සංස්කෘතියක ජීවිතයට මොනවා වේවිද?

කොට්ටයක් වගේ යාළුවෙක්ව බදාගන්න ආසයි – සිනමාවේදී චින්තන ධර්මදාස

මම හිතන්නෙ මිනිසුන්ගෙ ස්පර්ශය නැතිවීම සරල දෙයක් නෙවෙයි. ස්පර්ශය මිනිසුන්ට ඕනෑ කරන දෙයක්. ජීවත්වෙනකොට වැළඳගැනීමක් නැහැ කියලා කියන්නේ, ඒකෙන් සම්බන්ධතාවල දරුණු හිස්තැනක් ඇති කරනවා. මිනිසුන් විදියට අපි සාමූහික පැවැත්මක ඉන්නේ. අපි ගෙදර අයත් එක්ක පමණක් නෙවෙයි සම්බන්ධතාවක ඉන්නේ. අපි එළියට ගියාම යාළුවන්ව බදාගන්නවා, දන්න නොදන්න විවිධ අයව බදාගන්නවා. බොරුවට බදාගත්තත්, අපේ ශරීර බොරු කරන්නේ නැහැ. ශරීරයට ශරීරයක් වැළඳගැනීමෙන් ලැබෙන දෙයක් තියෙනවා. මහත මනුස්සයෙක්ව බදාගත්තාම අපේ හිතේ තියෙන පීඩනය ඒ සිරුරෙන් උරාගන්නවා වගේ දැනෙනවා. අපි කොට්ටයක් වගේ යාළුවෙක්ව බදාගන්න ආසයි.

මිනිස් සිරුරේ ලොකුම ඉන්ද්‍රිය හම. ඒක පිනවීමට දැන් බාධාවක් පැනවෙලා තියෙනවා. ලොකුම දේ තමයි මිනිසුන්ගේ ලිංගික තෘප්තිය සපුරාගන්න බැරිවීම. මොන සදාචාර බාධක දැම්මත් මිනිසුන්ගේ අනියම් ලිංගික ආශ්‍රයක් නැත්තං, මිනිසුන් ලිංගික ශ්‍රමිකයෙකු ළඟටවත් යන්නෙ නැත්නම් වැඩක් නෑ. ඒවා ඉතාම සංකීර්ණ මානව බැඳීම්. ඒවායේ ඇතිවෙන දුක, මනස්තාපය, අවුල් වියවුල් එක්ක තමයි මිනිසුන්ගේ හිතීම වැඩ කරන්නේ. ජීවිතයේ සෞන්දර්යය හැදෙන්නේ ඒ සම්බන්ධතා එක්ක.

විෂබීජයක් නිසා අපි එහාපැත්තේ ඉන්න කෙනා එක්ක මීටරෙන් ඉන්න පුරුදු වෙනවා. ඒකේ තියෙන ලොකුම දේ තමයි අනෙක් කෙනාව ආසාදිතයෙක් විදියට සලකන්න වීම. ඒක පරණ ශතවර්ෂයේ තිබුණු පුරුද්දක්.

ඇත්තටම ඕකට කියන්නේ ප්‍රතිශක්ති මූලික චින්තනය කියලයි. තමන්ගේ නොවන පිට කෙනෙක්ට ළංවුණොත්, විෂබීජයක් ඇතුල්වෙලා අපේ ප්‍රතිශක්තිය අවුල් කරයි කියන බියෙන් තමයි ඔක්කොම පටන්ගන්නෙ. අපේ සංස්කෘතිය විනාශ කරන්න එනවා, අපේ රට විනාශ කරන්න එනවා, ජාතිය විනාශ කරන්න එනවා වගේ හැම දෘෂ්ටියක්ම පටන්ගන්නේ තමන්ගේම ප්‍රතිශක්තිය විනාශ කරන්න එනවාය කියන බයෙන්. එළියේ කෙනෙකුගෙන් විෂබීජයක් ඇවිත් අනතුරක් කරනවා, ඒ නිසා පිටින් එන අයගෙන් ඈත්වෙන්න ඕනෑ කියන සංකල්පයට අපි ගියා. අනෙකා ගැන බය වැඩිවුණා.

ඒත් ශිෂ්ටාචාරය දියුණු වෙනකොට මිනිස්සු වසංගතවලට බෙහෙත් හොයාගත්තා. වසංගත පරදවන හැටි හොයාගත්තා. තවදුරටත් මිනිසුන්ට සෞඛ්‍යමය වශයෙන් අභියෝගයක් වුණේ වසංගතවලටත් වඩා තමන්ගේම ඇතුළේ තියෙන ප්‍රශ්න. පිළිකාව, දියවැඩියාව, හෘදයාබාධ වගේ ඇතුළේ තියෙන ප්‍රශ්න. මේ සෞඛ්‍යමය සිතීම සමාජයෙහි අනෙකුත් පැවැත්මට බලපානවා.

මේ වසංගතය නිසා අප නැවතත් ප්‍රතිශක්තිකරණ මූලිකව අනෙකා අපට ලෙඩ බෝ කරයි කියන සිතිවිල්ලට යනවා. මේක ඛේදවාචකයක්. අපේ ජීවිතවලට අපම සීමා පනවාගන්න සිද්ධවෙනවා. අනෙක අපේ රටවලට මේක දරුණු විදියට බලපානවා. මුස්ලිම් එකා අපට ගහන්න එනවා වගේ භයානක සිතිවිලි ධාරාවන්ට මේ වසංගත සිතීම් ධාරාව උදව්වක් වෙනවා. දැනටත් එන්නේ දේශීයව වවාගැනීම, ජාතික චින්තනය වගේ අදහස්.

දේශසීමා ඉවත් වෙමින්, රටවල සීමා ඈත් වෙමින් පැවතුණ කාලයක පෙර කීව සීමා ටිකෙන් ටික නැතිවෙමින් තිබුණා. ඒත් මේ වසංගතය නිසා පරණ සීමාවලට අපි ආයෙත් ඇදගෙන වැටුණා.

මට තියෙන පෞද්ගලික අදහස සෞඛ්‍ය ප්‍රවීණයන් හෝ අනෙකුත් අය පිළිගන්න එකක් නෙවෙයි. ඒත් මට හිතෙනවා අපි විෂබීජයක් නිසා අපේ ස්පර්ශය සීමා කිරීමේ විසඳුමට යන්න නරකයි කියලා. අපි පුළුවන් තරම් බලන්න ඕනෑ මනුෂ්‍ය පැවැත්මට ඉඩ දෙන එක කියලයි මම හිතන්නේ. ඒත් එහි ප්‍රායෝගික ගැටලු තියෙන බව ඇත්ත. මූලික වශයෙන් අසාදනය වෙන පුද්ගලයන් වෙනුවෙන් සෞඛ්‍ය පහසුකම් නැතිවීම ප්‍රශ්නයක්. ඒත් අපි වෙස්මූණු දාගෙන ගතකරන ජීවිතයෙන් හැකි වේගයෙන් එළියට යන්න උත්සාහ කරන්න ඕනෑ.

ඇත්තටම මේ මාස්ක් දාගෙන, අනෙකා ගැන බයෙන් ගෙවන ජීවිතයේ ප්‍රතිඵලය මොකක්ද කියලා හිතනවා. මිනිස් සම්බන්ධතාවල තියෙන සංකීර්ණතාව වෛරස් එකක් නිසා පාවාදෙන්න ඕනෑ නැහැ කියලා මම හිතනවා. මිනිසුන් වැළඳගන්න, මිනිසුන් එකිනෙකාගේ උණුහුම විඳින කාලයකට නැවත යෑම අපි ප්‍රවර්ධනය කරන්න ඕනෑ.

අපට සිනමාව වගේ දේවල් සාමූහිකව රස විඳින්න අවස්ථාව ලැබෙන්න ඕනෑ. දැන් අපි තල්ලුවෙමින් ඉන්නවා අන්තර්ජාලයේ චිත්‍රපටි බලන තැනට. දැන් හඳගමලා අන්තර්ජාලයේ ෆිල්ම් දානවා. ඉස්සරහට නෙට්ෆ්ලික්ස් වගේ ප්ලැට්ෆෝම් ගැන අපි හිතනවා. මීට කලිනුත් නෙට්ෆ්ලික්ස් වගේ වේදිකා තිබුණත්, මිනිසුන් සිනමා ශාලාවට ගියේ සාමූහික රසවිඳීම් සඳහා. ඒ අවස්ථා තමයි පාවාදෙමින් ඉන්නේ.

සෞඛ්‍ය ගැන කතාකරනකොට අපි තනි මිනිසුන්ගේ ශාරීරික සෞඛ්‍යය ගැන හිතනවා වගේම, සාමූහික සමාජයක සෞඛ්‍ය සම්පන්න පැවැත්මක් ගැනත් උනන්දු වෙන්න ඕනෑ. මේකේ තියෙන ප්‍රතිඵල එන්නේ ගොඩක් පස්සෙයි.

දැන් මුළු ලෝකයටම ඕසීඩී හෙවත් ‘ඔබ්සෙසිව් කම්පල්සරි ඩිස්ඕඩර්’ කියන මානසික රෝගී තත්වය ඇතිවෙමින් තියෙනවා. මිනිසුන් කොයිවෙලේත් අත් හෝදනවා ඉවරයක් නෑ. කොහේ හරි ස්පර්ශ කළොත් බියක් දැනෙනවා. මීට කලින් ඒක රෝගයක්. සමහරු ඒ රෝගය තිබුණු අයට හිනාවුණා. දැන් ඒ රෝගය සාමාන්‍ය තත්වයක්. එහෙම රෝගයක් සාමාන්‍ය වුණාම, සමාජය සාමාන්‍ය නෑ.

අපි දූවිලි අල්ලන, සත්තු අල්ලන, දඟලන ලෝකයට යන්න ඕනෑ. ඒ පැවැත්ම තමයි අපේ ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය ශක්තිමත් කරන්නේ.

අපට තිබුණු මිනිසුන් එකිනෙකා ගැටෙන සංස්කෘතිය අපි කොහෙත්ම අවතක්සේරු කරන්න හොඳ නෑ. අනෙකාව විසබීජයක් විදියට සැලකීමේ මානසිකත්වය පැළපදියම් වුණොත් භයානකයි. උදාහරණයක් විදියට මුල් අවුරුදු පහ ගෙවන පොඩි ළමයෙක් අවුරුද්දක් හෝ දෙකක් මේ ඕසීඩී ලෝකයේ හැදුණොත් මොනා වේවිද? ඒ ළමයාට අනෙකාව විෂබීජයක් විදියට සැලකීමේ පුරුද්ද ජීවිතේටම අත්හරින්න බැරිවේවි. ඒ නිසා මේ සංස්කෘතික පුරුදු එදිනෙදා සාමාන්‍ය දෙයක් වෙන්න හොඳ නෑ.

සීමා කැඩූ චිත්‍රපටි හැදුණා – සිනමාවේදිනී අනෝමා රාජකරුණා

විවිධ වසංගත, ස්වාභාවික විපත් වගේ දේවල් එක්ක අපට අත්දැකීම් තිබුණාට කොවිඩ්-19 කියන්නේ ලෝකයට අලුත්ම අත්දැකීමක්. මිනිසුන්ගේ මුල්ම ප්‍රතික්‍රියාව ජීවිත බේරාගන්නේ කොහොමද, තමන්ගේ ළඟම අයව රැකගන්නේ කොහොමද කියලයි. සංස්කෘතික ජීවිතය එන්නේ ජීවිතයෙන් පස්සේ.

සංස්කෘතික ජීවිතය ගැන කතාකරනකොට, මම මුලින්ම කියන්න ඕනෑ අපි මේ කතාකරන මොහොතේ ඉතාලියේ කැෆටේරියා ඇරලා තියෙනවා. ජාත්‍යන්තර සිනමා උළෙලවල කැමරා ශිල්පිනියක් වන මගේ මිතුරියක් පළවැනි වතාවට සමාජ මාධ්‍යවල එළියට ගිහින් පෝස්ටුවක් පළ කරලා තිබුණා. දැන් මිනිසුන් නිවසෙන් එළියට එන්න  පටන් අරගෙන. නිවසේම රැඳෙන්න කියන එකේ ඉඳලා එළියට යන්න බලනවා. අපි කොළඹදී අයිඩෙන්ටිටියේ අංකය බලලා එළියට යනවා.

අපි එළියට බහින්න පටන්ගන්නා මේ මොහොත සහ ගෙවල්වල කොටුවෙන්න පටන්ගන්න මොහොත අතරතුර කාලය අපේ සංස්කෘතික ජීවිත ගැන අපටම හිතන්න ලැබුණු කාලයක්. තරගකාරී ලෝකයක වේගයෙන් දුවන අතරේ අපි දැකපු ජීවිත තියෙනවා. මිනිසුන් පොත් ප්‍රදර්ශනයට ගිහින් පොත් අරගත්තාට, පොත් කියවන්න අවස්ථාව ලැබුණේ නැහැ. සිනමා රසිකයන් හා සිනමාව හදාරන අය චිත්‍රපටි නරඹන්නට ලැයිස්තු හදනවා. ඒ ලැයිස්තු දිග වෙමින් තිබුණා.

පොත් කියවන්න විවේකයක් ලැබුණු, ඊ පොතක් හෝ කඩදාසි පොතක් කියවන්න අවස්ථාව තිබුණු අය මේ කාලයේ කියෙව්වා. චිත්‍රපටි නරඹන්න අතේ උපාංගයක් සහ චිත්‍රපටි ලබාගැනීමේ පහසුකම් තිබුණ අය චිත්‍රපටි බැලුවා. කියවීමේයි නැරඹීමෙයි වෙනස එවැනි අයට පැහැදිලි වුණා.

ලංකාව වගේ රටවල අනවසරයෙන් හරි බාගත් චිත්‍රපටි ගොඩක් අය බලනවා. ඒ අතරේ පුළුල් තිරය, හඬ ආදි අත්දැකීම් එක්ක සිනමාහලක චිත්‍රපටි නරඹන්නත් උත්සාහ කරනවා. ඒ වගේ එළියට යන අවකාශයට තමයි අගුළු වැටුණේ. ඊට අමතරව වේදිකා නාට්‍ය බාහිරව නැරඹිමේ අවකාශයට තමයි අගුළු වැටුණේ. භෞතික අවකාශයක මුණගැසෙන මිනිසුන් මානුෂීය හැසිරීමකට යන අවකාශය තමයි නතර වෙලා තියෙන්නේ. ඒක හුදෙක්ම චිත්‍රපටියක් හෝ වේදිකා නාට්‍යයක් නැරඹීමක් විතරක්ම නෙවෙයි. නැරඹීමෙන් පස්සේ සංවාද, විහිළු තහළු, මිතුරන් මුණගැසීම වගේ දේවල් වුණා.

ඒ අවකාශය තමයි අපි ආයෙත් වටහාගන්න ඕනෑ. සංස්කෘතික අවකාශය ඇහිරීම නිසා මිනිසුන් පීඩනයෙන් හිටියා. මේ සෞඛ්‍ය අවදානමට මුහුණ දුන්නාට පස්සේ සිනමාශාලාවක් ඇතුළට ආයෙමත් ප්‍රේක්ෂකයන් කැඳවන්නේ කොහොමද කියන අභියෝගය තියෙනවා.

එහෙත් අනෙක් වැදගත් කාරණය තමයි සිනමාව නතර වුණේ නැති බව. අමිතාබ් බච්චන්ගේ අව් කණ්ණාඩියේ ඉඳලා අතේ ඇති පහසුකම්වලින්, ඩිජිටල් වේදිකා මත නිර්මාණ බිහිවුණා. අමිතාබ්ගේ අව් කණ්ණාඩියේ කතාව දැක්කා නම් උතුරු ඉන්දියාවේ අමිතාබ්, ඇමෙරිකාවේ සිටි ප්‍රියංකා, දකුණු ඉන්දියාවේ රැජිණිකාන්ත් වගේ අයව එක නිර්මාණයකට එකතු කරපු හැටි දකින්න පුළුවන්. අනෙක ඉන්දීය සිනමාව වගේ දැවැන්ත කර්මාන්තයක සේවය කළ සුපිරි තරු, එදිනෙදා වැටුපට වැඩ කළ අනියම් කම්කරුවන් ගැන කල්පනා කළා. ඒ කල්පනාව එක්ක, නිර්මාණශීලීව පණිවුඩය දෙන්නේ කොහොමද කියලා කල්පනා කළා.  මේ අය වසංගතයෙන් පනවපු සීමා කැඩුවා.

පහුගිය සුමාන හතක විතර කාලයේදී තමන්ගේ සීමා අතික්‍රමණය කරන්න උත්සාහ කළ සිනමාවක් බිහිවුණා. බොහෝ කෙටි චිත්‍රපටි තැනුණා. බොහෝ අය ජංගම දූරකථන ආදි තමන්ගේම උපකරණ පාවිච්චි කරලා සීමා කඩන්න උත්සාහ කළා. ඒ සීමා තාක්ෂණය පැත්තෙන් කඩනවා විතරක් නෙවෙයි. අතික්‍රමණය වෙන්නේ තමන්ගේම නිර්මාණශීලී භාවිතාවක් එක්ක. සීමා මැද්දේ කලාත්මකව ප්‍රකාශනය කිරීමේ අභියෝගයට මිනිසුන් මුහුණදුන්නා.

ඒ එක්කම ජාත්‍යන්තර තලයේ සිනමා උළෙලවල් පවා සංවිධානය වුණා. අපි කතාකරන මොහොතේත් කෙටි චිත්‍රපටි උළෙලවල් දෙකක් අන්තර්ජාලයේ සජීවීව විකාශය වෙනවා.

තවදුරටත් ප්‍රවේශපත්‍රයක් මිලදී අරන් පෝලිමට එකතු වෙනවා වෙනුවට සිනමාව නැරඹීමේ ක්‍රම බිහිවෙලා. සිනමා උළෙලවලට අන්තර්ජාලයෙන් අයැදුම් කිරීම, ජූරි මණ්ඩල අන්තර්ජාලයෙන් චිත්‍රපටි නැරඹීම ආදි දේවල් ඇත්තටම අපි මේ වසංගතයට කලින් ඉඳලාම පාවිච්චි කළ උපක්‍රම. අවුරුදු හතරක් පහක් තිස්සේ ලෝකයේ විවිධ කෙළවරවල සිටි අය ජූරියේ සාකච්ඡා අන්තර්ජාලයෙන් කළා.

ඒ වගේම සිනමා තිරයට සීමා නොවුණු, අන්තර්ජාල වේදිකා මත චිත්‍රපටි බෙදාහැරීම හා ප්‍රදර්ශනයේ තිබුණු සීමා අතික්‍රමණය කළ සිනමාවක් වසංගතයට කලින් ඉඳන්ම තිබුණා. මේ වසංගතයට පෙරත්, වසංගතයෙන් මැදත් දැවැන්ත සිනමාකෘති අන්තර්ජාලයේ එළිදැක්වුණා.

කෙසේ වෙතත්, අමාරුවෙන් ඬේටා හොයාගෙන චිත්‍රපටි බලන්න බෑ. සමහර මනුස්සයෙක්ට එදිනෙදා කෑමවේල හොයාගැනීමේ අභියෝගය සියල්ලට ඉහළින් ඇති. සංස්කෘතියට වඩා ජීවිත පවත්වාගැනීමේ අභියෝගය ගොඩක් ලාංකිකයන්ට තියෙනවා. කොහොමත් ලංකාව වගේ රටකට සංස්කෘතිය පැත්තෙන් අභියෝගයක් එල්ලවෙන්නේ රාජ්‍යයක් හා සමාජයක් විදියට සංස්කෘතික ජීවිතය ගැන ප්‍රතිපත්තියක්, වැඩපිළිවෙළක් හා සැලැස්මක් නැති නිසා. අපේ අයවැයක සංස්කෘතික කොටසක් නැහැ. කොහොමත් තිබුණ නැති සංස්කෘතික ජීවිතයක් පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් අපේ රටේ තියෙනවා. එහෙත් සංස්කෘතියට ප්‍රතිපත්තියක් තිබුණු රටවල එය සාර්ථකව ක්‍රියාත්මක වෙනවා. එවැනි සමාජයක සංස්කෘතිය ඉදිරියට යනවා.

වසංගතයෙන් ඔය දිවිල්ල හරියන්නේ නැහැ කිව්වා – ආචාර්ය සුනිල් විජේසිරිවර්ධන

කොවිඩ්-19 සමඟ ලෝකය පුරාම මිනිසුන්ගේ චර්යාවේ අතිමූලික වෙනසක් කරගන්න සිද්ධවුණා. ඒ ගැන අපි හැමෝම දන්නවා. ගෙවල්වලට වෙලා හිටපු අපට රැකියා විතරක් නෙවෙයි කරන්න බැරිවුණේ. වෙනදා තිබුණු එකතුවීම්, සම්භාෂණ ආදි භෞතිකව මුණගැහිලා පවත්වපු සමාජ සම්බන්ධතා නතර කරන්න වුණා. අපි ගෙවල්වල ඉඳලා වෙන විදියකට සම්බන්ධ වූ බව ඇත්ත. ඒත් භෞතිකව මුණගැසීමේ ඉඩ නතර වුණා.

මේ තත්වයට විවිධ අය මුහුණ දුන්නේ විවිධාකාරයට. පෞද්ගලිකව මට හුදෙකලාව සිටීමේ එක්තරා පුහුණුවකුත් තියෙනවා. ඒ නිසා මම කලිනුත් අනුමාන කළ විදියට මේ තත්වය මට ගැටලුවක් වුණේ නැහැ. ඇත්තටම වුණේ පාරට වගේ වැය වුණ කාලය කැපිලා ගියා. මට අමතර කාලයක් ලැබුණා. හිරවෙලා තිබුණු සමහර වැඩ කරන්න හැකිවුණා. ඒ අතරේ මම සමාජ මැදිහත්වීම් පවා කළා. වෙනදාටත් වඩා සමාජ මාධ්‍යවල හිටියා. විවිධ රටවල ඉන්න විවිධ මිතුරු මිතුරියන් සංවාද මණ්ඩප අන්තර්ජාලයේ නිර්මාණය කළා. ඒවාට සහභාගි වෙන්නත් අවස්ථාව ලැබුණා.

අනෙක් පැත්තෙන් මම බාහිර කථිකාචාර්යවරයෙක් ලෙස විශ්වවිද්‍යාල කිහිපයක වැඩ කළා. අධ්‍යාපන කටයුතු කිරීම අභියෝගයක් වුණා. මට තියෙන අත්දැකීම තමයි අපේ විශ්වවිද්‍යාල ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවන් අමාරු තැනකට පත්වුණ බව. ඔන්ලයින් ඉගැන්වීම්වලට ඉහළින් බලපෑම ආවාට ප්‍රායෝගිකව ඒකට අවශ්‍ය තාක්ෂණික පහසුකම් ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවන්ට නැති බව දකින්න ලැබුණා. ඇත්තටම මේ තත්වය ගැන අවධානය යොමු කරන්නම ඕනෑ. මොකද කොවිඩ්-19වසංගතයට තිබුණත් නැතත්, ඔන්ලයින් ඉගැන්වීම්වලට පරිසරය හා වටපිටාව සකසාගන්න ඕනෑ.

මම කලින් කීව අත්දැකීමට අමතරව මම මිතුරන්ගේ අත්දැකීම් දැක්කා. මාත් එක්ක වෘත්තීයමය සම්බන්ධතා තිබුණු මිතුරන් බොහෝදුරට මම කලින් කීව අත්දැකීමට අඩු වැඩි වශයෙන් සමාන අත්දැකීම් වින්දා. ඒ අතරේ ගෙවල්වල කෘෂිකාර්මික වැඩකටයුතු පටන්ගත් අයත් හිටියා.

ඒ තත්වය නිසා මම ටිකක් අපේ ගමේ ගොවියන්ගේ ජීවිත ගැන හෙව්වා. කලින් සුපිරි වෙළඳසැල් හෝ දුරබැහැරින් භාණ්ඩ ගේන වෙළඳසැල්වලට ගිය අය පහුගිය කාලයේ ගොඩක් අය ගමේම නිෂ්පාදන මිලදී ගන්න පටන්ගත්තා. ඔවුන් ගමේ ඉඳන් එළවළු ආදිය අලෙවි කළා.

සමස්තයක් විදියට බොහෝ පිරිසක් පරිසරය ගැන වැඩිපුර අවධානය යොමුකළා.

මම කලින් කී පිරිසට අමතරව තවත් පිරිසක් ඉතාම අමාරුවට පත්වෙලා හිටියා. ඔවුන්ට ඉතා තදින් ඕනෑ වුණේ මිනිසුන් හා භෞතිකව සම්බන්ධ වෙන්න. වාඩිවෙලා හැන්දෑවට යමක් බොන එක, කතාබහ කරන එක, සාහිත්‍ය සංවාද ආදිය නැතිව බැරි පිරිසක් හිටියා.

මේ කරුණු එක්ක මම අවලෝකනයක් කරන්න කැමතියි. මේක මම කාලයක් තිස්සේ දන්න දෙයක්, ඒත් මේ වෙලාවේ ඒක හොඳටම පැහැදිලි වුණා. මේකයි කාරණාව,

පැරණි කාලයේ මිනිසුන්ගේ පැවැත්මේ චක්‍රීය ස්වභාවයක් තියෙනවා. ඔවුන් අවුරුද්ද පුරා එකම විදියට නෙවෙයි ජීවත්වෙන්නේ. යම් කාලෙක කරපු දේවල් තවත් කාලෙක කරන්නේ නැහැ.

ඒ අතරේ වැඩ නොකර ඉන්න දවස් අතීතයේ පටන් තිබෙනවා. බටහිර ශිෂ්ටාචාරයේත්, පෙරදිග ශිෂ්ටාචාරයේත් ඒක තියෙනවා. උපවාස දින, සබත් දින, ඉරිදා දින, පොහොය දින වගේ ගෙදරින් යන්නේ නැතිව ඉන්න දවස් තියෙනවා. ඒ තමන්ගේ වැඩක් බලාගෙන, සමහර විට කල්පනා කරන දවස්. නැත්නම් ආධ්‍යාත්මික කටයුත්තකට යොදවන දවස්. ඒ කාලයෙ පන්සල් පවා තිබුණේ ඒ තේරුමෙන්. එකම ජීවන රටාවක් වෙනුවට චක්‍රීය තත්වයක්.

මේක වඩා දියුණු කළ ආයතනික විදියට ඒවා පවත්වාගෙන යෑම ගැන උදාහරණ තියෙනවා. උදාහරණයකට පුරාණ බෞද්ධ සම්ප්‍රදාය. ඉන්දියාවේ වස්සාන කියා කියපු සමයේ භික්ෂූන්ට ඇවිදින්න බැරිවෙන්න ප්‍රායෝගික හේතු ගොඩක් තිබුණා. බුදුන් දේශනා කළේ ‘චරථ භික්ඛවේ බහුජන හිතාය, බහුජන සුඛාය’ කියලා. ඒ අනුව මිනිසුන් සමඟ ගනුදෙනු කරමින්, ඔවුන්ට මඟ පෙන්වීමක් කළ යුතු වුණා. ඒත් වස්සාන කාලයේ ඔවුන් ඒ වැඬේ නවත්වන්න ඕනෑ. ඊට පස්සේ එක තැනක ඉඳන් තමන්ගේ අත්දැකීම් අවලෝකනය කරමින්, සමහරවිට භාවනා කරමින් ඉන්නවා. ඒක ඉන්ධන ගහනවා වගේ වැඩක්. ඒ කාලයේ බාහිර වැඩ කරන්නේ නැහැ. තමන්ගේ ඇතුළේ වැඩ කරනවා. ඒ විවේකයෙන් පස්සේ ආපහු යන්න පුළුවන්.

මේ ක්‍රමය දැන් අපේ රටේ කොහෙත්ම පාවිච්චි වෙන්නේ නෑ. වස් කාලය කිව්වාට කලිනුත් ආරාමයේ හිටියා, වස් කාලයේත් ආරමයේ ඉන්නවා. කලින් කරපු දේවල්ම තමයි කරන්නේ. වෙනසක් නෑ. තායිලන්තය, ජපානය වගේ තැන්වල භික්ෂූන් වහන්සේලා එක් කාලයක මිනිසුන් එක්ක විශාල වශයෙන් වැඩ කරනවා. සමහර පන්සල් ඍජුවම මහජන සේවය වෙනුවෙන් වෙන්වෙලා තියෙනවා. සමාජ සේවා කරන, රෝගීන්ට සලකන වැඩවල යෙදෙනවා. මාස හයක් විතර ඒ වැඩ කරලා, ඉතිරි මාස හයේ නවතිනවා.

මා උදාහරණයට ගත්තේ බෞද්ධ සම්ප්‍රදාය. එහෙත් ලෝකයේ බොහෝ තැන්වල එවැනි සම්ප්‍රදායන් තියෙනවා. හිතන්න වෙලාවක් වෙන් කරගන්නවා. පරණ සංස්කෘතියේ ඒ රටාව ගොඩක් වටිනවා කියලා කොවිඩ්-19 වසංගතයෙන් නතර වූ වෙලාවේ හිතෙනවා.

පෘථිවියටත් අපි නිවාඩුවක් දෙමු කියලා ගෝලීය සංවාදයක් තියෙනවා. දැන් පරිසරය හා වටපිටාව අලුත්වැඩියාවක් වෙනවා. මේ ගමනත් එක්ක තේරුම් අරගෙන චක්‍රීය ස්වභාවයකට අපේ ජීවිත සකස් කරගත යුතුයි නේද කියන ප්‍රශ්නය මේ අත්දැකීම ඇසුරෙන් අපට අහන්න පුළුවන්.

අපි හැමදාම දිව්වා. නව ලිබරල් ජීවන රටාව එක්ක ඒ දිවිල්ල තවත් වැඩිවුණා. අපි මෙතෙක් දිව්වේ බ්‍රේක් නැති දිවිල්ලක්. කොවිඩ්-19 වසංගතයෙන් ඔය දිවිල්ල හරියන්නේ නැහැ කිව්වා. ටිකක් නවතින්න කියලා යෝජනා කළා.