සමාගම් ගැන විගණකාධිපති වාර්තා දැක ආණ්ඩුව බයවෙලාද?

සමාගම් විගණනයට ඇති අයිතිය
විස්සෙන් අහිමි කරන්න ලෑස්තියි

අයිතිය ලැබී ගෙවුණු අවුරුදු පහට
එළිදැක්වූ වාර්තා තුන්සීයට වැඩියි

ශ්‍රී ලංකන් මහා හෙළිදරව්ව,
ගල්අඟුරු හෙළිදරව්ව ඒ අතර

විසිවැනි සංශෝධනය කියන්නේ විනාශයකි. එය විනාශයක් බව පෙන්වන්නට ඕනෑ තරම් කරුණු තිබේ. එහෙත්, ආණ්ඩුව කියන්නේ තමන්ට රට සංවර්ධනය කරන්න ඕනෑ නිසා, ජනාධිපතිවරයාට ‘බලතල’ ඕනෑ බවය. ඔවුන් ඡන්දයට කලිනුත් කීවේ තමන්ට ඕනෑ ‘බලතල’ ගන්නට තුනෙන් දෙකේ බලයක් දෙන්න කියාය.
දැන් ව්‍යවස්ථාවෙනුත් ජනාධිපතිවරයාට සුජාතභාවයක් ඇතිව වැඩ කරන්නට බලතල තිබුණාට, ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව ‘සංවර්ධනය’ යැයි කියන කුමන හෝ දෙයට තවත් බලතල ඕනෑ යැයි නිකමට සිතමු. එහෙත් ඒ ඔක්කොම අස්සේ රාජ්‍ය සමාගම් විගණනය කිරීමට විගණකාධිපතිවරයාට තිබුණු හැකියාව පැහැරගන්නට ආණ්ඩුව උත්සාහ කරන්නේ ඇයි. රාජ්‍ය සමාගම් විගණනය කරනවාට බය ඇයිද.
‘2007 අංක 7 දරන සමාගම් පනත යටතේ ලියාපදංචි වී ඇති හෝ ලියාපදිංචි වී ඇති බවට සලකනු ලබන සහ ස්වකීය කොටස්වලින් සියයට පනහක් හෝ ඊට වැඩි ප්‍රතිශතයක් රජය හෝ රාජ්‍ය සමාගමක් හෝ පළාත් පාලන ආයතනයක් හෝ විසින් දරනු ලබන සමාගම්’ විගණනයට ලක් කිරීමේ හැකියාව විගණනයට ලක් කිරීමේ හැකියාව දැන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අනුව විගණකාධිපතිවරයාට ඇත. එහෙත්, 20 වැනි සංශෝධන කෙටුම්පතේ විගණකාධිපතිවරයාට විගණනය කළ හැකි ආයතන අතරින්, එම සමාගම් ඉවත් කර ඇත. අප මේ සටහනේ කතා කරන්නේ මීට කලින් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවෙන් එවැනි සමාගම් කිහිපයක් විගණනයට ලක් කොට සොයාගත් කරුණු කිහිපයක් පිළිබඳය.

හොරු අල්ලන්න නෙවෙයි
විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව යනු හොරුන් අල්ලන ආයතනයක් නොවේ. විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවෙන් හොරු අල්ලන්නට හැකි නම්, රටේ අනෙකුත් ආයතනවලත් හොරකම නතර විය යුතුය.
ඔවුන් යම් සමාගමක නිල ගිණුම් වාර්තා පරීක්ෂා කර බලා, ඒවා විධිමත්ද නැද්ද යන පැනයට පිළිතුරු ලබාදීම විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව කරයි. විශේෂ විගණනයක් හෝ වෝහාරික විගණනයක් කරන අවස්ථාවක හැරුණාම වංචා ගැන අතින්ම අල්ලාගන්නට විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ වාර්තාවකට නොහැක. එහෙත්, විගණන වාර්තාවක ඇති යම් කරුණක් ගැන සැක සිතී, ඒ ගැන වැඩිදුරටත් කරුණු සොයන කෙනෙකුට වංචාවක් හෝ දූෂණයක් ගැන කරුණු හෙළිදරව් කරගත හැක.
විගණන වාර්තාවල පැහැදිලිව සඳහන් වන ආකාරයට ගිණුම්වලට ව්‍යාජ කරුණු ඇතුළත් කරමින්, යම් කෙනෙකු මුදල් වංචා කර තිබේ නම් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවට ඒවා අහුවන්නේ නැත.
ඒ නිසා ලියුම්කරුගේ අදහස අනුව හොරකම් කරන හොරෙක්ට වුණත් තමන් යටතේ පවතින ආයතන විගණනය වුණාට ප්‍රශ්නයක් නැත. විගණනයෙන් රිංගා යා හැකිය. එහෙත්, යම් කෙනෙක් කිසිම විධිමත් ගිණුම් ක්‍රමවේදයක් අනුමනය නොකර, හිතුමතේ මුදල් වියදම් කරමින්, නාස්ති කරමින්, මහා මුදල් කාබාසිනියා කිරීමකට සූදානම් වන්නේ නම්, තමන්ගේ ආයතනය විගණනය කරනවාට කැමැත්තක් නොදක්වනු ඇත. අවිධිමත් බව විගණනයට අහුවෙන නිසාය.
විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවෙන් සොයන්නේ කුමක්ද. ඔවුන් සොයන්නේ ලංකාවේ සමාගම්, ආයතනවලට අදාල විවිධාකාර පනත්, රෙගුලාසි, චක්‍රලේඛවලට අනුව සමාගම ගිණුම් පවත්වාගෙන ගියාද කියාය. මේ සමාගම්වල තිබෙන්නේ අපේ මුදල්ය. උදේ සිට රෑ වෙනතුරු මහන්සි වී ශ්‍රී ලාංකික පුරවැසියන් උත්පාදනය කරන මුදල්ය. විදේශගත ශ්‍රමිකයන්, වෙළඳ කලාපයේ කම්කරුවන්, තේ දළු නෙළන උදවිය උත්පාදනය කරන මුදල්ය. නැත්නම් අප සැම ඇපයට තබා ආණ්ඩුවලින් ලබාගන්නා ණය මුදල්ය. ඉතින්, ඒවා කාබාසිනියා කරමින් සමාගම් හදා බාල් නටන්නට ඉඩ දෙන්නේ කොහොමද. අඩු තරමේ එම සමාගම්වල ගිණුම් පොත් ටික පිළිවෙලට තබාගන්නවාද කියා සොයා බැලීමේ අයිතියක් පුරවැසියන්ට නැතිද. පුරවැසියන් ලෙස අපට එම සමාගම්වල ගිණුම් පොත් බලන්නට වෙලාව නැති නිසාය, විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව එම කටයුත්ත කරන්නේ. ඒ අයිතියත් 20 වැනි සංශෝධනයෙන් ඉවත් කළොත්, අපේ මුදල් ඔවුන් යහපත් අරමුණෙන් වියදම් කළායැයි අප සිතන්නේ කෙලෙසද.
මෙහි කෙටියෙන් උපුටා ඇත්තේ පසුගිය කාලසීමාවේදී එවැනි සමාගම් කිහිපයක් ගැන විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ වාර්තාවල කරුණු කිහිපයකි.

ලංකා ලොජිස්ටික්ස්

ලංකා ලොජිස්ටික්ස් ආයතනය ආරක්ෂක හමුදාවල සැපයුම් සඳහා වන සමාගමකි. සාමාන්‍යයෙන් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව සිය වාර්ෂික වාර්තාවක් ආරම්භ කරන්නේ අදාල ආයතනයේ එම ආයතනයේ මූල්‍ය ප්‍රකාශන පිළිබඳ විගණකාධිපතිගේ මතය ප්‍රකාශ කරමින්ය. සාමාන්‍යයෙන් හැම ආයතනයකම පාහේ වාර්ෂික වාර්තා ආරම්භයේ ‘මූල්‍ය ක්‍රියාකාරීත්වය සහ මුදල් ප්‍රවාහ ශ්‍රී ලංකා ගිණුම්කරණ ප්‍රමිතවලට අනුකූලව සත්‍ය හා සාධාරණ තත්වයක් පිළිබිඹු කරන බව මා දරන්නා වූ මතය වේ.’ නම් වාක්‍යය මුලින් ඇත.
යම් රාජ්‍ය ආයතනයක ගිණුම් පිළිබඳ අඩුපාඩුවක් තිබේ නම් ඒ ගැන කියන්නේ වෙනම ඡේදයකය. හැම ආයතනයකම පාහේ කුමන හෝ අඩුවක් තිබෙන බව නම් ඇත්තකි. එහෙත්, පොදුවේ විගණකාධිපතිගේ පොදු මතය ඍණාත්මක එකක් වෙන්නට තරම් එය බලපාන්නේ නැත.
එහෙත්, ලංකා ලොජිස්ටික්ස් ඇන්ඞ් ටෙක්නොලෝජීස් ලිමිටඞ් නම් සමාගමේ 2018/2019 විගණකාධිපති වාර්තාවේ පළමු ඡේදයේ තිබෙන්නේ ‘අහිතකර මතය’ නම් කොටසකි. එනම්, සාමාන්‍යයෙන් විගණකාධිපති වාර්තාවක නැති ආකාරයෙන් ලංකා ලොජිස්ටික්ස් සමාගම ගන්නට දෙයක් නැති බව එම විගණන වාර්තාවේ පොදු මතය ලෙසම කියා ඇත.
‘ශ්‍රී ලංකා ගිණුම්කරණ ප්‍රමිතිවලට අනුකූලව සත්‍ය හා සාධාරණ තත්වයක් පිළිබිඹු නොකරන බව මා දරන්නා වූ මතය වේ.’ විගණකාධිපතිවරයා පළමු ඡේදයෙහි එසේ සඳහන් කර ඇත.

ශ්‍රී ලංකන්

විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ වාර්තාවලින් ‘ලෙලි යනතුරු’ තොරතුරු හෙළිදරව් කරන ලද සමාගමක් වන්නේ ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සමාගමය. වසරින් වසර එම සමාගම පාඩු ලැබූ හැටි ගණන් හදා තිබුණි. මෑතකදී අල්ලස් චෝදනාවකටද හසු වූ එයාබස් මිලදී ගැනීමේ ගණුදෙනුව ගැන ‘අ’යන්නේ සිට තොරතුරු තිබුණේ විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ විශේෂ විගණන වාර්තාවකය.
ගනුදෙනුවට කැබිනට් අනුමැතිය නොගත් බව, ඒ වෙනුවට අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලය චමල් රාජපක්ෂ මහතාගේ නිවසේදී රැස් වී තීන්දු ගත් බව පවා එහි තිබුණි. ජනාධිපතිවරයාගේ ගමන් බිමන් වෙනුවෙන් මිලදී ගන්නට සැලසුම් කළ විශේෂ සුඛෝපභෝගී ගමන් කට්ටලය ගැනත් එහි සඳහන් වූ අතර වාර්තාවේ ඇමුණුම්වල එහි සැලසුම් පවා තිබුණි. එම ගනුදෙනුව ගැන අප මීට පෙර වාර්තා කර ඇති නිසා දීර්ඝ වශයෙන් සඳහන් කරන්නේ නැත. එහෙත්, විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ වටිනාකම කියා පෑ මෑත ඉතිහාසයේ ‘ස්වර්ණමය සිදුවීමක්’ ලෙස ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සමාගම ගැන නිකුත් කළ වාර්තාව හැඳින්විය හැකිය.

ගල්අඟුරු

ගල්අඟුරු වංචාව යැයි කියමින් 2015 දී විපක්ෂය කෑ ගැසූ හැටි කොයි කාටත් මතකයේ ඇතිවා විය හැක. ඉතින්, ‘ගල් අඟුරු වංචාව’ යැයි කියන සිදුවීම් මාලාව ගැනත් කරුණු හෙළිවුණේ සීමාසහිත ලංකා ගල් අඟුරු සමාගමේ ප්‍රසම්පාදන කටයුතු ගැන 2009 සිට 2016 දක්වා සිදුවීම් අධ්‍යනය කරමින් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව නිකුත් කළ වාර්තාවක් නිසාය.
මෙම සමාගම අමාත්‍යාංශය, ලංකා නැව් සංස්ථාව, ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය ආදී ආයතනය සමඟ ප්‍රමාණවත් සම්බන්ධීකරණයක් පවත්වාගෙන නොගිය බව, ගිවිසුම්වලට එළඹීමේදී ඒවායේ වලංගුභාවය හා නෛතික පසුබිම පිළිබඳ උපදෙස් ලබාගෙන නොතිබූ බව එම වාර්තාවේ නිගමන අතර සඳහන් විය.
‘ගල් අඟුරු මිලදී ගැනීමට අදාල සීමාසහිත ගල් අඟුරු සමාගමේ ක්‍රියාකාරීත්වය රජයට අවම පිරිවැයක් හා අවම අවදානමක් ඇතිවන පරිදි කටයුතු කිරීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය ආයතනයක් බව තහවුරු නොවූයෙන් මෙම සමාගම තවදුරටත් පවත්වාගෙන යා යුතුද යන්න පිළිබඳ පුළුල් අධ්‍යනයක් අදාල පාර්ශ්ව සිදුකළ යුතු බව නිගමනය කරනු ලැබේ.’ එම වාර්තාවෙහි එක් නිගමනයක් එසේය.

සිනෝ ලංකා හොටෙල්ස් ඇන්ඞ් ස්පා

විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව පුළුල් විගණනයක් සිදුකොට කරුණු රැසක් හෙළිදරව් කළ සමාගමක් වන්නේ සිනෝ ලංකා හොටෙල්ස් ඇන්ඞ් ස්පා සමාගමය. එහි 2017 විගණකාධිපති වාර්තාවෙහි සමාගමේ ව්‍යාපෘති ගැන විශේෂ තොරතුරු හෙළිදරව් කර ඇත. රාජපක්ෂවරුන්ගේ සුරතල් ව්‍යාපෘතියක් වූ ග්‍රෑන්ඞ් හයට් හෝටල් ඉදිකිරීමේ ව්‍යාපෘතිය එම සමාගමෙන් දියත් කළ එකකි. (පසුගිය සතියක එම සමාගමෙන් ඉදිකළ ග්‍රෑන්ඞ් හයට් හෝටල් ව්‍යාපෘතියෙහි ඉහළම මහලක ‘ඕනර්ස් අපාර්ට්මන්ට්’ නමින් විශේෂ අධි සුඛෝපභෝගී කොටසක් ඉදිකර තිබුණු බව අනිද්දා හෙළිදරව් කළේය.)
මෙම සමාගමේ කටයුතු රාජ්‍ය ව්‍යාපාර පිළිබඳ චක්‍රලේඛ ගණනාවක කරුණු උල්ලංඝනය කර තිබුණි. 2011 දෙසැම්බර් 21 වැනිදා කොළඹ හෝටල් ව්‍යාපෘතියක් සඳහා තීන්දු කර තිබුණත් කොළඹ හයට් රීජන්සි ව්‍යාපෘතියට කැබිනට් අනුමැතිය ලබා නොතිබුණු බව විගණන වාර්තාවෙහි සඳහන් විය. ව්‍යාපෘතියෙහි ආරම්භයේ නුසුදුසු සැලසුම් හේතුවෙන් සමාගමේ අරමුණු සාක්ෂාත් නොවූ බවත් වාර්තාවේ සඳහන්ය. අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයේ අනුමැතිය නැතිව රුපියල් මිලියන 5,832ක් වටිනා කොන්ත්‍රාත්වල කාලසීමාව වරින් වර දීර්ඝ කර තිබුණි. ඉන්ටර්නා කන්ට්‍රැක් ස්පා නම් ඉතාලි සමාගම සිනෝලංකා සමාගමට එරෙහිව පැනවූ බේරුම්කරණ නඩුව ගැනත් එහි සඳහන්ය.
මෙම සමාගම අසාර්ථක මුදලාලි කෙනෙකුගේ සිල්ලර කඩයක් සේ මෙහෙයවා ඇති බව විගණකාධිපති වාර්තාවෙන් හෙළිදරව් වී කරුණු අනුව වැටහෙයි. ඉන්වොයිසි නිකුත් කිරීමට නිසි ක්‍රමවේදයක් නැතිකම, තොග ගබඩා කිරීම සඳහා ක්‍රමවේදයක් නැතිකම, බැංකු සැසඳුම් ප්‍රකාශය සකස් නොකිරීම. භාණ්ඩ හා සේවා සඳහා ලියාපදිංචි සැපයුම්කරුවන්ගේ ලැයිස්තුවක් නැතිකම ආදී මූලික අවශ්‍යතා ටිකවත් මේ සමාගම සම්පූර්ණ කර තිබුණේ නැත.

ඇන්ටි ලෙකෝ

ඇන්ටි ලෙකෝ මීටර් නම් සමාගම විදුලි මීටර් ඉදිකිරීම සඳහා වූ සමාගමකි. එම සමාගමේ 2018 වර්ෂයේ මෙහෙයුම් ප්‍රතිඵලය රුපියල් මිලියන 39ක අලාභයක් විය. එය ඊට පෙර වර්ෂයේ සිට රුපියල් මිලියන 109කින් කඩා වැටීමකි. මෙම සමාගමට බඳවාගැනීමේ පටිපාටියක් තිබුණේ නැත. ප්‍රසම්පාදන සැලැස්මක් තිබුණේ නැත. මිලදී ගැනීම් වලට මිල කැඳවීම් කර තිබුණේත් නැත. වාර්ෂික ක්‍රියාකාරී සැලැස්මක් නැත. වර්ෂය සඳහා සංයුක්ත සැලැස්මක් තිබුණේත් නැත. වර්ෂ අවසානයේ වාර්ෂික වාර්තාවක් සකස් කර තිබුණේත් නැත. 2003 අංක 02 දින නිකුත් කළ පීඊඩී/12 දරණ රාජ්‍ය ව්‍යාපාර චක්‍රලේඛය අනුව වාර්ෂික වාර්තා, ක්‍රියාකාරී සැලසුම් ආදිය සකස් කිරීම අත්‍යාවශ්‍ය වුණත්, ඒවා නැත.

ශ්‍රී ලංකන් කේටරින්

එලෙස විගණනයට ලක් කළ තවත් ආයතනයක් වන්නේ ශ්‍රී ලංකන් කේටරින් සමාගමය. 2016 විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ වාර්ෂික වාර්තාව අනුව සමාගමේ මුළු වත්කම වූ මිලියන 10,571ක් අතරින් රුපියල් මිලියන 6,707ක් ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සමාගමෙන් අයවිය යුතු වුණත් එය අය වී තිබුණේ නැත. මත්තල ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපලෙහි ආපනශාලාව 2016 වර්ෂයේදී රුපියල් මිලියන 10ක පාඩුවක් ලැබූ බවත් එම සමාගම ගැන වාර්තාවෙහි සඳහන්ය.

අයිසීටීඒ

ශ්‍රී ලංකා තොරතුරු තාක්ෂණ නියෝජිතායතනය හෙවත් අයිසීඒ ආයතනය රාජ්‍ය සේවය ඩිජිටල්කරණ ව්‍යාපෘති සඳහා රුපියල් මිලියන 5,799ක් වියදම් කර ඇතත්, එම ආයතනයේ වගකීම නිසියාකාරයෙන් සිදුවී නොමැති බව විශේෂ විගණකාධිපති වාර්තාවක සඳහන් කර තිබුණි. එම සමාගමේ ප්‍රසම්පාදන ක්‍රියාවලියේ අඩුපාඩු ආදිය එම වාර්තාවෙන් පෙන්වා දී තිබුණි.
අප ඉහත සඳහන් කළේ විගණන වාර්තා ගණනාවක් අතරින්, තැනින් තැන උපුටාගත් වාර්තා කිහිපයක කරුණු කිහිපයක් පමණි. 2015 දී විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවට අවසර ලැබුණායින් පසු වසර පහක් ඇතුළත මෙවැනි විගණන වාර්තා 300කට වැඩි ප්‍රමාණයක් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව ප්‍රසිද්ධ කර ඇත. ඇතැම් සමාගම් තියෙනවායැයි දැනගන්නට ලැබෙන්නේත් මෙවැනි වාර්තා නිසාය.
වඩා නිවැරදිව කීවොත් ලංකාවේ කුමන ආණ්ඩුවක් වුව, මෙවැනි සමාගම් සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියා කරන ආකාරය සතපහක විශ්වාසයක් පුරවැසියන්ට නැත. මහජන මුදල් වියදම් කරන හැම ආයතනයක්ම විගණනය කරන්න ඕනෑ ඒ නිසාය. ඒ නිසා විගණනයේ කොන්ද කඩන්නට විසිවැනි සංශෝධනයෙන් ගන්නා උත්සාහය පරාජය කළ යුතුමය.■