19 වන සංශෝධනය මේ වන විට වඩාත් කතාබහට ලක්වී ඇති මාතෘකාවකි. 19 වන සංශෝධනය ඉවත් කළ යුතු බවද එය සංශෝධනය කළ යුතු බවද මේ වන විට බොහෝ දෙනෙක් කතා කරති. 19 වන සංශෝධනය සම්බන්ධයෙන් චෝදනා කරන ඇතැමෙකු පවසන්නේ මෙම සංශෝධනය මගින් ඇති කරන ලද කොමිෂන් සභාවල කොමසාරිස්වරුන් ලෙස පත්ව ඇත්තේ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන (එන්ජීඕ) ක්‍රියාකාරීන් බැවින් ජනාධිපතිට සහ අගමැති ප්‍රමුඛ කැබිනට් මණ්ඩලයට සිය කටයුතු ඉටුකිරීමට බාධාවක් වන බවයි.
19 වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයේ අඩුපාඩු පවතින නමුත් ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවල ඉන්නා රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ක්‍රියාකාරීන් රජයේ ක්‍රියාකාරකම්වලට බාධා කරන බව ඉතාමත් අසත්‍ය කරුණකි. මේ බව ශීර්ෂ කිහිපයක් ඔස්සේ සනාථ කළ හැකිය. එනම්,
-
ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවලට පත්වී ඇති සාමාජිකයන්ගේ නාමලේඛනය පරීක්‍ෂා කිරීම.
-
ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවලට සාමාජිකයන් නිර්දේශ කරන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවේ ව්‍යුහය.
-
ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවල සාමාජිකයන්ගේ සුදුසුකම් පිළිබඳව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ සහ
අදාළ පාර්ලිමේන්තු පනත්වල පවතින ප්‍රතිපාදන මගින්.
- ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවලට පත්වී ඇති සාමාජිකයන්ගේ නාමලේඛනය පරීක්‍ෂා කිරීම
ස්වාධීන කොමිෂන් සභා යනුවෙන් නිශ්චිතව දක්වන කොමිෂන් සභා අප නීති පද්ධතිය තුළ දක්නට නොලැබෙන නමුත් ජනමාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මෙන්ම ව්‍යවස්ථාදායකයද ස්වාධීන කොමිෂන් සභා ලෙස හඳුන්වන්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ සඳහන් වන කොමිෂන් සභා 10වේ. ඒවා නම්,
-
මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව; 2. රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභාව; 3. ජාතික පොලිස් කොමිෂන් සභාව; 4. විගණන සේවා කොමිෂන් සභාව; 5. ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාව; 6. අල්ලස් හෝ දූෂණ චෝදනා විමර්ශනය කිරීමේ කොමිෂන් සභාව; 7. මුදල් කොමිෂන් සභාව; 8. සීමා නිර්ණය කොමිෂන් සභාව; 9. ජාතික ප්‍රසම්පාදන කොමිෂන් සභාව. 10. අධිකරණ සේවා කොමිෂන් සභාව.
මෙම කොමිෂන් සභාවල වර්තමාන සංයුතිය පිළිබඳව සලකා බලන විට පැහැදිලි වන්නේ සාමාජිකයන් 47 දෙනෙකු මෙම කොමිෂන් සභාවන්හි සාමාජිකත්වය දරන බවයි (මෑතකදී ඉල්ලා අස්වූ ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාවේ සභාපතිනිය සහ සාමාජිකාවත් සමග). මෙම සාමාජික නාමලේඛනය පරීක්‍ෂා කරන විට පෙනී යන්නේ එකී 47 දෙනා අතරින් රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ක්‍රියාකාරිනියක වන්නේ ජාතික පොලිස් කොමිෂන් සභාවේ සිටින එක් සාමාජිකාවක පමණක් බවයි. අනෙක් සියලු දෙනා විශ්‍රාමික විනිසුරුවරුන්, විශ්‍රාමික රාජ්‍ය පරිපාලන සේවයේ නිලධාරීන්, විශ්‍රාමික පොලිස් නිලධාරීන්, වෘත්තිකයන්, විශ්වවිද්‍යාල විද්වතුන් ආදින්ගෙන් සමන්විත බවය. මේ අතරින් අතිබහුතරය විශ්‍රාමික රාජ්‍ය නිලධාරීහුය. එබැවින් කොමිෂන් සභාවල වර්තමාන සංයුතිය පිළිබදව සලකා බැලීමේදී රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ක්‍රියාකාරීන්ගේ මැදිහත්වීම 47කට 1ක් බව පැහැදිලිය.
- ස්වාධින කොමිෂන් සභාවලට සාමාජිකයන් නිර්දේශ කරන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවේ ව්‍යුහය
ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවලට සාමාජිකයන් නිර්දේශ කරනු ලබන්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව නැමැති ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් ව්‍යවස්ථාපිත ආයතනය මගිනි. මෙහි සාමාජිකයන් ගණන 10කි. එම 10 අතරින් නිල වශයෙන් පත්වන සාමාජිකයන් ගණන 3කි. එනම් කථානායකවරයා, අගමැතිවරයා සහ විපක්‍ෂ නායකවරයායි. ජනාධිපතිවරයාගේ නියෝජිතයා ලෙස පත්කරන පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයකු, අගමැති සහ විපක්‍ෂනායක විසින් යෝජනා කරනු ලබන ජනාධිපති විසින් පන්කරන පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු, අගමැතිවරයා සහ විපක්‍ෂනායක නියෝජනය නොකරන පක්‍ෂයක පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයකු සහ අගමැති සහ ජනාධිපති විසින් යෝජනා කරනු ලබන සහ ජනාධිපති විසින් පත්කරනු ලබන දේශපාලන පක්‍ෂවල සමාජිකත්වය නොදරන විශිෂ්ටත්වයට පත් පුද්ගලයන් තිදෙනෙකු වශයෙනි. මේ අනුව ව්‍යවස්ථා සභාවේ සාමාජිකයන් 10 දෙනා අතරින් 7 දෙනෙක්ම පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරු වෙති.
එසේම පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් නොවන තිදෙනාද තෝරාගනු ලබන්නේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් වන අගමැති සහ විපක්‍ෂ නායකය. එසේම ඔවුන් තිදෙනා පත්කරනු ලබන්නේ ජනාධිපතිවරණයේදී සමස්ත ඡන්ද ප්‍රමාණයෙන් සියයට පනහකට වඩා වැඩියෙන් ලබාගත් ජනාධිපති විසිනි. එබැවින් පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් නොවන තිදෙනා නම් කිරීම සහ පත්කිරීම කරන්නේ මහජන නියෝජිතයින් තිදෙනෙකු විසිනි. ඒ අනුව උපරිම වශයෙන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවට පත්විය හැකි රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ක්‍රියාකාරිකයන් ගණන තිදෙනෙකු වන අතර ඔවුහුද මහජන නියෝජිතයන්ගේ කැමැත්ත මත පත්වන පුද්ගලයෝය.
මේ වන විට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව තුළ සිටින පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් නොවන තිදෙනාගෙන් එක් අයකු පමණක් රාජ්‍ය නොවන සංවිධානවල නිලතල දරන අතර අනෙක් දෙදෙනාගෙන් එක් අයෙකු එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයෙන් විශ්‍රාම ලැබූවකු වන අතර අනෙක් තැනැත්තා විශ්‍රාමික විශ්වවිද්‍යාල ජ්‍යේෂ්ඨ කථිකාචාර්යවරයෙකි.
ඒ නිසා කොමිෂන් සභාව සඳහා සාමාජිකයන් නිර්දේශ කරන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවේ සාමාජික සංයුතිය අනුවද රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ක්‍රියාකාරීන්ගේ සංයුතිය 10ට 1කි.
- ස්වාධින කොමිෂන් සභාවල සාමාජිකයන්ගේ සුදුසුකම් පිළිබඳව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ සහ අදාළ පාර්ලිමේන්තු පනත්වල පවතින ප්‍රතිපාදන
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව අධිකරණ සේවා කොමිෂන් සභාවේ සාමාජිකයෝ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුවරුය (සභාපතිවරයා නිල බලයෙන් අගවිනිසුරුය).
මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවේ සාමාජිකයන් අතරින් එක් අයෙකු නියෝජ්‍ය මැතිවරණ කොමසාරිස් ධුරයට ඉහළ ධුරයක් දැරූ විශ්‍රාමික නිලධාරියකු විය යුතු අතර අනෙක් දෙදෙනා වෘත්තීන්හි හෝ පරිපාලන හෝ අධ්‍යාපන ක්ෂේත්‍රවල හෝ විශිෂ්ටතා හිමිකරගෙන සිටින තැනැත්තන් විය යුතුය.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභාවේ සාමාජිකයන් ගණන 9ක් වන අතර එම සාමාජිකයන් අතුරෙන් සාමාජිකයන් තිදෙනකුට නොඅඩු සංඛ්‍යාවක් රජයේ නිලධරයන් වශයෙන් අවුරුදු පහළොවකට වැඩි පළපුරුද්දක් ඇති තැනැත්තන් විය යුතුය.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව විගනන සේවා කොමිෂන් සභාවේ සභාපති නිල බලයෙන් විගණකාධිපති වන අතර අනෙකුත් සාමාජිකයන් විය යුත්තේ විශ්‍රාමික නියෝජ්‍ය විගනකාධිපතිවරුන්, විශ්‍රාමික ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ හෝ අභියාචනාධිකරණ විනිසුරුවරුන් සහ විශ්‍රාමික පරිපාලන සේවයේ 1 වන පංතියේ නිලධරයකුය.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව මහබැංකුවේ අධිපති සහ භාණ්ඩාගාර ලේකම් මුදල් කොමිෂන් සභාවේ නිලබලයෙන් සාමාජිකයන් වන අතර එයට අමතරව මූල්‍ය, නීතිය, පරිපාලන, ව්‍යාපාර හෝ ශාස්ත්‍රීය ක්‍ෂෙත්‍රවල කැපීපෙනෙන පුද්ගලයෝය. මෙම තිදෙනා ජනවර්ග තුනම නියෝජනය වන පරිදි තෝරාගත යුතුය.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව ජාතික පොලිස් කොමිෂන් සභාවේ සාමාජිකයන් ගණන 7කි. ඉන් එක් සාමාජිකයකු විශ්‍රාමික නියෝජ්‍ය පොලිස්පතිවරයකු හෝ ඊට ඉහළ ධුරයක් දැරූ අයෙකු විය යුතුය. අනෙක් සාමාජිකයන් හය දෙනා පිළිබඳව නිශ්චිත සඳහනක් නැත. නමුත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව විසින් නිර්දේශ කිරීමේදී රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභාව විමසා කළ හැකි බව දැක්වේ.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව ජාතික ප්‍රසම්පාදන කොමිෂන් සභාවේ සාමාජිකයන් ගණන 5කි. යටත් පිරිසෙයින් එයින් සාමාජිකයන් තිදෙනෙකු ප්‍රසම්පාදනය, ගණකාධිකරණය, නීතිය හෝ රාජ්‍ය පරිපාලනය පිළිබඳ පිළිගත් අත්දැකීම් සහිත තැනැත්තන් විය යුතුය.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව දේශපාලන කටයුතුවල නිරතව නොසිටින්නා වූ තැනැත්තන් තුන් දෙනකුගෙන් සීමා නිර්ණය කොමිෂන් සභාව සමන්විත විය යුත්තේ ය.
ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභා පනතට අනුව මානව හිමිකම්වලට අදාළ කාරණා සම්බන්ධයෙන් දැනුමක් හෝ ප්‍රායෝගික පළපුරුද්දක් ඇත්තා වූ තැනැත්තන් වීම කොමිෂන් සභාවේ සාමාජිකයකු වීමේ සුදුසුකමක් ලෙස දක්වා තිබේ.
අල්ලස් හෝ දූෂණ චෝදනා විමර්ශන කොමිෂන් සභා පතනට අනුව අල්ලස් කොමිෂන් සභාවේ සාමාජිකයන් ගණන තුනකි. එයින් දෙදෙනෙකු විශ්‍රාමික ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ හෝ අභියාචනාධිකරණ විනිසුරුවරුන් විය යුතු අතර අනෙක් තැනැත්තා නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමට අදාළව පුළුල් පළපුරුද්දක් ඇති තැනැත්තෙකු විය යුතුය.
මෙම කරුණු සැලකිල්ලට ගැනීමේදී සහ ලංකාවේ රාජ්‍ය නොවන සංවිධානවල විෂය පථය සහ ප්‍රායෝගික ක්‍රියාකාරිත්වය සැලකිල්ලට ගැනීමේදී ඉහත කී කොමිෂන් සභා අතරින් රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ක්‍රියාකාරින්ට සාමාජිකත්වය දැරීමට අවස්ථාව ඇත්තේ ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාවේ සහ ජාතික පොලිස් කොමිෂන් සභාවේ පමණක් බව පෙනීයයි.
රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභාවේ සහ ජාතික ප්‍රසම්පාදන කොමිෂන් සභාවේ ඇතැම් සාමාජිකත්වයන් පිළිබඳව පවතින විවෘතභාවය නිසා එකී කොමිෂන් සභාවල යම් ඉඩක් පැවතියද ප්‍රායෝගිකව එම කොමිෂන් සභාවල රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ක්‍රියාකාරීන් සාමාජිකත්වය දරා නොමැත. ඒ අනුව මෙම චෝදනාව පදනම් විරහිතය.
ස්වාධීන කොමිෂන් සභා සර්ව සම්පූර්ණයැයි මම අදහස් නොකරමි. නීතිමය ප්‍රතිපාදන තුළද පටිපාටිමය කාරණා තුළද ප්‍රායෝගික ක්‍රියාකාරීත්වය තුළද ගැටලු පවතී. ඒ ගැටලු විසඳාගත යුතුය. කෙසේ නමුත් රාජ්‍ය සේවය, අධිකරණය, පොලිසිය, විගණනය, මැතිවරණ ක්‍රියාවලිය ස්වාධීන කිරීම සඳහා ස්වාධීන කොමිෂන් සභා මගින් සිදුවන මෙහෙය අවතක්සේරු නොකළ යුතුය. ■a
