මහාචාර්ය සෞම්ය ලියනගේ මහතා සෞන්දර්ය විශ්වවිද්යාලයේ පාලක මණ්ඩලය සහ නිසි බලධාරීතුමා විසින් සේවයෙන් ඉවත් කරනු ලැබීම පිළිබඳ කරුණ ප්රශ්න ගණනාවක් මතුකරන්නකි මෙම අසාධාරණය පිළිබඳව සමහර විශ්වවිද්යාල ආචාර්යවරුන් තම කම්පාව සහ විරෝධය පළ කර ඇතත්, බොහෝ ආචාර්යවරුන් ඒ ගැන ප්රතිචාර නොදක්වන බව පෙනේ.
මාද සිතන්නේ, මහාචාර්ය ලියනගේ සේවයෙන් පහ කිරීමෙන් සෞන්දර්ය විශ්වවිද්යාලයේ බලාධිකාරීන් කර ඇත්තේ වැරදි සහ අයුක්ති සහගත ක්රියාවක් බවයි. විශ්වවිද්යාලයේ පෙර සිටි පාලක සභාවන්ද, උපකුලපතිවරයාද, ලේඛකාධිකාරිවරයාද කර ඇතැයි වර්තමාන පාලක සභාව සිතන වරදක් නිවැරදි කරන්නේය යන පදනම යටතේ, ඔවුන් කර ඇත්තේ, එම වරද නිවැරදි කිරීම නොව, තවත් අලුත් බැරෑරුම් වරදක් කිරීමයි. කලින් වරදක් නිවැරදි කිරීම වර්තමාන පාලක සභාවේ වගකීම නම්, එය පහසුවෙන් කළ හැකිව තිබිණ. එනම් කලින් පාලක සභාවේ තීරණය අවලංගු කර, ලියනගේ මහතා තම ආචාර්ය උපාධි නිබන්ධය ලා ට්රෝබ් විශ්වවිද්යාලයට භාරදුන් දිනය ඔහුගේ ආචාර්ය උපාධියේ දිනය ලෙස සලකා, එදා සිට වලංගු වන පරිදි කාලය ගණන් බලා පත්වීම සහ උසස්වීම නිවැරදි කිරීමයි. එසේ කළා නම් එය විශ්වවිද්යාලවල පශ්චාත් උපාධිය වලංගු වන දිනය සම්බන්ධයෙන් පිළිගෙන ඇති භාවිතයන්ට එකඟ වන තීරණයක්ද වේ. දැන්වත් එම පාලක සභාව විසින් එසේ කරනු ලැබීමට ප්රමාද නැත.
එහෙත්, තමන්ද කෙළේ වැරැද්දක් යැයි පිළිගැනීමද, එම වැරැද්ද නිවැරදි කිරීමට පියවර ගැනීමද, සෞන්දර්ය විශ්වවිද්යාල නිසි බලධාරියාට සහ පාලක සභාවට පහසු නොවනු ඇත. හේතුව, මෙම වැරදියැයි අපට පෙනෙන තීරණයට ඔවුන් එළඹ සිටින්නේ සිතා, කලින් සැලසුම් කළ ක්රියාමාර්ගයක් තුළින් යැයි අපට අනුමාන කළ හැකි නිසාය. සාමාන්යයෙන් විශ්වවිද්යාලයක සෞම්ය ලියනගේ මහතා සම්බන්ධයෙන් ගෙන ඇති ආකාරයේ තීන්දු ගන්නේ නිකම්ම නිකම් අහඹු තීරණ ලෙසින් නොවේ. එබැවින් මෙවැනි තීන්දුවලින් විශ්වවිද්යාලවල ඇති බරපතළ ප්රශ්නද ප්රකාශයට පත්වන හෙයින්, ඒවා ගැන කථා කිරීමද මේ අවස්ථාවේදී වැදගත් වේ.
මහාචාර්ය ලියනගේ අමරකීර්ති එවැනි සාකච්ඡාවක් සඳහා හොඳ මුල පිරීමක් ලබා දී තිබේ. මගේ ලිපිය එයට ඌන පූරණයකි. මෙම සාකච්ඡාවට විශ්වවිද්යාල ආචාර්ය, පරිපාලක ප්රජාවන්ද, මහජනතාවද සම්බන්ධ වන්නේ නම්, නැතහොත් අඩු තරමින් උනන්දුව දක්වන්නේ නම්, ඒ ගැන බෙහෙවින් සතුටට පත්විය හැකිය.
සෞන්දර්ය විශ්වවිද්යාලයේ ගැටලුව
මහාචාර්ය අමරකීර්ති මතුකර ඇති වැදගත් කරුණක් අවධාරණය කිරීමට මාද කැමතිය. එය සෞන්දර්ය විශ්විද්යාලයට විශේෂ ප්රශ්නයකි. මෙය මතුවන්නේ මේ ආකාරයටය. සෞන්දර්ය විශ්වවිද්යාලය, මෑත කාලයේ ‘පර්යේෂණ’ සහ ‘පශ්චාත් උපාධි පුහුණු’ විශ්වවිද්යාලයක්ද බවට නිල වශයෙන් පත්කර තිබුණද, එහි පාලක මණ්ඩලයද, නිලධාරීන්ද, ආචාර්යවරුන්ද බොහෝ දෙනාට එම පරිවර්තනය සිදු කර ගැනීමට නොහැකිවී තිබීම එම ගැටලුවයි. ඕස්ටේ්රලියාවේ ඉහළ විශ්වවිද්යාලයක ආචාර්ය උපාධිය ලැබූ, කලා සෞන්දර්ය න්යාය සහ දර්ශනවාදය ගැන මනා අවබෝධයක් ඇති, පශ්චාත් උපාධි සහ පර්යේෂණ පුහුණුව සඳහා අවශ්ය දැනුමද සුදුසුකම්ද ඇති, තම විශ්වවිද්යාලයේ පශ්චාත් උපාධි පුහුණුව සඳහා පුරෝගාමී කාර්යයක් දැනටමත් කර ඇති ආචාර්යවරයකු සේවයෙන් ඉවත් කිරීමට විශ්වවිද්යාල නිසි බලධරයාද, පාලක සභාවද, ජ්යෙෂ්ඨ ආචාර්යවරුන් පිරිසක්ද, පරිපාලන නිලධාරීන්ද, තාක්ෂණික හේතුවක් මත පිහිටා පියවර ගත්තේ ඇයි?
අර්බුදයක් ඇති බව
මෙම ප්රශ්නයට එක් පිළිතුරක් වන්නේ, සෞන්දර්ය විශ්වවිද්යාලයේ මහා අර්බුදයක් තිබෙන බවයි. කලායතනයක සිට සම්පූර්ණ විශ්වවිද්යාලයක් කරා වන පරිවර්තනය සිදුකර ගැනීමට එහි පාලක සහ ආචාර්ය පිරිස්වලට නොහැකි වීම එම අර්බුදයේ ප්රකාශනයකි. කොළඹ, පේරාදෙණිය වැනි ප්රතිෂ්ඨාපිත විශ්වවිද්යාලවලද මීට සමාන පරිවර්තනීය/සංක්රමණීය අර්බුදයක් තිබේ. එය නම්, ප්රථම උපාධියට උගන්වන විශ්වවිද්යාල කොලීජිවල සිට ආචාර්ය උපාධිය දක්වා උගන්වන පශ්චාත්-උපාධි- පර්යේෂණ විශ්වවිද්යාල බවට පරිවර්තනය වීමට ඒවාටත්, විශ්වවිද්යාල ප්රතිපාදන කොමිෂන් සභාවටත් තවමත් නොහැකිවීමයි. බොහෝ පශ්චාත් උපාධි පාඨමාලාවල උගන්වන්නේ පියවරක් ඉදිරියට ගිය ප්රථම උපාධි දැනුමම වීම මෙම අර්බුදයේම ප්රතිඵලයකි. මෙම අඩුව විශ්වවිද්යාලවලටත්, ප්රතිපාදන කොමිසමටත් නොවැටහෙන්නේද ඒ නිසාය.
දෙවැනි කරුණක්ද, මේ වෙතින් හෙළිවේ. එය නම්, සෞන්දර්ය විශ්වවිද්යාලයේ විශේෂයෙනුත්, අනෙකුත් විශ්වවිද්යාලවල පොදුවේත්, තිබෙන, ආචාර්යවරුන් අතර ඇති කල්ලිවාදයයි. මෙය ඒ කාලයේ පේරාදෙනියේ නම් එහි තිබුණු, ‘මහා සංස්කෘතියේද’ කොටසක් වී තිබුණි. ආචාර්යවරු දේශපාලන වශයෙන්ද, මතවාදී සාධක මතද, පුද්ගලික වාසි ප්රයෝජන සඳහාද කල්ලිවලට බෙදී සිටිති. පීඨාධිපතිවරුන් සහ උපකුලපතිවරුන් පත්කිරීමේ තරගවලදීත්, ආචාර්ය සංගමයේ තනතුරුවලට තරග කිරීමේදීත්, උපකුලපතිවරයාගේ සහ විශ්වවිද්යාල ප්රතිපාදන කොමිසමේ සභාපතිවරයාගේ ප්රසාදය දිනාගැනීමේ තරගයේදීත්, මෙම කල්ලිවාදය තියුණු වේ. උපකුලපතිවරුද, ආචාර්ය මණ්ඩලයේ මෙම කල්ලිවාදී බෙදීම් තමන්ගේ ‘බෙදා පාලනය කිරීමේ’ උපාය මාර්ග වෙනුවෙන් කදිමට යොදාගනිති. මට සැක සිතෙන්නේ, මහාචාර්ය ලියනගේද තම විශ්වවිද්යාලයේ තිබෙන ආචාර්ය මණ්ඩල කල්ලිවාදී තරගයක ගොදුරක් වී තිබෙන බවයි.
පරිපාලන අදක්ෂතාව
තුන්වැනි කාරණාවක්ද තිබේ. එය නම්, විශ්වවිද්යාලවල තිබෙන පරිපාලන අදක්ෂතාවයි. මහාචාර්ය ලියනගේ මෙවැනි තත්වයකද වින්දිතයකු වී සිටින බව පෙනේ. ලංකාවේ විශ්වවිද්යාලයක පාලක සභාවේ සාමාජිකයකු ලෙස අවුරුදු දෙකක් පමණ මෑත කාලයේ සේවය කිරීමෙන් මා ලද සිත් කම්පා කරවන අත්දැකීමක් නම්, එම විශ්වවිද්යාලයේ තිබි පරිකල්පනමය ආධුනිකභාවයයි. සෞන්දර්ය විශ්වවිද්යාලය ගැන අසා ඇති තොරතුරුවලින් මා විශ්වාස කරන්නේ, එහි තිබෙන්නේ බෙහෙවින් දුර්වල සහ ආධුනික පරිපාලන තන්ත්රයක්ය යන්නයි. සෞම්ය ලියනගේ මහතා සම්බන්ධයෙන් විශ්වවිද්යාලයේ පාලක සභා දෙකක්ම ගෙන ඇති වැරදි තීරණයෙන් මගේ සැකය යම්කිසි දුරකට තහවුරු වේ. අවස්ථා දෙකේදීම පාලක සභා දෙකත්, උපකුලපති/ නිසි බලධාරීවරයාත්, ලේඛකාධිකාරීවරයාත් සිදු කර ඇත්තේ සරල පිළිතුරක් ඇති පරිපාලනමය ගැටලුවක් සරලව විසඳන්නේ නැතිව, එය අවුල් කරන පිළිතුරු සොයා යාමයි. එක වැරැද්දක් නිවැරදි කිරීමට යයි ඊට වඩා බරපතළ වැරැද්දක් කිරීමයි. මෙවැනි පරිපාලන වැරදි මා සේවය කළ කොළඹ විශ්වවිද්යාලයේද අවස්ථා කිහිපයකදීම සිදුවිය. එවැනි වැරැද්දක් පෙන්වා දීමට ගිය විට, එක් උපකුලපතිවරයකු මට අපහාසාත්මක ලෙස බැණ වැදුණේය. අන්තිමට විශ්වවිද්යාලයට සිදුවන්නේ මූලික අයිතිවාසිකම් නඩුවලින් පරදින්නට සිදුවීමයි.
දක්ෂයන්ට බියවීම
සිව්වැනි කරුණක්ද තිබේ. එය නම් බොහෝ විශ්වවිද්යාලවල ආචාර්යවරුන්, දක්ෂ, ක්රියාශූරී, පර්යේෂණයට ළැදි, න්යාය ගැන දන්නා ආචාර්යවරුන්ට බිය වීමයි. මෙය අවස්ථා දෙකකදීම ආචාර්යවරුන්ගෙන් ප්රකාශ වේ. පළමුවැන්න, අලුතෙන් ආචාර්යවරුන් සේවයට බඳවාගැනීමේ අවස්ථාවයි. දක්ෂ, පර්යේෂණ සහ ග්රන්ථ සහ ලේඛන ප්රකාශනය නිසා කීර්තියට පත්, නැතහොත් පිටරට විශ්වවිද්යාලයක පශ්චාත් උපාධි ලබා සිටින, ‘න්යාය දන්නා’ අපේක්ෂකයන්ට විශ්විද්යාලයේ ආචාර්ය මණ්ඩලවලට බැඳෙන්නට ඇති ඉඩකඩ ඇසිරීම අප විශ්වවිද්යාලවල ‘බුද්ධිමය සංස්කෘතියේ’ කොයිතරම් ප්රබල අංගයක් වී තිබේද යන්න කොළඹ විශ්වවිද්යාලයේදී ටික දුරකටත්, මා පාලක සභාවේ සේවය කළ විශ්වවිද්යාලයේ බොහෝ දුරටත්, නිරීක්ෂණය කිරීමට මට හැකිවිය. මෙවැනි අවස්ථාවල ප්රයෝජනයට ගැනෙන්නේ තාක්ෂණික හේතුය. දෙවැනි අවස්ථාව, එවැනි කෙනකු ආචාර්ය මණ්ඩලයේ සිටින විට, ඔහු හෝ ඇය කවර හෝ තාක්ෂණික හේතුවක් මත සේවයෙන් එළවීමයි. නැතහොත්, අස්වී යන තැනට කරුණු සකස් කිරීමයි. මහාචාර්ය සෞම්ය ලියනගේ ගොදුරක් වී තිබෙන්නේ මෙම දෙවැනි අවස්ථාවෙහි පළවැනි අවකාශයෙහිය.
තාක්ෂණික හේතු මත නොව සැබෑ හේතු මත ක්රියාකරන්නේ නම්, අපගේ විශ්වවිද්යාලවල පසුගිය අවුරුදු කිහිපය තුළ මහාචාර්යධුරයට උසස්වීම් ලැබූ බොහෝ ආචාර්යවරුන්ගේ එම උසස්වීම් ආපසු කැඳවිය යුතු ඒවා බවද, විශ්වවිද්යාලවල නීති සහ රෙගුලාසි ගැන උනන්දුවක් දක්වන අයට පෙනෙනු ඇත. මහාචාර්යධුරයට උසස්වීම් නියමය කරන ප්රතිපාදන කොමිෂන් සභා චක්රලේඛයේ ‘ශාස්ත්රීය ප්රකාශන’ පිළිබඳ රෙගුලාසි කොයිතරම් ලෙස වැරදියට අර්ථකථනය කරමින්, සුදුසුකම් ලබා නැති ආචාර්යවරුන්ට ‘මහාචාර්ය’ තනතුරට උසස්වීම් ලබාදී තිබේද? එම වැරදි වැඩවලට ඉඩ නොතැබීම අරමුණු කරගෙන පසුගිය වසරේ හිටපු ප්රතිපාදන කොමිසම නිකුත් කළ චක්රලේඛය අවලංගු කරගැනීමට, අපගේ විශ්වවිද්යාල ආචාර්ය සංගම් ප්රධානීහුද, නව ජනාධිපතිතුමාට මැතිවරණ සහයෝගය දුන් බවට කියා සිටිමින්, සමත්වූහ. ජාත්යන්තර මට්ටමේ දැනුමක්ද, පුහුණුවක්ද, පුහුණු කිරීමේ හැකියාවක්ද, ප්රතිභාවක්ද ඇති සෞම්ය ලියනගේ වැනි ආචාර්යවරයකුට, අපගේ විශ්වවිද්යාලවල දැනට තිබෙන ආචාර්යවරුන් අතර උසස්වීම් ලබාගැනීම සම්බන්ධව ඇති අධිපති සංස්කෘතියට අනුව කළ යුතු වන්නේ, සෞන්දර්ය විශ්වවිද්යාලයේ පාලක සභාවත්, නිසි බලධරයාත් කර ඇති ආකාරයට, එම සංස්කෘතියට නොගැළපෙන එතුමා මහාචාර්ය ධුරයෙන් ඉවත් කර, ආධුනික කථිකාචාර්යවරයකුගේ තත්වයට පහත හෙළීම හැර වෙන කුමක්ද?
උදාසීනත්වය
පස්වැනි කරුණක්ද තිබේ. එය නම්, විශ්වවිද්යාල පරිපාලනය සම්බන්ධ ගැටලු ගැන සාකච්ඡා කිරීමට හෝ මැදිහත්වීමට, ආචාර්යවරුන්ද, ආචාර්ය සංගම්ද දක්වන උදාසීනත්වයයි. එවැනි ගැටලු පුද්ගලික කාරණා ලෙස සලකමින්, එක්කෝ ඒවාට පුද්ගලවාදී අර්ථකථන සැපයීමත්, නැතහොත් ඒවාට පුද්ගලික විසඳුම් සොයායන ලෙස වින්දිතයන්ට යෝජනා කිරීමත්, මෙම උදාසීන සංස්කෘතියේම කොටසකි. මෑත කාලීන නිදසුන් දෙකක් මේ සඳහා ගත හැකිය. පළමුවැන්න, විශ්වවිද්යාලවල උපකුලපතිවරුන් ඉවත් කර, ඒ වෙනුවට නිසි බලධරයන් පත්කිරීමයි. දෙවැන්න, විශ්වවිද්යාල උපකුලපතිවරුන් පත් කිරීම පිළිබඳව, විශ්වවිද්යාල පනතට අනුව තිබි පැරණි චක්රලේඛය, ප්රතිපාදන කොමිෂන් සභාව, අක්රමවත් ලෙස අහෝසි කර, අලුත් චක්රලේඛයක් අක්රමවත් ලෙස නිකුත් කිරීමයි.
මේ කාරණා දෙකම, විශ්වවිද්යාලවල ස්වාධීනත්වයට ඍජු ලෙස බලපාන ඒවාය. විශ්වවිද්යාල උපකුලපතිවරුන් ඉවත් කිරීමත්, නිසි බලධරයන් පත්කිරීමත් යන දෙකම සිදුවන්නේ හිතුවක්කාර ලෙසය. නිසි ක්රියාපටිපාටියකට අනුගතව, පාරදෘශ්යතාවේ මූලධර්මයට අනුව නොවේ. උපකුලපතිවරුන් ඉවත් කිරීම බොහෝ විට සිදුවන්නේ ජනාධිපති, උසස් අධ්යාපන ඇමති සහ ප්රතිපාදන කොමිසමේ සාමාජිකයන් යන අයට විශ්වවිද්යාල ආචාර්යවරුන්ම සහ අනධ්යයන වෘත්තීය සමිතිද ගෙනයන කේළාම් පදනම් කරගෙන බව, විශ්වවිද්යාලවල තිබෙන ව්යවහාරික ඥානයේම කොටසකි. එසේ ඉවත් කළ පසු එය සාධාරණය කිරීමට ඕනෑ තරම් හේතු ද තිබේ. බොහෝ විට ඒවා, ආචාර්ය සෞම්ය ලියනගේ මහතාට සිදුවූ ආකාරයටම, සහෝදර ආචාර්යවරුන් විසින් සපයනු ලබන ඒවාය. එහෙත් රාජ්ය සහ ආයතන පරිපාලනය සම්බන්ධව, ශිෂ්ට සම්පන්න ලෝකයේ නීතිරීති, රෙගුලාසි, භාවිත යනාදිය තිබෙන්නේ එවැනි පුද්ගලබද්ධ සාධක මත පරිපාලන තීරණ ගැනීම තුළින් ආයතනවලට වන හානිය වැළැක්වීමටය. විශ්වවිද්යාලවල උපකුලපතිවරුන් ඉවත්කිරීමත්, හිතුමතයට නිසි බලධරයන් පත්කිරීමත් පිළිබඳව විශ්වවිද්යාල ආචාර්ය ප්රජාව උනන්දු විය යුත්තේ, විශ්වවිද්යාලවල ස්වාධීනත්වය සහ ආයතනික ගෞරවය රැකගැනීමට ඔවුන්ට වගකීමක් තිබෙන නිසාය.
මේ අතර, විශ්වවිද්යාල උපකුලපතිවරුන් පත්කිරීමේ ක්රියා පටිපාටිය පිළිබඳව මේ අවුරුද්ද මුලදී ප්රතිපාදන කොමිසම නිකුත් කළ චක්රලේඛය, විශ්වවිද්යාල පනත උල්ලංඝනය කිරීමක් බව කෙනෙකුට පහසුවෙන් පෙනේ. එය දැනට තිබෙන පනතට පිටින් යන ලෙස, පනතේ වගන්ති, ජනාධිපති සිරිසේන මහතා 2018 ඔක්තෝබර් මාසයේදී ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ වගන්ති තමන්ට අවශ්ය පරිදි අර්ථකථනය කරමින්, පියවර කිහිපයක් ගැනීමට සමානය. එහෙත් විශ්වවිද්යාල ආචාර්ය ප්රජාව පොදුවේ ඒ ගැන සිටින්නේ නිහඬවය. කැලණියේ මහාචාර්යවරයකු පමණක් එය උසාවියේ ප්රශ්න කර ඇත.
ආයතනික පිරිහීම විශ්වවිද්යාලවලට පමණක් සීමා වී නැති බවද අපට පිළිගැනීමට සිදුවී තිබේ. එහෙත්, ආයතනික පරිහාණිය වැළැක්වීමට පියවර නොගැනීමට නම් හේතුවක් නොවේ. කළ යුත්තේ, ඒ පිළිබඳව සමාජය තුළ සාකච්ඡාවක් අරඹා, එය ආයතනික ප්රතිසංස්කරණ න්යාය පත්රයක් ගොඩනැගීමක් කරා වර්ධනය කිරීමයි. අපේ විශ්වවිද්යාල සම්බන්ධව, විශ්වවිද්යාල ආචාර්යවරුන් අතර සිදුවිය යුත්තේ එවැන්නකි. ඒ සඳහා විශ්වවිද්යාල ආචාර්යවරුන් ‘සමූහාණ්ඩවාදී ජීවගුණයකින් යුත් පුරවැසියන්’ (REPUBLICANIST CITIZENS) බවට පත්කිරීම පළමුවෙන් කළ යුතුව තිබේ.■
Not only FUTA but also the university student movement should take in to consideration the observations of Prof Jayadeva Uyangoda