19 අහෝසි කොට 20වැනි සංශෝධනයක් ගෙනඒම, රටේ මහජනතාවගේ පරමාධිපත්‍ය බලයට එරෙහිව කළ දේශපාලන කුමන්ත්‍රණයකි. කාලයක් තිස්සේ කළ එම කුමන්ත්‍රණයේදී 19 සම්බන්ධයෙන් අමූලික බොරු නිර්මාණය කරන ලදි. 19 යනු රට විනාස කිරීමට, ජාතික ආරක්‍ෂාව නැතිභංග කිරීමට, රට අධිරාජ්‍යවාදීන්ට පාවාදීමට ගෙනෙන ලද ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් ලෙස විවිධාකාර චෝදනා එල්ල කැරුණේ එම කුමන්ත්‍රණයේ ප්‍රතිඵලයක් හැටියටය.
ඒ කාලයේ, ඒ කුමන්ත්‍රණකරුවන්ට අනුව, 19හි කිසිම හොඳක් තිබුණේ නැත. එහෙත්, දැන් ඒ කුමන්ත්‍රණකරුවන්ගෙන් සමහරුනට 19හි හොඳ තිබෙන බවද පෙනී ගොස් තිබේ. ඔවුන්ට අනුව, ජනාධිපතිගේ ධුර කාලය අවුරුදු පහක් වීම හොඳය. පාර්ලිමේන්තුවේ ධුර කාලය අවුරුදු පහක් වීමත් හොඳය. ජනාධිපතිට දෙවරකට වඩා ජනාධිපතිධුරයට තරග කිරීමට නොහැකි වීම හොඳය. තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකමත් හොඳය. ඒ නිසා, ඒවා 20න් වෙනස් නොකර තබාගත් බව ඒ කුමන්ත්‍රණකරුවන් අපට කියන කතාවය.
එහෙත්, මේ ‘හොඳ’ ගැන වෙනස් කතාවක් තිබේ. ජනාධිපතිගේත්, පාර්ලිමේන්තුවේත් ධුර කාලය අවුරුදු පහකට වඩා වැඩිකිරීමට නම්, ජනමත විචාරණයකදී ජනතාවගේ අනුමැතිය අවශ්‍යය. (ධුර කාලය අඩු කිරීමට ජනමත විචාරණ අවශ්‍ය නැත.) මූලික අයිතිවාසිකම් පරිච්ඡෙදයෙන්, තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම ඉවත් කිරීමට, එනම් මූලික අයිතිවාසිකම් කපාහැරීමටද ජනමත විචාරණයක් අවශ්‍යය. ජනාධිපති ධුර කාල දෙකකට වඩා තරග කළ හැකියැ’යි 18වැනි සංශෝධනයට ඇතුළත් කරන්නට ගොස්, මහජනතාව අතර අප්‍රසාදයට පත්වීම නිසා, 2015දී මහින්ද රාජපක්‍ෂ පරාජය වීයැයි බැසිල් රාජපක්‍ෂ ඇතුළු රාජපක්‍ෂවරුන් විශ්වාස කරන නිසා, එයද වෙනස් නොකරන ලදි. ඒ නිසා, මේ කියන 19හි අඩංගු කාරණා හතර, මේ අයට ‘හොඳ’ වුණේ, ‘වෙනස් කරන්නට බැරි’ නිසා බව, එනම් ඒවා වෙනස් කරන්නට නම් ජනමත විචාරණයක් අවශ්‍ය වන නිසා බව, සිහි තබා ගත යුතුය.
19හි ඇති අනෙක් හොඳ අතර, විගණන කොමිසම, ද්විත්ව පුරවැසියන්ට ජනාධිපති ධුරයට හෝ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීධුරයට තරග කරන්නට නොහැකිවීම, අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ සංඛ්‍යාව 30කට සීමා කිරීම, පනත් කෙටුම්පතක් ගැසට් පත්‍රයේ පළකර දින 14කට පසු පාර්ලිමේන්තු න්‍යාය පත්‍රයට ඇතුළත් කිරීම, හදිසි පනත් කෙටුම්පත් පිළිබඳ ප්‍රතිපාදන අහෝසි කිරීම වැනි දේ තිබේ. ගුණදාස අමරසේකර මහාත පසුගිය දිනයක ජනාධිපතිවරයාට පෞද්ගලිකව යැවූ ලියුමකත්, 19හි අඩංගු මේ හොඳ දේවල් නැති කිරීම ගැන තම විවේචනය පළකර තිබේ.
එහෙත්, ආණ්ඩුවේම කොටස්කාර මේ ‘20 විරෝධීන්ගේ’ පොදු ගුණාකාරය නම්, එහි හරයාත්මක වෙනස්කම්වලට විරුද්ධ නොවීමයි. නැතිනම් ඊට එකඟවීමයි.
ඒ හරයාත්මක වෙනස්කම නම් කුමක්ද?
ජනාධිපතිවරයාට, ව්‍යවස්ථාදායක, විධායක හා අධිකරණ යන පාලන ආයතන තුන තමාට වුවමනා විදියට පාලනය කිරීමට ඉඩදී ඔහු ඒකා-අධිපතියකු බවට පත්කිරීමයි. ඊළඟට, ඔහු නීතිමය වශයෙන් හෝ දේශපාලන වශයෙන් කිසිම වගවීමකට යටත් නොකිරීමයි. තුන්වැන්න, ඒ තරම් හිතුවක්කාර බලයක් භාවිත කරන ජනාධිපතිවරයා, කිසිම අවස්ථාවක ප්‍රශ්න කළ නොහැකි, නීතියට ඉහළින් සිටින කෙනකු බවට පත් කිරීමයි.
ජනාධිපතිවරයා 19 ගැන නිතර මතුරන මන්ත්‍රය නම්, ‘19 නිසා මගේ අත පය බැඳදමලා. මහජනතාව මට වැඩ කිරීමට ජනවරමක් දීලා තියෙනවා. ඒ වැඩ කරන්න 19 බාධාවක්.’ යන්නයි. ඒ අනුව, 20 ගෙනාවේ ඒ බාධා ඉවත් කිරීමටය.
එහෙත් 20හි අඩංගුව පරීක්‍ෂා කර බලන්නකුට ජනාධිපතිවරයා වැඩ කරන්නට බැරියැයි කියන්නේ කා එක්කද, මොනවා එක්කද යන ප්‍රශ්නවලට පිළිතුරු සොයාගත හැකිය. ඒවා මේ ආකාර වෙයි.
ජනාධිපතිට, වැඩකරන්නට බැරි අගමැති (මේ මොහොතේ අයියා, මහින්ද) එක්කය. ඒ නිසා අගමැති (අයියා) තමාට වුවමනා වේලාවක ධුරයෙන් ඉවත් කිරීමට තමා වෙත බලය පවරාගෙන ඇත. 19ට අනුව, අගමැති ඉවත් කරන්නට ජනාධිපතිට නොහැකිය. ඇමති මණ්ඩලය පත්කිරීමේදී අගමැතිගේ අදහස් විමසීම තමාට බාධාවක් බව ජනාධිපති සිතයි. එනිසා, අගමැති (අයියා) ගණන් නොගෙන, ඇමති මණ්ඩලය පත්කිරීමේ බලය තනිවම තමාට තිබිය යුතු බව ජනාධිපති සිතාගෙන සිටියි. වසර ගණනාවක් වියතුන් සමග කතා කර සකස් කළ රට හදන වැඩපිළිවෙළෙහි, සිමිත ඇමති ධුර සංඛ්‍යාවකින් රට කරගෙන යා හැකි බවට සඳහන් වුවද, 2019 නොවැම්බරයේදී 15දෙනකුගෙන් පමණක් සමන්විත ඇමති මණ්ඩලයක් හරහා රට හොඳින් කරගෙන ආවද, 2020 අගෝස්තු මහ මැතිවරණයෙන් පසු 28 දෙනකුගෙන් පමණක් සමන්විත ඇමති මණ්ඩලයකින් රට සාර්ථකව කරගෙන ආවද, ඇමතිවරුන් අඩු සංඛ්‍යාවක් සිටීම, තමාට බාධාවක් බව ජනාධිපති සිතයි. ඒ නිසා, 20න් සීමාවක් නැති ඇමති මණ්ඩලයක් පත් කළ හැකිය. 19න් නම් පත්කළ හැකිව තිබුණු ඇමති සංඛ්‍යාව 30කි.
තමාට වැඩ කරන්නට බැරි පාර්ලිමේන්තුව නිසා බව ජනාධිපති සිතයි. ඒ නිසා හිතුණ වේලාවක, පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට බලයක් තමාට තිබිය යුතු බව ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ සිතයි. එනිසා, 20න්, පත්වීමෙන් පසු ඕනෑම මොහොතක (අවුරුද්දකට පසුවය යන්න නොවැදගත් සීමාවකි.) පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමේ බලය ජනාධිපති තමා වෙත පවරාගෙන තිබේ. පාර්ලිමේන්තුව හදන්නට සැරසෙන නීතියක් ගැන මහජනතාව දැනගෙන ඒ ගැන සාකච්ඡා කිරීම, තමන්ට වැඩ කරන්නට බාධාවක් බව ජනාධිපති සිතයි. ඒ නිසා, නීති කෙටුම්පත ගැසට් කර දවස් 7ක් ඇතුළතදී පමණක් පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කළ යුතු බවට 20න් නියම කර තිබේ. 19 අනුව නම, මේ කාලය දවස් 14කි. ඒ නිසාම, සමහර පනත් කෙටුම්පත් හොර රහසේම ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට යවා අනුමත කරවාගෙන සම්මත කළ යුතුයැ’යි ජනාධිපති සිතයි. ඒ සඳහා, 19න් ඉවත් කරන ලද ‘හදිසි පනත් කෙටුම්පත්’ පිළිබඳ විධිවිධානය යළිත් 20ට ඇතුළත් කොට තිබේ.
තමාට වැඩ කරන්නට බාධාවක් හැටියට ජනාධිපති සිතන අනෙක් පිරිස, ඉහළ හා පහළ අධිකරණවල විනිසුරුවරුන්ය. ඔවුන් ස්වාධීන ලෙස නඩු තීන්දු දෙන්නට ගියහොත්, තමාගේ පාලනය ගෙනයන්නට අමාරු බව ඔහු සිතනවා විය යුතුය. ඔවුන් තමාට වුවමනා විදියට නම්මවා ගැනීම සඳහා, අගවිනිසුරු ඇතුළු ඉහළ අධිකරණවල විනිසුරුවරුන් පත් කිරීමේ තනි බලය, 20න් තමා වෙත පවරා ගැනීමට ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිවරයා තීරණය කර තිබේ. තමා පත්කළ නිසා, තමාට වුවමනා විදියට ඔවුන් හසුරුවා ගැනීමටද, පත්වන්නට බලාපොරොත්තුවෙන් සිටින අය තමාට වුවමනා විදියට හසුරුවා ගැනීමටද ඒ හරහා හැකිවන බව ජනාධිපති සිතන ආකාරයක් පෙනෙයි. පහළ උසාවිවල විනිසුරුවරුන් සම්බන්ධ සම්පූර්ණ පාලනය පවතින්නේ අධිකරණ සේවා කොමිෂන් සභාව වෙතය. 19ට අනුව, ඊට ඇඟිලි ගැසීමට ජනාධිපතිවරයකුට නොහැකිය. මන්ද යත්, එහි සභාපතිවරයා නිල බලයෙන් (අගවිනිසුරු) පත්වන බැවින් හා ඊළඟ ජ්‍යෙෂ්ඨතම ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුවරුන් දෙපළ එහි සෙසු සාමාජිකයන් හැටියට පත්වන නිසාය. එහෙත් 20න්, තමන්ට වුවමනා අය අතරින් ඒ දෙදෙනා පත්කිරීමට ජනාධිපති තීරණය කර තිබේ. එවිට, තමාට යටහත් දෙදෙනෙක් ඊට පත්වෙති. ඔවුන් දෙදෙනා වුවමනා වේලාවක එම තනතුරෙන් ඉවත් කිරීමටද ජනාධිපතිවරයා තමාට බලය පවරාගෙන තිබේ. ඒ නිසා, ඔවුන් මෙන්ම පහළ උසාවිද රිසි සේ නැටවිය හැකිය.
ඉහත බාධාවන්, විගණන කොමිසම, ප්‍රසම්පාදන කොමිසම, ස්වාධීන කොමිෂන් සභා, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව වැනි කොමිෂන් සභා, තමාට වැඩ කිරීමට ඇති බාධාවන් බව, ජනාධිපති සිතනවාට අමතරවය.■
