කොරෝනා වෛරසයෙන් නතර වූ, ඇතැම් අය වැදගත් යැයි නොසිතන ප්‍රධානම ක්ෂේත්‍ර දෙකක් වන්නේ සිනමාව ආදි විනෝද කර්මාන්ත සහ ක්‍රීඩාව. වසංගතය ආරම්භ වීමට පෙර නිෂ්පාදනය කළ චිත්‍රපටි, ටෙලි කතාංග ආදි බොහෝ කලා නිර්මාණ අන්තර්ජාලයෙන් හෝ නැරඹිය හැකියි. එහෙත් ක්‍රීඩා රසිකයන්ට වසංගතයෙන් සිදුවූ බලපෑම කෙළින්ම දෑස් ඉදිරිපිට දැකගන්නට ලැබුණා. බලා සිටියදී ක්‍රීඩා තරගාවලි නැවතුණා.
ඇතැමුන්ට නොතේරුණත් විශාල පිරිසකට මේ නතර වීම දරාගත නොහැකියි. ක්‍රීඩාව කවදා නැවත මතුවේදැයි බොහෝ අය බලා ඉන්නවා. මිනිසුන් පිරිසක් එක තැනකට එක්වී බෝලයකට පහරදීම, බෝලයක් රැගෙන යෑම, තරගයට දිවීම, එකිනෙකා ගහගැනීම ආදි දේවල් කරන තුරු පැය ගණන් බලා සිටීම අපේ ජීවිතවලට කෙතරම් වැදගත් දැයි වැටහුණේ ලෝකයේ ක්‍රීඩා එකවරම නතර වූ මොහොතේයි.
ලංකාවේත් ක්‍රීඩා රසිකයන් මිලියන ගණනක් සිටිනවා. මෑත කාලයේ පරාජයන් නිසා ප්‍රමාණයෙන් මඳක් අඩු වුණත්, ලංකාව සහභාගි වන ක්‍රිකට් තරග නොවරදවා නරඹන ප්‍රේක්ෂකයන් ඉන්නවා.
කෙසේ වෙතත්, මෑත කාලයේ ‘ද පපරේ’ වැනි අන්තර්ජාල මාධ්‍යයන් බිහිවීම නිසා පාසල් ක්‍රීඩා තරග, දේශීය තරගාවලි ආදිය අන්තර්ජාලයෙන් නරඹන පිරිසක්ද සිටින බව අමතක කළ නොහැකියි. ‘ද පපරේ’ යූටියුබ් නාලිකාවෙහි ‘සබ්ස්ක්‍රයිබ්’ කළ ප්‍රේක්ෂකයන් ලක්ෂ තුනකට ආසන්න පිරිසක් ඉන්නවා. ලියුම්කරුද එලෙස දේශීය තරගාවලි නරඹන්නන් අතරින් කෙනෙක්. විශේෂයෙන්ම අන්තර් පාසල් හා අන්තර් ක්‍රීඩා සමාජ වශයෙන් පවත්වන දේශීය රග්බි තරගාවලි නරඹන ප්‍රේක්ෂකයන් සංඛ්‍යාව දහස් ගණනක්.
ඊට අමතරව ජාත්‍යන්තර ක්‍රීඩාවේ ප්‍රේක්ෂකයන් ලක්ෂ ගණනක් ශ්‍රී ලංකාවේ ඉන්නවා. කේබල් ටීවී, සැටලයිට් ටීවී සහ අන්තර්ජාලය හේතුවෙන් ලංකාවේ බොහෝ ප්‍රේක්ෂකයන් ජාත්‍යන්තර ක්‍රීඩා තරග නරඹනවා. යුරෝපීය පාපන්දු ලීග්, ඇමෙරිකාවේ බාස්කට්බෝල් ලීග්, ඉන්දියාවේ ක්‍රිකට් ලීග් වැනි කණ්ඩායම් තරගාවලි නරඹන අය ඉන්නවා. එමෙන්ම ඇමෙරිකාවේ යූඑෆ්සී සහ බෙලටෝර් වැනි මික්ස් මාෂල් ආට් තරග නරඹන අයත් ඉන්නවා. ඒ ප්‍රේක්ෂකයන් සියල්ලන්ටම නොදෙවෙනි තරම් රෙස්ලින් රසිකයන් පිරිසක් ඉන්නවා.
බොහෝදෙනා නොඉවසිල්ලෙන් අහන ප්‍රශ්නය වන්නේ ක්‍රීඩාව සුපුරුදු පරිදි ආරම්භ කරන්නේ කවදාද කියායි. එහෙත් නොඉවසිල්ලෙන් සිටින එකම පිරිස ප්‍රේක්ෂකයන් පමණක් නොවෙයි.
අවදානම
මේ වසංගතය මැද ප්‍රේක්ෂකයන්ගේ සහභාගිත්වයෙන් සංවිධානය කළ ක්‍රීඩා තරගාවලි සෞඛ්‍ය විශේෂඥයන් හඳුන්වන්නේ ජීව විද්‍යාත්මක බෝම්බ කියායි. මුල්ම කාලයේ වසංගතය ගණන් නොගෙන එවැනි බෝම්බ කිහිපයක්ම පුපුරා තිබුණා.
උදාහරණයක් ලෙස පෙබරවාරි මාසයේ ඉතාලයේ මිලාන්හි පැවති පාපන්දු චැම්පියන්ස් ලීග් තරගයකින් රෝගය පැතිර ගිය ආකාරය සලකා බලන විට එම යෙදුමෙහි අර්ථය මනාව තහවුරු කරගත හැකියි.
බෝම්බ පුපුරුවන්නට බැරි නිසා පසුව තරගාවලි නැවැත්වුවා. ඒ අනුව ඇමෙරිකාවේ බාස්කට්බෝල් එන්.බී.ඒ. තරගාවලි අවසාන නොකර නවත්වන්නට සිදුවුණා. යුටාහ් බාස්කට්බෝල් කණ්ඩායමේ ක්‍රීඩකයෙකු නොසැලකිල්ලෙන් මාධ්‍ය සාකච්ඡාවකට ඉදිරිපත් කර තිබූ මයික්‍රෆෝන ස්පර්ශ කර තිබුණා. පසුව එම කණ්ඩායමේ පිරිසකට රෝගය ඇතැයි තහවුරු වුණා. එහි දිගුවක් ලෙස එන්.බී.ඒ. තරගාවලිය අවසානයක් නැතිව නතර කළා.
ඇමෙරිකාවේ ජාතික අයිස් හොකී තරගාවලිය වන එන්.එච්.එල්. සහ ජාතික බාස්කට්බෝල් තරගාවලිය වන එන්.එල්.බී. පසුව නතර කළ ඇමෙරිකානු තරගාවලි. ඊට අමතරව ජාත්‍යන්තර ක්‍රීඩා තරගාවලි රැසක් අවසානයක් නැතිව නතර කළා. කෙසේ වෙතත් ඇමෙරිකාවේ රෝගය පැතිරෙන්නට එරට ක්‍රීඩා තරගාවලි කෙතරම් බලපෑවාදැයි තවම ගණනය කර නොමැති තරම්.
මේ වන විට ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙල පවා කල් දමා තිබෙනවා.
ආර්ථිකය
අප පෙර කී පරිද්දෙන් ක්‍රීඩා නැවත එනතුරු බලා ඉන්නේ ක්‍රීඩා රසිකයන් පමණක් නොවෙයි. ක්‍රීඩා ඇසුරෙන් ගොඩනැඟුණු දැවැන්ත ආර්ථිකයක් තිබෙනවා. ඇමෙරිකාවේ පමණක් ඩොලර් බිලියන 12ක ආර්ථික ක්‍රියාවලියක් හා ලක්ෂ ගණනක රැකියා ක්‍රීඩාව ක්ෂණිකව නතර වීමෙන් අහිමි වී තිබෙනවා. ඔවුන්ට ක්‍රීඩා තරගාවලි පටන්ගැනීම ජීවිතය පිළිබඳ බරපතළ කාරණාවක්.
උදාහරණයක් ලෙස ඉන්දියාවේ අයි.පී.එල්. තරගාවලිය නතර වීමෙන් සිදුවෙන ආර්ථික සිරවීම අතිදැවැන්තයි. අයිපීඑල් තරගාවලියෙහි වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 7ක් පමණ. හොට්ස්ටාර් නම් අන්තර්ජාල වේදිකාවෙන් පමණක් මිලියන 300ක් අයිපීඑල් නරඹා තිබෙනවා. සමස්ත අයිපීඑල් ප්‍රේක්ෂකයන් සංඛ්‍යාව ඒ සංඛ්‍යාව මෙන් කිහිපගුණයක් විය හැකියි. පාපන්දු හැරුණු විට ලොව දෙවැනි විශාලම ක්‍රීඩාව බවට ක්‍රිකට් පත් කරන්නට බිලියනයක ජනගහනයක් සිටින ඉන්දියාවේ අයිපීඑල් ප්‍රධාන හේතුවක් වුණා.
අයිපීඑල් තරගාවලියට අදාල ආර්ථිකය තේරුම් ගන්නට මෙවර තරගාවලිය වෙනුවෙන් පැවති වෙන්දේසියේදී ඕස්ට්‍රේලියානු වේගපන්දු යවන්නා වන පැට් කමින්ස් වෙත ෂාරුක් ඛාන් ගෙවූ අතිදැවැන්ත මුදල සිහිපත් කිරීමත් ප්‍රමාණවත්. දැන් පැට් කමින්ස් දැන් ඕස්ට්‍රේලියාවේ නිවෙසට වී තනියම සෙල්ලම් කරමින් ඉන්නවා. ඔහුට අර මුදලට අදාල චෙක්පත් ලැබුණාදැයි අපැහැදිලියි.
දැවැන්ත ක්‍රීඩා තරු වෙත ගෙවූ මුදලින් පමණක් මේ ක්‍රීඩා තරගාවලිවල ආර්ථිකය තේරුම්ගත නොහැකියි. මේ තරගාවලිවල සුළු රැකියා කරමින් ජීවත් වූ විශාල පිරිසක් ඉන්නවා. ක්‍රීඩාංගණය අසල නැටුම්වල යෙදෙන තරුණියන්ගේ සිට, ප්‍රේක්ෂකයන් අතර ඇවිද යමින් හොට්ඩෝග් අලෙවි කරන්නන් දක්වා ආර්ථිකයක් එහි තිබෙනවා. කැමරාකරුවන්, පිටි සකසන්නන්, ටිකට්පත් අලෙවි කරන්නන්, ආරක්ෂක නිලධාරීන් ඇතුළු වෘත්තිකයන් සංඛ්‍යාව ලක්ෂ ගණනක්. ඒ අතරින් සැලකිය යුතු පිරිසක් දවසේ ආදායමක් ලබන්නන්.
ධනපතියන්
එහෙත් ජීවිතය පිළිබඳ සටනක සිටින ඒ වෘත්තිකයන්ටත් වඩා ක්‍රීඩා තරග නැවත ඇරඹීම ගැන නොඉවසිල්ලෙන් පසුවෙන තවත් පිරිසක් ඉන්නවා. ඒ ‘ලීග්’ තරගාවලිවල කණ්ඩායම් හිමිකාරිත්වය දරන පෞද්ගලික ව්‍යාපාරිකයන්. ඇත්තෙන්ම ක්‍රීඩාව යනු පෞද්ගලික ධනවතුන් විශාල පිරිසකගේ දැවැන්ත ආර්ථික සෙල්ලමක්.
අම්බානිගේ මුම්බායි ඉන්දියන්ස්, ෂාරුක් ඛාන්ගේ කොල්කටා නයිට් රයිඩර්ස් මෙන්ම ලොව හැම ලීග් තරගාවලියකම කණ්ඩායම් හිමිකාරිත්වය තනි පුද්ගලයන්, සමාගම් හෝ පුද්ගල කණ්ඩායම් දරනවා. පැට් කමින්ස් ගැන අප කලින් කීවා.
ක්‍රීඩකයන් වෙනුවෙන් පමණක් නොවෙයි, ප්‍රචාරය හා පුහුණුවීම් ආදි විවිධාකාර කටයුතු වෙනුවෙන් මේ දැවැන්ත ව්‍යාපාරිකයන් දැවැන්ත මුදලක් යට කර තිබෙනවා. ඔවුන් ඒ ආදායම උපයන්නේ තරගාවලි පැවැත්වීමේදී. ප්‍රේක්ෂකයන්ට ක්‍රීඩා කණ්ඩායමේ ටීෂර්ට් ආදිය අලෙවි කිරීමෙනුත්, තරගාවලියට අයත් විවිධ දේවලිනුත් ඔවුන් ආදායම් උපයනවා. මෙවර තරගාවලියට දැනටමත් මිලියන ගණන් ආයෝජනය කර ඇති ව්‍යාපාරිකයන්ට, නැවත තරගාවලි අරඹන තුරු ඉවසිල්ලක් නෑ.
සාමාන්‍ය වෘත්තිකයෙකුගේත් ප්‍රේක්ෂකයෙකුගේත් ආසාවට වඩා මේ දැවැන්ත ව්‍යාපාරිකයන්ගේ ආසාව බලපෑම් සහගතයි. ඔවුන්ට දේශපාලන බලය හිමියි. රාජ්‍යයන් කොවිඩ්-19 වසංගතය ගැන කටයුතු කරන ආකාරයට බලපෑම් කිරීමේ හැකියාව ඔවුන්ට තිබෙනවා. හැකි පළමු අවස්ථාවේ ඔවුන් තරගාවලි ආරම්භ කරනු ඇති.
ප්‍රායෝගික ගැටලුව
ඔවුන්ට මොන තරම් දේශපාලන බලයක් තිබුණත්, වසංගතයට අදාළ යථාර්ථයට මුහුණදෙන්නට සිදුවෙනවා. හිමිකරුවන්ට මොන තරම් ඕනෑ වුණත්, වසංගතය පැතිර යෑමේ අවදානම සමඟ තරගාවලි ආරම්භ කළ නොහැකියි.
ප්‍රේක්ෂකයන් විශාල පිරිසක් එකට එකතු වූ ක්‍රීඩා උත්සවයක් යනු පැහැදිලිවම සමාජ දූරස්ථභාවය පිළිබඳ සංකල්පයේ සම්පූර්ණ ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්ත.
එසේ නම් ප්‍රේක්ෂකයන් නොමැතිව තරගාවලි පැවැත්විය නොහැකිදැයි කෙනෙකු විමසන්නට ඉඩ තිබෙනවා. එය ප්‍රේක්ෂකයන් සිටින තරගාවලියක් පැවැත්වීමට වඩා පහසුයි. එහෙත් එය සිතන තරම් පහසු කටයුත්තක් නොවෙයි. මෙවැනි තරගාවලියක් පටිගත කරන්නට, පුහුණුවීම් කරන්නට, පිටි සකසන්නට හා අනෙකුත් කටයුතුවලට දහස් ගණනක පිරිසක් එකතු වෙන්නට සිදුවෙනවා.
ඒ නිසා කෙතරම් වුවමනාවක් තිබුණත්, ආරක්ෂාකාරී මොහොත එනතුරු බලා ඉන්නට සිද්ධවෙනවා. වෙන කිසිම තෝරාගැනීමක් නැහැ. තෝරාගැනීමක් නැති මේ මොහොතේ ප්‍රේක්ෂකයන්, සුළු කම්කරුවන් යන දෙපිරිසටත් වඩා ආර්ථික ලාභය ගැන හිතන ධනවතුන් හැකි හැම උත්සාහයක්ම ක්‍රීඩා තරගාවලි ආරම්භ කිරීමට යොදවනවා.
බබ්ල් ලීග්
මේ කාලසීමාවේ කල්පනා කරන්නට හා සැලසුම් සකස් කරන්නට කිසිදු බාධාවක් නැහැ. ඒ නිසාම ලෝකයේ වසංගත විශේෂඥයන්ගේද උපදෙස් ඇතිව ක්‍රීඩා තරගාවලි පවත්වන්නට විවිධාකාර සැලසුම් ඉදිරිපත් කෙරෙනවා.
යූඑෆ්සී ආයතනය මේ වන විට ෆයිට් අයිලන්ඞ් නමින්, තරගකරුවන්ට බාහිර සම්බන්ධතා නොමැතිව දූපතක පුහුණුවීම් හා තරග පැවැත්වීමට සැලසුමක් ඉදිරිපත් කොට, එය ඉදිකරමින් පවතිනවා. ඒ අනුව එම දූපතට ඇතුළුවිය හැක්කේ පීසීආර් පරීක්ෂණ කොට, වසංගතය නැති බව තහවුරු කරගැනීමෙන් පසුව. කිසිවෙකුට වරින් වර පිටවෙන්නට බැහැ. අත්‍යවශ්‍ය පුද්ගලයන් හැරුණාම වෙනත් අය ඇතුළු වෙන්නේ නැහැ.
එහෙත් යූඑෆ්සී මෙන් හැම තරගාවලියටම දූපත් සකසන්න බෑ. යූඑෆ්සී තරග යනු තනි පුද්ගලයන් අතර තරග. එහෙත් වෙනත් බොහෝ තරගාවලි කණ්ඩායම් තරග. සංකල්පයක් ලෙස යම් පෙදෙසක තරගාවලි පැවැත්වීමට අවශ්‍යම පුද්ගලයන් නවත්වා තරගාවලි පැවැත්වීම යහපත්. සියලුදෙනාම පීසීආර් පරීක්ෂණයට ලක් කළ හැකියි. සතියකට වතාවක්වත් නැවත නැවත සියලු දෙනාම පරීක්ෂාවට ලක් කළ හැකියි.
මෙම සංකල්පය බබ්ල් ලීග් ලෙස හඳුන්වනවා.
නැවත ක්‍රීඩා ආරම්භ කිරීමට අදාළව ඇමෙරිකාවේ වසංගත මර්දන කටයුත්තේ ඉහළින්ම සිටින විශේෂඥයා වන ඇන්තනි ෆවුචි ඉදිරිපත් කළේත් බබ්ල් ලීග් යෝජනාව. කෙසේ වෙතත් ඒ අනුව තරගාවලියට එන සියලුදෙනාම පවුල්වලින් ඈත්කොට, තරගාවලිය අවසන් වන තුරුම වෙන්කොට තබන්නට සිදුවෙනවා.
එම්එල්බී හෙවත් බේස්බෝල් තරගාවලිය තමන්ගේ තරගවාරයේ සියලු තරග ඇරිසෝනාහි පවත්වන්නට සැලසුම් සකස් කර තිබුණා. එහෙත් මෙවැනි සැලසුම් සිතනවාට වඩා සංකීර්ණයි. ඇමෙරිකාවේ බබ්ල් ලීග් එකක් සඳහා අඩුම තරමේ 10,000ක පමණ පිරිසක් අවැසි බව ගණන් බලා තිබෙනවා.
අනෙක් පැත්තෙන් මෙවැනි සැලසුමකට ක්‍රීඩකයන් සියලුදෙනාම සූදානම්ද? ලංකාවේ මෙන් නොවෙයි, ඒ රටවල ක්‍රීඩකයන්ට ශක්තිමත් වෘත්තීය සමිති තිබෙනවා. ඔවුන් පවුලෙන් වෙන්ව, තමන්ගේ ජීවිත අවදානමේ දමාගෙන තරග කරන්නට කෙලෙස කැමති වේවිද? ඒ සඳහා කෙතරම් මුදලක් අය කරනු ඇතිද? එක් ක්‍රීඩකයෙකු කියා තිබුණේ තමන්ගේ පළමු දරුවා ඉපදීමට නියමිතව ඇත්තේ තරගාවලිය අතරමැද බව. ඔහුට පිටවීම තහනම් නම්, එම සුන්දර අවස්ථාව මඟහැරගන්න සිදුවෙනවා.
ඇත්තෙන්ම ජර්මනියේ පාපන්දු තරගාවලිය එක්තරා ආකාරයක බබ්ල් ලීග් ක්‍රමවේදයක් අනුව ආරම්භ කර තිබුණා. මෙම ක්‍රමයෙහි සංකීර්ණ බව එමගින් තහවුරු වුණා.
දැනටමත් ක්‍රීඩකයන් දෙදෙනෙක් රෝගය ඇතැයි තහවුරු වී ඉවත් කොට තිබෙනවා. දැන් ඔවුන්ගේ සම්පූර්ණ කණ්ඩායම් නිරෝධායනයට යොමු කරලා. තවත් පුහුණුකරුවෙකුට තමන්ගේ කණ්ඩායමේ තරග මඟහැරී තිබුණේ ටූත්පේස්ට් එකක් ගන්නට තමන්ගේ හෝටලයෙන් එළියට පැමිණීමෙන් පසුව, නිරෝධායනයට යොමුකර ඇති නිසා.
ඒ නිසා අපගේ ප්‍රියතම තරගාවලි රැසක් බබ්ල් ලීග් ක්‍රමයට පවා නුදුරේදී නැවත මතුවනු ඇතැයි අනුමාන කළ නොහැකියි. කෙසේ වෙතත් අප පෙර කී ධනපතියන්ගේ බලයත්, නැවත ක්‍රීඩා තරග නරඹන්නට රසිකයන් මිලියන ගණනකට තිබෙන ආශාවත් නිසා තව වැඩි කල් නොගොස් කෙලෙස හෝ ක්‍රීඩා තරගාවලි නරඹන්නට හැකිවන බවට සැකයක් නැහැ.
කෙසේ වෙතත්, නියමිත කාලයට පෙර නැවත ක්‍රීඩා තරගාවලි ආරම්භ කළොත්, වසංගතයේ පැතිරීමට එය ඉතා නරක බලපෑමක් කිරීමේ අවදානමක් තිබෙන බවත් කිව යුතුයි.
අනුරංග ජයසිංහ
