‘මාස්ලෝවා, උසාවි යන්න සූදානම් වෙනවා’
අළුපැහැ ලෝගුවකින් පිරිපුන් ළයමඬලත්, යෞවන සිරුරත් වසාගෙන සෙසු සිරකරුවන් ද සමඟ සිරකුටියේ දොරින් එළියට පැමිණෙන්නේ තරුණ සිරකාරියකි. විසිහත් හැවිරිදි කැතරිනා මාස්ලෝවා (කතියුෂා) වන ඇය, චෝදනා ලබා සිටින්නේ රජයේ අනුමැතිය ලැබූ ගණිකා නිවාසයක සේවයේ යෙදී සිටියදී තමා වෙත ආ එක් ගනුදෙනුකරුවකුට වස දීම හා ඔහු මරණයට පත්කිරීම සම්බන්ධයෙනි.
සිරුකරුවෝ අධිකරණ ශාලාවට පිවිසෙති. නඩුවිභාගය ඇරඹෙයි. සාක්ෂි කැඳවෙයි. නඩුභාණ්ඩ පරික්ෂාවට ලක් කෙරෙයි. විත්තිකරුවෝ විත්ති කූඩුවට නගිති. මාස්ලෝවා හෙවත් කතියුෂාගෙන් ප්‍රශ්න කිරීම ඇරඹෙයි.
‘කොහොම ද ඔබ ඔහුට කුඩු වර්ගය දුන්නේ? ඇයි ඔබ ඒක ඔහුට බොන්න දුන්නේ?’
බොහෝ දුරට නිහඬව දෑස් අයා බලාසිටින සිරකාරිය, එක්වරම පිළිතුරක් නොදී ගැඹුරු සුසුමක් හෙළයි. ඇගේ හඬ අවදිවන්නේ ඉන් පසුව ය.
‘ඔහු මට යන්න ඉඩ දුන්නේ නැහැ. මට ලොකු විඩාවක් දැනුණා. මම බරාඳයට ගිහිල්ලා සිමොන්ට කිව්වා ඔහු මට යන්න ඉඩ දෙනවා නම් හොඳයි. මට හරිම මහන්සියි කියලා. (සිමොන් යනු මේ නඩුවේ අනික් විත්තිකරුවාය) අපටත් ඔය මිනිහා තිත්ත වෙලයි ඉන්නේ. අපි මේ හිත-හිතා ඉන්නේ මිනිහට නින්ද යන්න බේත් වඩියක් දෙන්නයි. ඒකෙන් මිනිහා නින්දට වැටේවි. එතකොට නුඹට ගැලවිලා යන්න පුළුවන් කියලා සිමොන් කිව්වා.’
අනතුරුව තමා ඔහුගේ බ්‍රැන්ඩි වීදුරුවට සීමොන් දුන් කුඩු ටිකක් දැමුව ද ඔහු නිදි ගැන්වීම මිස මරණීය චේතනාවක් තමා වෙත නොවූ බව මාස්ලෝවා කියා සිටියි. හරස් ප්‍රශ්න අසන රජයේ නීතිපතිවරයා ‘මට ඊට වඩා අහන්න දෙයක් නෑ’ යි කියන අතර ‘හැමදෙයක්ම මම කිවුවා ස්වාමිනි’ කියමින් මාස්ලෝවා ද නිහඬ වෙයි.
ජූරිසභිකයෝ හුදෙකලා කුටියකට පිවිසෙති. ටික වේලාවකට පසු උසාවි ප්‍රවේශකයා යළිත් වරක් ජූරි සභිකයින් කැඳවයි. සැහැල්ලු ගමනකින් ආපසු එන ජූරිසභිකයන් අතරේ සිටින එක් පුද්ගලයකු පමණක් අධිකරණ ශාලාවට පිවිසෙන්නේ තීන්දුවක් දීමට සූදානම් වන ආකාරයකින් නොව, නඩු විභාගයකට මුහුණදීමට සැරසෙන්නාක් වැනි බියමුසු චකිතයකිනි. ඔහු තුළ රාව-ප්‍රතිරාව නංවමින් පවතින්නේ කල්පිත විජිතයක් තුළ විමසෙන නඩුවිභාගයකි. එහිදී උස්හඬින් මතුව නැගෙන්නේ ඔහුගේ හෘදයසාක්ෂියේ හඬයි.
සිරකාරියකගේ ඇඳුමින් සැරසී සිටිය ද, ශරීරය ස්ථුල වී තිබුණ ද, ඇසිපිය ඉදිමී තිබුණ ද එහි සිටියේ ඒ පාස්කු උදෑසන ජීවයෙන් හා ප්‍රීතියෙන් පිරි ආදරබරව හිනැහෙන දෑසින් යුතුව අහිංසක ලීලාවෙන් තමා දෙස බැලූ තමා විසින් කෙළෙසනු ලැබූ කතියුෂා (මාස්ලෝවා) බවට කිසිදු සැකයක් නොවී ය. (නවජීවනය, 100 පිටුව)
ඒ පාස්කු උදයේ සිටු මැදුරක් තුළදී තමාගේ අතින් මේ මල්කැකුළ තලාදැමුණ අයුරු සිහිකරමින් පශ්චාත්තාපීව සිටින මේ අවිවාහක වංශවතා දිමිත්‍රි නෙක්ලියුදෝෆ් ය.
‘මොනතරං පුදුමාකාර අහඹු සිද්ධියක් ද?’ යි ඔහු සිතයි. ‘මේ නඩුවේම ජූරි සභිකයෙක් වෙන්න මට සිද්ධවෙලා.’
‘සර්වසාධාරණ’ යන විශේෂණ පදයකින් සැරසූ අධිකරණ නීතිය ක්‍රියාත්මක වීමේදී මනුෂ්‍යත්වයේ නීතිය කෙළෙසී යන පරිමාණය පෙන්වා දෙමින්, සර්ව සාධාරණ නීතිය නම් වූ ඒ බොඳවුණ සිත්තමෙහි වර්ණ පැහැදිලි කර දෙන Resurrection නවකතාව ද සමග හුයක් මෙන් ඇදී යන්නේ එක් යථාර්ථවාදී අවධාරණයකි. ඒ, අපරාධකරුවන් විනිශ්චයට ලක්කිරීමේදී අධිකරණ නීතිය බොහෝවිට බලාත්මක වන්නේ ‘බලය’ කේන්ද්‍රීයව ය යන්නයි.
නිර්මාණකරුවා ඉක්මවා ගිය ලියෝ තොල්ස්තෝයි නම් වූ මුනිවර චින්තකයාගේ අවසන් නිර්මාණය වන Resurrection නවකතාව ඔහුගේ සමස්ත ලේඛනයේ මෙන් ම ජීවිතයේ ද ‘ගිරිමුදුන’ සලකුණු කරන බව අපගේ පෞද්ගලික විශ්වාසයයි. අප එසේ කියන්නේ තොල්ස්තෝයිගේ විශිෂ්ටතම නිර්මාණය ලෙස බහුතරයකගේ පිළිගැනීමට ලක්ව තිබෙන ‘යුද්ධය හා සාමය’ අතික්‍රමණය කරනසුලූ ජීවගුණයක්, සැබෑවේ දෝංකාරයක් මේ නවකතාව තුළින් රාව නංවන අයුරු මෙය කියවන පාඨකයාට හැඟී යන නිසයි. පෙර නොවූවිරූ ජීවිතාවබෝධයක්, සමාජාවබෝධයක් පාඨකයාට තිළිණ කරන එය, සම්මත පිළිගැනීම්, නීතිපද්ධති, බලව්‍යුහ ගණනාවක් සුනුවිසුණු කර දමයි. එදා-මෙදා තුර පාලන තන්ත්‍ර, ආගමික සංවිධාන හා නාමික ධර්මාධිකරණ සඟවාගෙන සිටින අධර්මය, අවනීතිය හා අවභාවිතයන් පිළිබඳ නන්විධ වූ සංඥා සපයයි. එමෙන්ම ‘නුවණක්කාරයා’ හා මෝඩයා’ වශයෙන් පොදු සමාජයේ පොදු පිළිගැනීමට ලක්ව ඇති චරිත දෙකේ තැන්මාරු කරගැනීමට පාඨකයා පොළඹවයි. නවකතාව මතුකරන ප්‍රශ්නය වන්නේ ‘පොදු මිනිසුන්ගේ පොදු වර්ගීකරණයට අනුව ‘මෝඩයා’ ලෙස පිළිගෙන සිටින්නේ උතුම් මනුෂ්‍ය ධර්ම සුරකින, හෘදයසාක්ෂියට පිටු නොපාන සැබෑ මිනිසාම නොවන්නේ ද?’ යන්නයි.
තොල්ස්තෝයිගේ බොහෝ නිර්මාණවලට පාදක වන අදහස ‘මිනිසා තුළ සැඟව පවත්නා තිරිසන් ගතිසොබා යටපත් කොට ආධ්‍යාත්මික ශක්තිය ජයග්‍රහණය කරන මොහොතේදී ඔහුගේ සැබෑ දිවිය ඇරඹෙන්නේ ය’ යන්න මේ නවකතාව පුරා ද අහසක් මෙන් පැතිර පවතී. මෙහි නියම අරුත මතුකරගැනීමට ඇතැමුන් අසමත් වන්නේ ‘ආධ්‍යාත්මික’ යන්න ආගමික ලේබලයක් (හෙවත් එය තමාගේ ආගමට සීමාවූවක්) ලෙස ඒ වැඩිදෙනෙකු වටහාගෙන ඇති හෙයිනි. Resurrection ගම්‍ය කරන්නේ එහි සැබෑ අරුතයි.
‘නවජීවනය’ නමින් මෙය සිංහලට පරිවර්තනය කර ඇත්තේ ප්‍රවීණ පරිවර්තකයකු වන ආනන්ද අමරසිරි ය. ඇතැමුන්ට අනුව පොත් ගෙඩියකැයි කිව හැකි මේ දීර්ඝ නවකතාවෙන් ඉවත් කළ හැකි, අතහැර දැමිය හැකි වදනක් හෝ වැකියක් ඇත්තේ දැයි අපට සිතාගත හැකි නැත. ඉතා දුෂ්කර ලෙස, ඉතා කුඩා අකුරකින් පිටු 535 කට හකුළුවා ඇති මේ අනර්ඝ නවකතාව 2004 වසරේ එළිදැක ඇත්තේ සූරිය ප්‍රකාශනයක් ලෙසිනි. මේ වන විට මෙහි පිටපතක් මිලදී ගත හැකි වෙළෙඳපළක් (අප දන්නා තරමින්) නොවීම පරාභවයට පත්වෙමින් ඇති වර්තමාන යුගයේ එක් පිළිබිඹුවක් දැයි සිතෙයි. මෙය සිංහල පාඨකයාට සම්මුඛ කර දුන් ආනන්ද අමරසිරි වැනි පරිවර්තකයකුට කවර තරමේ අගැයීමක් සිදුවිය යුතුව ඇද්ද යන ප්‍රශ්නය ද ඊටම ඈඳෙන්නකි.
දහනව වන සියවස අගභාගයේ රුසියාවේ ප්‍රාදේශීය බන්ධනාගාරයක් අවට පරිසරය විස්තර කෙරෙමින් පොත ආරම්භවන්නේ එක ම දීර්ඝ වැකියක් එක ඡේදයකට හකුළුවමිනි.
සියදහස් ගණන් මනුෂ්‍යයන් මහපොළොව මත එකට පොදි ගැසී, රැස්වී සිටියා වූ මේ කුඩා බිම්කඩ මත, කිසිවක් වැවෙනු පිණිස ඉඩක් නොලැබෙන පරිද්දෙන් ගල්තහඩු අතුරමින් ද, පලා පැහැගත් හැම කුඩා පත්‍රයක්ම ඉවත් කර දමමින් ද, ගල්අඟුරු හා ගෑස් මෙන් අවට පරිසරය පුරවා දමමින් ද, ගහකොළ කපා හෙළමින් හා සකලවිධ පක්ෂීන් හා සිවුපාවුන් පලවා හරිමින් ද එම බිම්කඩ විරූප කිරීමට ඒ මනුෂ්‍යයන් තමන්ගේ මුළු වැර යොදා පරිශ්‍රම දැරුව ද නගරයේ වසන්ත ඍතුව පවා තවමත් වසන්ත ඍතුවම විය. (13 පිටුව)
නවකතාවේ සමස්තය මෙන් ම සොබාදහම මර්දනය කරන්නට නිරර්ථක වෑයමක යෙදුණ මිනිස් වර්ගයාගේ නුතන ඛේදවාචකය ද පෙන්වා දෙන මේ ඡේදයෙන් විස්තර වන ඒ දුගඳ හමන, අපිරිසිදු බන්ධනාගාරය භාරව සිටින නිලධාරීහු, ජේලර්වරු ආදිහු වසන්තයේ අලංකාරය නොදකිති. ඔවුහු ඒ සොම්නස අත්නොවිඳිති. ඒ වෙනුවට ඔවුන්ගේ අවධානය යොමුව පවතින්නේ කලින් දිනයේ ලැබී ඇති අංකයක් යොදා මුද්‍රා තබනු ලැබූ (පිටසටහනක් සහිත) ලියවිල්ලක් කෙරෙහි ය.
එකල හමුදාවට බැඳී සිටි නෙක්ලියුදෝෆ්ට උසාවියේදී මාස්ලෝවා මුණගැසෙන්නේ වසර 10කින් පසුව ය. ඔහුගේ වංශවත් නැන්දනියන් දෙදෙනකුගේ මැදුරේ එකල මාස්ලෝවා රැඳීසිටියේ අර්ධ මෙහෙකාරියක් ලෙසින් හා අර්ධ වශයෙන් ඔවුන් විසින් හදාවඩා ගනු ලැබූ දැරියක ද ලෙසිනි.
ජීවයෙන් පිරි මල් කැකුලක ස්වාභාවික සොඳුරු නිර්මලත්වය කාලය හා බන්ධනාගාරය විසින් කොතරම් දරුණු ලෙස, අමානුෂික ලෙස උදුරාගනු ලැබ ඇත්තේ දැයි නෙක්ලියුදෝෆ් හඳුනාගන්නේ ඇය හමුවූ පසුව ය. මාස්ලෝවා කෙරෙහි හටගන්නා මර්දනය කළ නොහැකි වරදකාරී හැඟීම, නෙක්ලියුදෝෆ්ගේ ජීවිත ගමනට බාධකයක් ඉදිකරන්නේ අධිකරණ ශාලාව තුළදී ය. එතැන් පටන් ඇය වෙනුවෙන් අභියාචන ඉදිරිපත් කරමින්, බලධාරීන් මුණගැසෙමින් වෙහෙසෙමින් කල්මරන ඔහු, ඇය හමුවීම සඳහා අපිරිසිදු සිර මැදිරියක් වෙත ගොස් තමාගේ හද විදාරණය කර සිටින්නේ කිසියම් වූ අස්වැසිල්ලක් අපේක්ෂාවෙනි.
‘මගේ අතින් වෙච්ච වැරැද්දට වන්දි ගෙවන්න වුවමනායි කියල මං ඔබට කිව්වා. … වචනවලින් නෙවෙයි. ක්‍රියාවෙන් වන්දි ගෙවන්නයි ඕනෙ. මම ඔබ විවාහ කරගන්න තිරණය කළා.’
මාස්ලෝවා ඔහුට පිළිතුරු සපයන්නේ රැවුමකිනි. මද්‍යසාර සුවඳක් විහිදවමින් සිටින සිරකාරිය ඔහුට ප්‍රශ්නයකින් දමා ගසයි.‘එහෙම දෙයක් කරන එක අවශ්‍යම ද?
‘දෙවියන් ඉදිරියේ මම එහෙම කළ යුතුයි කියල මට හැඟුණා.’
‘අහවල් දේකට ද දෙවියෝ මේකට අතදාන්නේ? මහත්තයා විකාර කතා කියනවා. මහත්තයා දෙවියො ගැන හිතන්න තිබුණෙ….’
‘ඔබ අත් නොහරින්න මම තීරණය කරලා ඉවරයි’ ඇයට බාධා කරමින් ඔහු කියයි.‘මහත්තයා වංශාධිපතියෙක්. මහත්තයට මෙහේ ඇති වැඩක් නෑ. මහත්තය මේ ලෝකෙදී මගෙන් ලබන්න පුළුවන් සතුට ලැබුවා. දැන් මහත්තයට ඕන මගේ පිහිටෙන් ඊළඟ ලෝකයෙදී ගැලවීම ලබාගන්න.’ (203-204 පිටු)
නෙක්ලියුදෝෆ් චංචල වුණ ද පසුබා යන්නේ නැත. ඔහුගේ අපේක්ෂාවන් අනුක්‍රමයෙන් විවිධ වර්ණ ගැන්වෙයි. ඔහු තවදුරටත් වෙහෙස වන්නේ ඇය විවාහ කරගැනීම සඳහාම නොවේ. විවිධ සිරකරුවන්ගේ ඉල්ලීම්, ඔවුන්ගේ ජීවන තොරතුරු මෙන් ම ඒ හදවිදාරණයන් ද ඔහුගේ සිතුවිලි සසල කරමින් පවතී. නෙක්ලියුදෝෆ්ගේ අභියාචන ප්‍රතික්ෂේප වී මාස්ලෝවා සයිබීරියාවට පිටත් කිරීමට සැරසෙද්දී නෙක්ලියුදෝෆ් ද හුදෙකලාව ඒ ගමනට එක්වෙයි. සාපරාධී ක්‍රියා වෙනුවෙන් දණ්ඩනයට යටත් කෙරුණු සිරකරුවෝ, සිරකාරියෝ සැතපුම් තුන් දහසක් ඉක්මවා පාගමනින් ද, දුම්රියෙන් ද ගමන් කරති. දේශපාලන සිරකරුවන් සමඟ ගමන් කිරීම සඳහා මාස්ලෝවාට අවකාශ සලසා දීමට නෙක්ලියුදෝෆ් දරන උත්සාහයට අනුව ඇයට ඒ සොච්චම් වරප්‍රසාදය හිමිවන්නේ පර්ම් නගරයේදී ය. මේ බොහෝ සිරකරුවෝ, විශේෂයෙන් දේශපාලන සිරකරුවෝ නෙක්ලියුදෝෆ්ට තමන්ගේ සැබෑ තත්ත්වයන් අවධාරණය කර සිටිති. සයිමන්සන් නම් වූ දේශපාලන සිරකරුවා ඇතුළු තව බොහෝ සිරකරුවන්ගේ අවධාරණ නෙක්ලියුදෝෆ්ගේ ලෝකය උඩුයටිකුරු කිරීමට සමත් වෙයි. ඒවා ඔහුගේ චින්තනයට කරන බලපෑම ඉමහත් ය. නව දහමක්, නව ආගමක් ඔහුට කියාදෙන ඒවා ඔහුගේ සිතුම් පැතුම්, විශ්වාස මෙන් ම දැනුම් සම්භාරය ද බරපතළ වෙනසකට ලක් කරයි. සිරකරුවන් ද සමඟ දෙමසක් පමණ ගමනෙහි යෙදෙන අතර තුර මාස්ලෝවාගේ බාහිර ස්වරූපයෙහි ඇතිවන වෙනස, ඇගේ දුක්ඛිත පෙනුම මින් පෙර කිසිදිනෙක නොවූ විරූ සානුම්පික හැඟීමකින් ඔහුගේ සිත මෘදු කරයි. කාව්‍යමය ප්‍රේමයකට ඉඳුරා වෙනස් වූ එය යුතුකමක් ඉටුකිරීම පිළිබඳ හැඟීමකින් ද වෙනස් වූවකි.
පිටතට ගලා යනු නොහැකිව නෙක්ලියුදෝෆ්ගේ ආත්මය තුළ පැවැති දයා-කරුණා මහෝඝය වළකාලන වාන්දොරටු, මේ හැඟීම විසින් විවර කෙරුණෙන් ඔහුට හමුවූ සියලු දෙනා වෙත ඒ දයා-කරුණාව එකසේ ගලා ගියේ ය. (449 පිටුව)
නෙක්ලියුදොෆ්, සිරකරුවන් පිළිබඳ සිය අත්දැකීම් ව්‍යවච්ඡේදනය කරයි. නීතිය, අවනීතිය බවට පත්ව ඇති අනේකවිධ අවස්ථා ඔහුට පෙනෙයි. නීතිය බලාත්මක කරන සියලූ කණ්ඩායම් ඔහු හඳුනාගන්නේ දැල් අදින්නන් ලෙසිනි. ඔවුන් සිරකරුවන්ට සලකන්නේ දැලට හසු වූ මාළුන් සේ ය. ධීවරයෝ දැලට හසුවන සියලු දෑ තේරීමකින් තොරව ගොඩට ඇදගැනීමෙන් පසුව ලොකු මාළුන් වෙන් කරති. කුඩා මාළුන්ට සිදුවන්නේ කිසිවකුගේ අවධානයට යොමු නොවී ම, වෙරළ මත්තෙහිම විනාශ වී නොපෙනී යාමට ය.
බන්ධනාගාර පූජකවරයා, නීතිඥයා හා ජේලර්වරයා වෙතින් ප්‍රශ්න කර ලබාගත් තොරතුරුවලට අනුව නෙක්ලියුදෝෆ් විසින් සිරකරුවන් වර්ගීකරණය කරනු ලබන්නේ කොටස් 5කට ය.
1. අධිකරණයේ අත්වැරදීම් හේතුවෙන් දඬුවමට යටත් කෙරූවන්.
2. කාමරාගය, බීමත්කම හෝ ඊර්ෂ්‍යාව වැනි මනෝභාවයන් මුල්වීමෙන් යම් යම් අපරාධ සිදුකර දණ්ඩනයට ලක්වූවන් (අපරාධකරුවන් විනිශ්චයට ලක් කරන, ඔවුනට දඬුවම් පමුණුවන පුද්ගලයන් ද එවැනිම වූ අපරාධ විවිධ අවස්ථාවලදී සිදු කර ඇති බව ඔහු නිසැකවම දැන සිටී)
3. තමන් අදහස් කරන, විශ්වාස කරන ආකාරයට අනුව මුළුමනින්ම ස්වාභාවික යැයි ද නිවැරදි යැයි ද සිතා සිදුකරන ලද යම් ක්‍රියාවක්, නීති සම්පාදකයන් විසින් ‘අපරාධ’ ලෙස වර්ගීකරණය කරනු ලැබ තිබීම හේතුවෙන් දඬුවම් විඳින්නන්. (අවසරපතක් නොමැතිව, එවැනි අවසරපතක් අවශ්‍ය බව නොදැන මද්‍යසාරය විකිණීම හෝ විශාල වතුයායකට ඇතුළු වී තණකොළ, දර වැනි දේ එකතු කිරීම ආදි)
4. සමාජයෙහි පවත්නා පොදු තත්ත්වයනට වඩා ඉහළ මට්ටමක සභ්‍යත්වයක් අපේක්ෂා කළ නිසාම චුදිතභාවයට පත්වූවන් (නිකායවාදීන්, දේශපාලන සිරුකරුවන් ආදි)
5. සමාජ සබඳතා පැවැත්වීමේදී තමන් අතින් සිදු වූ අපරාධ (පව්කම්)වලට වැඩියෙන්, සමාජය විසින් තමනට එරෙහිව සිදුකරන ලද අපරාධ (පව්කම්) හේතුවෙන් බන්ධනාගාරගත කෙරූවන් (ජීවිත කාලයක් හාම්පුතකුට කඹුරා ලැබූ සොච්චම් වැටුපට අමතරව දහස් ගණනක්, ලක්ෂ ගණනක් හාම්පුතාගෙන් අය විය යුතුව තිබියදී, ඔහුගේ රුපියල් 10ක් පමණ වටිනා භාණ්ඩයක් සොරාගැනීම හේතුවෙන් දඬුවමට ලක්වූ පුද්ගලයන් වැනි)
මුළු සිරකඳවුරම පිරි පවතින්නේ මේ ආකාරයේ අත්දැකීම් සහිත සිරකරුවන්ගෙන් බව අතැඹුලක් කරගන්නා නෙක්ලියුදෝෆ් විප්ලවවාදීන් කෙරෙහි තමන් තුළ වූ නොකමැත්ත ගැන ද යළි යළිත් සිහි කරයි. රුසියාවේ විප්ලවීය ව්‍යාපාරය ආරම්භ වූ මුල්වකවානුව හෙවත් දෙවන ඇලෙක්සැන්ඩර් රජතුමා මරා දමනු ලැබූ තැන් පටන්ම විප්ලවවාදීන්ගේ ක්‍රෑරත්වය තමාට රුචිකර නොවුණ ද රාජ්‍ය බලධරයන් යටතේ ඔවුන් විඳි වධහිංසා හඳුනාගැනීමෙන් පසු ඔහුට ඒත්තු යන්නේ ඔවුන්ට එවැනි විප්ලවකරුවන් බවට පත් නොවී සිටිය හැකි නොවූ බව ය. ඔහුට විසඳාගැනීමට අසීරු වන්නේ මේ පීඩිතයන් මෙසේ තවත් පීඩාවට ලක්කරමින් තිබියදී ඔවුන් හා සාකල්‍යයෙන්ම සම වූ කෙළෙස්භරිත තවත් පිරිසක් නිදැල්ලේ හැසිරෙමින් සිටින්නේ කෙසේ ද යන ප්‍රශ්නයයි.
ඇතැම් මිනිසුන් අන් අයට දඬුවම් පමුණුවන්නේ තමන් සතු කවර නම් (පාරිශුද්ධ) අයිතියක් කරණකොට ගෙන ද?’
වරක් පීටර්ස්බර්ග් නුවරදී සිය ඥාතිවරියක මෙන් ම ඉතා යහපත් බුද්ධිමත් සිටුවරියක වන කැතරිනා ඉවනොවුනා හමුවන නෙක්ලියුදෝෆ් එහිදී ඇය සමඟ කරන සංවාදය මීට ඌනපූරණයක් වශයෙන් අවසාන වශයෙන් ගෙන හැර දැක්වීම වැදගත් ය. මෙහිදී මාස්ලෝවාගේ සම්බන්ධය ගැන සිටුවරිය ප්‍රශ්න කළ අවස්ථාවේ නෙක්ලියුදෝෆ් පිළිතුරු සපයන්නේ මෙසේ ය.
‘නැහැ පුංචි අම්මේ, මට දැන් වුවමනා කරන්නේ ඇයට පිහිට වෙන්න විතරයි.’
‘ඒත් නුඹ ඇය කසාද බැඳගන්න ඉන්නවා කියන ආරංචිය මට දැනගන්න ලැබුණා.’
‘ඒක ඇත්ත. ඒක තමයි මගේ අදහස. … ඒත් ඒකට ඇගේ කැමැත්තක් නෑ.’
‘හරි. ඒ කෙල්ලට නුඹට වඩා මොළේ තියනවා. අනේ දරුවෝ නුඹ නං මෝඩයෙක්. … ඇත්තටම ඇය කසාද බඳින්න නුඹ කැමැත්තෙන් හිටිය ද? … ඒ වගේ ජීවිතයක් ගතකළාට පස්සේ…’
‘ඒ හැමදේකටම හේතුවුණේ මා නිසා වඩාත් ලොකු ඕනකමකින් මං ඒක කරනවා.
‘නුඹ නං මහම මෝඩයෙක්’ යි සිටුවරිය කියන්නේ සිනාව සඟවාගනිමිනි.
‘ඇත්තටම මෝඩයෙක්. … ඒත් මං උඹට ආදරය කරන්නේ අන්තිම මෝඩයෙක් වන නිසාම තමයි.’
මේ වර්ගයේ මෝඩයන් අපට මුණගස්වන්නේ මේ නවකතාව පමණක් නොවේ. පැරණි මෙන් ම නූතන නවකතා කිහිපයක් ද අපට එවැනි අවංක මෝඩයන් සම්මුඛ කරදී තිබේ. සියවසකට පමණ පෙර බිහිවූ වික්ටර් හියුගෝ ලියූ ‘ලෙමිස්රාබ්ලෙ’ ද එවැන්නකි. (එහි ප්‍රධාන චරිතය නිරූපණය කරන්නේ ද ජරපත් මහල්ලකු වෙනුවෙන් සිය නිලතල, සමාජ සැලකිලි සියල්ල පරිත්‍යාග කළ නගරාධිපතියෙකි) දැන් මේ සියල්ල අනුසාරයෙන් පාඨකයා තුළ ද ප්‍රශ්නයක් මතු විය හැකි ය.
මෝඩයන් ලෙස පොදු සමාජයේ පිළිගැනීමට ලක්ව සිටින්නේ මනුෂ්‍යත්වය ඉහළට එසවූ උදාර පුද්ගලයන් ද?
