‘ඉදිරි දිනවල රට මුහුණ දෙන ආර්ථික අභියෝග පවා ජනාධිපති ධුරයට පත්වන විට තිබුණු අභියෝගවලට වඩා දහගුණයකින් වැඩිවී ඇතැ’යි ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ මහතා කළ ප්‍රකාශයක් පසුගිය දිනවල වාර්තා වී තිබිණ. කෝවිඞ් වසංගතය විසින් ඇතිකරන ලද දරුණු ආර්ථික පසුබෑමේ පලවිපාක ගැන යථාර්ථවාදී වැටහීමක් එතුමා ලබාගෙන ඇති බව එම ප්‍රකාශය දෙස බලන කෙනෙකුට සිතිය හැකිය.
තවත් වචන දෙකක්ද එකතු කළහොත්, එම ප්‍රකාශයේ අර්ථය වඩාත් සම්පූර්ණ වනු ඇත. එය නම්, ‘සමාජ’ සහ ‘දේශපාලන’ යන වචන දෙකයි. සමාජ ප්‍රශ්න දහ ගුණයකින් බරපතළ වීම ආර්ථික අර්බුදයේම අතුරු ඵලයකි. මේ අතර, තියුණු වන දේශපාලන ප්‍රශ්න, එම ආර්ථික හා සමාජ ප්‍රශ්න උග්‍රවීමේත්, රටේ දේශපාලනය වෙනස් කිරීමට ජනාධිපතිතුමාම ඉදිරිපත් කර ඇති වැඩ පිළිවෙළේත් ඒකාබද්ධ නිර්මාණ වනු ඇත.
ආර්ථික ප්‍රශ්න උග්‍රවීම
ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රශ්න මෙම මාස තුන තුළ ‘දස ගුණයකින්’ උග්‍රවීම පිළිබඳ දත්ත සහ සංඛ්‍යා ලේඛන අප ඉදිරියේ නැත. එහෙත් ලෝක ආර්ථික පසුබෑම පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ විශලේෂණයට අනුව, ලංකාව සිටින්නේ මූල්‍ය සහ ආර්ථික අර්බුදය ඉතා උග්‍ර වන රටවල් කිහිපය අතරින් සෑහෙන ඉදිරියේය. ලංකාවේද මේ වසර තුළ වාර්තා වනු ඇත්තේ, ඍණ ආර්ථික වර්ධනයක්ය යන්න ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ ගණන් බැලීමයි. ඍණ ආර්ථික වර්ධනයට සමගාමීව සිදුවනු ඇත්තේ බරපතළ මූල්‍ය අර්බුදයකට රට පත්වීමයි. විදේශ විනිමය සිඳීයාම, ණය අර්බුදය උත්සන්න වීම, රුපියලේ අගය දිගින් දිගටම පහතවැටීම, මහජන ඉතිරිකිරීම් සිඳීයාම, ප්‍රාග්ධන ආයෝජන සංකෝචනය වීම, විදේශ පුද්ගලික ආයෝජන ගලාඒම නැවතීම, මහා භාණ්ඩාගාරය නිරන්තරව මුදල් මුද්‍රණය කිරීම, වාණිජ බැංකුවල ආර්ථික ක්‍රියාකාරිත්වය සංකෝචනය වීම, බැංකු ණයකරුවන් ණය ගෙවීම පැහැර හැරීම මෙම තියුණු වන මූල්‍ය අර්බුදයේ විවිධ පැතිකඩ වනු ඇත. ඇත්තටම, ආර්ථික අර්බුදය සහ මූල්‍ය අර්බුදය එකිනෙකට හේතුව මෙන්ම ප්‍රත්‍යයද ලෙසින් එකිනෙක සමග වෙලී, දඟර ගැසී තිබේ.
මාස තුනක් තුළ ගෙදරට ලොක්ඩවුන් වී සිටි මට, ගෙදරින් එළියට බැස රටතොටේ වෙන දේ ඉතා සුළු වශයෙන් නිරීක්‍ෂණය කිරීමටත්, ගැහැනු පිරිමින් සමග කතාබහ කර තොරතුරු දැනගැනීමටත් මඳ අවස්ථාවක් ලැබිණ. මා දුටු දේ, ඇසූ දේ සහ ඉගෙන ගත් දේ වනාහි රට පත්වෙමින් තිබෙන අති දරුණු සමාජ අර්බුදයක් නිර්මාණය වීමේ ක්‍රියාවලියක් පිළිබඳ සාක්‍ෂිය. ඒවා කිහිපයක් සාරාංශ කර දක්වමි.
දෘශ්‍ය සාක්‍ෂි
ටැක්සි සහ ත්‍රීවීලර් රියැදුරන් කිහිප දෙනකු සමග කතා කරන විට, ඔවුන්ගෙන් ප්‍රකාශ වූ පොදු තේමාවක් නම්, කුලී ගමන් සේවා සැපයීමේ කර්මාන්තය බිඳවැටීම ආරම්භ වී තිබෙන බවයි. මහජනයා සිදුකරන කුලී ගමන් ශීඝ්‍රයෙන් පහත යෑම ප්‍රධාන හේතුවයි. ඒ නිසාම, ටැක්සි රථ හා ත්‍රිරෝද රථවල කල්බදු ගෙවා ගැනීමට නොහැකි වීම දෙවැනි හේතුවයි. නගරවල කුලී රියැදුරන්ගේ ප්‍රධාන සේවාදායකයන් වූයේ පාසල් සිසුන්, වැඩට යන කාර්යාල සේවකයන් සහ හදිසි අවශ්‍යතා සහිත මහජනයාය. දැන් කුලී රියැදුරන්ට ඉතිරි වී සිටින සේවාදායක කණ්ඩායම වන්නේ හදිසි අවශ්‍යතා සහිත පුරවැසියන් ටික දෙනාය. මේ තත්වය බොහෝ විට ඔක්තෝබර්-නොවැම්බර් මාස දක්වා තිබෙන්නට පුළුවන. එවිට, කුලී රථ හා ත්‍රීවීලර් රියැදුරන් තම සාමාන්‍ය දෛනික ආදායම නොමැතිව, පාඩුවේ ‘දුවන’ සහ ‘නිකම් සිටි’ කාලය මාස අටක් පමණ වනු ඇත. ආදායම බිංදුවේදීත් මනුෂ්‍යයා නොමැරී ජීවත් වන බව ඇත්තය. එහෙත් මනුෂ්‍යයන් ජීවත් වනු ඇත්තේ හාමත, මන්දපෝෂණය, දරිද්‍රතාව සහ අසරණබව වැළඳගෙනය.
ළඟදී නුගේගොඩ, මහරගම, කිරුළපන, දෙහිවල, වැල්ලවත්ත, බොරැල්ල, නාරාහේන්පිට, දෙමටගොඩ වැනි කොළඹ සහ කොළඹට ඉතා ආසන්න ජනාකීර්ණව තිබි නගරවල වෙළඳාම් කටයුතු ගැන තරමක් මතුපිට මට්ටමේ නිරීක්‍ෂණ කිරීමට අවස්ථාවක් මට ලැබිණ. කුඩා සාප්පු, කඩ, තේ කඩ, ආපන ශාලා බොහොමයක් තවමත් තිබෙන්නේ වසා දමාය. විවෘත කර තිබෙන ඒවායේ එක්කෝ පාරිභෝගිකයන් දකින්නට නැත. සිටියත් සිටින්නේ එක්කෙනකු හෝ දෙන්නෙකි. හත් අට ගණන් සේවකයන් සිටි සාප්පුවල දැන් සිටින්නේ එක්කෙනා හෝ දෙන්නාය.
ඒවායේ අයිතිකරුවන් සහ කළමනාකරුවන් කිහිප දෙනකුම කියාසිටියේ මාසික කුලිය සහ විදුලිබිල් ගෙවීමට තරම්වත් ආදායමක් තමන්ට නොලැබෙන බවයි. හෝටල් සහ තේ කඩ විවෘත කර තිබුණත්, කොරෝනා තර්ජනයත්, මුදල් හිඟයත් නිසා මහජනයා ඒවාට යන්නේ කලාතුරකිනි. වසා ඇති බොහෝ ආපන ශාලාවල වීදුරු අතරින් පෙනෙන්නේ, මේස උඩ ඉඳගෙන ඉන්නේ ආහාර ගන්නා පාරිභෝගිකයන් නොව, අනික් පැත්ත ගසා අඩුක් කර ඇති පුටු බවයි.
මහජනතාවගේ ක්‍රය ශක්තිය, එනම්, භාණ්ඩ මිලදී ගැනීමේ හැකියාව සිඳී යද්දී ඔවුන් වියදම් කරන්නේ ඇඳුම් හෝ සපත්තු හෝ ආභරණ හෝ පොත්පත් හෝ මිලදී ගැනීමට නොවේ. හාල් තුනපහ, එළවළු, පාන්, කුළුබඩු, පොල් සහ බෙහෙත් වැනි අත්‍යවශ්‍ය ආහාර ද්‍රව්‍ය මිස අඹ, ගස්ලබු, කෙසෙල්, දූරියන්, මැංගුස්ටින් වැනි පලතුරුවත් මිලදී ගැනීමට නොවේ. ඉහළ යන විදුලි බිල්ද මේ ජීවන බර වැඩිවීමට හේතු වී තිබේ. මාළු විකිණීම ළඟදී සිට දැඩි ලෙස පහළ වැටී තිබෙන බව බයිසිකලයෙන් සහ අත් කරත්තයෙන්ද, ත්‍රීවීල් රථවලින්ද මාළු ගෙන් ගෙට ගොස් විකුණන වෙළෙන්දෝ කිහිප දෙනෙක්ම මා සමග කීහ. ඒ අපේ නාගරික පුරවැසියන් බටහිර මධ්‍යම පන්තික මෝස්තරයට එළවළු බුදින්නන් බවට පත්වීම නිසා නොවේ. මාළු තවදුරටත් මිලදී ගැනීමට දුෂ්කර ආහාර භාණ්ඩයක් වී තිබෙන නිසාය. නාගරික මෙන්ම ග්‍රාමීය සුළු වෙළඳුන් හෝ සුළු ව්‍යාපාරිකයන්ගේ ආර්ථිකය එහෙම පිටින්ම පාහේ ඇණහිට තිබේ.
ග්‍රාමීය ආර්ථිකය
ග්‍රාමීය ආර්ථිකය සහ ග්‍රාමීය ජනජීවිතය කඩාවැටීම යනු සුළුවෙන් තක්සේරු කළ යුතු සමාජ ව්‍යසනයක් නොවේ. ග්‍රාමීය පවුල් බොහොමයක ආර්ථික පැවැත්ම 1980 ගණන්වල සිට රඳා පවතින්නේ වී ගොවිතැන මතම නොවේ. තෙත් කලාපයේ බොහෝ ගෙවීන්ද, වියළි කලාපයේ බොහෝ අඳගොවීන්ද, සුළු ගොවීන්ද අතර වී ගොවිතැන තිබෙන්නේ ආදායම් මාර්ගයකට වඩා ආහාර සුරක්‍ෂිතතා මාධ්‍යයක් ලෙසය. නැත්නම් ණය ගෙවීමේ යාන්ත්‍රණයක් ලෙසිනි. නගරයේ සහ නිදහස් වෙළෙඳ කලාපයේ කර්මාන්තශාලාවල වැඩ කරන තරුණ කම්කරු ස්ත්‍රීන් සහ තරුණයන්, කොළඹ ත්‍රීවීලර් රියැදුරන්, අසංවිධිත අංශයේ සේවකයන්, කොන්ත්‍රාත් කම්කරුවන් මෙන්ම පහළ මට්ටම්වල රජයේ සේවකයන් වශයෙන්ද ගැමි පවුල්වල සාමාජිකයන් ලබන වැටුප් ග්‍රාමීය සමාජයේ ආර්ථික ජීවිතයේ වැදගත් කොටසකි. එහෙත් ඒවා දැන් වියැකී ගොසිනි. මේ අතර, එළවළු සහ පලතුරු වෙළෙඳපොළේ අකර්මණ්‍ය වීම නිසා ග්‍රාමීය ගොවි ආර්ථිකයට මාර්තු මාසයේ සිට වැදී ඇති පහර සුළුපටු එකක් නොවේ.
මේවා නිදසුන් පමණි. ගමනාගමන, සංචාරක, හෝටල්, සුළු කර්මාන්ත, ස්වයං රැකියා, සිඟාකෑම ආදි ආර්ථික ක්‍ෂෙත්‍ර ගැනද අපට මෙවැනිම නිරීක්‍ෂණ කළ හැකිය. බිඳවැටීමට ලක්වනු ඇත්තේ ග්‍රාමීය ආර්ථික ජීවිතය පමණක් නොවේ. නාගරික, අර්ධ නාගරික, වතුකරය යන සෑම ක්‍ෂෙත්‍රයකටමත්, සමාජ පන්ති බොහොමයකටත් මෙම ආර්ථික සහ සමාජ කඩාවැටීම එක සේ බලපානු ඇත.
දේශපාලන කඩාවැටීම
මේ අතරේ සිදුවීමට නියමිත දේශපාලන කඩාවැටීම, ජනාධිපතිතුමා සහ ඔහුගේ සහාය කණ්ඩායම්වල නිර්මාණයක් ලෙස ගොඩනැගෙමින් තිබෙන්නකි. එම කඩාවැටීම සිදුවනු ඇත්තේ ලංකාවේ වර්තමාන දේශපාලනයේ පදනම් කුලුනු වන පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ව්‍යවස්ථාවාදය, මානව අයිතිවාසිකම් සහ නීතියේ ආධිපත්‍යය යන මේවායි.
පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අවසන් කිරීමේ, නැතහොත් දුර්වල කිරීමේ න්‍යාය පත්‍රය, ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ මහතාගේ දේශපාලන වාහනය වූ වියත් මග සංවිධානය විසින් සකස් කරනු ලැබ තිබුණේ කෝවිඞ් වසංගතය පැමිණීමට පෙර කාලයේදීය. ගිය වසරේ පාස්කු ඉරිදා ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාරය නිසා එම න්‍යාය පත්‍රයට දේශපාලන ශක්තියක් ලැබිණ. ජනාධිපතිවරණයෙන් ලැබූ ජයග්‍රහණය නිසා එයට යම්කිසි සුජාතභාවයක්ද ලැබිණ. එහෙත් මේවා සිදුවූයේ කොරෝනා වසංගත අර්බුදයට පෙරය.
කොරෝනා වසංගතය විසින් ඇතිකරනු ලැබ ඇති ආර්ථික සහ සමාජ අර්බුදය ඉදිරියේ, ලංකාවට සුදුසු සහ යෝග්‍ය දේශපාලන විකල්පය වන්නේ පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයෙන් බැහැර වීමවත්, සිවිල් -මිලිටරි හවුල් පාලන තන්ත්‍රයක් ගොඩනැගීමවත් නොවේ. ඒ මගින් සිදුවනු ඇත්තේ, ලංකාව අලුත් දේශපාලන අර්බුදයකට ගෙන යාමයි. මන්ද යත්, දැනට තියුණු වෙමින් ගොඩනැගෙන ආර්ථික අර්බුදය නිසා ඇතිවිය හැකි සමාජ අසහනය සහ සමාජ ප්‍රතිවිරෝධතා පිපිරී යාම නිසා ඇතිවන සමාජ දේශපාලන අස්ථාවරභාවය කළමනාකරණය කිරීම සඳහා රාජ්‍ය බලය විධායකය සහ යුද හමුදා වෙත කේන්ද්‍රගත කිරීමේ විකල්පයට ඇත්තේ මර්දනයේ සහ අවි බලය පෙන්වීමේ ප්‍රතිචාරයි. ‘රතුපස්වල’ මාදිලියේ ප්‍රතිචාරයි. එම අසාර්ථක වූ ‘රතුපස්වල චර්යා මාදිලියෙන්’ ආණ්ඩුවේ නායකත්වයේ මනෝ රාමුව වෙනස් වූ බවට කිසිදු සාක්‍ෂියක්, කොරෝනා අර්බුද සමයේදී ජනාධිපතිතුමාගෙන් ප්‍රකාශ නොවීම, පුරවැසියන් බොහෝ දෙනා නිරීක්‍ෂණය කර ඇති දෙයකි.
ගොඩනැගෙන ඉදිරි අර්බුදය කළමනාකරණය කිරීමට සමාජයට අඩුවෙන්ම වියදම් යන ප්‍රතිපත්ති විකල්ප සොයාගත හැක්කේ, තීරණ ගැනීමේ බලය, ප්‍රතිපත්ති නිර්ණය කිරීමේ බලය සහ රාජ්‍ය බලය එක පුද්ගලයකු අත කේන්ද්‍රගත කිරීමෙන් නොවේ. එම වගකීම් සහ බලය පුද්ගලයන්, ආයතන සහ පාර්ශ්වකරුවන් අතර බෙදාගැනීමෙනි. සියලු පාර්ශ්ව සමග සාකච්ඡා, සහමන්ත්‍රණ, අදහස් විමසීම් මෙන්ම විවෘතව සිදුවන මතගැටීම් සහ විවාද තුළිනි. පාර්ලිමේන්තුව දුර්වල කිරීමෙන් නොව එහි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ශක්තිය ආරක්‍ෂා කිරීමෙනි. සමාජයෙන් මතුවන විවේචන, විරෝධතා සහ අමනාපතා ඉවසිය හැකි දේශපාලන චර්යාවක් සහිත විවෘත ලෙසම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුක්‍රම මාදිලියක් අලුතෙන් ගොඩනගා ගැනීමෙනි. ආණ්ඩුකරණය කාර්යක්‍ෂම වන්නේ ඉහළ සිට ආඥා කිරීමේ දේශපාලනයෙන් නොව, පහළද සමග ඇති සංවාදය තුළින් ඇතිකර ගන්නා අතරමග-සමාදානවාදී දේශපාලනයක් ගරු කිරීමෙනි යන විශ්වාසය ඒ සඳහා අවශ්‍ය වේ.
තියුණු ආර්ථික හා සමාජ අර්බුද, බලහත්කාරය හා මර්දනය යොදා ප්‍රජාපීඩක ලෙස විසඳිය හැකි යැයිද, ඒ මගින් දේශපාලන ස්ථාවරභාවය සහතික කළ හැකි යැයිද, ආර්ථික සමෘද්ධිය සහ සමාජ සෞභාග්‍යය ඇතිකළ හැකි යැයිද යන ආණ්ඩුවේ මූලික ප්‍රවාදය විචාරයට ලක්කිරීම අත්‍යවශ්‍යය. පශ්චාත්-කොරෝනා නව ව්‍යසනයකට අප රට ඇද දැමීම වැළැක්වීමට නම් අවශ්‍ය වන්නේ පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අතහැර දැමීම නොව, එහි දුර්වලතාවලට පිළියම් යොදමින් එය ශක්තිමත් කිරීමයි. තුනෙන් -දෙකක බහුතර බලයෙන් කළ යුත්තේ, පාර්ලිමේන්තුව බෙලහීන කිරීම නොව, පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කාර්යභාරය ශක්තිමත් කරන ප්‍රතිසංස්කරණ ගෙනඒමයි.
