1978 ජේආර් ජයවර්ධන විසින් හඳුන්වා දෙනු ලබද්දී, ශ්රීලනිපය ඇතුළු වාමාංශිකයන්ගේ තදබල ප්රහාරයට ලක්වුණු විධායක ජනාධිපති ක්රමය, තමන්ගේ ‘සභ්‍යත්ව රාජ්‍යයේ’ මුල්ගලක් හැටියට දොස්තර ගුණදාස අමරසේකර දකියි.
පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක බලය ඔවුන් ඉල්ලන්නේ ඒ ඒකාධිපතිවාදී සිහිනය සැබෑ කරගනු පිණිස, 19 ආපස්සට හැරවීමටය.
ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂටත් ඔහුගේ ආණ්ඩුවටත් හිතුවක්කාර විදියට වැඩ කරගෙන යන්නට එක් බලවත් බාධකයක් වී තිබෙන්නේ රටේ පවතින ස්වාධීන කොමිෂන් සභා ව්‍යුහයයි.
විධායක ජනාධිපතිධුරයේ හිතුවක්කාර ක්‍රියාකාරීත්වය සීමා කරන්නට, 17 වැනි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයෙන් මේ කොමිෂන් සභා හඳුන්වා දෙන ලදි. ඒ 2001 ඔක්තෝබර් මාසයේදී, චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක-ජනතා විමුක්ති පෙරමුණු පරිවාස ආණ්ඩුවෙන් ජනතාව වෙත අත්කර දුන් යහපත් ප්‍රදානයක් වශයෙනි. අප දැන් දකින්නේ 19 වැනි සංශෝධනයෙන් නැවත බලාත්මක කරන ලද මේ ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවල ක්‍රියාකාරිත්වයයි. ඒ අතරමැද 18 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක්ද ඇත. එය සම්මත වුණේ 2010 සැප්තැම්බරයේදීය. 18 වනාහි, රාජපක්ෂ පවුල් පැළැන්තිය, මෙවැනි කොමිෂන් සභා කෙරෙහි දක්වන ප්‍රතිවිරෝධය හොඳින්ම සංකේතවත් කරන්නකි. ඉන් කරන ලද්දේ කුමක්ද? ස්වාධීන කොමිෂන් සභා මුළුමනින්ම දියාරු කර, විධායක ජනාධිපතිගේ අත නැටවෙන රූකඩ බවට ඒවා පත්කිරීමයි.
2001දී චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග ආණ්ඩුවත්, 2019දී මෛත්‍රීපාල සිරිසේන ආණ්ඩුවත් විසින් හැකි පමණින් ඉදිරියට ගෙන ආ ස්වාධීන කොමිෂන් සභා ගැන, ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයාත් ඔහුගේ ආණ්ඩුවත් දරන්නේ, ඒවායේ ස්වාධීන හරය මුළුමනින්ම හළුකොට, හරියට 18 සංශෝධනයෙන් කළාක් මෙන් හුදු කවචයන් බවට පත්කිරීමේ හෝ මුළුමනින්ම අහෝසි කර දැමීමේ හෝ වුවමනාවකි. ඊළඟ මහමැතිවරණයේදී පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක බලයක් ඔවුන් ඉල්ලන එක් හේතුවක් නම් මේ ස්වාධීන කොමිෂන් සභා විනාශ කිරීමටයි.
මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවක් නොතිබිනි නම්, ඒ කියන්නේ මැතිවරණ කොමසාරිස් කෙනකු පමණක් සිටියේ නම්, මේ වන විට ගෝඨාභය ජනාධිපතිවරයා මහමැතිවරණය එක්කෝ පවත්වා හමාරය. නැතිනම් එය පැවැත්වීමට හෙටානිද්දා දිනයක් නියම කර හමාරය. කොරෝනා වසංගතයෙන් කොපමණ පිරිසක් මියගියත්, රෝගී වුණත්, රාජපක්ෂ ආණ්ඩුවට එහි වැදගත්කමක් නැත, මැතිවරණය පවත්වනු තරමට.
මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව සමඟ ආණ්ඩුව මේ දිනවල පැටලී සිටින අරෝව නිසා, තමන්ගේ දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රය නිසි වේගයෙන් ඉටුකරගන්නට බැරිකමක ආණ්ඩුව හිරවී සිටියි. අප්‍රේල් 25 වැනිදාට ජනාධිපතිවරයා විසින් නියම කරන ලද මහමැතිවරණය, මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව විසින් ජුනි 20 වැනිදාට කල් තබන ලදි. පසුගියදා ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය හමුවේ කොමිෂන් සභාව කිව්වේ, ජුනි 20දාද මැතිවරණය පැවැත්විය නොහැකි බවයි. හරි හෝ වැරදි හෝ කොමිෂන් සභාවේ මෙම තීරණ නිසා, ජනාධිපති ගෝඨාභයගේ බල දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රය දැනට අවුල් වී තිබේ.
ලංකාවේ පළමුවරට මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවක් පිහිටුවන්නේ. 2015 සම්මත වූ 19වැනි සංශෝධනයෙන් පසුවය. ඊට පෙර 17 වැනි සංශෝධනයෙන් මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව මුල් වරට ඇති කරන ලද නමුත්, එහි සාමාජිකයන් නම් කිරීමේදී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව හා ජනාධිපතිනි චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක මහත්මිය අතර ඇතිවූ ආරාවුලක් හේතුකරගෙන සිය ධුර කාලය තුළ මැතිවරණ කොමිසම පත්කිරීම ජනාධිපතිනිය ප්‍රතික්ෂෙප කළාය. මහින්ද රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයාද කිසි කලෙක මැතිවරණ කොමිසම පත්කිරීමක් ගැන සිතුවේ වත් නැත. ඒ ගැන ප්‍රශ්න කරද්දී ඔහු කිව්වේ, (එවකට) මැතිවරණ කොමසාරිස්වරයා වැඩේ හරියට කරන බැවින් කොමිසම පත්කිරීම අනවශ්‍ය බවයි. ඒ මදිවාට, 2010 සැප්තැම්බරයේ ගෙනා 18 වැනි සංශෝධනයෙන්, කොමිෂන් සභාවල බලය හා ශක්තිය ව්‍යවස්ථාවෙන්ම මුළුමනින් දියකර හරින ලදි.
දැන් මැතිවරණ කොමිසම ඉටුකරන යම් තීරණාත්මක මැදිහත් වීමක් තිබේ නම්, එහි ගෞරවය යායුත්තේ 2015 යහපාලන ආණ්ඩුවට හා යහපාලන දේශපාලන දර්ශනයටය. මැතිවරණ කොමිසම අලුතෙන් පිහිටුවා ඊට සාමාජිකයන් පත්කරන ලද්දේ යහපාලන ආණ්ඩුව යටතේය.
මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවක් නොතිබිනි නම්, ඒ කියන්නේ මැතිවරණ කොමසාරිස් කෙනකු පමණක් සිටියේ නම්, මේ වන විට ගෝඨාභය ජනාධිපතිවරයා මහමැතිවරණය එක්කෝ පවත්වා හමාරය. නැතිනම් එය පැවැත්වීමට හෙටානිද්දා දිනයක් නියම කර හමාරය. කොරෝනා වසංගතයෙන් කොපමණ පිරිසක් මියගියත්, රෝගී වුණත්, රාජපක්ෂ ආණ්ඩුවට එහි වැදගත්කමක් නැත, මැතිවරණය පවත්වනු තරමට.
ජනාධිපතිවරයාගේ මුල් නියමය වූ අප්‍රේල් 25 දින මැතිවරණය පවත්වන්නට බැරි බව පැහැදිලිව පෙනීමෙන් පසු, ජුනි 20 දිනය කොමිසම නියම නොකළේ නම්, අනිවාර්යයෙන්ම ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයා ඉතාම ආසන්න දිනයක් මැතිවරණය සඳහා නියම කරනු ඇත. ඒ සඳහා ඔහු උදව් කරගනු ඇත්තේත්, ඔහුගේ නීති විශාරදයන් හා අන්තේවාසිකයන් දිවමතුර බවට පත්කරගනු ඇත්තේත් කුමක්ද? ‘පාර්ලිමේන්තුව මාස තුනක කාලයකට වඩා නොපවත්වා සිටිය නොහැකිය’ යන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේම විධානයයි. එසේ විණි නම්, ජනාධිපතිගේ තීරණය අධිකරණය හමුවේ අභියෝගයට ලක්කිරීම වුවද පහසු දෙයක් නොවනු ඇත. ඒ අර්ථයෙන්, ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂගේ මැතිවරණ කාලසටහන අවුල් කරන්නට මැතිවරණ කොමිසම සමත් විය.
කොමිසමේ සාමාජිකයන් තිදෙනාම එකට තීරණ ගත්තත්, එක් සාමාජිකයකු ආණ්ඩුවේ බලවත් වෛරයට පාත්‍රවී සිටියි. ඒ මහාචාර්ය රත්නජීවන් හූල්ය. මේ ලියන බදාදා වන විට, හූල් මහතාගේ දියණිය නිරෝධායන නීති කඩා, කොමිෂන් සභාවට ගෙන ආ බවට මහා ආන්දෝලනයක් ඇතිකර ඇත්තේ රාජපක්ෂ ගැති පෞද්ගලික මාධ්‍ය, විශේසයෙන් මව්බිම පුවත්පත විසිනි. හූල් දියණිය නිරෝධායන නීති කඩකළ බවට කෝපයෙන් වාර්තා කරන මාධ්‍ය, මුව වසා නොගත් ජනාධිපති හමුදා ආචාර සංදර්ශන යොදාගගෙන රණවිරු දිනය සමරමින්, අගමැතිගේ පවුල නුවරඑළියේ නිවාඩු ගතකරමින්, සෞඛ්‍ය ඇමතිවරිය පිරිස් රැස්කරගෙන රෝහල් විවෘත කිරීම් පවත්වමින් නිරෝදධයන නීති කඩකිරීම ගැන වචනයක්වත් ලියා කියා ඇති බවක් දැනගන්නට නැත. ඔවුන්ට නැති මිනුම් දඬු හූල් මහතාටත් දියණියටත් ඇත්තේ ඇයි? ඔවුන් දෙමළ වීම නිසා හා, රාජපක්ෂවරුන්ගේ න්‍යාය පත්‍රය අවුල් කරන්නන් වන නිසාය. 2018 ඔක්තෝබර් ව්‍යවස්ථා කුමන්ත්‍රණයේදී හූල් මහතා කළ මැදිහත්වීම, මේ වසරේදී මහමැතිවරණ දිනය තීරණය කිරීම සම්බන්ධයෙන් ඔහු කළ මැදිහත්වීම ඒ විරෝධයේ හේතුන්ය. මේ දිනවල ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ඉදිරියේ විභාගවන මැතිවරණය සම්බන්ධ මූලික අයිතිවාසිකම් නඩුවලදීද ඔහු තමා වෙනුවෙන් වෙනම නීතිඥවරයකු ඉදිරිපත් කර තිබේ.
ප්‍රසන්න රණතුංග මන්ත්‍රීවරයා පසුගිය දිනක කී කතාවක්ද, රාජපක්ෂ ගැති පුවත්පත්වල ලොකු අකුරින් පළවී තිබුණි. ‘කොමිසම තියෙන්නේ මැතිවරණ තියන්න මිසක් කල් දමන්න නොවෙයි.’ ඔහුගේ කතාවයි. ඇත්ත. කොමිසම තිබෙන්නේ මැතිවරණ තබන්නට බව ව්‍යවස්ථාවේ පැහැදිලිවම කියයි. ඒ තරම්ම පැහැදිලිව ව්‍යවස්ථාවේ කියන අනෙක් කාරණය වන්නේ, ඒ මැතිවරණ නිදහස් හා සාධාරණ විය යුතු බවයි. නිදහස් හා සාධාරණ නැතිනම් ඒ මැතිවරණවලින් පලක් නැත. කොටින්ම එවැනි ඒවා මැතිවරණද නොවේ. ප්‍රසන්න රණතුංග ජනතාවට කියන්නේ කොමිසමේ කාර්යභාරය විකෘති කර ය. එහි අරමුණ කුමක්ද? මැතිවරණ කොමිසම හැකි තරම් මහජන අපවාදයට ලක්කිරීමයි. ඒ තමන්ට වුවමනා විදියට කොමිසම වැඩ නොකිරීම නිසාය.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවේ සභාපති, හිටපු කතානායක කරු ජයසූරිය මහතාට එරෙහිව එකී මාධ්‍යවලින්ම මේ සතියේ ඉස්මත්තට ආ පහත් පෙළේ දුෂ්ට ප්‍රහාරයද එහිම විශේෂාංගයකි.
කරු ජයසූරිය, 2018 ව්‍යවස්ථා කුමන්ත්‍රණයේදී ව්‍යවස්ථාව හා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය රැකගැනීම වෙනුවෙන් කළ මැදිහත්වීම නිසා, තමන්ට අනීතික ලෙස බලය උදුරාගන්නට නොහැකිවූ බවට රාජපක්ෂවරු හොඳින්ම දනිති. ඒ නිසා කරු ජයසූරිය යනු ඔවුන්ගේ වෛරයේ එක් වැදගත් ඉලක්කයකි. කරු ජයසූරියට පහර දුන්නොත්, ඔහු අපවාදයට ලක්කළහොත්, ස්වාධීන කොමිෂන් සභා හා රජයේ ඉහළ තනතුරු සම්බන්ධයෙන් වන පත්කිරීම් ගැන මහජන විශ්වාසය දියාරු කළ හැකි බව මේ අය සිතති. ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවලට පත්කිරීම් කරන්නේ ඔහු සභාපතිත්වය දරන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව හරහා බැවිනි. ඒ නිසා, කොමිෂන් සභාවලට ජයසූරිය මහතා අනිසි බලපෑම් කරන බවට මතයක් සමාජය තුළ පැල කිරීම සඳහා රජයත්, ආණ්ඩුවේ දේශපාලනඥයනුත්, නිලධාරීනුත්, රාජපක්ෂ ගැති ජනමාධ්‍යත් එකතුවී සංවිධානාත්මක දුෂ්ට මෙහෙයුමක් දැන් පවත්වාගෙන යති. ‘ඔය කිව්වාට, කොමිෂන් ස්වාධීන නැහැ’ ඔවුන් සමාජගත කරන්නට හදන ප්‍රවාදයයි.
අල්ලස් හෝ දූෂණ චෝදනා විමර්ශන කොමිෂන් සභාවේ ප්‍රධාන විමර්ශන පොලිස් නිලධාරිනිය, වැඩබලන පොලිස්පතිවරයා විසින් පසුගිය දිනෙක ස්ථාන මාරු කිරීමකට භාජනය කරන ලදි. ඒ කොමිෂන් සභාවේ අනුමැතිය නැතිවය. පොලිස්පතිවරයා හේතු ලෙස දක්වා තිබුණේ, ඇය පොලිස් නිලධාරිනියක නිසා ස්ථානමාරු කිරීමේ බලය පොලිස්පතිට ඇති බවයි. එහෙත් කොමිසම යටතේ සිටින නිලධාරීන්ගේ කටයුතු සම්පූර්ණයෙන්ම භාරවන්නේ කොමිසමටය. එසේ තිබියදී, වැඩබලන පොලිස්පතිවරයා කොමිසමේ විමර්ශන නිලධාරිනිය ස්ථාන මාරු කිරීම, කොමිසමේ ස්වාධීනත්වයට අත පෙවීමකි. කෙසේ වෙතත් නැවතත් එකී නිලධාරිනිය කොමිසමට අනුයුක්ත කර ඇති බව වාර්තා වේ.
පොලිස් කොමිෂන් සභාවේ විමර්ශන නිලධාරියකු ‘කොමිසමේ වුවමනාව’ මත ඉවත් කළ විට, කරු ජයසූරිය මහතාගේ බලපෑම මත නැවත ගන්නට සිදුවූ බවට සභාපතිවරයා කී බවත් දැක්වෙන එක් ප්‍රවෘත්තියක් පසුගියදා මාධ්‍යවල පැලකරන ලදි. (පුවතේ සිරස්තලයේ ‘විදග්ධ’ භාෂාවෙන් තිබුණේ ‘කරුගේ රෙදි ගැලවීමක්’ ගැනය.) කොමිසමට යළිත් එසේ ගත් නිසාම එහි ස්වාධීනත්වය නැතිවී ඇති බවත්, ජයසූරිය මහතාගේ බලයට එය යටත්වී ඇති බවත් එම වාර්තාවල පළවිය. කොමිසමේ ලේකම්වරයා ඒ ප්‍රවෘත්තිය මුළුමනින්ම සාවද්‍ය කරුණු මත නිර්මාණය කරන ලද්දක් බවත්, කොමිසම සම්පූර්ණයෙන් එය ප්‍රතික්ෂේප කරන බවත් පසුව නිවේදනයක් මගින් දන්වා තිබුණි. කිසිම වාර්තාකරුවකු ඒ ගැන කොමිසමේ සභාපතිවරයාගෙන් හෝ සාමාජිකයකුගෙන් තහවුරු කරගෙන නැති බවත්, එහි සඳහන් විය. අපට වැදගත් වන්නේ ඒ නිවේදනයේ අවසාන ඡේදයයි. ‘මෙවැනි ප්‍රවෘත්ති පළකිරීම මගින් ජාතික පොලිස් කොමිසම පිළිබඳ මහජන විශ්වාසය පළුදුවීමට හා ඒ තුළින් කොමිෂන් සභාවට අගතියක් සිදුවිය හැකි බැවින්’ යනුවෙන් එහි සඳහන් වෙයි. ඇත්ත වශයෙන්ම මේ දුෂ්ට ප්‍රයත්නයේ අරමුණද එයයි.
කොමිසම පක්‍ෂපාතීව වැඩ නොකර නැතිවා නොවේ. පසුගිය ආණ්ඩුව කාලයේ ස්වාධීනව කටයුතු කළ කොමිසම, දැන් කටයුතු කරන්නේ රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව හිතන පතන විදිය අනුවය. අපරාධ පරීක්‍ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ හිටපු අධ්‍යක්‍ෂ ශානි අබේසේකර ගැන කොමිසම ගිය ආණ්ඩුව කාලයේත් මේ ආණ්ඩුව කාලයේත් කටයුතු කර ඇති දෙබිඩි ආකාරය ඊට හොඳ නිදසුනකි.
එහෙත්, අද මේ දුෂ්ට ප්‍රහාරය එල්ල කෙරෙන්නේ, කොමිසම ස්වාධීන නැති බවත්, ඒවා තවදුරටත් පවත්වාගෙන යෑම අනවශ්‍යය යන බවත් සමාජගත කිරීමටය.
මේ ප්‍රවෘත්තිවලට ඒවා නිර්නාමිකව සිටිමින් ලියා දෙන ඊනියා මාධ්‍යකරුවන් වගකිවයුතු නැත. ඔවුන්ගේ කාර්යය වන්නේ, අයිතිකාරයා හෝ ඔහුගේ කර්තෘ මණ්ඩල නියෝජිතයකු නියම කරන දේ ඒ විදියට ලියාදීමටය. හෙට ඊට විරුද්ධ අදහසක් දරන අයිතිකාරයකුගේ වෙනත් පුවත්පතකට ගියත්, ඒ මාධ්‍යකරුවාම මීට හාත්පසින්ම විරුද්ධ, එම අයිතිකාරයාට වුවමනා විදියට ප්‍රවෘත්ති ලියන්නට සැදී පැහැදී සිටීම සාමාන්‍යයකි.
ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවල අඩුපාඩුද තිබේ. උදාහරණයක් හැටියට, මැතිවරණ කොමිසමේ සාමාජිකයන් තුන්දෙනකු වන විට ඔවුන්ගේ රැස්වීමකට ගණපූරණයද තුනකි. එක් සාමාජිකයකුට හෝ අකරතැබ්බයක් වුණොත් කොමිසමේ තීන්දු තීරණ ගන්නට නොහැකිය. සාමාජිකයන් තුනක් වීමත්, ගණපූරණය තුනක් වීමත් ගැන කොමිෂන් සභා නීතිය කෙටුම්පත් කළ උදවියගෙන් සෑහීමට පත්විය හැකි හේතු දැක්වීම්ද සිදුනොවේ.
1978 ජේ.ආර්. ජයවර්ධන විසින් හඳුන්වා දෙනු ලබද්දී, ශ්රීලනිපය ඇතුළු වාමාංශිකයන්ගේ තදබල ප්රහාරයට ලක්වුණු විධායක ජනාධිපති ක්රමය, තමන්ගේ ‘සභ්‍යත්ව රාජ්‍යයේ’ මුල්ගලක් හැටියට දොස්තර ගුණදාස අමරසේකර දකියි. ඔහුට අනුව අනෙක් මුල්ගල සුබසාධන ආර්ථිකයයි. (අමරසේකරගේ ඒ අදහස අනුව, සිංහල බෞද්ධ සභ්‍යත්ව රාජ්‍යයට ලොකුම සේවය කර ඇත්තේ, ‘යැංකි ඩිකී’ නමින් හැඳින්වුණු, ලංකාවේ අදත් ක්‍රියාත්මක වන ’බටහිර කුමන්ත්‍රණයේ’ පුරෝගාමියා ලෙස හංවඩු ගසන ලද ජේආර් ජයවර්ධනය. එනිසා ඔවුන් යුතුකමක් හැටියටම මල් තියා වැඳිය යුත්තෙකි, ජේආර්.)
ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂට දේශපාලන ආලෝකය සපයන මේ ජාතිකවාදීන්ගේ සිහිනය, සියලු බලතලවලින් යුක්ත, හරියට පණ්ඩුකාභය රජ සමයේ රජකු මෙන් වන විධායක ජනාධිපතිවරයකු හදා ගැනීමයි. ඒ වෙනුවෙන් අලුත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා යෝජනාද ලුහුඬින් වුණත් දැන් එළිදැක්වී තිබේ. එවැනි වැඩවසම් පාලනයක් සඳහා ඔවුන් දකින විශාලතම බාධාවක් වන්නේ ස්වාධීන කොමිෂන් සභාය. එයින් තමන්ට වුවමනා අධිකාරවාදී පාලකයකු බිහිකරගත නොහැකි බව ඔවුහු හොඳින්ම දනිති. එනිසා, ඒ විලංගු නිර්මාණය කළ 19 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය ආපස්සට හැරවීම අවශ්‍යය. පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක බලය ඔවුන් ඉල්ලන්නේ ඒ ප්‍රජාතන්ත්‍ර විරෝධී, ඒකාධිපතිවාදී සිහිනය සැබෑ කරගනු පිණිස, 19 සංශෝධනය ආපස්සට හැරවීමටය. යළිත් රාජපක්ෂ වැඩවසම් රාජ්‍යය නිර්මාණය කරවා ගන්නටය.
