පිරිසිදු පානීය ජලය බීම ඕනෑම රටක ජනතාවගේ හිමිකමකි. ඇතැම් රටවල එය මූලික අයිතිවාසිකමක් වන අතර ශ්‍රී ලංකාවේද මූලික අයිතියක් බවට පානීය ජලයට ප්‍රවේශ වීමේ අයිතිය ලබාදීමේ යෝජනාවක් පැවතුණි.
එහෙත් පැවති සහ පවතින ආණ්ඩුවල තීන්දු තීරණ ගැනීමේ ගැටලු සහ ආරවුල් නිසා කළුතර ජනතාවගේ පානීය ජලයට ඇති හිමිකම උල්ලංඝනය වී ඇත. කළුතර ප්‍රදේශයේ නිවාස 50,000කට පමණ ජල සම්පාදන මණ්ඩලයේ නළවලින් ලැබෙන ලවණ මිශ්‍ර ජලය අවුරුදු ගණනාවක් තිස්සේ බීමට සිදු වී ඇත. මීට පෙරත් අපි මෙම තත්වය පිළිබඳ වාර්තා කළෙමු. කළුතර වැසියෝ මීට පෙරද ඒ පිළිබඳ විරෝධතා දැක්වූහ. ඒ මොහොතේ ජල සම්පාදන රාජ්‍ය අමාත්‍යවරයාව සිටි වාසුදේව නානායක්කාර මහතා ප්‍රශ්නය විසඳන බව කීය. එහෙත් තවම විසඳුමක් නැත. වාසුදේව නානායක්කාර මහතා කැබිනට් ඇමතිවරයෙකි.
පානීය ජල ගැටලුවට විසඳුමක් ලෙස කළුතර නගර සභාවෙන් සහ දිස්ත්‍රික් ලේකම් කාර්යාලයෙන් මැදිහත් වී බවුසර්වලින් කළුතර ජනතාවගේ එදිනෙදා පාවිච්චියට සහ බීමට ජලය වසර ගණනාවක් තිස්සේ ලබා දෙන නමුත් එම ජලයත් බීමට සුදුසු තත්වයේ නොමැත.
මෙම හේතුව නිසා මුදල් ඇති අය තමන්ගේ එදිනෙදා පානීය ජල අවශතාව සපුරා ගැනීමට පිරිසිදු කළ පානීය ජල බෝතල් වෙළඳපොලෙන් මිලදී ගැනීමට සිදුවන තත්වයක් උදාවී ඇත. මුදල් නොමැති අසරණ මිනිසුන්ට සිදු වී තිබෙන්නේ නගර සභාවෙන් ලබා දෙන ජලය බීම හෝ නල මගින් ගලා එන ලවණ මිශ්‍ර ජලය පානය කිරීමටය.
නැවත කළුතර වැසියන් ජල අයිතිය ඉල්ලා හඬ නැගීමට පටන්ගෙන ඇත. කෙසේ වෙතත් මේ වන විට පවතින වැසි කාලගුණය නිසා ලවණ මිශ්‍ර වතුර වෙනුවට මඩ වතුර නල දිගේ ගලාගෙන එන බව අප සමඟ අදහස් දැක්වූ ප්‍රදේශවාසීහු කිහිපදෙනෙක්ම පැවසූහ.
‘දියට හඬන කළුතර’ සංවිධානයේ සභාපති ශිරෝනි වික්‍රමසිංහ අපට අදහස් දක්වමින් පැවසුවේ මෙසේය. ‘මම කළුතර දිස්ත්‍රික්කයේ විජයගම පදිංචි වෙලා ඉන්නේ. මගේ උපන්ගම බේරුවල. අපි පොඩි කාලෙත් මේ වතුර ප්‍රශ්නයට මුහුණ දුන්නා. බේරුවලට යන්නෙත් මේ ජල පවිත්‍රාගාරයේ වතුර නිසා. දැන් විවාහ වෙලා අවුරුදු 9ක් ඉන්නේ කළුතර ප්‍රදේශයේ. තවමත් අපි ඒ ප්‍රශ්නයට මුහුණ දෙනවා.
පසුගිය දවස්වල ජලය පිරිසිදු කිරීමේ ස්ථානයේ අලුත්වැඩියාවක් කළා. ඒ නිසා මඩ වතුර මේ දවස් ටිකේ ආවා. අපිට තියෙන ප්‍රධාන ප්‍රශ්නය ලවණ මිශ්‍ර වතුර බොන්න ලැබෙන එක. පසුගිය පෙබරවාරි මාසයේ අපේ සංවිධානයේ පිරිසක් එකතු වෙලා කළුතර නගරයේදී උද්ඝෝෂණයක් සංවිධානය කළා. ඉන්පස්සේ අමාත්‍ය වාසුදේව නානායක්කාර මාධ්‍යවලට කියලා තිබුණා පානය කරන්න නුසුදුසු ලවණ මිශ්‍ර ජලය කළුතරට ලැබෙන නිසා, කළුතර මිනිස්සුන්ගේ ජල බිල්පත්වලට සහනයක් ලබා දෙනවා කියලා. ඒත් එතුමා ඒ ප්‍රකාශය කළා පමණයි. කිසිදු පියවරක් ඒ සඳහා ගත්තේ නැහැ.
පසුගිය පෙබරවාරි 31 වෙනිදා කළුතර ජල සම්පාදන මණ්ඩලයේ නිලධාරීන් සමඟ තිබුණු සාකච්ඡාවේදී ඔවුන් අපිට පොරොන්දු වුණා දෙසැම්බර් 31 වෙනිදා වෙනකොට වතුර ප්‍රශ්නය විසඳලා දෙන්නම් කියලා. එදා දිස්ත්‍රික් ලේකම් කාර්යාලයේ දී තිබුණු සාකච්ඡාවේදී දිස්ත්‍රික් ලේකම් සහ සියලුම පරිපාලන නිලධාරීන් එදා සාකච්ඡාවට ආවා. පසුගිය ජුලි 31 වෙනිදා ජනාධිපතිතුමා කළුතරට ආව වේලාවේ අපේ සංවිධානයෙන් ජනාධිපතිතුමාට මේ ප්‍රශ්නය ගැන ලියලා ලිපියක් භාර දුන්නා. ඉන්පස්සේ ඒ ලිපියට අනුව තමයි අපි පසුගිය සතියේ ගියේ ජල සම්පාදන මණ්ඩලයේ නිලධාරීන් හමුවෙන්න ගියේ.
අපි අගෝස්තු 27 වෙනිදා කළුතර ජල සම්පාදන මණ්ඩලයේ නිලධාරීන් සමඟ සාකච්ඡාවක් පැවැත්වුවා. කළුතර දිස්ත්‍රික්කයෙන් තේරී පත් වූ මන්ත්‍රීවරයෙකු වන, රාජ්‍ය අමාත්‍ය ජයන්ත සමරවීර ඒ සාකච්ඡාවට සහභාගි වුණා. ඒ වෙලාවේ ඒ නිලධාරීන් අපට කීවේ කොරෝනා නිසා පසුගිය කාලේ ව්‍යාපෘතිය නවත්වලා තිබුණා. මේ වෙනකොට ජල ව්‍යාපෘතිය ආපහු පටන් අරගෙන තියෙන්නේ ඒ නිසා 2021 මාර්තු 31 වෙනිදා අවසන් කරනවා කියලා.
වාසුදේව නානායක්කාර ඇමතිවරයා කීව විදියට අපේ ජල බිලේ ගාස්තු අඩු කිරීම සම්බන්ධයෙන් අපි ජල සම්පාදන අමාත්‍යාංශයේ නිලධාරීන්ගේ ඇහුවා. ඒ අය අපිට කීවේ වතුර බිල අඩු කරන්න බැහැ කියලා. හේතුව විදියට ඒ නිලධාරීන් කීවේ ලුණු වතුර එන කාලයට ජල පවිත්‍රාගාරයේ වතුර පිරිසිදු කිරීමේ කාර්ය කරනකොට ඒ අයට දිනකට විශාල විදුලි බලක් එනවා කියලයි. ඒ නිසා ජල බිල්පතට සහනයක් දෙන්න බැහැලු. ලුණු වතුර කාලයට කළුතර නගර සභාවෙන් තියෙන්නේ ඒ නිසා 2021 මාර්තු 31 වෙනිදා අවසන් කරනවා කියලා.
වාසුදේව නානායක්කාර ඇමතිවරයා කීව විදියට අපේ ජල බිලේ ගාස්තු අඩු කිරීම සම්බන්ධයෙන් අපි ජල සම්පාදන අමාත්‍යාංශයේ නිලධාරීන්ගේ ඇහුවා. ඒ අය අපිට කීවේ වතුර බිල අඩු කරන්න බැහැ කියලා. හේතුව විදියට ඒ නිලධාරීන් කීවේ ලුණු වතුර එන කාලයට ජල පවිත්‍රාගාරයේ වතුර පිරිසිදු කිරීමේ කාර්ය කරනකොට ඒ අයට දිනකට විශාල විදුලි බලක් එනවා කියලයි. ඒ නිසා ජල බිල්පතට සහනයක් දෙන්න බැහැලු. ලුණු වතුර කාලයට කළුතර නගර සභාවෙන් කළුතර සහ ඒ අවට ප්‍රදේශවල වතුර ටැංකි හදලා තියෙනවා. දිනකට කිහිපවරක් නගර සභාවෙන් මිනිසුන්ට පාවිච්චි කරන්න බවුසරවලින් වතුර ගෙනල්ලා දානවා. ඒ නිසා තමයි අපේ වතුර බිලට සහනයක් දෙන්න බැරි කියලා ඒ නිලධාරීන් කිව්වා.’
වස්කඩුව, නුගගොඩ ප්‍රදේශයේ පදිංචි වී සිටින රුෂාන් ප්‍රියන්ත මහතා ඔහුගේ අත්දැකීම් අපට කීවේ මෙසේය. ‘2014 දී දැන් තියෙන ජල පවිත්‍රාගාරය වෙනුවට අලුත් පවිත්‍රාගාරයක් හදන වැඬේ දේශපාලන වැඩක් විදියට නැවතුණා. අපි පිරිසිදු වතුර ඉල්ලලා පසුගිය කාලයේදී කිහිප වතාවක්ම උද්ඝෝෂණය කළා. මේ වෙනකොට නව පවිත්‍රාගාරයේ වැඩ කෙරීගෙන යනවා. අලුතින් හදන ජල නළ එළිමේ කටයුතු අවසන් වෙමින් තියෙනවා. අපි අවුරුදු ගණනාවක් තිස්සේ ලවණ මිශ්‍ර ජලය බොන්න සිද්ධ වෙන නිසා මුහුණු පොතේ ලුණු වතුර බොන්නගේ සංගමය නමින් සමුහයක් හදා ගත්තා. ෆේස්බුක් එකේ ඒ සමූහයේ සාමාජිකයන් 2500 කට අධික සංඛ්‍යාවක් එකතුවෙලා ඉන්නවා. මේ ප්‍රශ්නේ වෙනුවෙන් සටන් කරන්න තමයි අපි ඒ සමූහයත් හදාගත්තේ. ඒ අනුව අපි එකතු වෙලා වැඩ කිහිපයක්ම කළා.
පසුගිය දවස්වල ජයන්ත සමරවීර ඇමතිවරයාව මුණගැහිලා මේ පිළිබඳව සාකච්ඡා කළා. ජල පවිත්‍රාගාරයෙන් ලවණ මිශ්‍ර වතුර ආවා කියලා අපේ ජල බිල්පත්වලට ආණ්ඩුවෙන් සහනයක් ලබා දෙන්නෙත් නැහැ. යමක් කමක් තියෙන මිනිස්සු මේ වතුර පාවිච්චි කිරීමෙන් වැළකිලා හිටියත් කිසිම දෙයක් කරගන්න බැරි මිනිසුන්ට වෙලා තියෙන්නේ මේ වතුර තමන්ගේ එදිනෙදා වැඩවලට පාචිච්චි කරන්න. පානයට ගන්න. මේක විශාල ප්‍රශ්නයක්. පසුගිය කාලේ ඒ මිනිස්සු මේ වතුර පාවිච්චි කරන එක අඩු වෙලා තිබුණත්, මේ වෙනකොට කරන්න දෙයක් නැති නිසා මිනිස්සු මේ වතුර පාවිච්චි කරනවා. නගර සභාවෙන් වතුර ලබා දුන්නත් ඒ වතුර මිනිසුන්ට මදි.
අපි ජයන්ත සමරවීර රාජ්‍ය ඇමතිවරයා එක්ක කරපු සාකච්ඡාවේදී ඔහු අපට කීවේ ඔහු මේ වතුර සාම්පල් රසායනාගාරයකින් පරීක්ෂාවකට ලක් කළා. ඒ රිපෝට්වල තියෙන්නේ මේ වතුර මිනිස් පරිභෝජනයට සුදුසු නැහැ කියලාලු. මේ ලුණු වතුර පාවිච්චි කරලා වාහන සේදුව අයගේ සහ බාත්රූම්වල පිටින් සේරම ගොඩක් අයගේ මලකඩ කාලා කියලා.
නගර සභාවෙන් ගෙනත් දෙන වතුරත් මිනිස්සුන්ට මදි එදිනෙදා පාවිච්චි කරන්න. අපි ඒ ගැන නගර සභාවේ නිලධාරීන්ට කීවාම ඔවුන් තවත් ටැංකි කිහිපයක් වැඩි කළා. ඒ ටැංකිවල වතුරත් අපිට මදි වෙලා තියෙන්නේ. හොරණ ජල පවිත්‍රාගාරය හදනකොට අපිට කීවේ ඒ පවිත්‍රාගාරය හදන්නේ කළුතර දිස්ත්‍රික්කයේ මිනිසුන්ට වතුර දෙන්න කියලා. ඒත් ඒ ව්‍යාපෘතිය ඉවර වුණාට පස්සේ වතුර දුන්නේ කොළඹට.’
කළුතර ප්‍රදේශයේ පදිංචි වී සිටින චින්තක අබේරත්න මහතා අපට අදහස් දක්වමින් මෙසේ කීවේය. ‘මම අවුරුදු 56 ක් දැන් කළුතර දිස්ත්‍රික්කයේ ජීවත්වෙන පුද්ගලයෙක්. මේ දවස්වල දිගටම වහින නිසා ලුණු මිශ්‍ර වතුර එන්නේ නැහැ. දවස් කිහිපයක් මඩ මිශ්‍ර වතුර ආවා. අවුරුද්ද පුරාවටම ලුණු මිශ්‍ර වතුර එන්නෙත් නැහැ. වැස්ස නැති කාලයට දිගමට එන්නේ ලුණු මිශ්‍ර වතුර. ඒ කාලවලදී තමයි නගර සභාවෙන් සහ ප්‍රාදේශීය ලේකම් කාර්යාලයෙන් බවුසර්වලින් වතුර ගෙනල්ලා දාන්නේ. ඒ වතුරවලත් ප්‍රශ්න තියෙනවා.
වහින්නේ නැති කාලයට ගගේ වතුර පහළ යන නිසා මුහුදු වතුර ගඟේ වතුර එක්ක මිශ්‍ර වෙනවා. දැනට තියෙන ජල පවිත්‍රාගාරය තියෙන්නේ තෙත්හේන කියන ප්‍රදේශයේ. ජල පවිත්‍රාගාරයට වතුර අරගෙන තියෙන්නේ මුහුදේ ඉඳලා ගොඩබිමට කිලෝ මීටර් 30ක් විතර එහායින් කළු ගඟෙන්. ඒ තරම් දුරට ගන්න වතුරවලට ලුණු මිශ්‍රවෙලා තියෙන්නේ. කළු ගඟේ වැලි කැණීම් පාලනයක් නැතිව සිදු වෙන නිසා. ගඟේ පතුල මේ වෙනකොට සෑහෙන්න හාරලා තියෙන්නේ.
දැන් ආරම්භ කරලා තියෙන ව්‍යාපෘතියේ හැටියට වතුර ගන්න තැනින් කිලෝ මීටර් ගාණක් ඈතින් වතුර ගන්න තමයි අලුතින් සැලසුම් කරලා තියෙන්නේ. ඒ වෙනුවෙන් හොරණ, කලවැල්ලාව, නෑබඩ කියන ප්‍රදේශවල කාපට් පාර කඩලා, පොළොව යටට බට දානවා. වැලි වෙළෙන්දන්ගේ සහ දේශපාලනඥයන්ගේ වැලි වෙළඳාම නිසා මහජනතාවගේ මුදල් නාස්ති කරනවා කියලා තමයි අපට ඒ ගැන දැනෙන්නේ. එහෙත්, ඒකේ ඇත්ත නැත්ත දන්නේ ආණ්ඩුවනේ. කොහොම වුණත්, ඒවා මහා නාස්තිකාර වැඩ.
2014 ඔක්තෝබර් මාසේ මහින්ද රාජපක්ෂ මහත්තයාගේ ආණ්ඩුව කාලේ නව ජල පවිත්‍රාගාරය හදන්න ගිවිසුම් ගත වුණේ ඉවොන් කියල ඉන්දියන් සමාගමක් එක්ක. යහපාලන ආණ්ඩුව ආවාම 2015 මාර්තු මාසයේදී ආණ්ඩුවේ නියෝගයක් මත මේ කොන්ත්‍රාත්තුව නවත්වලා තිබුණා. අවිධිමත් ලෙස මේ කොන්ත්‍රාත්තුව දීලා තියෙන්නේ කියලා. ඒත් ආපහු අවුරුදු තුනකින් ආපහු යහපාලන ආණ්ඩුවෙන් මේ ජල ව්‍යාපෘතිය පටන් ගත්තා. යහපාලන ආණ්ඩුව අවිධිමත් කියලා නවත්වපු සමාගමටම තමයි ආපහු මේ ඉදීකිරීම් කොන්ත්‍රාත්ව භාර දීලා තිබුණේ. ඒ සමාගමේ උප කොන්ත්‍රාත්කරුවන් දෙපළක් විදියට ලංකාවේ කොන්ත්‍රාත් සමාගම් දෙකක් ගිවිසුම් ගත වෙලා තිබුණා. මුල් කාලයේ දූෂිතයි කියලා නවත්වපු සමාගමට කිසිදු විමර්ශනයක් නැතිව තමයි ආපහු මේ ඉදිකිරීම් කටයුතු භාර දීලා තිබුණේ. අපි මේ ගැන දන්නේ පසුගිය සතියේ ජල සම්පාදනයේ නිලධාරීන් හමුවෙන්න ගිය අවස්ථාවේ ඒ නිලධාරීන් අපිට කීව නිසා. ආණ්ඩුවල ප්‍රශ්න නිසා අපි අවුරුදු තුනක් නිකරුණේ ලුණු වතුර බීලා තියෙනවා.’
පානීය ජලය ප්‍රමිතියෙන් තොර වීම ඉතා අසීරුතාවක් බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත. ජල සම්පාදනයට වෙනම කැබිනට් ඇමතිවරයෙකුද පත් කර ඉන්නේ එවැනි අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ කිරීමටය. ප්‍රතිගාමී ව්‍යවස්ථා සංශෝධනවලට අත එසවීමෙන් නොනැවතී මෙවැනි ජනතා ප්‍රශ්න විසඳීමටත් ජල සම්පාදන අමාත්‍ය වාසුදේව නානායක්කාරට හැකිවේදැයි බලා සිටිය යුතුය.■
