තියෙන බව පැහැදිලියි. ඒක ඇතුළේ කටයුතුවලට තමයි ඔහු එන්නේ. ඒ වගේ පුද්ගලයෙක් ආවාම ඒ ළඟ තියෙන රටකට යෑම අරුම දෙයක් නෙවෙයි. සාමාන්‍යයෙන් මෙවැනි ගමනක් එනවා නම්, ඊට කලින් පූර්ව වැඩකටයුතු ගණනාවක් කෙරෙනවා. මාස ගණනක් සාකච්ඡා කරලා, ලියකියවිලි හදලා, පහළ මට්ටමේ නිලධාරීන් සියල්ල සූදානම් කළාම ඒකට අත්සන් කරන්නයි එන්නේ. ඒ අනුව සීයට අනූපහක විතර එකඟත්වයක් තියෙනවා. අන්තිම සීයට පහ වෙනුවෙන් තමයි එන්නේ.
මට පෙනෙන විදියට ලංකා ගමනට අදාල පූර්ව සූදානමක් තිබුණේ නැහැ. ඒ අනුව නව දිල්ලියේ සිදු වූ යම්කිසි වැදගත් දෙයකට සාපේක්ෂව යම්කිසි සංකේතමය දෙයක් තමයි මෙහේ සිද්ධවුණේ. මීට කලින් ලංකාවට ඇමෙරිකාවෙන් මේ මට්ටමේ නිලධාරියෙකු ආවේ 2015 දී. ඒ ජෝන් කෙරී මහතා. ඊට කලින් ආවේ කවුද කියලා මගේ මතකයේත් නැහැ. එයින් පැහැදිලි වෙනවා මේ ගමනෙන් යම්කිසි සංකේතමය වැදගත්කමක් තියෙනවා කියලා. එය අවතක්සේරු කළ නොහැකියි.
මේ වෙලාවේ තියෙන ප්‍රධාන වැදගත් කාරණාව තමයි චීනය ලංකාවට අවධානයක් යොමු කරලා තිබීම. මීට කලින් ආ චීන නියෝජිතයාගේ ගමනේදී යම්කිසි වැදගත් දේවල් සිද්ධවුණා. මේගොල්ලන් එන්නේ ඊට ප්‍රතිචාරයක් විදියට. ට්‍රම්ප් මහතා බලයට ආවොත් යම් දෙයක් සඳහා සමහරවිට මේ ගමන හේතු වෙයි. එසේ නැතිව, ලොකු දෙයක් වේවි කියලා මා හිතන්නේ නැහැ.
චීනය ලංකාවට ආ වෙලාවේ ඩොලර් මිලියන පන්සීයක පමණ මුදලක් ගැන කතා කළා. ඒ වගේම ඩොලර් මිලියන අනූවක ප්‍රදානයක් කළා. එතකොට කෙනෙක් මෙතැන ඇමෙරිකාව ඩොලර් මිලියන 480ක ප්‍රදානයක් දෙන්න ලෑස්තිවෙලා තියෙනවානේ. ඒක අපි ගන්නේ නැති නම්, තවත් මොනවාද ගන්නේ කියලා අහන්න පුළුවන්.
