ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට ගෙනෙන 20වැනි සංශෝධනයෙන්, කොඳු නාරටිය කඩාදමන්නට නියමිත එක් ආයතනයක් වන්නේ අධිකරණයයි. අපේ රටේ අධිකරණ පද්ධතිය, මේ වන තෙක් භූක්ති විඳින ස්වාධීනත්වය, අයුතු බලපෑම්වලින් තොරව කටයුතු කිරීමට තිබෙන නිදහස සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ අහෝසි වන අඳුරු කාලයක් නැවතත්, 20 සම්මත වුවහොත් ඇතිවනු ඇත. එය, රටක් හැටියට අප පසුගිය කාලය තුළදී අත්පත් කරගත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජයග්‍රහණ ආපස්සට හැරවීමේ ක්‍රියාවලියේ එක් ප්‍රතිඵලයකි. ඒ භයානක තත්වයට අප ආපස්සට යන්නේදැයි රටේ ඉහළ-පහළ විනිසුරු ප්‍රජාව, නීති වෘත්තික ප්‍රජාව, අධිකරණ කාර්යමණ්ඩල ප්‍රජාව මෙන්ම තමන්ගේ අයිතිවාසිකම් ආරක්‍ෂා කරගැනීමෙහි ලා අධිකරණය කරන කාර්යභාරය ගැන සංවේදී දැනුවත් පුරවැසියන් සියලු දෙනාම තීරණය කළ යුතු මොහොතක් එළැඹ තිබේ.
19වැනි සංශෝධනය විසින්, අධිකරණයේ ස්වාධීනතාවට කරන ලද දායකත්වය අලුතෙන් කිවයුතු නැත. ඒ වන තෙක්, ජනාධිපතිවරයාගේ තනි කැමැත්තට අනුව කැරුණු ඉහළ අධිකරණවල විනිසුරු පත්කිරීම් ක්‍රමය නවත්වන ලද්දේ 19 විසිනි. 19ට පෙර කාලයේ, වැඩ ඇරී ගෙදර යන ගමන් අරලියගහ මන්දිරයට කැඳවා යාළුකමට තෑග්ගක් හැටියට දුන් ඉහළ අධිකරණ විනිසුරුකම්, තමන්ගේ නිවෙසේ අලුත් අවුරුදු කෑම මේසයට හවුල්වුණු, පුත්‍රයන්ගේ රග්බි ක්‍රීඩා තරග බලන්නට ආ පුද්ගලයන්ට අගවිනිසුරුකම්, දුන් උදාහරණ අපට අත්දකින්නට ලැබී තිබේ. ඒ සමහර පත්වීම්ලාභීන්, නීතිපති පදවියේ සිටින කාලයේ මෙන්ම, ඉහළ අධිකරණ විනිසුරන් හැටියට හිටි කාලයේද, හැසිරුණු ගැති ස්වභාවය, ස්වාධීන අධිකරණයක පැවැත්මක් ගැන විශ්වාස කරන පක්‍ෂ පාට භේදයකින් තොර සියලු නීති වෘත්තික ප්‍රජාවගේද විරෝධයට හේතුවන්නට ඇති බවට සැකයක් නැත. තමා අගවිනිසුරුධුරයෙන් ඉවත් කරන්නට යන බව දැන, මෛත්‍රීපාල සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා හමුවී, ජනාධිපතිට ඕනෑ විදියට තීන්දු දෙන්නට කැමති බවත්, දිගටම අගවිනිසුරු ධුරයේ රැඳී ඉන්නට අවසර දෙන ලෙසත් බැගෑපත් වුණු පුද්ගලයකු ගැන සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා කීවේ රහසින් නොවේ. ප්‍රසිද්ධියේය. ඊට අමතරව, තමන්ගේ බෝධි පූජා ව්‍යාපෘතියට එකතු වුණ වහල් විනිසුරු කණ්ඩායම නොවන අනෙක් සියලු විනිසුරුවරුන්ගෙන් පළිගැනීමේ ක්‍රියාන්විතයන් දියත්කළ අගවිනිසුරුවරුන් ගැනද අපට අත්දැකීම් තිබේ.
එහි උච්චතම අවස්ථාව රටේ අගවිනිසුරුවරිය, තමන්ට වුවමනා පරිදි අධිකරණ තීන්දුවක් දුන්නේ නැතැයි කියා කැලෑ උසාවියක් හරහා ධුරයෙන් පහකිරීමයි. ඒ මොහොතේ අධිකරණ සේවා කොමිෂන් සභාවේ ලේකම්වරයාට, නාඳුනන පුද්ගලයන් ලවා පිස්තෝලයකින් පහරදී මරණ තර්ජනය කිරීමයි. බණ්ඩාරනායක අගවිනිසුරුවරිය ධුරයට පත්කළ වහාම, ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්‍ෂ, ‘අධිකරණ සේවා කොමිෂන් සභාවේ ලේකම්වරයා හැටියට පත්කරන්නේ කවුදැ’යි විමසූ බව, තම ‘උත්තරීතර’ පොතේ බණ්ඩාරනායක හිටපු අගවිනිසුරුවරියම කියන්නීය. (ලේකම් පත්කිරීම කොමිසමේ වැඩක් මිස අගවිනිසුරුගේ වැඩක් නොවේ.)
මෙකී නොකී ජීවමාන උදාහරණ රාශියක් 19ට පෙර ලංකාවේ අධිකරණ පද්ධතියේ තත්වය ගැන ලැයිස්තුගත කළ හැකිය. 19න් ඒ සියල්ල ආපස්සට හරවා, රටේ අධිකරණයට ස්වාධීනත්වයේ පහසුවත් අභිමානයත් භුක්ති විඳින්නට අවස්ථාව ලබාදුන්නේය.
ඒ, ජනාධිපතිවරයා එතෙක් තනිව භාවිත කළ බලතල ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව හරහා භාවිත කළ යුතු ලෙසට වෙනස් කිරීමෙනි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව හරහා, ජනාධිපති වරින්වර කරන්නට ගිය නුසුදුසු පත්කිරීම් සෑාහන ප්‍රමාණයක් වළක්වා ගන්නට හැකිවූ බව අලුතෙන් කිවයුතු නොවේ. ඒ සභාව නොතිබිණි නම්, තීන්දු දෙන්නට පාර්ශ්වකරුවන්ගෙන් කප්පම් ගත්, මීගමුව පැත්තේ උසාවියක අතිශය අපකීර්තිමත් විනිසුරුවරයකු රටේ ඉහළ අධිකරණයක විනිසුරුවකු වන්නට තිබුණු බව, එක් උදාහරණයක් පමණි. ජනාධිපතිගෙන් නාමයෝජනා ලද නමුත්, ව්‍යවස්ථා සභාව විසින් අනුමත නොකෙරුණු අතළොස්සක් විනිසුරුවරුන්ගේ පොදු චෝදනාවක් වන්නේ, තමන් ප්‍රතික්‍ෂෙප කිරීමට හේතු නොදැක්වූ බවයි. අප නම් සිතන්නේ, තෝරා නොගැනීමට හේතු දැක්වූවා නම්, ඔවුන්ගේ අවකල් චර්යාවන් ගැන, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවෙන් නිල වශයෙන්ම ප්‍රකාශයක් නිකුත්වී මුළු අධිකරණ පද්ධතියම අපකීර්තියට පත්වීමට තිබුණු ඉඩක්, හේතු ප්‍රසිද්ධ නොකිරීමෙන් වැළැක්වුණු බවයි.
20 වැනි සංශෝධනයෙන්, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවේ මැදිහත්වීම හරහා අධිකරණය පවත්වාගෙන ආ ස්වාධීනත්වය මුළුමනින්ම ආපසු හැරවෙනවා ඇත. 20 යටතේ ඉහළ අධිකරණ විනිසුරුවරුන් පත්කෙරෙන්නේ, පාර්ලිමේන්තු සභාව නමැති ජනාධිපතිගේ රූකඩයක් බඳු නිෂ්ඵල සභාවකිනි. පත්කෙරෙන්නට යන අය ගැන නිර්දේශ ඉදිරිපත් කරන්නට මේ රූකඩ සභාවට හැකි නමුත්, ඒවා නොපිළිගෙන ජනාධිපතිවරයා තමන්ගේ හිතුමතයට වැඩ කළත්, ප්‍රතිචාර ලෙස කරන්නට දෙයක් මේ රූකඩ සභාවට නැත. ඒ අනුව, පත්කෙරෙන අගවිනිසුරු ඇතුළු ඉහළ අධිකරණ විනිසුරුවරුන්, ජනාධිපතිගේත්, ආණ්ඩුවේත් රූකඩ වන්නට ඉඩ ඇති බව අලුතෙන් කියන්නට අවශ්‍ය නැත. එවිට ජනාධිපති පහදවා ගන්නට අධිකරණය තුළම තරගයක් නිර්මාණය වන්නේ, ‘වැඩියෙන් අවනතවීම’ නමැති මිනුම්දණ්ඩ මතිනි. වැඩියෙන් අවනත වන්නෝ ඉදිරියට යති. කොන්දක් ඇතිව අවනත නොවන්නෝ එක තැන පල් කෙරෙති. නැතිනම් තනතුරෙන් පහකෙරෙති.
මහාධිකරණය සහ පහළ අධිකරණවල (මහාධිකරණයේ පත්කිරීම් හැර) පත්කිරීම්, ස්ථාන මාරුකිරීම්, උසස් කිරිම්, විනය පාලනය හා සේවයෙන් ඉවත්කිරීම් භාරව සිටින අධිකරණ සේවා කොමිෂන් සභාවට 20න් කෙරෙන බලපෑමද එහි ස්වාධීනත්වයට බලවත් පහරකි. 19 යටතේ කොමිෂන් සභාවේ සාමාජිකයන් වූයේ නිල බලයෙන් අගවිනිසුරු සහ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ ජ්‍යෙෂ්ඨතම විනිසුරුවරුන්/වරියන් දෙදෙනාය. එය කිසිවකුගේ බලපෑමට යටත් නොවී සිටීමේ මගක් මෙන්ම, ජ්‍යෙෂ්ඨත්වයටද සැලකීමකි. දැන් එහි සාමාජිකයන් දෙදෙනා පත්කිරීම ජනාධිපතිවරයාට පවරාගෙන ඇතිවා පමණක් නොව, අවශ්‍ය අවස්ථාවක එම සාමාජිකයන් දෙදෙනා සාමාජිකත්වයෙන් (හේතු දක්වා) ඉවත් කිරීමේ බලයද ජනාධිපතිවරයාම පවරාගෙන තිබේ. අධිකරණ සේවා කොමිසමත් මින්මතු ජනාධිපතිගේත් ඔහුගේ ආණ්ඩුවේත් රූකඩයක් බවට පත්වන්නට තිබෙන ඉඩ කොපමණද?
19න් හැදූ, නීතිපතිගේ අනිවාර්ය විශ්‍රාම වයසද 20න් අහෝසි වේ. එවිට අවුරුදු 58න් පසුව, සේවා දිගු ඉල්ලා ජනාධිපති පසුපස යන කොඳු කඩාගත් නීතිපතිවරුන් ලංකාවේ බිහිවනු ඇත. නැතිනම් කේසී කමලසබේසන් මෙන් මානසික පීඩාවෙන් මියයන නීතිපතිවරුන් බිහිවනු ඇත.
ඉතින්, 20 ගැන රටේ අධිකරණ හා නීති වෘත්තික ප්‍රජාව බැරෑරුම් ලෙස සිතිය යුතු නොවේද?■
