අපට ඇති පුදුමය නම්, තමාගේම ගෙල සිඳ දමන මෙවැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයකට පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් අත උස්සන්නේ කොහොමද කියාය. එහෙත්, එය ඔවුන්ට නම් කළ නොහැකි දෙයක් නොවේ.
ලක්‍ෂ හැටනවයක ලංකාවාසී ජනතාවගේ ප්‍රාර්ථනා සඵල කරවමින්, 20වැනි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය, සැප්තැම්බර් 2වැනිදා ඇමති මණ්ඩලය විසින් සම්මත කරන ලද අතර, ඇමති මණ්ඩලය තුළ සිදුවූයේ කුමක්දැයි පිටත කිසිවකුට නොකියන ලෙස ඇමතිවරුන්ට කළ දැඩි අවවාද මධ්‍යයේ, පනත් කෙටුම්පත ගැසට් කරන තුරු එහි අඩංගුව කුමක්දැයි පිටතට කාන්දු නොවන තත්වයක් තිබිණ.
එහෙත්, දැනටමත් අප දන්නා පරිදි, ජනාධිපතිවරයාගේ ධුර කාලය ඇවුරුදු පහක් ලෙසම පවත්වාගෙන යාම, ධුර කාල දෙකකට වඩා පුද්ගලයකුට ජනාධිපති ධුරය දැරිය නොහැකිවීම, තොරතුරු දැනගැනීමේ මූලික අයිතිවාසිකම පවත්වා ගැනීම හා පාර්ලිමේන්තුවේ ධුර කාලය අවුරුදු පහක් වීම යන විධිවිධාන හතර ඇරුණු විට, 19 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයෙන් ඇතිකරන ලද ‘සියලුම’ ප්‍රජාතන්ත්‍රීය ප්‍රතිසංස්කරණ 20 මගින් ආපස්සට හරවන්නට නියමිතය.
එහි තේරුම කුමක්ද? 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව නීතිගත කළ දා පටන්, මේ දක්වා ඊට එකතු කළ ව්‍යවස්ථා සංශෝධන 19 අතරින් වඩාත්ම ප්‍රතිගාමීම හා වැඩවසම්වාදී සංශෝධනය ලෙස සැලකිය හැකි 18 වැනි සංශෝධනය දක්වා, 20 විසින් රට ආපස්සට ගෙන යන බවයි.
එය ලක්‍ෂ හැට නවයක රාජපක්‍ෂ ගැති මානසිකත්වයෙන් යුත් මහජනතාවට සතුටුදායක කරුණක් විය හැකි නමුත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, නීතියේ පාලනය හා මානව ගරුත්වය අගයන රටේ දැනුවත් සියලු ජනතාවට නම් ඉතා අමිහිරි අත්දැකීමකි.
20 සංශෝධන කෙටුම්පතෙහි අඩංගුව බැලීමෙන් පැහැදිලිව පෙනෙන එක් දේශපාලන කාරණයක් ඇත. එනම්, රාජපක්‍ෂ පවුල මේ රටේ පාලන බලය නුදුරු අනාගතයකදී අත්හරින්නට නම් කිසිම ඉඩක් නැති බවයි. මේ තරම් බලවත් ජනාධිපතිවරයකු නැවත නිර්මාණය කරන්නේ, ජනාධිපති ධුරයත්, ඊට අදාළ ඒ බලතලත් කිසිසේත් රාජපක්‍ෂ පවුලෙන් පිටතට අත්හැරීමේ බලාපොරොත්තුවෙන් නොවේ. ඒ අනුව, ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ, බැසිල් රාජපක්‍ෂ, නාමල් රාජපක්‍ෂ වැනි දැනට ක්‍රීඩා පිටියේ සිටින හා ශෂීන්ද්‍ර රාජපක්‍ෂ, නිපුණ රණවක වැනි ක්‍රීඩා පිටියට අලුතින් එන්නට නියමිත රාජපක්‍ෂවරුන් අතද තවත් අවුරුදු දශක කිහිපයකට රටේ පාලන බලය රඳවා තබා ගැනීමට වෑයම් කිරීම අපට බලාපොරොත්තු විය හැකිය. එවැනි බලවත් ජනාධිපති ධුරයක්, විමල් වීරවංශ කෙනකුට හෝ ඩලස් අලහප්පෙරුම කෙනකුට හෝ අඩු ගණනේ දිනේෂ් ගුණවර්ධන කෙනකුට හෝ ලැබෙන්නේ නැති බව නියතව ම කිව හැකිය.
20 කෙටුම්පතේ තිබෙන ප්‍රතිපාදන විසින්, ජනාධිපතිවරයා නැවතත් රාජ්‍ය යන්ත්‍රයේ කේන්ද්‍රය සහ මෙහෙයවන්නා බවට පත් කෙරේ. අගමැතිවරයාට හා පාර්ලිමේන්තුවට, ඔහු කෙරේ තිබූ කිසියම් ආකාරයක පාලනය පවා 20න් මුළුමනින්ම අහෝසි කෙරේ.
19 වැනි සංශෝධනයේ යම් අඩුපාඩු තිබුණා වුණත්, මේ තරම් ඉක්මණට 20වැනි සංශෝධනයක් ගෙනැවිත් එය ආපස්සට හැරවිය යුතු තරම්, විනාශකාරක කිසිවක් එහි අන්තර්ගතව තිබුණේ නැත. 19 සම්බන්ධයෙන් පොදු ජන පෙරමුණත් ඔවුන්ගේ හවුල් පක්‍ෂත්, මාධ්‍යත් නිර්මාණය කර තිබුණේ මුළුමනින්ම වැරදි චිත්‍රයකි. 19 ගැන විවේචනය කළවුන් අතරින්, සියයට 99.9ක්ම දෙනා ඇත්ත වශයෙන්ම 19හි ඇති අවුල් කිසිවක් දැන සිටියේ නැත. ඔවුන් කළේ ජනාධිපතිත්, අගමැතිත්, බැසිල් රාජපක්‍ෂත් 19 ගැන කියන වැරදි සමූහ ලෙස නැවත ගායනා කිරීම විතරය. පසුගිය සතියේ දිනපතා පුවත්පතක, ජනාධිපති නීතිඥ ජයතිස්ස ද කොස්තා 19 වැනි සංශෝධනයේ අංගවිකලභාවය ගැන ලියා තිබුණු ලිපියක් උනන්දුවෙන් බැලූ මනුවර්ණට, එහි අංගවිකලභාවයට හේතුවන කිසිම කාරණයක් ලිපියෙන් දැනගත නොහැකි විය. ඒ වෙනුවට, කොස්තා මහතා කියා තිබුණේ 19න් ඇතිකරන ලද වෙනස්කම් ගැන විස්තරයකුත්, මෛත්‍රී-රනිල් විරසකය නිසා රට අවුල් වූ අයුරු ගැන විස්තරයකුත් පමණකි. පොදු ජන පෙරමුණේ හිතවත් දැවැන්ත වියතුන්ගේ තත්වය එය නම්, දේශපාලන පරිධියේ සිටින එහෙයියන්ගේ තත්වය අලුතෙන් පැහැදිලි කළ යුතු නැත.
20න් පෙනෙන පරිදි, රට නැවතත් යන්නේ 18 වැනි සංශෝධනයේ තිබුණු භයානක, අත්තනෝමතික හා ප්‍රජාතන්ත්‍ර විරෝධී පාලන ව්‍යුහය වෙතය.
ඒ යටතේ ජනාධිපතිවරයා රටේ අගවිනිසුරු ඇතුළු ඉහල අධිකරණවල විනිසුරුවරුන් පත්කිරීමේ බලය සපුරා අයිති කරගනියි. ඒවාට පත්කිරීමේදී ‘පාර්ලිමේන්තු සභාව’ නම් (වර්තමාන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව වෙනුවට) පස් දෙනකුගෙන් යුක්ත කමිටුවක ‘නිරීක්‍ෂණ’ ජනාධිපතිවරයා විමසයි. ඒ නිරීක්‍ෂණ පිළිගන්නවාද, නැද්ද යන කාරණය ජනාධිපතිවරයාගේ තීරණයකි. තම නිරීක්‍ෂණ ජනාධිපතිවරයා පිළිනොගතහොත් කළ හැකි කෙංගෙඩියක් පාර්ලිමේනතු සභාවටද නැත. මේ පාර්ලිමේන්තු සභාව සමන්විත වන්නේ කතානායක, අගමැති, විපක්‍ෂ නායක, අගමැති පත්කරන නියෝජිතයකු, විපක්‍ෂ නායක පත්කරන නියෝජිතයකු යන පස්දෙනකුගෙනි. ඉතින් මෙහි යටි පෙළ කුමක්ද? සියලුම විනිශ්චයකාරවරුන් ජනාධිපතිවරයා තමාට අභිමත පරිදි පත් කරන බවය.
එවැනි විධිවිධාන තුළ අධිකරණයේ ස්වාධීනත්වය පැවතිය හැක්කේ ඒ වචන දෙකේ පමණකි. ඉන්පසු අධිකරණයට පත්වනු ඇත්තේ ජනාධිපතිවරයාට වුවමනා කෙනෙක් පමණක් නොවේ. ජනාධිපතිවරයාට වුවමනා විදියට තමන්ගේ නඩුකාරකම හෝ නීතිඥකම හෝ හීලෑකරගත් පුද්ගලයන්ය. එවැනි අධිකරණයක් පවතින රටක මිනිස් අයිතිවාසිකම් හා නිදහස ගැන කිව හැක්කේ කුමක්ද?
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව නමින් 19 වැනි සංශෝධනයේ අන්තර්ගත වී තිබුණු ආයතනය, 19 මුල් කෙටුම්පතේ සඳහන් පරිදිම නොවුණත්, හැකි තරම් ස්වාධීනත්වයක් භුක්ති විඳි ආයතනයක් විය. දේශපාලන පක්‍ෂ නියෝජිතයන්ට අමතරව, පුරවැසි සමාජය නියෝජනය කරන තිදෙනෙක්ද එහි ඇතුළත් වූහ. ජනාධිපතිවරයා කරන නුසුදුසු පත්කිරීම් සම්බන්ධයෙන් දැඩි පාලනයක් පවත්වා ගැනීමට ව්‍යවස්ථා සභාව පසුගිය කාලයේ ක්‍රියාවෙන්ම උත්සාහ කළේය. එමගින් ව්‍යවස්ථා සභාව, සිය ගෞරවය හැම අතින්ම ආරක්‍ෂා කර ගැනීමට ඒ කාලය තුළ සමත් විය. දැන් ඒ ස්වාධීන සභාව නැත. ඒ වෙනුවට ඇත්තේ ජනාධිපතිගේත්, අගමැතිගේත් අතේ නැටවෙන රූකඩ පාර්ලිමේන්තු සභාවකි.
20ට අනුව, ස්වාධීන කොමිෂන් සභා (ඒ ලැයිස්තුවේ විගණන කොමිසම හා ප්‍රසම්පාදන කොමිසම දැන් නැත.) ඇතුළු රටේ සියලුම ප්‍රධාන තනතුරු, උදාහරණ හැටියට නීතිපති, විගණකාධිපති වැනි තනතුරු ජනාධිපතිවරයාගේ තනි කැමැත්ත අනුව පත්කෙරෙන්නේ පාර්ලිමේන්තු සභාව ඉදිරියට දමාගෙන නැති ස්වාධීනත්වයක් මවා පෙන්වමිනි. එවිට නීතිපතිවරයා, විගණකාධිපතිවරයා යනු තවදුරටත් ස්වාධීන ධුර නොව, රාජපක්‍ෂවරුන්ගේ අන්තේවාසිකයන් පමණක් බවට පත්වනු ඇත. ඒ සීමාව බිඳදමන්නට හදන කශේරුව ඇති නිලධාරියකුට අත්වනු ඇත්තේ 2012දී අගවිනිසුරු ශිරානි බණ්ඩාරනායකට අත්විඳින්නට වු ඉරණමමය.
ඒ පාර්ලිමේන්තු සභාවේ නිර්දේශ මත වුවද පත්කරන්නවුන්ගේ ලැයිස්තුවෙන් පොලිස්පතිවරයා ඉවත් කර ඇත. එහි තේරුම, පොලිස්පතිවරයා ජනාධිපති විසින් තනි කැමැත්තටම අනුව පත් කැරෙන බවයි. ඒ නිසා 20න් පසු පොලිස්පති විය හැක්කේ ජනාධිපතිවරයාත්, ඔවුන්ගේ පවුලත්, ආණ්ඩුවත් කියන විදියට හැසිරෙන ‘හොඳ’ පොලිස් නිලධාරීන්ට පමණකි. බැරි වෙලාවත් කොන්ද පණ ඇති පොලිස් නිලධාරියකු පොලිස්පති ධුරයට පත්වී කොන්ද පණ ඇතිව වැඩකරන්නට ගියොත්, එක මිනිත්තුවෙන් ඔහු ධුරයෙන් ඉවත් කිරීමේ ලිපිය ජනාධිපති කාර්යාලයෙන් ලැබෙනවා ඇත.
මූලික අයිතිවාසිකම් කඩකිරීමකදී ජනාධිපතිවරයාට එරෙහිව නඩු පවරන්නට 19වැනි සංශෝධනයෙන් ඇතිකරන ලද විධිවිධානයද 20න් කටුගා දැමෙයි. ජනාධිපතිවරයා, සියලු බලතල භුක්ති විඳිද්දී, ඔහුගෙන් විය හැකි මූලික අයිතිවාසිකම් කඩවීම් සම්බන්ධයෙන් අභියෝග කරන්නට මහජනතාවට ඉඩක් නැත්තේ නම්, ඒ ධුරයේ අත්තනෝමතිකකම තවදුරටත් බලවත් වන්නේය. 19න්, ජනාධිපතිවරයාට එරෙහිව මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සම් ගොනුකළ හැකි බවට විධිවිධාන ඇධිකෙළේ පුරවැසියාගේ ආරක්‍ෂාව උදෙසාය. ඒ ප්‍රතිපාදනය නිසා, 2018 ඔක්තෝබර් 26 වැනිදා කුප්‍රකට ව්‍යවස්ථා කුමන්ත්‍රණයෙන් පසු පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරින්නට මෛත්‍රීපාල සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා කටයුතු කළ අවස්තාවේ ඔහුට විරුද්ධව මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සම් ඉදිරිපත් කර සිදුවූ අවනීතික ක්‍රියාව ආපස්සට හරවන්නට පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන්ට හැකිවිය. දැන්, ඒ විධිවිධානයද කටුගා දැමීම නිසා, සිත් සේ සියලු බලතල භුූක්තිවිඳින අතරේ, මානව අයිතිවාසිකම්ද කඩකරමින්, ඒවාට එරෙහිව නඩු පැවරීමෙන් මුවා වී සිටින්නටද ජනාධිපතිවරයාට බලය ලැබෙනු ඇත.
20න් වඩාත් ලජ්ජා සහගත හා අවදානම් තත්වයට පත්කර ඇත්තේ පාර්ලිමේන්තුවයි. මංගල රැස්වීමෙන් පසු අවුරුදු හතරහමාරක් යන තුරු ජනාධිපතිට වුවමනා වේලාවක එය විසුරුවා හරින්නට බැරි බවට 19න් ඇතිකරන ලද සීමාව, 20න් අවුරුද්ද දක්වා අඩු කර තිබේ. ඉතින්, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් සිටිය යුත්තේ කුමන වේලාවක ජනාධිපතිවරයා තම නිලකාලය අවසන් කරාවිදැයි සැකයෙනි. බියෙනි. එහි තේරුම, ඒ කාලය තුළ පාර්ලිමේන්තුවද ජනාධිපතිවරයාට වුවමනා විදියට නැටවෙන රූකඩයක් බවට පත්වනු නියත බවය. කෝටි ගණන් වියදම් කර අත්පත් කරගත් මන්ත්‍රී ධුරය, ජනපතිගේ උදහසට ලක්වී නැති කරගන්නවාට වඩා යටත්වී රැකගැනීම වාසිදායක නොවේද? අපට ඇති පුදුමය නම්, තමාගේ ගෙල සිඳ දමන මෙවැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයකට පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් අත උස්සන්නේ කොහොමද කියාය. එහෙත්, එය ඔවුන්ට නම් කළ නොහැකි දෙයක් නොවේ.■
