මහාචාර්ය ලියනගේ අමරකීර්ති සිය ‘සිතිවිලි සිතිජය’ නම් ග්රන්ථයෙහි කොලොම්බියානු ලේඛක ගේබ්රියෙල් ගාර්සියා මාර්කේස් ගැන කරන පහත සටහන කෙරේ අපි අවධානය යොමුකරමු.
‘ගාර්සියා මාර්කේස් සැලකෙන්නේ කියුබානු නායක ෆිදෙල් කැස්ත්රෝ සමග අඛණ්ඩ මිත්රත්වයක් පවත්වාගත් ලේඛකයකු ලෙසය. ඔහු සමාජවාදී ලෝකයක් පිළිබඳව මියෙන තුරුම විශ්වාස කෙළේය. එය දේශපාලනික වශයෙන් කොතරම් දැනුවත් විශ්වාසයක්ද යන්න මම නොදනිමි. එහෙත් ඔහු අමෙරිකානු අධිරාජ්යවාදය සහ ධනවාදය ලතින් අමෙරිකානු කලාපයට කළ විනාශය ගැන නිතරම ලිව්වේය. ‘හුදෙකලාවේ වසර සියයක්’ නවකතාවෙහි පවා එය දැකිය හැකිය. ඔහුගේ සමාජවාදය පිළිබඳ විශ්වාසය සමග ඔහුගේ සාහිත්ය කලාව සම්බන්ධ කරගන්නට ඔහු නිතර තැත්දැරුවේය. ඒ නිසා වරක් ඔහු මෙසේ කීවේය. ‘හුඟක් දෙනෙක් විශ්වාස කරනවා මම ෆැන්ටසිමය ලේඛකයෙක් කියලා. ඇත්තටම මම යථාර්ථවාදී කෙනෙක්.’ මම ලියන්නේ සැබෑ සමාජවාදී යථාර්ථවාදය කියලා මම විශ්වාස කරන දේ විස්තර කරන්නට තැත් කෙළේ ගාර්සියා මාකේස් සැබෑ සමාජවාදී යථාර්ථවාදය යැයි හඳුන්වන දෙයයි. එය වූ කලි ‘කෆ්කා, ෆෝල්ක්නර්, ජොයිස්, වර්ජිනියා වුල්ෆ් සේම ඩිකන්ස්, ටෝල්ස්ටෝයිද අඩංගු කරගත් සමාජවාදී යථාර්ථයකි.’ (225 පිටුව)
මෙය හුදෙක් ගාර්සියා මාර්කේස්ට පමණක් වලංගු වූ ප්රකාශයකැයි අපට නිගමනය කළ නොහැක. ලතින් අමෙරිකානු කලාපයට අයත් පාවුලෝ කොයියෝ, ඉසබෙල් අයියන්දේ වැනි සමස්ත ලේඛකයන් අරභයාම සාධාරණ වූ ප්රකාශයකි. ඇතැම් විට පශ්චාත් නූතනවාදී ලේඛන ව්යාපාරය ආශ්රිතව ගොඩනැගී ඇති සමහර මිථ්යා මත පුපුරුවා හැරීම සඳහා අවශ්ය වන හොඳ එළැඹුමක් මේ ප්රකාශනය තුළ ගැබ්ව ඇතැයි මට සිතේ.
එමෙන්ම මෙම උපුටා දැක්වීම දෙපැත්ත කැපෙන කඩුවක් බඳුය. එය පහත සඳහන් කණ්ඩායම් දෙක විසින්ම ව්යංග්යව ප්රතික්ෂේප කරනු ලබයි.
1. පශ්චාත් නූතනවාදය ආධානග්රාහීව වැළඳගනිමින් සාම්ප්රදායික යථාර්ථවාදී ලේඛකයන් ප්රතික්ෂේප කිරීම.
2. සාම්ප්රදායික යථාර්ථවාදය ආධානග්රාහීව වැළඳග නිමින් පශ්චාත් නූතනවදාය ප්රතික්ෂේප කිරීම.
රංජිත් ධර්මකීර්තිගේ ‘ස්ටැනිස්ලව්ස්කි හා ඔහුගේ රූපණ විධික්රමය’ නම් පොත මෑතකදී යළි පරිහරණය කරද්දී තෙවැනි නව සංස්කරණයට ඇතුළත් කර තිබුණු ලිපියක පශ්චාත් නූතනවාදී සාහිත්ය ව්යාපාරය පිළිබඳව තබන ලද සටහන් කිහිපය අපගේ අවධානයට ලක්කරමු.
‘අධිරාජ්යවාදීහු ධනවාදයේ පැවැත්ම සඳහා රටක සංස්කෘතිය සුණුවිසුණු කොට ලේඛකයන් හා නාට්යකරුවන් අනුදුටු යථාර්ථවාදී රීතිය බැහැර කළ යුතු බව අවබෝධ කොටගත්හ. මේ නිසා ඔවුහු යථාර්ථවාදයට පරිබාහිර වූ නව අභිනවවාදී චින්තනයන් ආසියානු, අප්රිකානු හා ලතින් අමෙරිකානු රටවල ප්රචලිත කිරීම සඳහා එන්ජීඕ සංවිධානවල ආධාර පැතූහ. ලතින් අමෙරිකාවේ පැවති පීඩනය තුළ සිරවුණු ලේඛකයන්ට යථාර්ථවාදය තුළින් නව සාහිත්ය නිර්මාණ ඉදිරිපත් කළහොත් ඔවුන්ට සිදුවනුයේ දංගෙඩිවට යාමටය.
එනිසා ගාර්සියා මාර්කේස් වැනි ලේඛකයෝ යථාර්ථවාදී නොවන විජ්ජාකාරී යථාර්ථවාදී රීතියකින් තම නිර්මාණ ඉදිරිපත් කිරීමට පෙළඹුණහ. අමෙරිකානු රාජ්ය තන්ත්රය මෙවැනි අභිනවවාදී සාහිත්යධාරා වහා වැළඳ ගන්නා දුප්පත් රටවල තරුණ උගතුන්ගේ හා ලේඛකයන්ගේ මනස් විකෘති කරමින් එම රටවල මෙම පශ්චාත් නූතන රැල්ල ප්රචාරය කිරීමට පියවර ගත්තේය. එම කෘතිවලට ඉහළම සම්මාන පිරිනැමීමෙන් හා මාක්ස්වාදය බැහැර කරන ධනේශ්වර ක්රමය ඔසවා වියදම් කරමින් දුප්පත් රටවල උගතුන් මුදලට ගැනීමෙන්ද, එන්ජීඕ ආයතන බිහි කරමින්ද තම ධනේශ්වර දේශපාලන දෘෂ්ටිවාදය තහවුරු කර ගැනීමට ඔවුහු මහන්සි ගත්හ. ලංකාවට වෙළෙඳපොළ ආර්ථිකයක් සමග ලැබෙන දායාදය පශ්චාත් නූතනවාදයයි.
මේ පිළිබඳ පශ්චාත් නූතනවාදය නමින් 1996දී ග්රන්ථයක් පළකරන ටෙරී ඊගල්ටන් මාක්ස්වාදී දේශපාලන ආස්ථානයක පිහිටා පශ්චාත් නුතනවාදී මායාවේ පැටලී සිටින ලේඛකයන්ට හා රසිකයන්ට එම රීතියේ ඇති ලඝුබව තර්කානුකූලව පෙන්වාදෙයි…
..එහෙත් එම දේශපාලන අපේක්ෂාවෙන් මුදුන්පත් කරගැනීමට පශ්චාත් නූතනවාදී විලාසිතාව ප්රචාරය කළ අමෙරිකාව, චීනය වැනි රටවලට පවා ඩෙරිඩා හා කොකාකෝලා අපනයනය කළ බව ඔහු පවසයි.’ (169, 170 පිටු)
රංජිත් ධර්මකීර්ති යනු වගකීමෙන් තොරව නිසරු වාගාලාපයන් දොඩවන්නෙක් නොවේ. ඔහු නාට්යකරුවෙකි, නවකතාකරුවෙකි. කෙටිකතාකරුවෙකි. ශාස්ත්රීය ලේඛකයෙකි. පසුගිය අනිද්දා කලාපයක ආචාර්ය සිරිල් ගුණපාල ධර්මකීර්තිගේ කලා භාවිතය පිළිබඳව ඉතා නිවැරදි විග්රහයක් කර තිබුණි. මෙවන් පසුබිමක සිටින ඔහු නියෝජනය කරනුයේ ඉහතින් සඳහන් කළ දෙවැනි කාණ්ඩයද?
රංජිත් ධර්මකීර්ති වැනි ලේඛකයකු මෙවැනි ආස්ථානයක පිහිටා පශ්චාත් නූතනවාදය පිළිබඳව සිය මතිමතාන්තර ප්රකාශ කිරීමට පෙළඹුණේ ඇයිද යන්න සොයාබැලිය යුතු කරුණකි.
මගේ මතය, පසුගිය දශක දෙක තුන තුළ පශ්චාත් නූතනවාදයේ ලාංකීය භාවිතයේ වූ සංකීර්ණතාවන් මේ සඳහා බලපා ඇති බවයි.
ඒ පශ්චාත් නූතනවාදී ගුරුකුලයේ ප්රමුඛයන් ලෙස පෙනී සිටි ඇතැම් කණ්ඩායම් විසින් මේ න්යාය ඉතා සාවද්ය ලෙස අර්ථකථනය කරමින් භාවිතයේ යෙදීමය.
ශ්රී ලංකාවේ විශ්වවිද්යාලවල ශාස්ත්රපීඨයේ ඇදුරන් සිංහල පමණක් උගත් 56 දරුවන්ගෙන් සැදුම්ලත් කණ්ඩායමක් විය. එය ඉතා මෑතක් දක්වාම විශද වුණු දෙයකි. මොවුන්ගේ ඉංග්රීසි දැනුම පිළිබඳ ඌනතාව නිසා නව ලෝක සාහිත්ය සංකල්පයන් සමග තම විෂය නිර්දේශ නවීකරණය කරනු වෙනුවට ගතානුගතික විෂය ක්ෂේත්රය තුළම ඔවුහු රැඳී සිටියහ. එනිසා පශ්චාත් නූතනවාදය පිළිබඳ මූලික හඳුනාගැනීම් ලාංකීය පාඨක පිරිස අතරට ආවේ විශ්වවිද්යාල හරහා නොව, යම් මට්ටමක් දක්වා ඉංග්රීසි උගත් තරුණ කණ්ඩායම් මගිනි. ඉංග්රීසි නොදත් විශ්වවිද්යාල ඇදුරෝ ඔවුන් විසින් ගෙන ආ ඇතැම් සාවද්ය මතවාදවලට විරුද්ධව අදහස් ප්රකාශ කළ නොහැකිව බියෙන් පලාගියහ. මේ තරුණයන් ජප කළ පශ්චාත් නූතනවාදී මන්තරය ඒ අයුරින්ම මේ විශ්විද්යාල ඇදුරෝද ජප කරමින් ඔවුන් වීරයන් කළහ.
(එහෙත් වර්තමානය වන විට මේ තත්ත්වයන් වෙනස් වෙමින් පවතියි. ලෝක සාහිත්යය නිර්මාණශීලීව ගවේෂණය කරන ද්විභාෂික උගතුන් ස්වල්ප දෙනකු හෝ ශාස්ත්රපීඨවල සිටීම සතුට දනවන කරුණකි.)
අවසානයේ සිදුවූයේ කුමක්ද? සමස්ත ලාංකීය සාහිත්ය ප්රවාහයම මේ නව සාහිත්ය චින්තනයේ ග්රහණයට හසු වීමය. එය යථාර්ථවාදී සාහිත්ය ව්යාපාරය මහා ගංවතුරකට හසුකොට දැමුවාක් මෙනි. ඛේදවාචකය මෙය නොවේ. සෑම මුද්රිත මාධ්යයකම පාහේ කලා පිටුවෙහි ආධිපත්යය මේ මෝස්තරවාදීන්ගේ ආධිපත්යයට හසුවීමය. ඔවුන’තර සාම්ප්රදායික නිර්මාණයේ නියැලෙමින් අතිවිශිෂ්ට කලා නිර්මාණ කරන්නවුන්ට අවකාශයක් නොවීය. ඔවුන්ගේ නිර්මාණ ගොමරිතිවලින් වැසීගිය මාණික්ය බවට පත්විය.
බොහෝ විට මේ මෝස්තරවාදී අනුකාරකයන්ට පශ්චාත් නූතනවාදී විශ්ව සාහිත්යධරයන්ගේ දේශපාලනමය හරය හඳුනාගත නොහැකි විය. ලියනගේ අමරකීර්ති මෙන්ම රංජිත් ධර්මකීර්තිද ලතින් අමෙරිකානු රටවල වූ පීඩාකාරී පාලකයන්ගේ අධිකාරත්වයෙන් මිදීම සඳහා මේ ලේඛකයන් සිය පෑන අවියක් කරගනිමින් පුළුල් දේශපාලන සන්ධාර භාරයක් සහිත නිර්මාණ ඉදිරිපත් කළ බව පිළිගෙන ඇත.
එහෙත් පශ්චාත් නූතනවාදය නිවැරදිව වටහා නොගත් නව පරපුර, එම සාහිත්ය ව්යාපාරය නියෝජනය කිරීම යනුවෙන් අදහස් කළේ, භාෂාව විකෘති කිරීම සහ සීමාවකින් තොරව කුණුහරුප ලිවීමය. ධර්මකීර්ති වැනි ලේඛකයන් මේ සාහිතය ව්යාපාරය පිළිකුල් සහගතව ප්රතික්ෂේප කිරීම සඳහා එක ප්රධාන හේතුවක් වන්නට ඇත්තේ මෙය විය යුතුය.
පශ්චාත් නූතනවාදී සාහිත්ය ව්යාපාරය යනු ලෝක සාහිත්ය ක්ෂේත්රයේ එක් අතු ගංගාවක් පමණි. විශ්ව සාහිත්යය එවැනි අතු ගංගාවලින් ප්රයෝජන ගත යුතුය. එහෙත් ඒ අන් සියලු සාහිත්ය ව්යාපාරයන් තලා පොඩි කරමින්, ගංවතුරකට හසු කරමින් නොවේ.
මේ පසුබිම තුළ වුවද මේ ප්රවණතාවේ සුබවාදී ලක්ෂණයන්ද අපේ සනිටුහනට හසුවිය යුතුය. ඒ ගාමිණී වියන්ගොඩ, චූලානන්ද සමරනායක වැන්නවුන් අතින් සිංහලයට ඉතා සාර්ථකව පරිවර්තනය වී ඇති පශ්චාත් නූතන සම්ප්රදායට අයත් විශ්ව සාහිත්ය කෘතීන් නිසා සිංහල පාඨකයාට ඉන් මහඟු ඵල නෙලාගත හැකි වීමයි.
තවද සාම්ප්රදායිකව යථාර්ථවාදී සාහිත්ය කලාවේ නියැළෙන නිර්මාණකරුවන්ටද යම් පණිවිඩයක් දිය යුතුව ඇත. ඒ තමන් විසින් අනුගත සාහිත්ය සම්ප්රදායේ නියැළෙමින් සිටින අතරතුර සාහිත්ය ක්ෂේත්රයට පිවිසෙන්නාවූ නව සාහිත්ය සම්ප්රදායන් සීමාන්තිකව නිෂේධනය නොකොට ඒවා ඉවසීමේ සම්ප්රදායක්ද ඔවුන් විසින් ප්රගුණ කළ යුතුව ඇති බවයි.
