ලංකාවේ දේශපාලන ක්‍රමය ඒකූඅධිපති පාලන තන්ත්‍රයක් කිරීමට පුරෝගාමීන් වූයේ ජේ. ආර්. ජයවර්දන මහතා සහ එජාපයයි. එම ක්‍රමය වඩාත් ශක්තිමත් කොට ඉදිරියට ගෙන යන ලද්දේ එජාපයේම ආර්. ප්‍රේමදාස ජනාධිපතිතුමා සහ ශ්‍රීලනිප දේශපාලන සම්භවයක් ඇති මහින්ද රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිතුමා විසිනි.
■ ජයදේව උයන්ගොඩ
විසිවැනි සංශෝධනයේ අරමුණ ලංකාව ඒකූඅධිපති පාලන තන්ත්‍රයක් කරා ගෙනයාම බව දැන් හොඳටම පැහැදිලිය. එය කවුරුවත් ප්‍රශ්න කරන උපකල්පනයක්ද නොවේ. ජනාධිපතිතුමා නියෝජනය කරමින් සම්ම්න්ත්‍රණවල කතා කරන, පුවත්පත්වලට ලියන සහ ජනමාධ්‍ය මගින් අදහස් දක්වන, එතුමාගේ නියෝජිතයන්ද ඒ බව සඟවන්නේ නැත. එහෙත් එය සාධාරණය කරන විට තරමක් ලජ්ජාශීලී බවක් පමණක් ප්‍රදර්ශනය කරති.
ඒකූඅධිපති අරමුණු සහිතව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව වෙනස් කිරීම ලංකාවේ දේශපාලනයේ අලුත් දෙයක් නොවන බවද අප අමතක නොකළ යුතුය. අප රටේ සමහර දේශපාලන පක්‍ෂවල අයට නම් එය අමතක වී ඇත. එයට හේතුව, එම බොහෝ දෙනා ඒ කාලයේ පාසල් දරුවන් හෝ නොදරුවන් හෝ ලෙස සිටීම නිසා විය හැකිය.
ආරම්භය
ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාමුවෙන් පිටතට යාම ඇත්තටම ආරම්භ වූයේ 1972 පළමු ජනරජ ව්‍යවස්ථාව සමගය. එයින් හඳුන්වා දෙන ලද ආණ්ඩුක්‍රමයේ විශේෂ ලක්‍ෂණය වූයේ, ආණ්ඩු පක්‍ෂයට තුනෙන් දෙකක බහුතරයක් තිබුණු ඒක-මණ්ඩල ව්‍යවස්ථාදායකය, කැබිනට් මණ්ඩලය සහ අග්‍රාමාත්‍යවරිය වෙත රාජ්‍ය බලය කේන්ද්‍රගත වූ, ස්වාධීන අධිකරණයක් හෝ ස්වාධීන රාජ්‍ය සේවයක් හෝ සඳහා විධිවිධාන නොමැති, ලිබරල් ආණ්ඩුක්‍රමයක සාමාන්‍යයෙන් තිබෙන, දේශපාලන බලය ප්‍රජාපීඩක ලෙස අවභාවිත කිරීම වැළැක්වීමේ සංවරණ සහ තුලන ක්‍රම ඉවත් කරන ලද, අලුත් මාදිලියක් වීමයි. දැනට සිටින අග්‍රාමාත්‍ය මහින්ද රාජපක්‍ෂ මහතාද, තිස්ස විතාරණ ඇමතිතුමාද, ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරීන් කිහිප දෙනකුද පැමිණෙන්නේ මෙම ආණ්ඩුක්‍රම සම්ප්‍රදාය සහ දේශපාලන චින්තනය වෙතින් දේශපාලන න්‍යාය ඉගෙනගත් අය ලෙසය.
මෙම පළමු ජනරජ මාදිලියෙන් ගොඩනගන ලද්දේ ඒකූඅධිපති පාලන තන්ත්‍ර මාදිලියක් නොවේ. පාලක පක්‍ෂය/පාලක සන්ධානය අධිපති කරන පාලන තන්ත්‍රයකි. එක් පුද්ගලයකු ඒකූඅධිපතියා කරන්නට බැරි තරම් බලසම්පන්න පුද්ගලයන් ගණනාවක්ම, එම ව්‍යවස්ථාව සෑදීමට හවුල් වීම එයට එක හේතුවක් වන්නට ඇත. සිරිමා බණ්ඩාරනායක, ෆීලික්ස් ඩයස් බණ්ඩාරනායක, ඇන්. ඇම්. පෙරේරා, කොල්වින් ආර්. ද සිල්වා සහ ලෙස්ලි ගුණවර්ධන යන පස්දෙනාම, ඔවුන් අතරින් එක් අයකුට ඒකූඅධිපතියකු වීමට ඉඩ දෙන ආකාරයේ අය නොවූහ.
ලංකාවේ දේශපාලන ක්‍රමය ඒකූඅධිපති පාලන තන්ත්‍රයක් කිරීමට පුරෝගාමීන් වූයේ ජේ. ආර්. ජයවර්දන මහතා සහ එජාපයයි. එම ක්‍රමය වඩාත් ශක්තිමත් කොට ඉදිරියට ගෙන යන ලද්දේ එජාපයේම ආර්. ප්‍රේමදාස ජනාධිපතිතුමා සහ ශ්‍රීලනිප දේශපාලන සම්භවයක් ඇති මහින්ද රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිතුමා විසිනි. එම ක්‍රමය සංශෝධනය කරන ලද්දේ ශ්‍රීලනිපයේ නායක මෛත්‍රීපාල සිරිසේන ජනාධිපතිතුමා සහ එජාප නායක රනිල් වික්‍රමසිංහ අගමැතිතුමාය. දැන් එම පැරණි ඒකූඅධිපති ක්‍රමය යළි පණගන්වා, එය වඩාත් ශක්තිමත් කිරීමට අධිෂ්ඨාන කරගෙන සිටින්නේ රාජපක්‍ෂ පවුලේ පිරිමි සාමාජිකයන්ය. ඔවුහු සිය පවුල තුළ පරම්පරා දෙකකට අයත් වෙති. එම පවුලේ සියලු පිරිමි මහත් දේශපාලන අභිලාෂ සහිත පුද්ගලයෝද වෙති. මෙය සමකාලීන ලංකාවේ මතුවී තිබෙන නව දේශපාලන යථාර්ථයකි.
මේ අතර ලංකාවට ඒකූඅධිපති පාලන තන්ත්‍ර මාදිලිය 1978 ව්‍යවස්ථාවෙන් හඳුන්වා දුන් ජේ.ආර්. ජයවර්දන මහතා, එම ව්‍යවස්ථාවට එකතු කළ සංශෝධන බොහොමයකින්ම කෙළේ එම ඒකූඅධිපති ලක්‍ෂණ තවත් ශක්තිමත් කිරීම මිස සැහැල්ලු කිරීම නොවේ. ඉන් පසු මහින්ද රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිතුමා 18 වැනි සංශෝධනයෙන් කෙළේ, එම ඒකූඅධිපති ප්‍රවණතාව, ජේ. ආර්. යටතේ තිබුණාටත් වඩා ශක්තිමත් කිරීමයි. එහෙත් එතුමා සහ ඔහුගේ අනුගාමිකයෝ ඒකූඅධිපතිභාවයෙන් ව්‍යවස්ථාව ඉවත් කළ 19වැනි සංශෝධනයටද ඒ කාලයේ කැමැත්ත පළකළහ. දැන් එතුමාගේ කැමැත්ත පළවන්නේ 18 වැනි සංශෝධනයද ඉක්මවා යන ඒකූඅධිපති පාලන තන්ත්‍රයකට බව පෙනේ.
ඉතිහාසයෙන්
දැන් මෙම ඉතිහාසය ගැන අප මතක් කර ගත යුත්තේ කරුණු කිහිපයක් නිසාය. පළමුවැන්න, අප රටේ බොහෝ දෙනාට දැන් එම ඉතිහාසය අමතකවී තිබීමයි. දෙවැන්න, ඒකූඅධිපති ප්‍රවණතාවට සෑහෙන දීර්ඝ ඉතිහාසයක් තිබෙන බව අප පිළිගත යුතු වීමයි. තුන්වැන්න, එය රටේ ජනතාවගේ ඉල්ලීම මත නොව, එක් එක් දේශපාලන නායකයන්ගේ දේශපාලන සහ පුද්ගලික විජීගීෂා අරමුණු ඉටුකර ගැනීම සඳහා හදාගත් පාලන තන්ත්‍ර බව යළි මතක් කර ගැනීමයි.
1970 සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුව නව ජනරජ ව්‍යවස්ථාවක් සඳහා තමන්ට තුනෙන් දෙකක බහුතරයක් ලබාදෙන්නැයි ජනතාවගෙන් ඉල්ලූ විට, ඔවුන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය දුර්වල කරන පාලන තන්ත්‍රයක් ගොඩනැගීමේ සැලැස්මක් තමන් වෙත තිබෙන බව ජනතාවට කියාසිටියේ නැත. ජනරජයක් යනු හිතුවක්කාර පාලන ක්‍රමයක් යැයි ඒ කාලයේ කවුරුන් හෝ අපේක්‍ෂා කෙළේද නැත. 2010 දී ද ඇතිවී තිබෙන්නේ ඊට සමාන තත්වයකි. 19 වැනි සංශෝධනය අහෝසි කර, ශක්තිමත් ආණ්ඩුවක් ගොඩනැගීම තම අපේක්‍ෂාව බව, ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ මහතා ජනාධිපති සහ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණවලදී කී බව ඇත්තය. එහෙත් තමාගේ අරමුණ 18වැනි සංශෝධනයෙන්ද ඈතට යන අත්‍යන්තයෙන්ම ඒකූඅධිපති පාලන තන්ත්‍රයක් බව නම් ඔහු කියා සිටියේ නැත.
සෑම කෙනකුම තුනෙන් දෙකක බහුතර බලයක් ඉල්ලා සිට තිබෙන්නේ තමන්ගේ සැඟවුණු න්‍යාය පත්‍රද සහිතවය. එම සැඟවුණු න්‍යාය පත්‍රවල අරමුණ රාජ්‍ය බලය තමන් වටා, සීමා රහිතව, කේන්ද්‍රගත කර ගැනීමයි.
පොදු ලක්‍ෂණ
මෙවැනි දේශපාලනඥයන්ට පොදු ලක්‍ෂණ ගණනාවක්ම තිබෙන බව, ලංකාවේ මෙන්ම ජාත්‍යන්තර අත්දැකීම්වලින්ද පෙනේ. ඉන් පළමුවැන්න අසීමිත පුද්ගලබද්ධ විජිගීෂාවයි. විජිගීෂාව යනු බලකාමයයි. දෙවැන්න, පුද්ගලයකු වශයෙන් තමන් සතු අසාමාන්‍ය හැකියාවන්, වැදගත්කම, දෛවෝපගතව තමන්ට පමණක් හිමිවන ඓතිහාසික වගකීම ගැන ඇති අසීමිත විශ්වාසයයි. ඉන්දියාවේ නරේන්ද්‍ර මෝදි සහ තුර්කියේ තයියිප් අර්ඩොගන් සහ පිලිපීනයේ දුතෙර්තේ මෙවැනි නායකයන් සඳහා සමකාලීන නිදසුන්ය.
දේශපාලන විග්‍රහයේදී විභාග කෙරෙන ප්‍රශ්නයක් වන්නේ මෙවැනි අපේක්‍ෂා සහිත දේශපාලන නායකයන් යම් කිසි සමාජයක සිටීමම නොවේ. එවැනි නායකයන් දේශපාලන වශයෙන් බලයට පැමිණීමයි. මහජන සහයෝගයෙන් බලයට පැමිණීමයි. ලංකාවේද, ලෝකයේ අනෙක් රටවලද අත්දැකීම් ආශ්‍රයෙන්, මෙම ප්‍රශ්නයට එකිනෙකට සම්බන්ධ පිළිතුරු තුනක් ඉදිරිපත් කළ හැකිය.
පිළිතුරු තුනක්
පළමුවැනි පිළිතුර, එවැනි ඒකූඅධිපති අපේක්‍ෂා සහිත නායකයකුට මහජන සහාය ලබාගත හැකි වන ආකාරයේ දේශපාලන හිදැසක් හෝ පරිසරයක් සමාජයේ පැවතීමයි. එය නොයෙකුත් හේතු නිසා ඇතිවිය හැකි තත්වයකි. 1978දී ලංකාවේ, ජේ. ආර්. ජයවර්දන මහතාගේ පුද්ගලික දේශපාලන ව්‍යාපෘතිය ඉදිරියට දැමීමට සුදුසු දේශපාලන පරිසරය නිර්මාණය වී තිබුණේ සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුව සහ ශ්‍රීලනිප නායකත්වය ගැන තිබුණු අති දැවැන්ත දේශපාලන කළකිරීම සහ මහජන අපේක්‍ෂා භංගත්ව පසුබිමෙහිය. 1970දී සමගි පෙරමුණට තුනෙන් දෙකක පාර්ලිමේන්තු බහුතරයක් ලැබුණේ, ජනතාවගේ විශාල දේශපාලන අපේක්‍ෂාද තිබුණු නිසාය. එහෙත්, සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුවට අවුරුදු තුන හතරක් ගතවන විට, එයට සිදුවූයේ තමන්ට පහසුවෙන් විසඳිය නොහැකි ආර්ථික, සමාජ, දේශපාලන අර්බුද ගණනාවකට මුහුණ දීමටය. ඒ ක්‍රියාවලිය තුළදී සිදුවූයේ බලය අයුතු ලෙස අවභාවිත කිරීම, ඥාති සංග්‍රහය, දූෂණය, මර්දනය ආදි ප්‍රජාපීඩක ආණ්ඩුතන්ත්‍රවල සාමාන්‍යයෙන් ඇති ගතිලක්‍ෂණ සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුව විසින්ද වැළඳගනු ලැබීමයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නොව මර්දනය තම ආයතනික ආයුධය බවට පත්කර ගැනීමයි. මෙ පසුබිමෙන් අයුතු ප්‍රයෝජන ගත් ජේ. ආර්. ජයවර්දන මහතා වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අපේක්‍ෂා ජනයාගේ සිත් තුළ ඇතිකරවමින් ‘ධර්මිෂ්ඨ ආණ්ඩු’ විකල්පයක් රටට ඉදිරිපත් කෙළේය. සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුව ගැන තිබුණු ජනතා කළකිරීම සහ කෝපය කොතරම් තියුණු එකක්ද යත්, ජේ. ආර්. විසින් නව ඇඳුම්ද අන්දවන ලද එජාපයට තුනෙන්-දෙකක නොව හයෙන්-පහකම පාර්ලිමේන්තු බහුතරයක් ජනතාවගෙන් ලැබිණ.
එහෙත් බහුජනතාව නොදැන සිටියේ, එම බහුතරය ලබාගන්නා ජේ. ආර්. ජයවර්දන, එය තමන්ගේ පුද්ගලික දේශපාලන අභිලාෂ ඉටුකර ගැනීම සඳහා, අවභාවිත කරනු ඇත යන්නයි. පසුකාලීන දේශපාලනඥයෝ ජේ.ආර්.ගෙන් එම පාඩම ඉගෙන ගත්හ. එනම් තමන්ගේ සිතේ තිබෙන සැබෑ දේශපාලන අරමුණු සහ අභිලාෂ, තමන් වරම ගන්නා මැතිවරණවලදී, ජනතාව ඉදිරියේ සම්පූර්ණයෙන් එළි නොකිරීමයි. ඉන්දියාවේ නරේන්ද්‍ර මෝදි මහතාද ජේ.ආර්. මහතාත් කියවා තිබුණු ‘ඒකූඅධිපතින්ගේ අත්පොත‘ කියවා තිබුණු බව පෙනේ. දැන් කාලයේ එවැනි අත්පොත් කියවීම අවශ්‍ය නැත. මැතිවරණ ව්‍යාපාර කළමනාකරණය කරන වෙළෙඳ දැන්වීම් සමාගම් හිමියෝ අවශ්‍ය උපදෙස් ලබා දෙමින්, මැතිවරණ ප්‍රකාශනද, මැතිවරණ පාඨද සකස් කර දෙති. ජන මන බන්දන පාඨ එකකට හෝ දෙකකට සීමා කරමින් තම සේවාදායකයා ජාතියේ පිනට පහළ වූ ගැලවුම්කරුවා ලෙස ඉදිරිපත් කිරීමට මෙම ‘මැතිවරණ ව්‍යාපාර උපදේශක සමාගම්’ ක්‍රියාකරයි. පසුගිය පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ දෙකේදීම, එම ප්‍රචාරක සමාගම් විසින් නරේන්ද්‍ර මෝදි හින්දු බහුතරයක් සහිත ඉන්දියානු ඡන්දදායකයන් වෙතට ඉදිරිපත් කරන ලද්දේ ‘හින්දු රාජ්‍යය’ (හින්දු රාෂ්ට්‍ර) යළි නිර්මාණය කිරීමට පහළ වී සිටින රාම කුමාරයා ලෙසිනි.
දෙවැනි පිළිතුර තිබෙන්නේ එම සමාජයේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමය පරිහාණියට සහ දුර්වල වීමට පත්ව තිබීමය යන කරුණෙහිය. තුර්කිය, ඉන්දියාව, පිලිපීනය සහ ලංකාව මේ සඳහා ඇති සමකාලීන නිදසුන්ය. අල්ලස, දූෂණය සහ ආකර්යක්‍ෂම ආණ්ඩුකරණය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන තන්ත්‍රවල පිරිහීමටත්, ඒවා වෙත මුලදී තිබි මහජන ගෞරවය සහ විශ්වාසය බිඳවැටීමටත් ප්‍රධාන ආසන්න හේතු වෙයි. ලංකාවද ඇතුළු රටවල ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පෙරදී පරිහාණියට පත්වීමේ ප්‍රධාන ප්‍රතිඵලයක් වී ඇත්තේ දේශපාලන ආයතනවල ගරාවැටීම සහ ආණ්ඩුකරණය දුර්වල වීමයි. 2015-2019 කාලයේ ලංකාවේ අත්දැකීමෙන් පෙනෙන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කිරීමට පොරොන්දු වූ ආණ්ඩු, එම පොරොන්දුව ඉටු කිරීමට අසමත් වන විට, එම ආණ්ඩුව ගැන පමණක් නොව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැනද ජනතාව කළකිරීමට පත්වන බවයි. මෙවැනි අවස්ථා, පශ්චාත්-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විකල්ප ඉදිරිපත් කිරීමට සූදානම්ව සිටින දේශපාලනඥයන්ට ඉතා හොඳ අවකාශ විවෘත කරයි.
නිර්-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විකල්ප ඉදිරිපත් කරන දේශපාලනඥයන්ට මැතිවරණවලදී මහජන සහයෝගය ලබාගැනීමේ තුන්වැනි හේතුව නම්, ඔවුන්ගේ මැතිවරණ ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරවල තිබෙන අතිශය ආකර්ෂණීයභාවයයි. සිරිතක් ලෙස ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට කැපවූ අපේක්ෂකයන්ගේ ප්‍රධාන ලක්‍ෂණයක් වන්නේ, ප්‍රචාරක කාර්යයේදී ඔවුන් ගතානුගතික සහ ආකර්ෂණීය නොවන පිරිසක් වීමයි. මීට වෙනස්ව, නිර්-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විකල්ප ඉදිරිපත් කරන අපේක්‍ෂකයන් මැතිවරණවලට ඉදිරිපත් වන්නේ, ලෝකයේ අන් රටවලද අත්දැකීමෙන් පෙනෙන පරිදි, විශාල මුදල් සහ සම්පත් බලයක්ද සහිතවය. ඔවුන්ට වියදම් කිරීමට අලුතින් ධනවත් වූ ව්‍යාපාරික සහ වෘත්තීය කොටස් සිටිති. ඔවුහු සමාජ මාධ්‍යය ප්‍රමුඛ නව මාධ්‍ය ප්‍රචාරණ යාන්ත්‍රණ, විශාල මුදල් වියදම් කරමින්, සිය ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරයට යොදාගනිති. එම ප්‍රචාරණවලදී මාධ්‍ය සදාචාරයේ මූලධර්ම මෙන්ම මැතිවරණ නීතිද නොතකා හැරීමත් සුලබව සිදුවන දෙයයි. මහජනයාගේ දෑස් මෙන්ම සිත්ද, විඥානයද නිලංකාර කිරීම මෙම ප්‍රචාරවලින් සිදුවන හැටි අපට මේ වසරේදීත්, ගිය වසරේදීත් ලංකාවේදීද දැකගත හැකිවිය. පසුගිය පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ ව්‍යාපාරයේදී ඉන්දියාවේ නරේන්ද්‍ර මෝදි මැතිවරණ වේදිකාවට සම්ප්‍රාප්ත වූයේ අප ඉහත දීද දුටු පරිදි, කහපාට සළු පැළඳ, රාම රජු දිව්‍ය ලෝකයේ සිට භාරත දේශයට අහසින් ගොඩබහින හැටි, එය බලා සිටින ජනතාව පමණක් නොව ටීවී ප්‍රවෘත්ති බලන කෝටි සංඛ්‍යාත ඡන්දදායකයන්ටද සිහිගන්වමින් ප්‍රදර්ශනය කරමිනි. ඵෑෘෂ් ඵ්භෂඡඹඛ්ඔෂධභවලදී, එනම් ජනමාධ්‍ය අයථා ලෙස පරිහරණය කිරීමේදී, සාම්ප්‍රදායික ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට කැපවූ දේශපාලනඥයන් සාමාන්‍යයෙන් දක්වන්නේ මැතිවරණ ප්‍රචාරණයේදී තමන් ආධුනික තත්වයට වැටී ඇති බවයි.
මෙයින් පෙනෙන්නේ කුමක්ද? ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආරක්‍ෂා කිරීමේ අරගලයේදී විසිවැනි සංශෝධනයට එරෙහි වීම වැදගත් පියවරක් වුවත්, එය හුදෙක් එක කාරණයක් පමණක් වන බවයි. තවත් බොහෝ කරුණු ගැනද උනන්දුව දැක්විය යුතුව තිබේ. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විකල්පයද අලුතින් පරිකල්පනය කිරීම සහ නිර්මාණය කිරීම ඒ අතරින් ප්‍රමුඛය.■
