පැෆ්රල් සංවිධානයේ විධායක අධ්යක්ෂ රෝහණ හෙට්ටිආරච්චි
අපේක්ෂක වියදම් සීමා කිරීමේ නීතියක් නැති වුණාම අපට සාධාරණ ඡන්දයක් අපේක්ෂා කරන්න බෑ. රූපවාහිනියේ නිතර, නිතර දකින අපේක්ෂකයා තමයි අපේක්ෂකයා කියලා මිනිස්සුන්ට හිතෙන්නේ.
නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණයක් පැවැත්වුණා කියා ඔබ හිතනවාද?
සාපේක්ෂ අර්ථයෙන් ඔව් කියලා කියන්න පුළුවන්. සාම්ප්රදායික මැතිවරණ ප්රචාරණ ක්රම ඇහිරී ගිය නිසා මුදල් තිබෙන අපේක්ෂකයන් වැඩි වාසියක් ගත්තා. රාජ්ය දේපළ අවභාවිතය. බඩු බෙදීම වාගේ කාරණා දකින්න තිබුණා. පෞද්ගලික මාධ්යත්, රාජ්ය මාධ්යත් හැසිරුණු ආකාරයේ ඒ බව පෙනුණා. ඒ අය තෝරාගත් අපේක්ෂකයාට හා පක්ෂයට තමයි වැඩි ඉඩක් වෙන් කරලා තිබුණේ. මාධ්ය සමබර වුණේ නෑ. අපේ රටේ අවුරුදු පහක් තුළ මැතිවරණ හතරක් තියෙනවා. එහෙම හැම අවුරුද්දෙම මොකක් හරි මැතිවරණයක් තියෙනවා. මාධ්යවල මේ තත්ත්වය දිගින් දිගටම පැවතීම නරක තත්ත්වයක් හැටියට අපි දකිනවා. මෙහෙම ගියොත් නිවැරදි ජනමතය මතුකරගන්න අපට බැරි වෙනවා. මැතිවරණ කොමසාරිස්වරයාට මාධ්ය ප්රචාරණය සමබර කරන්න ප්රමාණවත් ප්රතිපාදන නෑ. මේක බරපතල අඩුවක්.
රාජ්ය දේපළ අවභාවිතය වගේ ප්රවණතා දකින්න තිබුණාද?
අපේක්ෂකයෝ 7452ක් තරග කළ මැතිවරණයක් මේක. ඒ අර්ථයෙන් පුළුල් චිත්රය දෙස බැලුවාම පහුගිය මැතිවරණවලට සාපේක්ෂව රාජ්ය දේපල අවභාවිතය වගේ කාරණාවල යම් අඩු වීමක් දකින්න තියෙනවා. එය අපි දකින්නේ දේශපාලන සංස්කෘතියේ ක්රමික වෙනසක් හැටියට.
මැතිවරණ ප්රචණ්ඩ ක්රියාවල අඩුවක් දකින්න තියෙනවාද?
දේශපාලන නියෝජිතයින් වටේ හිටපු සාම්ප්රදායික කාඩර්වරුන්ට වැඩක් නැති වෙලා තියෙනවා. ගම් මට්ටමෙන් කරපු මැතිවරණ ප්රචාරණ කටයුතු අවම වීම ඊට හේතු වුණා. ඒ නිසා ගැටුම් අවම වුණා. මැතිවරණ ප්රචාරණ කටයුතු සාම්ප්රදායික ක්රමවලින් අයින් වෙලා විද්යුත් මාධ්ය, මුද්රිත මාධ්ය හා සමාජ මාධ්ය වගේ ක්ෂේත්රයන්වලට දෝලනය වෙලා තියෙනවා. මේ කාරණයත් මැතිවරණ ප්රචණ්ඩ ක්රියා අවම වෙන්න බලපෑවා.
එහෙත් සමාජ මාධ්යවල ප්රචාරක කටයුතු සිදුවෙන ආකාරයත්, සමාජ මාධ්ය අවකාශයේ වෛරී ප්රකාශ සිදුකිරීමත් බරපතල ගැටළුවක් හැටියට පවතිනවා නේද?
මෙම කාරණය සම්බන්ධයෙන් පැෆ්රල් සංවිධානය, මැතිවරණ කොමිසම, හෑෂ් ටැග් නම් ආයතනය හා ෆේස්බුක් ආයතනය අතර නොනිල එකඟතාවක් තිබුණා. හෑෂ් ටැග් ආයතනය සමාජ මාධ්ය නිරීක්ෂණය කරමින් අපට වාර්තා එව්වා. අපි ඒ වාර්තා අපේ නීතිඥයන් පරීක්ෂා කරලා දෛනිකව මැතිවරණ කොමිසමට පැමිණිලි විදියට වාර්තා කළා. මැතිවරණ කොමිසම වහාම එය ෆේස්බුක් ආයතනයට වාර්තා කළා. ඒක තමයි ක්රමවේදය වුණේ. නිහඬ කාලසීමාව තුළ අපි වාර්තා කළ ඒවායින් 60%ක් පමණ ඉවත් කරන්න කටයුතු කරලා තිබුණා. මුල් කාලේ පැමිණිලි 3000ක් පමණ තිබුණා. නිහඬ කාලසීමාව තුළ නීති උල්ලංඝනලය කිරීමේ සිදුවීම් පිළිබඳ පැමිණිලි 4300ක් පමණ තිබුණා. ඒ කාලසීමාවේ අංක ප්රදර්ශනය කරමින් ප්රචාරක කටයුතු සිදුකළ අවස්ථා තිබුණා. ඡන්දය දවසේත් එවැනි ප්රචාර 510ක් තිබුණා. සමහර පැමිණිලි සම්බන්ධයෙන් මැතිවරණ කොමිසම ක්රියාමාර්ග අරන් තිබුණා.
ඡන්දය ප්රකාශ කිරීමට අවස්ථාව නොමැති වූ ඡන්දදායකයිනුත් හිටියා?
නිරෝධායන මධ්යස්ථානවල අයට ඡන්දය ප්රකාශ කරන්න බැරි වුණා. ඒක ඒ අයගේ වරදක් නොවෙයි. ඇතිවුණු සමාජයීය තත්ත්වය නිසා සිදුවුණු දෙයක්. මැතිවරණ කොමිසම සෑහෙන උත්සාහයක් දැරුවා ඔවුන්ට ඡන්දය ප්රකාශ කරන්න අවස්ථාව හදලා දෙන්නට. එය ඔවුන්ට සාධාරණ ඇගයීමක් ලෙස ප්රකාශ කළ යුතුයි. එහෙත් නීතිමය තත්තවයන් සලකලා අවසාන මොහොතේ ඔවුන් ඒ උත්සාහය අතහැරියා. එහෙත් ඡන්දය ප්රකාශයට පත්කිරීමට නොහැකි වුණේ ඒ අයට පමණක් නොවෙයි. ඡන්ද අයිතිය පාවිච්චි කිරීමේ අවස්ථාව නොලැබෙන තවත් ගොඩක් අය ලංකාවේ ඉන්නවා. මැතිවරණ නිරීක්ෂකයන්, රිමාන්ඞ් බන්ධනාගාරගත පිරිස්, සෞඛ්ය ක්ෂේත්රයේ අත්යාවශ්ය සේවාවල යෙදෙන ඇතැම් නිලධාරීන්, රෝහල්ගතව සිටින රෝගීන්, පෞද්ගලික ආරක්ෂක සේවාවල නිරත වෙන අය හෙවත් සෙකියුරිටි මහතුන්, පෞද්ගලික ප්රවාහන සේවා පවත්වාගෙන යන පිරිස්, ධීවරයන් හා ඡන්දය පවතින දවසේ විවාහ මංගල්ය යොදාගෙන තිබුණු අයට ඡන්දය පාවිච්චි කරන්න අවස්ථාවක් නෑ. ඔය උදාහරණවලට අමතරව ඡන්දය අහිමි තවත් ගොඩක් අය ඉන්නවා. ඔවුන් තමන් ඡන්දය පාවිච්චි කරන ප්රදේශයේ ඡන්දය දවසේ නොමැති වෙන්න පුළුවන්. එහෙම නැත්නම්, ඔවුන්ට ඡන්දය පාවිච්චි කරන්න ඡන්දපොළට යන්න නොහැකි වෙන්න පුළුවන්.
එවැනි අයට ඡන්දය පාවිච්චි කිරීමට විකල්ප ක්රම තියෙනවාද?
මේ සඳහා ඡන්දය පාවිච්චි කිරීමේ ක්රම හැදෙන්න ඕනේ. හදිසියේ පැමිණෙන ස්වභාවික විපතක් වගේ අවස්ථාවක ඡන්දය ප්රකාශ කිරීම සඳහා ඡන්දදායකයන්ට අවස්ථාව ලබාදීමට මැතිවරණ කොමිසමට ඉඩකඩ තියෙන්න ඕනෑ. මියන්මාරයේ ඡන්ද පොළට එන්න බැරි වැඩිහිටියන්ගේ ඡන්දය ගෙදරට ගිහින් ගන්නවා. ඇෆ්ගනිස්ථානයේ තලේබාන් සිරකරුවන්ටත්, බන්ධනාගාර සිරකරුවන්ටත් ජංගම ඡන්ද තියෙනවා. ඒ වගේ ක්රම අපේ රටටත් හඳුන්වලා දෙන්න අවශ්යයි. තායිලන්තයේ ගොවියෙකුට ඡන්දය පැවැත්වෙන දිනයේ ඡන්දය දාන්න බැරිනම් එයාට පුළුවන් ලියාපදිංචි වෙලා ඡන්දයට කලින් දිනයකදී ඡන්දය ප්රකාශ කරන්න. මේ වගේ අමතර ඡන්ද මධ්යස්ථාන හැමතැනම දාන්න ඕනෑ නැහැ. නියමිත දිනට කලින් ඡන්දය ප්රකාශ කරන්න අවස්ථාව දෙන්න පුළුවන්. එවැනි ඡන්ද මධ්යස්ථාන තියෙන්නේ දිස්ත්රික්කයකට මධ්යස්ථාන දෙකක් තුනක් වෙන්න පුළුවන්. සමහරවිට අමතර දින දෙකක් කරන්න පුළුවන්. එක දිනයක් නියම කළත් ඇති. ලෝකයේ ඡන්ද අයිතිය තහවුරු කරන්නට එවැනි ක්රම ක්රියාත්මක වෙමින් තියෙනවා. තැපැල් ඡන්ද කියන්නේ ලංකාවේ දැනට පාවිච්චි වෙන එවැනි ක්රමවේදයක්. එහෙත්, ඡන්දය අහිමිවෙන්නේ රාජ්ය සේවකයන්ට පමණක් නෙවෙයි.
විදේශ ශ්රමිකයන්ටත් ඡන්ද අයිතිය නැහැ නේද?
ඔව්, රටට විදේශ විනිමය ගෙනෙන විශාල පිරිසකට ඡන්දය පාවිච්චි කරන්න බැරි වෙලා තියෙනවා. ඒ පිරිසට ඡන්දය භාවිත කරන්න හැකි වන විදිහේ වැඩ පිළිවෙලක් හැදෙන්න ඕනෑ. මේ කරුණු සලකා බලා මැතිවරණ ක්රමයට සංශෝධන ගෙන ඒම නව පාර්ලිමේන්තුවේ ප්රමුඛ වගකීමක් වෙනවා.
ඡන්දය සඳහා අපේක්ෂකයන් විශාල ලෙස මුදල් වියදම් කොට තිබුණා නේද? ප්රචණ්ඩක්රියා සහ බලය අවභාවිත කිරීම් අඩු වුණත්, මුදල් වියදම් කිරීම නිසා මැතිවරණයෙහි සමබිම නිර්මාණය වෙනවාද?
අපේක්ෂක වියදම් සීමා කිරීමේ නීතියක් නැති වුණාම අපට සාධාරණ ඡන්දයක් අපේක්ෂා කරන්න බෑ. රූපවාහිනියේ නිතර, නිතර දකින අපේක්ෂකයා තමයි අපේක්ෂකයා කියලා මිනිස්සුන්ට හිතෙන්නේ. ලංකාවේ කුඩා පක්ෂවල අපේක්ෂකයන්ට විශාල අසාධාරණයක් වෙනවා. දැන් තියෙන ක්රමයේ හැටියට මුදල් තිබෙන අයට විතරයි ඉස්සරහට එන්න හැකිවෙන්නේ. යහපත් මිනිස්සු ඉබේම විසි වෙලා යනවා. ආර්ථික හයිය නැත්නම් ඡන්දය ඉල්ලන්න පෙළඹෙන්නේ නෑ. ඒකෙම ඊලඟ ප්රශ්නය තමයි යම් අපේක්ෂකයෙක් විශාල මුදලක් වියදම් කළොත් සිදු වෙන ඊළඟ ප්රතිඵලය.
වියදම් කළ මුදල හොයන්න සිදුවීමද?
ඔව්, අපේක්ෂකයෙක් ඡන්දෙට කෝටි පහක් වියදම් කළා නම් ඡන්දේ දිනුවට පස්සේ එයා ප්රමුඛතාවය දෙන්නේ ඒ කෝටි පහ නැවත උපයා ගැනීමටයි. ඊට පස්සේ ඊළග ඡන්දෙට තව කෝටි පහක් හොයාගන්න උත්සාහ කරනවා. ඒ කෝටි දහයට අමරව තව ලාභයකුත් හොයන්න ඕනෑ ඊළඟ ඡන්දෙ කරන්න නම්. එතකොට එයාට එයාගේ මහජන නියෝජිත කාර්යභාරය කරන්න බැරිවෙනවා. ඒ මුදල එයාට යාළුවෙක් දුන්නා නම් ඡන්දෙ දිනුවාම ඒ යාළුවාට ඒ වගේ කිහිප ගුණයක් උපයා ගැනීමට ඉඩ දෙන්න වෙනවා. වියදම් සීමා කරන්නේ තැතිව ප්රජාතන්ත්රවාදයේ තියෙන මූලික හරය ආරකෂා කරන්න අපට බෑ. ඒ නිසා ඒකට අදාල නීති සංශෝධන වීම අවශ්යයි.
පෙර මැතිවරණවලිනුත් මේ මැතිවරණයෙනුත් මැතිවරණ ක්රමයේ හඳුනාගත් අනෙකුත් දුර්වලතා පිළිබඳ ඔබේ අදහස?
ලංකාවේ පසුගිය මැතිවරණ පහක් හයක් දෙස ආපසු හැරී බැලුවොත් දේශීය හා විදේශීය මැතිවරණ නිරීක්ෂකයන් මැතිවරණ ක්රමය වෙනස් කිරීම සඳහා විවිධ නිර්දේශ ඉදිරිපත් කර තියෙනවා. එහෙත් එවැනි නිර්දේශ බොහොමයක් ක්රියාත්මක වෙන්නේ නෑ. ඒ නිසා අප අදහස් කරන්නේ කළ යුතු සංශෝධනවල ප්රමුඛතා ලැයිස්තුවක් හදලා එය පාර්ලීමේන්තුවට ඉදිරිපත් කරන්න ඕනෑ බව. උදාහරණයක් කීවොත් පාරලීමේන්තුවේ පක්ෂ මාරු කිරීම ගැන අලුත් වෙනස්කම් ඕනෑ.
මොනවගේ වෙනස්කම්ද?
පහුගිය කාලේ එක් වතාවක එකම මන්ත්රීවරයා හය වතාවක් පක්ෂ මාරු කළා. එහාට පනිනවා මෙහාට පනිනවා. ඒ පනින්නේ මහජන සුභ සිදුධිය ගැන හිතලා නෙවෙයිනේ, තමුන්ගේ සුභ සිද්ධිය සලකලානේ. අන්තිමේ සමහර නියෝජිතයන් ඉන්නේ කුමන පක්ෂයේද කියා හිතාගන්න බැරි තත්වයක් ආවා. ආණ්ඩුවෙන් විපක්ෂයට පනින අවස්ථා හරි අඩුයි. ගියත් යන්නේ බලය හුවමාරු වෙනවා කියලා දැනෙන මොහොතේදී, නැත්නම් හැම වෙලාවේම සිද්ධවෙන්නේ විපක්ෂයෙන් ආණ්ඩු පක්ෂයට පැනීම. පැනලා එක්කෝ සල්ලි ගන්නවා. නැත්නම් කැබිනට් ඇමතිකමක් ගන්නවා. අපේ මැතිවරණ ක්රමය අනුව මිනිස්සු ඡන්දේ දෙන්නේ පක්ෂයකට. මන්ත්රීවරුන්ට අයිතියක් නෑ ඡන්ද දායකයාගෙන් අහන්නේ නැතුව පක්ෂ මාරු කරන්න. ඒ හිල් වහන්න ඕනෑ. මන්ත්රීවරයා හෘදය සාක්ෂියට අනුව තීන්දු ගන්නවා නම් ප්රශ්නයක් නෑ. නමුත් ඔවුන් තීන්දු ගන්නේ තමන්ගේ වාසියට.■
■ ප්රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර
