නිදහස් වෙළෙඳ කලාපවල සේවය කරන සේවක සේවිකාවන් රටට විදේශ විනිමය ඉපයීම සඳහා විශාල දායකත්වයක් දක්වන බව සෑම වසරකම නිකුත් වන මහ බැංකු වාර්තා අනුව තහවුරු වේ. දශක ගණනාවක් තිස්සේ ඔවුන් එසේ විදේශ විනිමය උපයමින් සිටිය ද ඊට සාපේක්ෂව ඔවුන්ගේ ජීවන තත්ත්වයන් ඉහළ ගොස් නැති බව නිදහස් වෙළෙඳ කලාපවලින් විටින් විට පැන නැගෙන විරෝධතා අරගලවලින් පැහැදිලි වේ.
ඔවුන් මේ සේවාව සලසමින් සිටින්නේ අවම පහසුකම් සහිත නවාතැන්වල වාසය කරමිනි. අවම ආහාර පානවලින් බඩගිනි නිවා ගනිමිනි. ඊට අමතරව තම සේවා ස්ථානවලින් සිදු වන විවිධ අසාධාරණකම් ද ඉවසා ගනිමිනි.
කොවිඞ් 19 නව කොරෝනා වසංගත තත්ත්වය රට තුළ ඇතිවීමත් සමග රට පුරා ක්රියාත්මක වූ ඇඳිරිනීති තත්ත්වය හේතුවෙන් නිදහස් වෙළෙඳ කලාපවල කර්මාන්තායතන වසා දැම්මේය. එම ආයතන නැවත ආරම්භ කරන්නට පටන් ගත්තේ මාසයකට පමණ පසුවය. ඇඳිරි නීතිය ඉවත්කර ආයතන ආරම්භ කිරීමට අවසර ලැබී මාස තුනකට ආසන්න කාලයක් ගත වී ඇතත් නිදහස් වෙළෙඳකලාපය තවමත් අකර්මණ්යය. කොවිඞ් 19 ලෝකය පුරා ඇති කර තිබෙන බලපෑම නිසා එම ආයතන සඳහා විදෙශයන්ගෙන් ඇණවුම් නොලැබී එයට හේතුවයි.
තම ආයතනවල වසර ගණනාවක් තිස්සේ ශ්රමය වගුරවමින් සේවය කළ සේවක සේවිකාවන් සම්බන්ධයෙන් යහපත්ව සිතා බලා කටයුතු කිරීමට එම අයතනවලට සදාචාරාත්මක යුතුකමක් තිබේ. එසේ නැතත් රටේ කම්කරු නීති අණපනත් අනුගමනය කරමින් කටයුතු කිරීමට යුතුකමක් තිබේ.
වසංගත තත්ත්වය හේතුවෙන් කර්මාන්තශාලා වසා දැමීමෙන් පසු තම ගම්බිම්වලට යාගත නොහැකිව බෝඩිම් කාමරවල කොටු වූ සේවක සේවිකාවන්ට අඩුම තරමේ වියලි ආහාර පාර්සලයක්වත් ලබා දෙන්නට මේ ආයතන මූලික වී කටයුතු නොකළ බව නිදහස් වෙළෙඳ කලාපවල සේවක සේවිකාවන්ගේ ගැටළු පිළිබඳ කටයුතු කරන ක්රියාකාරීන් පවසයි.
බොහෝ ආයතන අප්රේල් හා මැයි මාස සඳහා වැටුප් ගෙවීම පැහැර හැරියේය. ඇතැම් ආයතන සේවයට කැඳවා තිබුණේ සේවක සේවිකා පිරිසෙන් අඩක් පමණි. එස්.එම්.එස්. පණිවිඩ හා දූරකථන ඇමතුම් මගින් ඔවුන් සේවයට කැඳවා තිබිණි. ගැබිණි මව්වරුන්, පාලනාධිකාරියට හිතවත් නොවන සේවකයින් හා වයස්ගත සේවක සේවිකාවන් ඇතුළු තවත් පිරිස් සේවයට නොකැඳවා සිටින්නට ආයතන කටයුතු කර තිබුණි.
තම ස්ථිර සේවකයින් සේවයට නොකැඳවා මෑන්පවර් සේවකයින් සේවයේ යොදවන්නට ඇතැම් ආයතන කටයුතු කර කර ඇත.
නිදහස් වෙළෙඳ කලාප සහ පොදු සෙවා සේවක සංගමය සේවක සේවිකාවන් සම්බන්ධයෙන් අසාධාරණ ලෙස ආයතන කටයුතු කර ඇති ආකාරය සඳහන් කරමින් කම්කරු කොමසාරිස්වරයා දැනුවත් කර තිබේ. එම ලිපියේ රටේ ප්රමුඛ පෙලේ සන්නාම සහිත ස්ට්රෝන් ඇන්ඞ් ස්ට්රං, එමරල්ඞ්, අබාන්ස් වැනි ආයතන පවා අප්රේල් හා මැයි මාස සඳහා වැටුප් ගෙවීම පැහැර හැර තිබන බව සඳහන්ය.
කොවිඞ් 19 තත්ත්වය නිසා ඇති වූ මේ තත්ත්වය පිළිබඳ වෘත්තීය සමිති දිගින් දිගටම කම්කරු කොමසාරිස්වරයාට වාර්තා කළ නිසා කම්කරු අමාත්යාංශය පත් කළ කාර්යසාධක බලකාය වෘත්තීය සමිති හා ආයතන හාම්පුතුන් සහභාගී කරගනිමින් සාකච්ඡා පවත්වා, වැඩපිළිවෙලක් යෝජනා කර තිබුණි.
ඒ අනුව අප්රේල් හා මැයි මාස සඳහා රුපියල් 14,500 ක් හෝ අවසානයට ගෙවන ලද වැටුපෙන් අඩක් යන දෙකෙන් වැඩි අගය සේවක සේවිකාවන්ට ගෙවීමට පාර්ශව තුන අතර එකඟතාවක් ගොඩනගාගෙන තිබුණි. සැප්තැම්බර් මාසය දක්වා දීර්ඝ කිරීමට කැබිනට් මණ්ඩලය තීන්දු කළ බව පසුගිය සතියක පුවතක් පළවුණේ එම එකඟතාව පිළිබඳවය. එකඟතාවක් ඇතත් එම එකඟතාව අනුව වැටුප් ගැටළු හරිහැටි විසඳී ඇති බවක් පෙනෙන්නට නැත.
ඇතැම් ආයතන වසා දමන තත්වයට පත්ව ඇත. උදාහරණයක් ලෙස ප්රමුඛ පෙලේ ඇඟළුම් නිෂ්පාදන ආයතනයක් වන හයිඩ්රමනී ආයතනයේ සේවකයින්ට නිවාඩු ලබාදී තාවකාලිකව ආයතනය වසා දමා තිබේ. එම නිවාඩු දුන් සේවකයින්ට 50% ක වැටුපක් මාස් පතා ගෙවීමට එකඟ වී තිබෙන බවත් කැමැති සේවකයින්ට වන්දි ගෙන ඉවත් වීමට අවස්ථාව සලසා ඇති බවත් නිදහස් වෙළෙඳ කලාප සහ පොදු සේවා සේවක සංගමයේ සම ලේකම් ඇන්ටන් මාකස් කීය.
මේ පිළිබඳ අදහස් දැක්වූ නිදහස් වෙළෙඳ කලාප සහ පොදු සේවා සේවක සංගමයේ සම ලේකම් ඇන්ටන් මාකස් මෙසේ කීය.
‘මේ ගැටළු නිරාකරණය කර ගැනීම සඳහා විධිමත් ක්රමවේද අනුව කටයුතු කිරීම වැදගත්. මේවාට සමාජ සංරක්ෂණ ක්රමයක් අවශ්යයි. එහෙම එකක් ලංකාවේ තවම නෑ. වෙනත් රටවල්වල තියෙනවා. යම් කෙනෙක්ට රැකියාවක් අහිමි වුණාම යම් දීමනාවක් ලබාදෙනවා අවශ්යතාවය තියෙනවා. ජ්යෙෂ්ඨ පුරවැසියන්ට සමාජ රැකවරණ ක්රමයක් සකස් කරගැනීමේ අවශ්යතාව තියෙනවා. සෞඛ්ය සංරක්ෂණ ක්රමයක අවශ්යතාවක් තියෙනවා. අපි අලුත් යොජනා ගැන හිතන්න ඕනෑ. අලුත් යෝජනා ඉදිරිපත් කරන්න ඕනෑ. මේ සම්බන්ධයෙන් වැඩ කරන වෘත්තීය සමිති හා සිවිල් සංවිධාන එක්කාසු වෙලා මේ ක්රියාවලිය ඉදිරියට ගන්න ඕනෑ. අපි කැමති වුණත් නැති වුණත්
ඇති වෙලා තියෙන තත්වයක් මේක. එහෙම තත්ත්වයක් නැත්තේ නෑ. එන්න එන්න උග්ර වෙනවා. පාර්ශවයන් එක්ව සමාජ කතිකාවක් තුළින් මේවාට විසඳුම් සෙවීම තමයි වෙන්න ඕනෑ.’
ස්ටෑන්ඞ් අප් මූමන්ට් ලංකා ආයතනයේ විධායක අධ්යක්ෂ අශීලා දන්දෙණිය මෙසේ පැවසුවාය.
‘ලොක්ඩවුන් වෙලාවෙත් කිසිම කෙනෙක් සේවකයෝ ගැන බැලුවේ නෑ. ආයතන පැත්තෙන් සත පහක දෙයක් කළේ නෑ. රජය පැත්තෙනුත් එහෙමයි. අඩුම තරමේ හැමෝටම දුන්නා කියන රුපියල් 5000වත් මේ මිනිස්සුන්ට දුන්නේ නෑ. එක එක විදිහට පඩි ගෙවනවා. පඩියෙන් භාගයක්, දීමනාවක් නෑ. සමහර තැන්වල දරාගන්න බැරි තරම් වැඩ දීලා, ඕ.ටී. නොගෙවා පැය අටට වැඩිය වැඩ ගන්නවා.
මෑන්පවර් සේවකයින්ට අවම වශයෙන් දවසට රුපියල් 800 ත් 1400 ක් අතර ගණනක් ගෙවන්න එකඟතාවක් තිබුණා. දැන් රුපියල් 400ටත් වැඩට යන අය ඉන්නවා. ෆැක්ටරිවලින් වයසක අය ගන්න කැමති නැති නිසා, ඒ අය හම්බ වෙන ගාණකට ගිහින් වැඩ කරනවා. කොවිඞ්වලට මුවාවෙන් බරපතල විදිහට සේවක සූරාකෑම සිද්ධ වෙනවා.
අපිට ප්රශ්නයක් වුණොත් අපි ක්රියා කරන ක්රමවේදයක් තියෙනවානේ. එහෙම වුණාම අපි කම්කරු උසාවියට යනවා. නැත්නම් දිස්ත්රක් කොමසාරිස් ළඟට යනවා. ඉදිරිපත් කළ ප්රශ්නවලට උත්තරයක්වත් ලැබෙන්නේ නැති තත්ත්වයක් තමයි තියෙන්නේ.
කොවිඞ් තත්ත්වය තුළ කම්කරු අයිතිවාසිකම් පැත්තෙන් ගනුදෙනු කරන්න තිබුණ එකම තැන තමයි කම්කරු අමාත්යාංශයෙන් පත් කරපු කාර්ය සාධන බලකාය. අපේ පැමිණිලි සී.එම්.යූ. එක හරහා එතැනට ඉදිරිපත් කළා. ඡන්දය වෙනතුරු මේ ප්රශ්න මතු වෙන්න නොදී තියා ගන්න කළ උපායමාර්ගයක් හැටියට තමයි අපි කාර්යසාධක බලකාය දකින්නේ.’
ඩාබිඳු සාමූහිකයේ වැඩසටහන් සම්බන්ධිකාරිකා චමිලා තුෂාරි මෙසේ පැවසුවාය.
‘ඇඟළුම් කර්මාන්ත පවත්වාගෙන යන්නේ ලාබ ලබන්න. මේවා අයිති පුද්ගලයෝ ඇත්තටම ධන කුවේරයෝ. ඒ අයට තමන්ගේ ආයතනවල වැඩ කරන සේවකයින්ව මාස දෙකක් නඩත්තු කරන්න බැරි වෙලා. රාජ්ය ප්රතිපත්තිවල වැරදි නිසා ගම්වල රැකියා අවස්ථා නැති වෙලා තරුණ තරුණියන්ට මේ ආයෝජන කලාපවලට එන්න වුණා.
කර්මාන්තශාලා පවත්වාගෙන යන අයට 99 අවුරුදු බදු සහන දීලා, ණය පහසුකම් දීලා, යටිතල පහසුකම් දීලා මාස දෙකක් කම්කරුවන්ගේ වැටුප ගෙවන්න බැරි නම් තවදුරටත් ඇයි මේ වගේ කර්මාන්ත දියුණු කරන්නේ.
මේවායේ වැඩ කරන තරුණ තරුණියන්ට අවුරුදු පහක් හිටියත්, දහයක් හිටියත් සම්පූර්ණ ඇඳුමක් මහන්න අවබෝධයක් ලැබෙන්නේ නෑ. 16, 30 අතර වයස්වල හොඳම ජවයක් තියෙන වයසේ ළමයි අවුරුදු ගාණනක් මේවායේ වැඩ කරලා අවසානයේ ගමට යන්නේ පුහුණු කම්කරුවන් විදිහට. මේ කර්මාන්තයෙන් රටට ඉතිරි වෙන දෙයක් නෑ. සමහර විට අවුරුදු ගණනාවක් තිස්සේ කමිසෙක පොකට් එකක් මහනවා. නිවැරදි කාර්මික දැනුමක් දීලා මේ තරුණ ප්රජාව ඵලදායක දේකට යොමු කළා නම් මේ රට මීට වඩා සංවර්ධනය වෙලා.’
රෙඞ් ආයතනයේ අධ්යක්ෂ චන්ද්රා දේවනාරායන මෙසේ පැවසීය.
‘මෑන් පවර් සේවකයින්ට කොහොමටවත් වැඩ නෑ. කොවිඞ් කියලා කෑම දෙන්නේ නෑ. ඉතා සුළු මුදලකට අමානුෂික විදිහට වැඩ ගන්නවා. කෑමබීම, නවාතැන් වියදම් දරාගන්න බැරුව, ගෙවල්වලට මුදල් යවා ගන්න බැරුව බොහෝ දෙනෙක් ඉන්නවා. කිසිම විසඳුමක් පේන්න නෑ.
පඩියෙන් භාගයක් හෝ රුපියල් 14,500 ගෙවීම සැප්තැම්බර් දක්වා දගු කළාට මැයි, ජුනිවලටවත් පඩි නොලැබුණු සේවකයෝ ඉන්නවා. බියගම නිඞ්රෝ ඊඞ්න් ෆ්රෙෂ් ආයතනය පිටරටට එළවුළු, පළතුරු යවන ෆැක්ටරියක්. මේ වෙනකොට ඒ ෆැක්ටරි එකේ සේවකයින්ට ගෙවන්නේ පඩියෙන් කාලයි. සමහරු අස්කළ බව දන්වලාත් නෑ වැඩට ගන්නේත් නෑ. කිහිපදෙනෙක් වෙනුවෙන් අපි කම්කරු කොමසාරිස් ලඟ නඩු පවරලා තියෙනවා. අස් කරන්නෙත් නැතුව, වැඩට ගන්නෙත් නැතුව ඉන්නේ මාස හය ගියාට පස්සේ කම්කරු දෙපාර්තමේන්තුවේ නඩුවක් දාන්නත් බැරි වෙන්න. මාර්තු 17 ඉඳන් තමයි අස් කළ අය නැවත ගන්නම් කියලා පොරොන්දු වුණේ.■
■ ප්රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර
