මාධ්ය උපමාන ඉවත් කෙරෙයි
රාජ්ය සම්පත් අවභාවිතයට
කරන්න දෙයක් නෑ
පත්කිරීම්, මාරුකිරීම්, උසස්කිරීම් හිතුමතේ
යෝජිත 20 වන ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා සංශෝධනයෙන් විගණන කොමිසම හා ප්රසම්පාදන කොමිසම අහෝසි කරනවාට අමතරව අහෝසි නොකරන කොමිෂන් සභාවලට තිබූ බලතලද අහෝසි කර තිබේ. ඒ අතරින් ප්රධානම කොමිසමක් වන්නේ මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවයි.
කෙතරම් අඩුපාඩු තිබුණද විවේචන තිබුණද මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවක් බලතල සහිතව හා ස්වාධීනව තිබීමේ වැදගත්කම පසුගිය කාලයේදී යටත්වැසියන් නොවන පුරවැසියන්ට දැනුණු බවට සැකයක් නැත.
ඊට ඇති එක් ප්රබල හා හොඳම උදාහරණයක් වන්නේ පසුගිය මහා මැතිවරණයය. ස්වාධීනව තීන්දු තීරණ ගත හැකි මැතිවරණ කොමිසමක් නොතිබුණේ නම් අපට මහා මැතිවරණයට මුහුණ දීමට සිදුවන්නේ කොවිඞ් වසංගතයෙන් රට ඇළලී තිබූ පසුගිය අප්රේල් මාසයේදීය. රටේ ජනතාව කොවිඞ්වලින් මියගියත් ප්රකාශයට පත් කරන ලද මැතිවරණ දිනය වෙනස් නොකරන ලද ස්ථාවරයක සිටි ජනාධිපතිවරයාගේ එම මැතිවරණ දිනය වෙනස් කරන ලද්දේ මැතිවරණ කොමිසමය.
ස්වාධීන නොවුණේ නම් හෝ බලතල නොතිබුණේ නම් හෝ මැතිවරණ කොමිසමට එය කළ හැකි වන්නේ නැත. එසේම මැතිවරණ කොමිසමේ පත්කිරීම් හා ඉවත්කිරීම් කරන්නේ ජනාධිපතිවරයාගේ තනි කැමැත්තට නම් එවැනි දෙයක් සිදුවන්නේද නැත. මන්ද එවැනි පත්වීම්ධාරීන් ස්වාධීන පුද්ගලයන් නොවනවා සේම ස්වාධීනව කටයුතු කිරීමට උත්සාහ ගන්නවුන්ද නොවන බැවින්ය.
19 වැනි සංශෝධනයෙන් ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවට ඇතුළත් කරන ලද බොහෝ බලතල මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට තිබුණි. ඒ අතර මාධ්ය සඳහා උපමාන නිකුත් කිරීම බලය, හමුදාව, පොලීසිය ඇතුළු රාජ්ය සේවයේ පත්කිරීම්, මාරුකිරීම්, උසස් කිරීම් නැවැත්වීමේ බලය, රාජ්ය දේපළ අවභාවිතයන් නැවැත්වීමේ බලය හා නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණයක් සඳහා පොලීසිය හා හමුදාව යොදා ගැනීමේ බලයද තිබුණි.
යෝජිත 20 වන සංශෝධනයෙන් එම බලයට සිදුවී ඇත්තේ කුමක්ද යන්න අපගේ අවධානයට යොමුවේ.
දැනට ගැසට් මගින් ප්රකාශයට පත් කර ඇති 20 වන සංශෝධනය සම්මත වුවහොත් එයට ස්වාධීන යැයි කිව හැකි පුද්ගලයන් පත්වන්නේ නැත. ඊට හේතුව ස්වාධීන කොමිෂන් සභා, ඉහළ අධිකරණයේ හා රජයේ ඉහළ තනතුරු කිහිපයක පත්කිරීම් අනුමත කළ පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කරන දේශපාලන පක්ෂ නියෝජිතයන්ගෙන් හා සිවිල් සමාජ නියෝජිතයන්ගෙන් සමන්විත ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා සභාව අහෝසි වන නිසාය. ජනාධිපතිවරයාගේ කිසිදු පත්කිරීමකට කිසිවක් කිව නොහැකි පාර්ලිමේන්තු සභාව නම් කිසිදු බලයක් නැති රූකඩ සභාවක් පමණක් පත් වන නිසාය.
මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට පත් කරන සාමාජිකයන් තිදෙනා යම් වෘත්තීන්, පරිපාලන හා අධ්යාපන යන ක්ෂේත්රවල විශිෂ්ටතා හිමිකරගත් පුද්ගලයන් විය යුතු බව සඳහන්ය. එමෙන්ම ඉන් එක් අයකු නියෝජ්ය මැතිවරණ කොමසාරිස් ධුරය හෝ ඊට ඉහළ නිලයක් දැරූ අයකු විය යුතු බවට ඇති ප්රතිපාදනය 20 වන සංශෝධනයෙන් ඉවත් කර තිබේ. එම ඉවත් කිරීම නිසා මැතිවරණ ක්රියාවලිය ගැන දන්නා කිසිදු සාමාජිකයකු මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට පත් නොවිය හැකිය. මේ තත්වය මත හා ජනාධිපතිවරයා ඔහුගේ අභිමතයට එම පත් කිරීම් සිදුකිරීම නිසා අවශ්ය නම් වෘත්තිකයෙක් යැයි කියා විශ්රාමික හමුදා නිලධාරියකු හෝ කිහිප දෙනෙකු මැතිවරණ කොමිසමේ සාමාජිකයන් ලෙස පත් කර ඉන් එක් අයකු එහි සභාපතිවරයා ලෙස ජනාධිපතිවරයාට පත් කළ හැකිය.
පිහිටුවීමට නියමිත පාර්ලිමේන්තු සභාව කෙතරම් නාමික එකක්ද යන්න පැහැදිලි වන්නේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ 104 (7) කර ඇති සංශෝධනය නිසාය. එයට අනුව මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවේ සාමාජිකයකුට එහි රාජකාරිවලින් බැහැරවීමට මාස දෙකක කාලයක රාජකාරි නිවාඩු ජනාධිපතිවරයාට ලබාදිය හැකි අතර ඒ සඳහා තාවකාලිකව සාමාජිකයකුද පත් කළ හැකිය. එහෙත් ඒ බව පාර්ලිමේන්තු සභාවට දැනුම් දිය යුතුවත් නැත. 19 සංශෝධනය අනුව නම් එය ව්යවස්ථා සභාවට දැනුම් දිය යුතුය.
20 වන සංශෝධනය සම්මත වුවහොත් මැතිවරණ කාලසීමාවකදී උපමාන නිකුත් කිරීමේ බලයද මැතිවරණ කොමිසමට සීමා කර තිබේ. ඒ අනුව මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට රාජ්ය සේවයේ කටයුතු සම්බන්ධයෙන් හෝ රාජ්ය සේවා කොමිසම හා අධිකරණ සේවා කොමිසම යටතට වැටෙන දේ සම්බන්ධයෙන් උපමාන නිකුත් කළ නොහැකිය. එසේම ජනමාධ්ය සඳහා උපමාන නිකුත් කිරීමද ඉවත් කර ඇති අතර, ඒ වෙනුවට ජනමාධ්ය සම්බන්ධයෙන් මැතිවරණ කොමිසමට බලයක් ලැබෙන්නේ නැති ජනමාධ්ය හිමිකරුවන්ට ඕනෑ ඕනෑ හැටියට සෙල්ලම් දැමිය හැකි ලෙස සංශෝධනයක් එකතු කර ඇත.
‘යම් ගුවන් විදුලි සේවයක් හෝ රූපවාහිනී සේවයක් පවත්වාගෙන යන්නකු හෝ යම් ප්රවෘත්ති පත්රයක අයිතිකරුවක නැතහොත් ප්රකාශකයකු හෝ විසින් (අ)ඡේදය යටතේ ඔවුන් වෙත නිකුත් කරනු ලැබ ූයම් උපමාන පිළිපැදීම සහතික කිරීම සඳහා අවශ්ය සියලු පියවර ගැනීම, අවස්ථාවෝචිත පරිදි එකී ගුවන් විදුලි සේවය හෝ රූපවාහිනී සේවය පවත්වාගෙන යන්නාගේ හෝ ප්රවෘත්ති පත්රයේ අයිතිකරුගේ නැතහොත් ප්රකාශකයාගේ කාර්ය වන්නේය.’ යනුවෙන් එය 20 වන සංශෝධනයේ සඳහන් කර ඇත. තමන්ම සෑදූ ජනමාධ්ය ආචාරධර්ම කඩකරන හා රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි බලපත්ර ලබාගැනීමේදි රූපවාහිනී හා ගුවන් විදුලි පනත් යටතේ නියම කර ඇති උපමාන තුට්ටුවකට ගණන් නොගන්නා මාධ්ය හිමිකරුවන් මැතිවරණ කොමිසමේ මාධ්ය උපමාන ස්වෙච්ඡාවෙන්ම පිළිගෙන ඒ අනුව කටයුතු කරතැයි සිතීම විහිළුවක් මිස යථාර්ථයක් වන්නේ නම් නැත.
එහෙත් මාධ්ය සංවිධානවල හා මැතිවරණ නිරීක්ෂණ සංවිධානවල ඉල්ලීම වූයේ ඉදිරි සංශෝධනයකදී මාධ්ය උපමාන සම්බන්ධයෙන් නොගැළපෙන ලෙස ඇති සඳහනක් නිවැරදි කර දෙන ලෙසය. එම නොගැළපෙන දෙය ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ සඳහන් වන්නේ මේ ආකාරයටය.
‘(අ) ඡේදය යටතේ, අවස්ථාවෝචිත පරිදි ශ්රී ලංකා ගුවන් විදුලි සංස්ථාවේ සභාපතිවරයා වෙත, ශ්රී ලංකා රූපවාහිනී සංස්ථාවේ සභාපතිවරයා වෙත, ස්වාධීන රූපවාහිනී නාලිකාවේ සභාපතිවරයා වෙත සහ වෙනත් සියලු රජයට අයත් හෝ රජයේ පාලනයට යටත් ගුවන් විදුලි හෝ රූපවාහිනී ව්යවසායක ප්රධාන විධායක නිලධාරියා වෙත නිකුත් කරනු ලැබූ උපමාන අනුව ක්රියා කිරීම සහතික කෙරෙන සියලු පියවර ගැනීම ඔවුන්ගේ කාර්යය විය යුත්තේය.’ යනුවෙන්ය.
එම වගන්තියේදී රජයට අයත් එක්සත් ප්රවෘත්ති පත්ර සමාගම හෙවත් ලේක් හවුස් ආයතනය මඟ හැරී ඇත. සැබෑ සංශෝධනයක් නම් සිදුවිය යුතුව තිබුණේ එවැනි දෑ නිවැරදි කිරීමය. ඊටත් අමතරව පෞද්ගලික අංශයේ මුද්රිත මාධ්ය කෙසේ වෙතත් මහජන දේපලක් වන සංඛ්යාත භාවිත කරන පෞද්ගලික අංශයේ රූපවාහිනි හා ගුවන් විදුලි නාලිකාවලටද අදාල වන සේ එම වගන්තිය සංශෝධනය කිරීමය.
ඊට අමතරව ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ 104 උඋ ව්යවස්ථාවද සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත් කර ඇත. ඒ අනුව ඡන්ද විමසීමක් හෝ ජනමත විචාරණයකට අදාළ නීතියක් බලාත්මක කිරීම සහතික කිරීම පිළිබඳ මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීම ප්රතික්ෂේප කරන හෝ අපොහොසත් වන හා උපමාන සමඟ අනුකූලව කටයුතු කිරීමට අපොහොසත් වන අයට එරෙහිව කටයුතු කිරීමේ බලයද අහිමි වේ. රජයේ නිලධාරියකු, රාජ්ය සංස්ථාවක්, රජය වෙත පවරන ලද වෙළඳ ව්යාපාරයක් හා 50%ක් හෝ ඊට වැඩි රජයට කොටස් අයිතිය ඇති සමාගම් සම්බන්ධයෙන් එම බලය භාවිත කිරීමට මැතිවරණ කොමිසමට හැකියාව තිබුණි. 20 සම්මත වුවහොත් එය නැතිවනු ඇති අතර මැතිවරණ සමයකදී රාජ්ය ආයතනද, පොලීසියද, හමුදාවද, රාජ්ය සමාගම්ද මැතිවරණ නීති කඩමින් ඔවුන්ට ඕනෑ ඕනෑ ලෙස කටයුතු කරනු ඇත.
මේ ආකාරයට නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණයක් පැවැත්වීමට අදාළ මාධ්ය හා අනෙකුත් උපමාන අහෝසි කිරීමත්, ඒවා කඩකරන්නන්ට එරෙහිව කටයුතු කිරීමේ බලය ඉවත් කිරීමත් සමඟ ඉදිරියේදී අපට දැකගත හැකි වනු ඇත්තේ රාජ්ය බලය හා සම්පත් උපරිම ලෙස පවතින ආණ්ඩුවේ මැතිවරණ කටයුතු සඳහා යොදාගන්නා අතිදූෂිත මැතිවරණ මිස නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණ නොවේ.
මැතිවරණ කොමිසමකට එවැනි ඉරණමක් අත්වෙද්දී සියල්ලන්ටම ඉහළින් සිට රටේ විධායක බලය හොබවන ජනාධිපතිවරයාද දූෂිත මැතිවරණයක් හමුවේ අන්ධ ගොලු බිහිරෙකු සේ සිටින ආකාරයට 20 වන සංශෝධනය මගින් ජනාධිපතිවරයාගේ කාර්යයද වෙනස් කර ඇත. දැනට පවතින ව්යවස්ථාවේ 33(1) හි ජනාධිපතිවරයාගේ කාර්යයක් ලෙස සඳහන් වන්නේ ‘මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවේ උපදෙස් මත නිදහස් හා සාධාරණ ඡන්ද විමසීම් සහ ජනමත විචාරණ පැවැත්වීම සඳහා උචිත වාතාවරණය නිර්මාණය කිරීම තහවුරු කිරීම වන්නේය.’ යනුවෙන්ය. ජනාධිපතිවරයාගේ එම වගකීම 20 වන සංශෝධන යෝජනාව මගින් ඉවත් කර ඇත.
මැතිවරණ කොමිසමේ අත් පා බැඳ 20 වන සංශෝධනය මඟින් ආණ්ඩුව යන්නේ කොතැනටද යන්න ඉන් පැහැදිලිය. එය අමුතුවෙන්ම තේරුම් කර දිය යුත්තේ අන්ධ ගොලු බිහිරෙකුට පමණය.■
