උසස් අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශය යටතේ ක්‍රියාත්මක විශ්වවිද්‍යාල වර්ග දෙකකි. එයින් කොටසක් පාලනය වන්නේ විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාව හරහා වන අතර උසස් අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරයාගේ පාලනයට යටත් විශ්වවිද්‍යාල දෙකක් ද පවතී. මෙම විශ්වවිද්‍යාලවල බොහොමයක උපකුලපතිවරුන්ගේ වසර තුනක සේවා කාලය මේ වනවිට අවසාන වෙමින් පවතින අතර නව උපකුලපතිවරුන් පත්කර ගැනීමේ කාලය දැන් එළැඹෙමින් තිබේ.
විශ්වවිද්‍යාලවල අධ්‍යයන හා පරිපාලන ප්‍රධානියා වන උපකුලපතිවරුන් පත්කිරීමේ විධිමත් ක්‍රමවේදයක් පවතින අතර 1978 අංක 16 දරන විශ්වවිද්‍යාල පනත අනුව එහි අවසාන තීරක බලධරයා වන්නේ ජනාධිපතිවරයාය.
ජනාධිපතිවරයාට මෙම තේරීම සිදු කිරීමේ අභිමතය පැවැතියද, විවිධ පාර්ශ්වයන් මගින් ඇතිකරන බලපෑම හමුවේ ඔහුගේ අභිමතය ක්‍රියාත්මක කිරීමට බාධා පැමිණෙන අවස්ථා පසුගිය ජනාධිපතිවරුන්ගේ කාලසීමාවලදී දැකගත හැකිවිය. මෙම තත්ත්වය සලකා බලා වත්මන් ජනාධිපතිවරයා විසින් විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාවට යෝජනා කර ඇත්තේ පවත්නා ක්‍රමවේදය වෙනස් කර සුදුසු ක්‍රමවේදයක් සැකසීමට කටයුතු කරන ලෙසය. ජනාධිපතිවරයාගේ මෙම නිර්දේශය වඩාත් යෝග්‍ය එකක් වන්නේ පැරණි ක්‍රමය තුළ විවිධ අක්‍රමිකතා සිදුවීමත්, අවසාන බලධරයා වශයෙන් ජනධිපතිවරයාට නිවැරදි තීරණයක් ගැනීමට නොහැකි වන ලෙස විවිධ බලපෑම් ඇතිවීම වළක්වා ගැනීමට හැකිවන නිසාත්ය.
ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ ඇතිවූ උපකුලපති පුරප්පාඩුවට වැඩ බලන පදනමින් පත්කර ඇත්තේ මහාචාර්ය සුදන්න ලියනගේ මහතාය. ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණ වෙනුවෙන් විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්වරුන් සංවිධානය කරන ලද්දේ මහාචාර්ය සුදන්ත ලියනගේ මහතාය.
සාමාන්‍යයෙන් මෙතෙක් පැවැති ක්‍රමය, පාලක සභාව හමුවේ ඡන්දය විමසීමකට මුහුණ දෙන අදාළ උපකුලපති ධුර අපේක්ෂකයන්ගෙන් වැඩිම ඡන්දය ලබාගන්නා තුන් දෙනා ඡන්දය ලැබූ පිළිවෙළ අනුව නාමයන් විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාව හා උසස් අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශයේ ලේකම් මගින් ජනාධිපතිවරයාට යොමු කිරීමය. පසුව ජනාධිපතිවරයා විසින් ඒ අතරන් අයෙක් සිය අභිමතය අනුව උපකුලපතිවරයා ලෙස පත්කරනු ලබයි.
ජනාධිපතිවරයාගේ දැනුම්දීමට අනුව විශ්වවිද්‍යාල උපකුලපති තනතුරු සඳහා අලුතින් උපකුලපතිවරුන් තෝරාපත් කර ගැනීමේ ක්‍රමයේ වෙනසක් සිදු කිරීමට විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාව කටයුතු කර ඇත. වි.වි.ප්‍ර.කො. සභාවේ 02/2020 චක්‍රලේඛය අනුව නව ක්‍රමවේදයක් සකස් කර ඇත. ඒ අනුව මින් ඉදිරියට පුරප්පාඩු ඇතිවන උපකුලපති තනතුරු සඳහා ඉල්ලුම් කරන අපේක්ෂකයන්ගෙන් අදාළ විශ්වවිද්‍යාලය සඳහා උපකුලපතිවරුන් තෝරා ගන්නේ ඡන්දය විමසීමකින් නොව සම්මුඛ පරීක්ෂණ ක්‍රමවේදයක් අනුවය.
දැනට විශ්වවිද්‍යාල කිහිපයකම උපකුලපතිවරුන්ගේ නිල කාලය අවසාන වීමත් සමඟ ඇබැර්තු වී ඇති තනතුරු සඳහා නව ක්‍රමවේදය යටතේ පත් කිරීම් සිදුකරන තුරු තාවකාලිකව වැඩ බලන උපකුලපතිවරුන් පත්කර ඇත. විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාව උක්ත චක්‍රලේඛය ප්‍රකාරව සකසන ලද ක්‍රමවේදය ඉදිරියට ක්‍රියාත්මක කිරීමට සියලුම විශ්වවිද්‍යාලවලට යොමුකර ඇත.
නව ක්‍රමවේදය ක්‍රියාත්මක වීමට අවම වශයෙන් මාස හයකවත් කාලයක් යා හැකි අතර රටේ පවත්නා වෛරස වසංගත තත්ත්වය ද කාලය දීර්ඝ කිරීමට හේතු වී ඇත. ඒ අනුව විශ්වවිද්‍යාලවල ඇතිවන උපකුලපති පුරප්පාඩු සම්පූර්ණ කරන තුරු වැඩ බලන උපකුලපතිවරුන් පත්කිරීමට විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාව තීරණය කර ඇත.
වැඩ බලන උපකුලපතිවරුන් පත්කිරීමේදී විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාව අනුගමනය කරන්නේ සැඟවුණු දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රයකි. එනම් එහි ඇතැම් ප්‍රධානීහු තමන් වත්මන් ආණ්ඩුවට ඇති පක්ෂග්‍රාහීත්වය මේ හරහා ප්‍රදර්ශනය කිරීමට අවස්ථාවක් සාදා ගනිමින් සිටිති. ඒ තමන්ගේ පත්වීම් ඉදිරි මැතිවරණයෙන් පසුව අභියෝගයට ලක්වීම වළක්වා ගැනීමටය. ඒ සඳහා ඔවුන් භාවිත කරන්නේ අවස්ථාවෙන් රිංගා යාමේ න්‍යායන් හා අපූරු මිනුම්දඬුය.
සාමාන්‍යයෙන් උපකුලපති තනතුරක් පුරප්පාඩු වන අවස්ථාවලදී එම විශ්වවිද්‍යාලයේ නියෝජ්‍ය උපකුලපතිවරයෙක් සිටී නම් ඔහු වැඩබැලීම සඳහා පවත්වන්නේය. එසේ නොමැති අවස්ථාවලදී අයෙකු පත් කිරීමේ බලය හිමිවන්නේ විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාවටය.
වත්මන් ආණ්ඩුව පත්වීමත් සමඟ ඒ ආසන්න කාලයේ කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ හා ඌව වෙල්ලස්ස විශ්වවිද්‍යාලයේ පැවැති උපකුලපති තරගයෙන් නැවත තේරී පත්වූයේ හිටපු උපකුලපතිවරුන් දෙදෙනාමය. එහෙත් ජනාධිපතිවරයා ඔවුන් දෙදෙනා හෝ එම ලැයිස්තුවල නිර්දේශ කර යවා ඇති අනෙක් අපේක්ෂකයන් කිසිවෙකු උපකුලපති ධුරයට පත්කර නොමැත. ඒ වෙනුවට ඌව වෙල්ලස්ස විශ්වවිද්‍යාලයේ තනතුරට හිටපු උපකුලපති මහාචාර්ය ජයන්ත ලාල් රත්නසේකර මහතාම වැඩබලන උපකුලපති ලෙස පත්කර තිබේ. කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ එවැනි පත්කිරීමක් කර නැත.
දේශපාලන උවමනාවන් මත වැඩබලන උපකුලපතිවරුන් පත්වීම ආරම්භ වන්නේ මින් පසුවය.
ඒ අනුව කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයට හිටපු උපකුලපති මහාචාර්ය ඩී. එම්. සේමසිංහ මහතා වෙනුවට නියෝජ්‍ය උපකුලපතිවරයා පත්කිරීමක් සිදුකළද එම තීරණයද වෙනස් කරමින් කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ වෛද්‍ය පීඨයේ පීඨාධිපති මහාචාර්ය ප්‍රසාන්ත විජේසිංහ මහතා පත්කර තිබේ. එනම් නියෝජ්‍ය උපකුලපතිවරයා වැඩ බැලීමට පත්වීමේ පූර්ව අත්දැකීම මේ වන විට විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිසමේ තීරණ මත වෙනස් වී තිබේ.
විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාවේ සභාපති වශයෙන් මහාචාර්ය සම්පත් අමරතුංග මහතා පත්වීමත් සමඟ ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ ඇතිවූ උපකුලපති පුරප්පාඩුවට වැඩ බලන පදනමින් පත්කර ඇත්තේ මහාචාර්ය සුදන්න ලියනගේ මහතාය. ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණ වෙනුවෙන් විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්වරුන් සංවිධානය කරන ලද්දේ මහාචාර්ය සුදන්ත ලියනගේ මහතාය. ඔහු විශ්විවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාවේ සභාපති ධුරය අපේක්ෂාවෙන් සිටියා පමණක් නොව, ඔහු පත් කරන ලෙස ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණ වෙනුවෙන් විශාල කාර්යයක් සිදුකළ විශ්වවිද්‍යාලවල ආචාර්යවරුන් ජනාධිපතිවරයාට හා අග්‍රාමාත්‍යවරයාට අවස්ථා කිහිපයකදි ඉල්ලීම් සිදුකර ඇති බවද ප්‍රකටය.
ඒ වෙනුවට ඔහුට හිමි වූයේ ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ වැඩ බලන උපකුලපති තනතුර වන නමුත්, ඔහුගේ බිරිඳ වන මහාචාර්ය ජනිතා ලියනගේ විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාවේ උපසභාපති වශයෙන් පත් කර ඇත. මහාචාර්ය ජනිතා ලියනගේ මහත්මියගේ පත්වීමේ දේශපාලන ගැඹුර වඩාත් අප්‍රසන්න එකක් වන්නේ වෙනත් හේතුවක් නිසාය. ඇය විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාවේ උපසභාපති වන්නේ ගම්පහ වික්‍රමාරච්චි ආයුර්වේද විද්‍යායතනයේ නිසි බලධාරි ලෙස කටයුතු කරමින්මය. යම් අයෙකු නිසි බලධාරී වශයෙන් කටයුතු කරමින් සිටින්නේ තාවකාලිකව එම විශ්වවිද්‍යාලයේ හෝ ආයතනයේ පවතින ගැටලුකාරී තත්ත්වය සමනය කර අලුතින් උපකුලපතිවරයෙකු හෝ ආයතන අධ්‍යක්ෂවරයෙකු පත්කරන තුරුය. එහෙත් ඒ සඳහා ඇය කිසිදු ක්‍රියාමාර්ගයක් අනුගමනය කර නැත. ඒ වෙනුවට මහාචාර්ය ජනිතා ලියනගේ මහත්මිය සිදු කර ඇත්තේ, නැවත වරක් ගම්පහ වික්‍රමාරච්චි ආයුර්වේද විද්‍යායතනයේ නිසි බලධාරි ලෙස පත් කරන ලෙස උසස් අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශයට ඉල්ලුම් කර එම පත්වීම ලබාගැනීමය. ඇය නැවත වරක් ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාවේ උපසභාපති වශයෙන් කටයුතු කරන අතර ඒ යටතේ පවතින වෙනත් ආයතනයක ප්‍රධානී ලෙස ද කටයුතු කරයි. මෙහි නීතිමය ගැටලුවක් නැතැයි කෙනෙක් තර්ක කළද තීරණ ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී ගැටලුකාරී තත්ත්වයක් ඇතිවන අතර, එකම පුද්ගලයෙකු ආයතන දෙකක වරප්‍රසාද ලබාගැනීමේ වාසිය හිමිකර ගැනීම යනු රාජ්‍ය දේපළ අවභාවිතයට හේතුවකි.
මෙම දේශපාලන පත් කිරීම් දිගුවේ තවත් ඉතාම අශෝභන ලෙස වැඩබලන උපකුලපති ධුරයට අයෙකු පත්වන අනෙක් විශ්වවිද්‍යාලය වන්නේ වයඹ විශ්වවිද්‍යාලයයි.
වයඹ විශ්විද්‍යාලයේ උපකුලපති වශයෙන් කටයුතු කරන ලද මහාචාර්ය පියල් ඒකනායක මහතා වෙනුවට වැඩ බැලීමට පත්කර ඇත්තේ විශ්වවිද්‍යාල සේවයට අනුබද්ධවී මස 6ක් වත් සම්පූර්ණ වී නොමැති වෛද්‍ය පීඨයේ පීඨාධිපති කුරුණෑගල මහ රෝහලේ වෛද්‍යවරයෙකු වන වෛද්‍ය සංජීව බෝවත්ත මහතාය. ඔහු හිටපු පිඨාධිපති මහචාර්ය ළමාවංශ මහතාගේ නිර්දේශය මත නම් ඉදිරිපත් කරන ලද අයෙකු බව එම විශ්වවිද්‍යාලයේ පීඨාධිපතිවරු පෙන්වා දෙති. මහචාර්ය ළමාවංශ මහතා වයඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ වෛද්‍ය පීඨයේ ආරම්භක පීඨාධිපති විය. ඒ මීට වසර දෙකකට පමණ පෙර වයඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ වෛද්‍ය පීඨය ආරම්භයත් සමඟය. මහාචාර්ය ළමාවංශ මහතා පේරාදෙණිය වෛද්‍ය පීඨයේ හිටපු පීඨාධිපතිවරයෙකි. ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා බලයට පත්වීමත් සමඟ රුසියාවේ තානාපති වශයෙන් මහචාර්ය ළමාවංශ මහතා පත් කිරීමත් සමඟ මෑතක පුරප්පාඩු වූ වයඹ වෛද්‍ය පීඨාධිපති තනතුරට වෛද්‍ය සංජීව බෝවත්ත මහතා පත්කරන ලදි.
එම පත්වීම ලද වහාම අනෙක් අතට විශ්වවිද්‍යාලයේ වැඩ බලන උපකුලපති ලෙසද වෛද්‍ය සංජීව බෝවත්ත මහතා පත් කරන්නේ මෙම දේශපාලන හිතවාදීභාවය නිසාය. වයඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ වෛද්‍ය පීඨය මෑතක ආරම්භ කළ එකක් වන අතර එය තවදුරටත් නගා සිටුවීමේ කාර්යය සඳහා පූර්ණ කාලීන පළපුරුදු පීඨාධිපතිවරයෙක් සිටීම අවශ්‍යය. එම අවශ්‍යතාවවත් නිසි පරිදි ඉටු කිරීමට විශ්වවිද්‍යාල පරිපාලන සේවය පිළිබඳව අවබෝධයක් නොමැති කුරුණෑගල මහ රෝහලේ සේවය කරන වෛද්‍යවරයෙකු වැඩ බලන උපකුලපතිවරයෙකු ලෙස පත් කිරීම, දේශපාලන හස්තයක මෙහෙයවීමක් බව එම විශ්වවිද්‍යාලයේ ආචාර්යවරුන්ගේ මතයයි. වයඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ හිටපු උපකුලපති මහචාර්ය පියල් ඒකනායක මහතා හිටපු අධ්‍යාපන අමාත්‍ය අකිල විරාජ් කාරියවසම් මහතාගේ දේශපාලන හිතවාදියෙකු යැයි පැතිර පවතින මතය හේතුවෙන් ඌව විශ්වවිද්‍යාලයේ මෙන් වැඩ බලන තනතුරට පියල් ඒකනායක මහතා පත් කිරීම විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපදන කොමිෂන් සභාව මඟහැර ඇති බව පැහැදිලි යැයි එම ආචාර්යවරු වැඩිදුරටත් ප්‍රකාශ කරති.
උපකුලපතිවරයාගේ ධුර කාලය අවසාන වී ඇති සබරගමුව විශ්වවිද්‍යාලයේ හිටපු උපකුලපති මහාචාර්ය සුනිල් ශාන්ත මහතා දේශපාලනිකව එක්සත් ජාතික පක්ෂයේ ප්‍රබල හිතවතෙකු යැයි ප්‍රකට බැවින්, ඔහුද වැඩ බැලීමේ පදනමින් නැවත පත් කර නොමැත. ඒ අනුව එම විශ්වවිද්‍යාලය සඳහා වැඩ බැලීමට පත්කර ඇත්තේ ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණට හිතවාදී සබරගමුව විශ්වවිද්‍යාලයේ ආචාර්යවරුන්ගේ ඉල්ලීම මත මහාචාර්ය අතුළ ඥානපාල මහතාය. එම විශ්වවිද්‍යාලයේම පරිපාලන අත්දැකීම් බහුල ආචාර්යවරුන් රාශියක් සිටින නමුත් ඔවුන්ට අවස්ථාවක් ලබාදීමට කටයුතු කර නැත. සබරගමුව විශ්වවිද්‍යාලයේ වෛද්‍ය පීඨය ආරම්භ කිරීම මහාචාර්ය සුනිල් ශාන්ත මහතා උපකුලපති ලෙස කටයුතු කළ වසර තුනක කෙටි කාළය තුළදී සිදු කරන ලද විශිෂ්ට සේවාවකි. එය නගා සිටුවීමේ කටයුතු සඳහා වඩාත් පළපුරුද්දක් ඇති මහාචාර්ය සුනිල් ශාන්ත මහතා නැවත වැඩ බැලීමට පත් කිරීම කළ යුතුව තිබූ කාර්යයක් බව එම විශ්වවිද්‍යාලයේ බහුතර අධ්‍යයන හා අනධ්‍යයන කාර්ය මණ්ඩලවල මතයයි.
මේ ආකාරයට උපක්‍රමශිලීව ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණට හිතවාදී පුද්ගලයන් වැඩ බැලීමට පත් කිරීම සඳහා විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාව අමුතු ආකාරයේ මිනුම් දණ්ඩක් සකස් කරගෙන ඇත. කොමිසමේ මතය වී ඇත්තේ අදාළ විශ්වවිද්‍යාලයේ උපකුලපති තනතුරට ඉල්ලුම් කරනු ලබන්නන් වැඩ බැලීමේ පදනම මත පත් නොකර සිටීමට ඔවුන් මෙහිදී වගබලා ගනු ලබන බවයි. එහෙත් මෙම රීතිය උල්ලංඝනය කරමින් ඌව විශ්වවිද්‍යාලය හා ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලය සඳහා වැඩ බලන උපකුලපතිවරුන් ලෙස පත්කර ඇත්තේ නැවත වරක් එම තනතුරු සඳහා අයැදුම් කිරීමට නියමිත මහාචාර්යවරුන් දෙදෙනෙකුම ය.
වැඩ බලන උපකුලපතිවරුන් පත්කිරීමට විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිෂන් සභාවට පවතින බලය දේශපාලනමය උවමනාවන් අනුව අවභාවිත වන බව ඇතැම් විශ්වවිද්‍යාලවල පරිපාලනයට සම්බන්ධව කටයුතු කරන පීඨාධිපතිවරු හා ආචාර්යවරු පෙන්වා දෙති.
මෙම පත්කිරීම් සම්බන්ධයෙන් විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිසම අනුගමනය කර ඇත්තේ සමාන මිනුම් දඬු හෝ ක්‍රියාමාර්ග නොවන බව මෙම පත්වීම්වල පවතින යටි අරමුණු හා තෝරාගැනීම් දෙස බලන විට පෙනී යයි. එහෙත් විශ්වවිද්‍යාල උපකුලපතිවරුන් පත්කිරීමේ නව නිර්ණායක සකස් කිරීමට ජනාධිපතිවරයා පැවරූ කාර්යය අනිසි ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගෙන කොමිෂන් සභාවේ හා විශ්වවිද්‍යාල පද්ධතියේ සිටින ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණට හිතවත් පිරිස් හා තම ඥාති හිතවතුන් පත්කර ගැනීමේ ක්‍රියාමාර්ගයක යෙදෙන බව පැහැදිලිය.
දීර්ඝ කාලයක් පීඨාධිපති තනතුරු දරමින් පරිපාලන අත්දැකීම් ඇති විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරුන් වැඩ බලන පදනමින් හෝ පත් කරන්නේ නම් විශ්වවිද්‍යාල පරිපාලනය පහසු වන බව ඔවුන්ගේ මතයයි. එමෙන්ම ජනාධිපතිවරයා දී ඇති අවස්ථාව ප්‍රයෝජනයට ගෙන කණෙන් රිංගා වැඩ කරන දේශපාලන අදිසි හස්තයන් ජනාධිපතිවරයාගේ දේශපාලන අනාගතයද විනාශ කිරීමට ක්‍රියා කරන බව පීඨාධිපතිවරු හා විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යරු පෙන්වා දෙති.
