ඒ මිහිරි ගැමිකම

කොළඹට පැයේ දුරින් ඇති

පිටිසර ගම්මානයක මතක

‘ගොයම් කපලා ඉවර වුණාම ගමේ අය එකතු වෙලා එල්ලේ ගහනවා. ලොකු වෙල් යාය හිස් වෙනවා. ඒක තමයි එල්ලේ ගහන්න හොඳ කාලෙ. මම නම් එල්ලේ සෙල්ලං කළේ නැහැ. ඒත් කොල්ලෝ කෙල්ලෝ එකතු වුණා. අවුරුදු උත්සවත් තියෙනවා. තාම ගොයම් කපන කාලෙට එල්ලේ සෙල්ලං කරනවා. අවුරුදු උත්සවවල හෙම. ඒත් ඒ කාලයේ වාගේ නෙවෙයි. ඉස්සර අපේ ගමේ උදවියයි, අල්ලපු ගම්වල උදවියයි ලොකු එල්ලේ තරග. ගමේ අය එකතුවෙනවා පිටගංකාරයෝ පරද්දන්න. අපේ කණ්ඩායම් ගමෙන් පිටට යනවා. ඒ පිටගංකාරයන් පරද්දන්න.’ මානුංගල කේ. උපසේන මහත්තයා ඔයාකාරයෙන් මතකය ඇවිස්සුවා.

ඔහු පුටුවේ ඈඳීගෙන ලංකාදීප පත්තරයක් කියවමින් හිටියා. උපසේන මහත්තයා පුංචි කාලයේ පටන් පත්තර කියවීම කරගෙන ආවාලු. සත හතේ කාලයේ ඉඳලාම කියෙව්වේ ලංකාදීප පත්තරයලු. එක කාලෙක අකුරු නොදන්න ගමේ උදවියට ඇහෙන්නට සද්දෙන් පත්තරේ කියවන්නත් සිද්ධවුණාලු.

උපසේන මහත්තයා එක්ක කයියට වැටුණේ මානුංගල ගැන ඇතිවුණු ආසාව නිසයි. මෑත දිනවල කොළඹ නගරයෙන් බොහෝ ඈතට නොයන හිත සහ ගත වැඩිපුර කැමැත්තක් දැක්වුවේ කොළඹ අවට තියෙන නිවුණු, නිහඬ පෙදෙස්වලට යන්නට. තරගෙට හඬතලන එන්ජින් සද්දය නැති පැත්තකට යන්නට. එහෙත්, කොළඹ අස්සේ එවැනි තැන් කොහේද? කාෂ්ඨක කලබලය මිස. මානුංගල ගමටත්, පන්සලටත් යැවුණේ ඒ අස්සේ.

අමුතුවෙන් කියන්න දෙයක් නැහැ. කොළඹින් මඳක් එළියට ගිය විගස හෝමාගම පැත්තේ ජල්තර, වැලිපිල්ලෑව, ඇඹුල්දෙනිය, මානුංගල ආදිය හොඳම ගැමි අත්දැකීමක් විඳින්න පුළුවන් ගම්මාන කිහිපයක් බව ඕනෑ කෙනෙක් දන්නවා. කලබල කාලෙක හිතට විවේකයක් ඕනෑ නම් මෙවැනි ගම්මානයකට ගොස් වැවක් අද්දර ඉඳගෙන හිටියත්, පුරාණ පන්සලකට ගොඩ වී දාගැබක් අසල හිඳගෙන හිටියත් ඇති.

‘මානුංගල පුරාණ විහාරය’ නමින් යුත් විහාරස්ථානයට ගිය අප යම් වෙලාවක් එහි ඉඳගෙන හිටියේ එවැනි අත්දැකීමක් විඳින්නට.

කේ. උපසේන මහත්තයා මුණගැහුණේ මානුංගල විහාරයට ගියාට පසු, විහාරයේ නායක හිමියන්ගේ උපදෙස් මත උපසේන මහත්තයාගේ නිවසට ගොහින්. මේ ගම ගැන යමක් ලියන්නට ඕනෑ බව හැඟුණා. ලියන්නට නිමිත්ත කරගත්තේ උපසේන මහත්තයාගේ කතාව. ඔහු කතාව පටන්ගත්තේ පන්සල ගැන කියමින්. සාමාන්‍යයෙන් අපි ගැමි අත්දැකීම් ගැන කතා කරන්නේ රජරට හෝ වෙල්ලස්සේ ගම්මානයකට ගිය මොහොතක. එහෙත්, හද්දා පිටිසර ගැමි අත්දැකීම් කොළඹ ආසන්නයේම තිබුණු බව අමතක නොකළ යුතුයි.

‘ඒ කාලේ පන්සල තිබුණේ ඉතා කුඩාවට. ඉතිං පන්සල ළඟ ඉඳන් මීටර් පන්සීයක් විතර යන තුරු ගෙවල්  පහකට වැඩිය තිබුණේ නැහැ. ගමේම ගෙවල් කිහිපයයි තිබුණේ. දන්න කාලේ ඉඳලා පන්සල ගාව ඉඳන් මේ පැත්තට තිබුණේ කැලෑ වැවිලා. කාලය එක්ක ඒ ඉඩම් සේරම එළිකරලා. සමහර ඉඩම් පවුල් අතර බෙදිලා ගිහින් ගෙවල් හැදිලා. තවත් සමහර ඉඩම් වෙන්දේසි කරලා. දැන් ඒවායේ ගෙවල් හැදිලා. අපේ මුත්තලාගේ ඉඩම්වල තමයි අපි මේ ඉන්නේ. අවුරුදු 20කට විතර කලින් අපේ ගෙදර අයත්වෙන වත්තේ තිබ්බේ ගෙවල් තුනයි. දැන්  අපේ පවුල්වල අය අතර ඉඩම බෙදිලා ගිහින්. මේ පුංචි ප්‍රදේශයේ දැන් ගෙවල් 20කට වඩා තියෙනවා. කැලේට තිබුණ ගම නගරයක් බවට පත්වෙමින් තියෙනවා. ඉස්සර ගෙවල් සේරම මැටිවලින් හදලා වහලෙට පිදුරු, වියපු පොල් අතු දාලා තිබුණා. ඒ කාලේ ගමේ මිනිස්සු එකට එකතු වෙලා දිනපතා වැඩ කළා. ඒත් දැන් ගමේ මිනිස්සුන්ට එකතු වෙලා වැඩ කරන්න වෙලාවක් නැහැ. හැමෝම තම තමන්ගේ රස්සාවල්වල, පෞද්ගලික වැඩවල හිරවෙලා.’

මේක කරුවල වැටෙන හැන්දෑව. මානුංගල වැනි වනයෙන් වට වූ ගම්මානවල ඉන්නේ දරුණු මදුරුවෝ. සතුන්ගේ ලොම් සහිත සිරුරු පසාරු වෙන්නට විදින්නට හුරු වූ එවැනි මදුරුවන් කලිසම් විනිවිදිමින් සිරුරට තමන්ගේ තියුණු තුඩ බස්සනවා. ඒ නිසා අපි දෙකට නැමී කකුල්වලට තට්ටු දමමින් ඔහුගේ කතාව අසා ඉන්නවා.

‘මම ගමේ සමුපාකාරයේ වැඩ කළා. ගමේ කවුරුවත් රස්සාවක් කරන්න ගමේ එළියට ගියේ නැහැ. ගමේ හැම ගෙදරකම වාගේ ජීවත්වුණ පවුල්වලට කුඹුරු තිබුණා. හැමදෙනාම වගේ කළේ ගොවිතැන. අපිට ළඟම ටවුන් එකකට තිබුණේ  හෝමාගම තමයි. ඒ කාලේ  ඉතිං මෙහේ  තිබුණ කඬේකට බඩුවක් ගේන්නත් විදියක් තිබුණේ නැහැ. හරියාකාර පාරක් තිබුණේ නැති නිසා. පන්සලට එහා තියෙන වෙලේ දැන් හොඳ පාරක් තිබුණාට ඒ කාලේ තිබුණේ  පුවක් කොටන් දාපු ඒදණ්ඩක්.  අනෙක් පැත්තෙනුත් තිබුණේ ඒදණ්ඩක්.  මෙහේ තිබුණ කඩවලටත්  බඩු ගේන්නේ කරත්තවලින්. ඒදණ්ඩ ළඟට කරත්ත ආවාම කඬේ මුදලාලිලා යනවා  ඒදණ්ඩ ගාවට. අවුරුදු විස්සකට විතර කලින් තමයි මේ තරම් දියුණුවට පාරවල් හැදුණේ.’

ඔහු වැඩිදුරටත් මතකයන් ඇවිස්සුවේ අපේ අත්පුඩි හඬ මධ්‍යයේ. ඒ අත්පුඩි හඬ මදුරුවන් මැරීම පිණිස අපි කකුල්වලට දැමූ තට්ටු නිසයි. එදා ගොවිතැනින් ක්‍රියාත්මක වූ ගමේ ආර්ථිකය දැන් විවිධ රැකියා කරන පුද්ගලයන්ගේ රැකියා නිසා ක්‍රියාත්මක වෙන බව ඔහු සිහිපත් කළා.

‘මේ වෙනකොට ගමේ තිබුණු ඉඩකඩම් බොහෝමයක ගෙවල් හැදිලා ගොවිතැන් කරන්න ඉඩ නැතිව ගිහින්.  ඉස්සර ගමටම තිබුණේ කඩ දෙකක්. ගමේ කවුරු හරි කොළඹට යනවා නම් පනාගෙඩ හන්දියටම පයින් යන්න ඕනෑ. හංවැල්ල පාරේ බස් නැහැ. ඒ පැත්තෙන් යනවා නම් ඇඹුල්ගම හන්දියටම පයින් යන්න ඕනෑ. ඒ කියන්නේ ටිකක් දුර. පනාගොඩට ගියාම එතැන ඉඳන් පිටකොටුවට බස් තියෙනවා. ඒකත් තියෙන්නේ ලංගම බස්. ලංගම බස් එන්න කාලසටහනට. කොම්පැණි බස් කිහිපයක් තිබුණාට ඒවා අඩුයි. බස්වල කොළඔ යන්න ඒ තරම් සෙනඟක් නැහැ. ඒ නිසා කොළඹ යෑම වෙනම වැඩක්. ගමේ හිටපු  පන්වලින් වට්ටි හදාගත්ත කිහිපදෙනෙක් දිනපතා වටිටි කොළඹ අරගෙන ගිහින් විකුණපු බව මතකයි. එහෙම නැත්නම් කොළඹ කෙනෙක් යන්නේ ඉතිං ඉස්පිරිතාලෙට බෙහෙත් ගන්න. නැත්නම් ගමේ තිබුණු එලවළු, පලා ටිකක් අරගෙන විකුණගන්න. ආණ්ඩුවේ කන්තෝරුවකින් වැඩක් කරගන්න.’

ඔහු එලෙස විස්තර කළේ, වත්මනෙහි කෙතරම් ළඟ සේ දැනුණත් එදා කොළඹට තිබුණු දුර ගැන. කොළඹට පමණක් නොවෙයි, ගමෙන් පිට ඕනෑ තැනකට ගමන් කිරීමට තිබුණු දුර ඔහු සිහිපත් කළා.

‘ගමේ ඉඳලා කොළඹට රස්සා කරන්න ගිය කිහිපදෙනයි හිටියේ. වාහනයකට තිබුණේත් එකම බස් එකක්. ඒ බස් එක ප්‍රයෝජනයට ගත්තේ වන්දනා ගමන් යන්න විතරයි. අපි ඉතිං අවුරුද්දකට සැරයක් ඒ බස් එකේ නැඟලා වට වන්දනාවේ යනවා. ඒ ගියාම ආපහු ගෙදර එන්නේ දවස් 10කට විතර පස්සේ. ඒ ගෙදර අයම තමයි කාලෙකට පස්සේ කාර් එකක් ගමට ගෙනාවේ. ගමේ අයට ඉතිං කාර් එකක්, මෝටර් සයිකලයක් දකින්න හරි ආසයි ඒ කාලේ. ගමේ කිහිපදෙනෙක්ට විතරයි බයිසිකලයක් තිබුණේ. බයිසිකලයක් ගන්නවත් වත්කමක්  තිබුණේ නැහැ ගමේ අයට ඒ කාලේ.’

ඒ අතරේ ඔහු ගමේ ස්වයංපෝෂිත ආර්ථිකය ගැනත් සිහිපත් කළා.

‘දිනපතා ගෙවල්වල උයන්නේත් ගමේ මිනිස්සු වගා කරන දේවල් තමයි. හැමෝම වගා කළ නිසා කෑමවල අඩුපාඩුවක් ගමේ  කිසිම කෙනෙකුට තිබුණේ නැහැ. පනාගොඩ හන්දියේ පොළක් තිබුණා. ඉතිං කාට හරි පොළෙන් යමක් ගන්න වුවමනා නම් පයින්ම පොළට ගියා. පොළෙන් ගන්නේ ඉතිං කරෝල හරි මාළු  වගේ දෙයක්. අපි පොඩිකාලේ දිනපතාම වගේ කොස්, මයියොක්කා වගේ දේවල් තම්බලා කෑවා. දැන් ඉතිං තමන්ගේ ඉඩම්වල කොස්ගසුත් නෑ. කාටවත් එහෙම ගමේ දේවල්ම කාලා බීලා ජීවත්වෙන්නත් බැහැ.’

සියල්ලට වඩා අපූරු කාරණය වන්නේ ගමේ සංස්කෘතිය. අදටත් මානුංගල පන්සල දෙසට හැරෙන පාර අද්දර තේ කඩයක් ඉදිරිපිට දාං ලෑල්ලක් තියෙනවා. ගැමියන් හැන්දෑවට දාං ලෑල්ල වටේට එකතුවෙනවා. මේ දිනවල නම් වර්ෂාව නිසා දාං සංස්කෘතිය මඳක් යටපත් වෙලා.

‘අපේ ගෙදර ඒ කාලේ තේ කඩයක් දාලා තිබුණා. හැමදාම  හවසට ගමේ කට්ටිය එකතු වෙනවා. ඒ කඬේත් තිබුණා දාම් ලෑල්ලක්, කාඞ් කුට්ටමකුත් තිබුණා. ගමේ කට්ටිය එන්නේ ගොඩක් බඩු ගන්න නෙවෙයි. දවසේ කුඹුරුවල වැඩකරලා වෙහෙසවුණාට පස්සේ දාම් අතක් ඇදලා, තේ කහට එකක් බීලා. රෑ නවය විතර වෙද්දි තමයි ගෙවල්වලට යන්නේ. තේ කහට සහ සත දෙකේ බිස්කට් තමයි වැඩියෙන්ම කඬේ විකිණෙන්නේ. අපේ කඬේට හවස 4 විතර වෙද්දී  කට්ටිය එකතු වෙනවා. උදේට නම් පාන් අරගෙන යනවා. ඒ වෙලාවට කඬේ රැඳෙන්නේ නැහැ. හැමෝම උදේ වරුවේ  කුඹුරුවල. වැඩ ඉවර වෙලා මඩ හෝදගෙන කතාවක් දාන්න තමයි හැන්දෑවට කඬේ ළඟට එන්නේ.’

ඔහු විස්තර කළ හැටියට ඉස්සර ගමේ තිබුණු ඉස්කෝලය මනුස්සයෙක් එල්ලී මැරුණු නිසා වසා දැම්මාලු. ගැමියන් ඉස්කෝලවලට දරුවන් ඇතුළු කරනකොට අවට විශාල ඉස්කෝල පටන්ගන්න ඇති.

උපසේන මහත්තයා එක්ක අපේ කතාබහ යන අතරේ ගෙදර රූපවාහිනියත් අපි එක්ක තරගයට මෙන් වැඩ කරමින් තිබුණා. මේ ප්‍රදේශවලත්, රජරට හෝ වෙල්ලස්සේ ගම්මානවලත් එක් වෙනස්කමක් තිබෙනවා. ඒ දූරකථන හා රූපවාහිනී තරංගවල ප්‍රබලතාව. එදිනෙදා භාෂාවෙන් සිග්නල්. රජරට හා වෙල්ලස්ස ආදි ප්‍රදේශවලට අයත් බොහෝ ගම්මාන දැන් සාපේක්ෂව තරංග ප්‍රබලයි. එහෙත් මෙවැනි ප්‍රදේශවල සිග්නල් සාපෙක්ෂව දුර්වලයි. රූපවාහිනිය ක්‍රියාත්මක වුණත්, එහි රූප මඳක් දුබල බව පෙනුණා. ගමේ ටීවී නොතිබුණු අතීතයට උපසේන මහත්තයා ගියා.

‘ගමට රූපවාහිනි යන්ත්‍ර ආවේ බොහෝම කාලයක් ගිහින්. ඒ දවස්වල ගමේ තැන් දෙකක විතරයි රූපවාහිනී යන්ත්‍ර තිබුණේ. අපි හැමෝම හැමදාම බලන්න යනවා. ඒ කාලේ විදුලිය තිබුණේ නැති නිසා රූපවාහිනී යන්ත්‍රය ක්‍රියා කළේ බැටරියෙන්. රූපවාහිනි ගමට ආවාට පස්සේ තවත් කාලයක් ගිහින් තමයි ගමට විදුලිය ආවේ. රූපවාහිනියටත් කලින් රේඩියෝ. යමක් කමක් තිබුණු තිබුණු ගෙවල්වල රේඩියෝ තිබුණා. අපේ ගෙවල් ළඟ කඩයකත් රේඩියෝවක් තිබුණා. ඉතින්, අපි හැමෝම රේඩියෝව දාලා තිබුණා. කාලය ගෙවෙද්දී රේඩියෝ සුලබ වුණා. කුඹුරුවල, පාත්තිවල කට්ටිය වැඩ කරද්දී, ඒ අයට ඇහෙන්න සද්දෙට රේඩියෝ දාලා තිබුණා. ගමේ කොල්ලෝ බයිස්කෝප් සිංදු අහන්න හරි කැමතියිනේ.’

ගැමිකම මිහිරි අත්දැකීමක් බව හංගන්න දෙයක් නැහැ. ඔහු අවදි කළේ ඒ අතීතය. එය අද වෙළඳ භාණ්ඩයක් බවට පත්ව තිබෙන්නේත් එහි මිහිරියාව නිසයි. යම් හැඟීමක්, සංකල්පයක් අලෙවි කිරීම මහා පාපයක් බව අප විශ්වාස කරන්නේ නැහැ. අපට ඒ ගැන තරහක් නැහැ. ඒ නිසා වෙළඳ දැන්වීමක, ටෙලිනාට්‍යයක ගැමිකම සහ නිසල බව අපූරුවට චිත්‍රණය කරන්නට මානුංගල වැනි ගම්මාන යොදාගැනීම වරදක් යැයි අප සිතන්නේ නැහැ.

කෝපි කඬේ ටෙලිනාට්‍යය රූගත කළ ගම්මාන අතර මානුංගලත් තියෙනවා. අදටත් ටෙලිනාට්‍ය බොහොමයක ගැමි දර්ශන වෙනුවෙන් රූගත කරන කණ්ඩායම් මානුංගලට දුවගෙන එන බව තතු දන්නා අය අතර ප්‍රකටයි. පැරණි ග්‍රාමීය නිවාස, කුඹුරු යාය, මීහරකුන්, එළදෙනුන් ආදි සියලු ගැමි ගතිලක්ෂණ මානුංගල ආදි ප්‍රදේශවලින් දැකගත හැකියි. කොළඹට ඈත අප ඇතැම්විට දකින ගැමි ලක්ෂණවලටත් වඩා මානුංගල ගැමි ලක්ෂණ තියෙනවා. මේවා කොළඹට පැයක දෙකක දුරින් ඇති ගම්මාන බව නොදැන හද්දා පිටිසර ගම්මාන යැයි සිතමින් ප්‍රේක්ෂකයන් ටෙලිනාට්‍ය නරඹනවා. පිටිසරකම කොළඹට තියෙන දුර අනුව මනින්නට බැරි බව මානුංගලදී පසක් වෙනවා.■