■ බන්දුල චන්ද්‍රසේකර – හිටපු සභාපති, ලංකා විදුලි පුද්ගලික සමාගම
අගෝස්තු 17 දින මුළු දිවයිනටම බලපාන පරිදි, පැය හයකට ආසන්න කාලයක් පුරා පැවැති විදුලිය බිඳවැටීම, එම ක්ෂේත්‍රයේ යළිත් ආන්දෝලනාත්මක කරුණක් වී තිබේ. සිද්ධිය පිළිබඳව, සුපුරුදු පරිදි, නව අමාත්‍යවරයාද විශේෂඥ කමිටුවක් පත්කොට ඒ පිළිබඳ විමර්ශනයක් සහ අදාළ නිර්දේශයන් කරන ලෙස දැන්වීය. එම කමිටුවේ අන්තර් වාර්තාව දින 3ක් ඇතුළත අමාත්‍යවරයාට දුන් අතර ඒ පිළිබඳ මාධ්‍ය සාකච්ඡාවක් ද පැවැත්විණ. විශේෂඥ කමිටුවේ සවිස්තරාත්මක වාර්තාව තවත් සති 2ක් ඇතුළත ලැබීමට ද නියමිතය. එම අන්තර් වාර්තාවෙන් හෙළිදරව්වන කරුණු මත මෙම සංසිද්ධිය පිළිබඳව පැහැදිලි අවබෝධයක් ලබාගැනීමට මෙම විවරණය පාදක කරගනිමි.
මෙම ආන්දෝලනාත්මක විදුලිය බිඳවැටීම, කෙරවලපිටිය සම්ප්‍රේෂණ මධ්‍යස්ථානයේ කළ නඩත්තු කටයුත්තක දී එහි සේවය කළ විදුලි අධිකාරීවරයකුගේ අත්වැරදීමක් මත සිදුවීමක් බැව් ලංකා විදුලි බලමණ්ඩලය වහා කීවේය. අන්තර් වාර්තාවට අනුව ද, එම තාක්ෂණික බිඳවැටීමට හේතුවූ මූලික හේතුව එය බැව් මාධ්‍ය වාර්තා කළේය. එහෙත්, එම වාර්තාව පදනම් කරගනිමින් එම විශේෂඥයන් අගෝස්තු 28 දින රජයේ ප්‍රවෘත්ති දෙපාර්තමේන්තුවේ දී පැවැත්වූ මාධ්‍ය සාකච්ඡාවේ දී හෙළිදරව් වූ කරුණු විදුලි අධිකාරිවරයාගේ නොසැලකිල්ලට වඩා එහා ගිය බරපතළ තත්ත්වයකි. එම සමස්ත අර්බුදය විදුලි අධිකාරිවරයෙකුගේ කර මතට ඌනනය කොට ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය හෝ එහි වගකිව යුතු නිලධාරීන් හෝ වෙනත් පාර්ශ්වයක් හෝ කටයුතු කරන්නේ නම් එය බලවත් අයුක්තියක් පමණක් නොව සාපාරාධී කරුණක් ද බැව් දැන් ඉතා පැහැදිලිය.
විශේෂඥ මතයට අනුව අගෝස්තු 17 දින විදුලිය බිඳවැටීමත්, එය නැවත යථා තත්ත්වයට පත් කරගැනීමටත් පැය 6කට ආසන්න කාලයක් ගතවීම එකම සංසිද්ධියක එකිනෙකට සම්බන්ධ තාක්ෂණික ගැටලු ගණනාවක ප්‍රතිඵලයකි. එහි ප්‍රධාන අවස්ථා 3ක් ඇති බැව් බැලූබැල්මට පෙනේ.
- කෙරවලපිටිය සම්ප්‍රේෂණ මධ්‍යස්ථානයේ 220නඪ පද්ධතියේ දැඩි අවදානම් පරාසයේ කළ නඩත්තු කාර්යය නිසි ක්‍රියාදාමයකට අනුව නොකිරීම නිසා ඇති වූ අත්වැරැද්ද හෙවත් කිසිදු අධීක්ෂණයකින් තොරව සිදුවු පුද්ගලික දෝෂයක් නිසා එම සම්ප්‍රේෂණ පොළ මුළුමනින්ම බිඳවැටීම.
- මෙම බිඳවැටීමත් සමග වෝල්ටීයතාව අඩුවීමත්, පද්ධතියේ සංඛ්‍යාතය ඉහළයාමත් හේතුවෙන් ඊට සෘජුවම සම්බන්ධ නොරච්චෝලේ ලක්විජය ගල් අඟුරු බලාගාරය, එහි ආරක්ෂණ පද්ධතිය ක්‍රියාත්මකවීම මත බිඳවැටීම. එම අවස්ථාවේ ක්‍රියාත්මක ධාරිතාව මෙගවොට් 810 තරම් වු ඉහළ අගයක තිබීම නිසා, අනුක්‍රමයෙන් ජනනය සහ සම්ප්‍රේෂණය අතර ගතික සමතුලිතතාව බිඳවැටීම මත අන් සියලු බලාගාර අක්‍රිය තත්වයට පත්වීම.
- එසේ අක්‍රිය තත්ත්වයට පත්වූ බලාගාර එකිනෙක යළි ක්‍රියාත්මක කරමින් ඉල්ලුමට අනුව ජනන සැපයුම යාවත්කාලීන කළ ද, මහවැලි සංකීර්ණයේ බලාගාර යළි පද්ධතියට සම්බන්ධ කරගැනීමේ දී ඇති වූ ව්‍යර්ථවීම් සහ නොරච්චෝල බලාගාරයේ පළමු ජනකය මුළුමනින්ම දෝෂයට ලක්වීම නිසා විදුලි සැපයුම යථා තත්ත්වයට පත්කිරීමට ගතවූ දීර්ඝ කාලය.
අගෝස්තු 17 දින විදුලිය බිඳවැටීමේ සංසිද්ධිය මේ ඉහත අවස්ථා 3 අනුව ම සංකීර්ණ ක්‍රියාවලියක ප්‍රතිඵලයක් බැව් පැහැදිලිය. එපමණක් නොව ඉහත අවස්ථා තුන එකිනෙකට සම්බන්ධිත වුවත්, එකී තත්වයන් ඇතිවීමට බලපෑ තාක්ෂණික හා තාක්ෂණික නොවන කාරණා එකිනෙකට වෙනස් හේතු මත ඇති වූ කරුණුකාරණා බැව් ද මෙහිලා සදහන් කළ යුතුය. එනම්, මෙවැනි බිඳවැටීම් මීට පෙර ද අවස්ථා 3කදී සිදුවු තිබීමත්, ඒ සෑම අවස්ථාවකම විශේෂඥ කමිටු මගින් විමර්ශනය කොට නිර්දේශ ලබා දී තිබීමත් ය. එකී නිර්දේශ බහුතරයක් සාධනීය ලෙස පිළිගෙන ක්‍රියාත්මක කිරීමට, ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය අපොහොසත්වීම මෙහි ඛේදනීය පසුබිම වී ඇති බැව් සක්සුදක් සේ පැහැදිලිය. තාක්ෂණ කරුණුවලට වඩා, පාලනාධිකාරියේ දුර්වලත්වය, වගකීම් සහගතභාවයේ නොසැලකිලිමත්බව, වෘත්තීයමය නොවන අකාර්යක්ෂමතාව මේ අතර කැපීපෙනේ.
කෙරවලපිටිය සැපයුම්පොළ
මෙහි පළමු අවස්ථාව සම්බන්ධයෙන් විදුලි අධිකාරිවරයාගේ දෝෂය හුවාදක්වයි. නිසි පුහුණුව සහ පළපුරුද්ද ඇති අධිකාරිවරයෙකුගෙන් නොවිය යුතු අත්වැරැද්දක් සේ එය නිශ්චිත කළත්, උසස් ඉංජිනේරුමය ආයතනික පසුබිමක ඔහු පමණක් දංගෙඩියට යැවීමේ නිලධාරීවාදී ප්‍රවේශය පිළිගත නොහැක. එවන් දැඩි අවදානම් පරාසයක නඩත්තු කටයුත්තක් සඳහා තිබිය යුතු නිසි උපදෙස්, අධීක්ෂණය සහ නියෝගාත්මක පරිපාලනය හා ලිඛිත රෙගුලාසි ඒ වන විට කෙරවලපිටිය සම්ප්‍රේෂණ මධ්‍යස්ථානයේ නොතිබීම බලවත් ඉංජිනේරුමය සහ පරිපාලනමය වරදක් බැව් මෙම වාර්තාවෙන් හෙළිදරව් කර තිබේ. ඉහළ නිලධාරීන්ගේ නොසැලකිල්ල හා අකාර්යක්ෂමතාව මැනැවින් ඔප්පු වෙන මෙම සංසිද්ධිය වසන් කිරීමට එහි ඇතැම් ඉහළ නිලධාරීන් පමණක් නොව විදුලි ඉංජිනේරු වෘත්තීය සංගමය ද මේ වන විට දරන උත්සාහය නින්දිතය.
නොරච්චෝලය බිඳවැටීම
කෙරවලපිටිය බිඳවැටීම මගින්, නොරච්චෝලය ලක්විජය ගල් අඟුරු බලාගාරය අක්‍රිය වීම මෙම සංසිද්ධියටම පමණක් සීමා කළ නොහැකි කරුණකි. විශේෂඥ කමිටුවේ විෂය පථය මෙම සංසිද්ධියට පමණක් සීමා වූ එකක් බැවින්, එකී කරුණු ඔවුන්ගේ මුවින් පිටවේ යැයි කිව නොහැක.
නොරච්චෝල බලාගාරය සැලසුම් කිරීමේ සිට එහි තාක්ෂණික පිරිවිතරයන්හි පවා ඇති දුර්වල ප්‍රවේශය මෙම බිඳවැටීමේ මූලික හරයයි. දිවයිනේ විදුලි ඉල්ලුමෙන් වැඩි ප්‍රතිශතයක් සපයන මෙගාවොට් 900ක ධාරිතාවක් එක් ස්ථානයකට ස්ථානගත වීමත් එය සම්ප්‍රේෂණ පද්ධතියේ ගතික සමතුලිතතාවට කරන බලපෑමත් සුළුපටු නොවේ. මෙම සැලසුම්, භූ-දේශපාලනයේ බලපෑම මත පාලකයන්ගේ හිස් මත පතිත වුවත්, දේශහිතෛෂි ඉංජිනේරුවන්ගේ කාර්යභාරය විය යුත්තේ එහි අන්තරායක තාක්ෂණික බලපෑම තක්සේරු කොට නිවැරදි මාර්ගෝපදේශයක් ලබා දීමය. වරද නිවැරදි කිරීමය. එසේ නොකර, ගල් අඟුරු බලාගාරයක් වැනි වැඩි යාන්ත්‍රික ඉංජිනේරුමය ක්‍රියාකාරිත්වයක් ඇති ස්ථානයක විදුලි ඉංජිනේරුමය ආධිපත්‍යය රැකගැනීමට පමණක් සටන් වදින ඉංජිනේරුමය ග්‍රෝතිකවාදයකින් ඇති ඵලය කුමක්ද?
ඉතා සුළු කාලපරාසයක් තුළ බලාගාරයේ ආරක්ෂණ පද්ධතිය ක්‍රියාත්මක වීම නිසා බලාගාරය අක්‍රිය තත්ත්වයට පත්වීමට හේතු වූ බැව් විශේෂඥ කමිටුව හෙළිදරව් කරයි. එවන් කම්පනයක් දරාගත නොහැකි බලාගාරයේ ඇතැම් අංගෝපාංග දෝෂයට ලක් වී ඇති අතර එහි පළමු ජනකය මෙම ලිපිය ලියන අවස්ථාව වන විටත් ක්‍රියා විරහිත වී තිබීමට වගකිව යුත්තේ කවරෙක්ද?
නොරච්චෝලයේ මෙවැනි බිඳවැටීම් ගණනාවක් මීට පෙර අවස්ථාවන්හිදීද වාර්තා වූ අතර, එම සෑම අවස්ථාවකම, එහි නිපැයුම් චීන සමාගම ලබා දුන් උපදේශනය හා නඩත්තුව ප්‍රමාණවත් එකක් නොවූ බැව් පැහැදිලිය. මෙවැනි පසුබිමක තවත් මෙගාවොට් 300ක බලාගාරයක් ඒ ආසන්නයේ ම ඉදිකිරීමට, එම චීන සමාගම ම කැඳවන කැබිනට් පත්‍රිකාවක් 2019 දෙසැම්බර් 19 දින ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයාගේ නායකත්වයෙන් යුත් රජය ගෙන ඒමම, හාස්‍යයමය කරුණකට වඩා අවනීතික දූෂිතත්වයට මග හෙළි කරන තවත් වෑයමක් බැව් නොකියාම බැරිය. අතිශයින් අවිද්‍යාත්මක මේ උත්සාහය සාර්ථක කරගැනීමට මණ්ඩලයේ සභාපතිවරයා විවිධ කටමැත දොඩද්දී, ඇටිකෙහෙල් කෑ උගුඩුවන් මෙන් විදුලි ඉංජිනේරුවන් සහ ඔවුන්ගේ වෘත්තීය සමිති කල් ගත කිරීම, කෙතරම් දීනබවක් කියා පෑමක් ද? තවත් මෙවැනි අර්බුද ගණනාවකට අවස්ථාව සැලසීමක් ද?
විදුලිය ස්ථාපනයේ අනිසි ප්‍රමාදය
බිඳවැටුණු ජනන හා සම්ප්‍රේෂණ පද්ධතිය නිසා මුළු දිවයිනේම විදුලිය ඇනහිටිණ. ක්‍රමයෙන් විසිරුණු ජනන යන්ත්‍ර ක්‍රියාත්මක කරමින් රටේ විවිධ ප්‍රදේශයන්හි විදුලි සැපයුම යළිත් ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමට විදුලිබල මණ්ඩලයට ගතවූ කාලය පැය හයකට වැඩිවිය. පද්ධතියේ ධාරිතාව අනුව ගතවූ කාලය දීර්ඝ එකකි. එය කිසි ලෙසකින්වත් බලාපෙරොත්තු විය හැකි තත්ත්වයක් නොවේ. විශේෂඥ වාර්තාවට අනුව දිවයිනේ දකුණු පළාතට විදුලි සැපයුම කෙටි කාලයක් තුළ ලබාදීමට හැකි වුව ද, කොළඹ ඇතුළු තදාසන්න ප්‍රදේශවලට විදුලිය සැපයීමේ දී සැලකිය යුතු ප්‍රමාදයක් සිදුවී තිබේ. විශේෂයෙන් කොළඹට විදුලිය සපයන මහවැලි ජනන සංකීර්ණයේ සිට දිව එන සම්ප්‍රේෂණ ජාලය සක්‍රිය කරගැනීමට නොහැකි වීම ඊට බලපා තිබේ. එම අවස්ථාවේ කොළඹ ප්‍රදේශය ඇතුළු දිවයිනේ මධ්‍යම සහ උතුරු මැද ප්‍රදේශයන්හි විදුලි ඉල්ලුම පිළිබඳ නිසි දත්ත, පාලන මැදිරිය සතුව නොතිබීම මත ජනන ධාරිතාව සහ පද්ධතියේ ඉල්ලුම අතර ඇති වු නොගැළපීම දිගින් දිගටම බාධා ගෙන දී තිබේ. මේ නිසා වික්ටෝරියා සහ කොත්මලේ ජල බලාගාර සක්‍රිය කරගැනීමට වෙහෙස වුවත් එය සාර්ථක වී ඇත්තේ සැලකිය යුතු කාලයක් කාදැමීමෙන් පසුය.
මේ තත්වය ඉබේ ඇති වු දෙයක් නොවේ. විදුලි ඉල්ලුමේ තත්වාකාර තොරතුරු ස්වයංක්‍රිය තොරතුරු පද්ධතියකට ගොනු නොවීම මීට ප්‍රධානම හේතුව යි. එවන් ස්වයංක්‍රිය පරිගණක තොරතුරු නිරීක්ෂණ හා පාලක තාක්ෂණ මෙවලම් ප්‍රධාන සම්ප්‍රේෂණ පාලන මධ්‍යස්ථානයේ ස්ථාපිත කළ යුතු බැව් විවිධ විමර්ශන වාර්තාවලින් මීට පෙරද පෙන්නා දුන් කරුණකි. හුදෙක් එහි සේවය කරන නිලධාරීන්ගේ උපකල්පන හා අත්දැකීම් මත එම කාර්යය සිදුවුවත්, මෙවර එය කාලය කාදෑමූ, රට ම වැඩි වේලාවක් අඳුරේ තැබූ තිත්ත අත්දැකීමක් වී අවසානය. මීට වගකිව යුත්තේ කව්රුන් ද යන වග දැන් පැහැදිලිය. නිසි තොරතුරු තාක්ෂණ මෙවලම් භාවිත නොකිරීමත්, ස්වාධීන හා වඩා නිරවද්‍ය දත්ත මත පදනම් නොවීමත්, නවීන සහ වඩා විද්‍යානුකූල භාවිතාවක් යොදා නොගැනීමත් පාරිභෝගික ජනයාගේ අයිතිය උදුරා ගැනීමකි. දිගින් දිගටම මෙවැනි යාවත්කාලීන තාක්ෂණයට වැටකඩොලු බැඳීම, විදුලි ඉංජිනේරුවන්ගේ මනදොල සපුරන ජාවාරමට බාධා පමුණුවයි. ඒ අන් යමක් නිසා නොව පුද්ගලික තාප බලාගාර හිමියන්ගේ කූට වාණිජ අපේක්ෂාවන්ගේ පංගුකාරයන් බවට විදුලි බල මණ්ඩලයේ ඇතැම් ඉහළ නිලධාරීන් පත්ව ඇති නිසාය. ඒ නිසා, විනිවිද පෙනෙන තොරතුරු ලබාදීම ලංවිමට අරහං ය.
තාක්ෂණ බේගල් සහ කූට අරමුණු
අත්වැරදීමකින් විදුලි සැපයුමක් මුළු රටට ම බලපාන අයුරින් බිඳවැටීම කෙසේවත් අනුමත කළ නොහැකිය. ඊට අවස්ථාව සැලසෙන මොනයම් හෝ වාතාවරණයක් විදුලිබල මණ්ඩලය වැනි ඉහළ වෘත්තීයමය ඉංජිනේරු ආයතනයකින් බලාපොරොත්තු නොවිය යුතුය. ඒ නිසා මෙම බිඳවැටීම හුදෙක් විදුලි අධිකාරිවරයෙකුගේ කරපිට තබා වගකිව යුතු ඉහළ නිලධාරීන්ට අත් පිසදාගැනීමට ඉඩ දිය නොහැක. ඊටත් වඩා මෙම නොසැලකිල්ල සහ අකාර්යක්ෂම පාලනය හුදු තාක්ෂණික බේගල් මත වසන් කිරීමට දෑරූ උත්සාහය ද පිළිකුලෙන් යුතුව හෙළා දකිමු.
ලංවිම විදුලි ඉංජිනේරු සංගමයේ ප්‍රධානියෙකු මෙම සිදුවීම සූර්ය හා සුළං බල ජනනයට සම්බන්ධ තාක්ෂණික දෝෂයකින් පැනනැගුණක් බවට හුවා දැක්වීමට කළ ප්‍රසිද්ධ ප්‍රකාශය එවැනි පහත් උත්සාහයකි. නිරන්තරයෙන් උච්චාවචනයට භාජනය වන එවන් පුනර්ජනනීය ප්‍රභව මගින් ජනනය කරන විදුලිය, සම්ප්‍රේෂණ පද්ධතිය වෙත ගැනීමේදී අදාළ තාක්ෂණික පිරිවිතර සහ කාලපරාස යොදා ඇති බැව් එකී නිලධාරීයා නොදන්නවා විය නොහැක. එහි මොනයම් හෝ බලපෑමක් තිබේ නම්, එය තාක්ෂණික වශයෙන් විසඳිය යුත්තේද විදුලිබල මණ්ඩලය විනා පුනර්ජනනීය විදුලිය ජනනය කරන සංවර්ධකයා හෝ පාරිභෝගිකයා නොවන්නේය. එහෙත් ඊතල කිතලගමුවේ රාළ මීගමුවේ යන අමනෝඥ කතා මෙම වැදගත් සංවාදයට ගෙනඒමෙන් කර ඇත්තේ, තමාම හෙළිදරව් කරගැනීමකි.
අගෝස්තු 17 දින සිදුවු මෙම හදිසි විදුලි බිඳවැටීමට වගකිව යුත්තේ විදුලිබල අමාත්‍යාංශය නම්, අභිනවයෙන් එම අමාත්‍ය ධුරය බාරගත් ඩලස් අලහප්පෙරුම මහතා තම ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වීමට සූදානම් බැව් පැවසීය. ගරු අමාත්‍යතුමනි, ඔබ මෙම අමාත්‍යාංශයට නවකයෙකි. විෂයට ද නවකයෙකි. ප්‍රවීණ මාධ්‍යයවේදියෙකු වූ ඔබට මෙම විෂයෙහි ද එවැනි මාධ්‍ය රංගනයන් කළ හැකිය. එහෙත්, ඔබගේ නොමේරූ ඉක්මන්කමට කා තුළත් ඇතිවන්නේ අනුකම්පාවකි. මෙවැනි සිදුවීම් මීට පෙරත් සිදුවූ නිසාත්, ඒ සඳහා ද මෙවන් විද්වත් කමිටු නිර්දේශ ඇතුළත් වාර්තා සැකසුණු නිසාත්, එම නිර්දේශ ක්‍රියාත්මක නොකොට, මෙවන් ව්‍යසනයකට මග පෑදූ, එහි වගකීම දැරිය යුතු ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලයේ සහ විදුලිබල අමාත්‍යාංශයේ නිලධාරීහු වෙත් නම්, ඒ අයට එරෙහිව පළමු විනය ක්‍රියාමාර්ග ගෙන ඔබගේ සෘජුබව හා නිසි පාලනය සහතික කරන්නැයි ඉල්ලා සිටීම වඩා වැදගත් යැයි හැඟේ.■
