මේ රටේ නිදහස් මිනිස්සු නැහැ. වහල්ලු ඉන්නේ.

මහාචාර්ය පූජ්‍ය වල්පොල රාහුල හිමි අවලෝකනය

වල්පොල රාහුල හිමියන්ගේ ජීවිතය අපට වැදගත් වන්නේ අද සංඝ සමාජය මුහුණදී තිබෙන තත්වය සැලකිල්ලට ගැනීමේදීය. භික්ෂූන් දේශපාලනයේ යෙදීම යනු කුමක්ද යන්න ගැන පැහැදිලිව නිරවුල්ව උන්වහන්සේ අදහස් දක්වා තිබේ.  ජීවිතයේ බොහෝ විවාද සම්පන්න අවස්ථාවන්ට මුහුණදී තිබෙන අතර, නිර්භයව ඕනෑම බලවතෙකු ඉදිරියේ අදහස් ඉදිරිපත් කිරීමේ ශක්තියක්, ධෛර්යයක් රාහුල හිමියන්ට තිබුණි. ඒ තුළින් මතුවුණු අභියෝගයක් තැකීමට හෝ වුවමනාවක් එහිමියන්ට නොතිබුණි.

රාහුල හිමියන් ඉපදුණේ 1907 මැයි 09 වෙනිදා ගාල්ල ඉමදූව සමීපයේ, වල්පොල ග්‍රාමයේදීය. තමන්ගේ අසම්මත පාසල් කාලය සම්බන්ධයෙන් මහාචාර්ය වල්පොල රාහුල හිමියන් අදහස් දැක්වූයේ මෙසේය.

“මුල් ඉස්කෝලෙන් අස්වෙලා ගියාට පස්සේ පිරිවෙණකවත්, ඉස්කෝලෙකවත් කවදාකවත් මම ඉගෙනගෙන නෑ. සේරම ඉගෙනීම කළේ තනිවමයි. පරගොඩ පන්සලේදී අපට හමුවුණා පරගොඩ සුමනසාර හාමුදුරුවෝ. හාමුදුරුවෝ බොහෝම උගත් කෙනෙක්. පාලි, සංස්කෘත, සිංහල පමණක් නෙමෙයි, ධර්ම අතිනුත්. පරගොඩ පන්සලට උඩහ තිබුණා කැළයක්. ඔය කැළේ අපි නතරවෙලා, සුමනසාර හාමුදුරුවන්ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් කුටි හදාගෙන පිණ්ඩපාතෙන් තමයි ජීවත්වුණේ. ඔය කාලෙදි මම ධ්‍රැතාංග දෙකක් ආරක්ෂා කළා. පිණ්ඩපාතිකාංගය, ඒ කියන්නේ පිණ්ඩපාතය ගොහිල්ලම ලැබෙන දේකින් ජීවත්වෙන්න ඕනෑ. පත්තපිනිකාංගය කියන්නේ පාත්තරේට මොනවා බෙදුවත් ඒවා අරගෙන වළඳන්න ඕනෑ, මනුස්සයෝ කන දෙයක් නම්. වැඩිය හොඳයි, වැඩිය රසයි කියලා තෝරන්න බෑ. ධ්‍රැතාංග රැකීම ආත්ම දමනයට උදව්වෙනවා. ධ්‍රැතාංග මොකක්වත් නැතුවත් සත්‍යය අවබෝධ කරගන්නත් පුළුවන්.”

මුල් අවස්ථාවේදීම දැඩි ප්‍රතිපත්තිගරුක බවකින් තම සීලය ආරක්ෂා කළ රාහුල හිමියෝ වයස අවුරුදු 20දී කොළඹ ධර්මදූත සභාවට එක්වී පරාර්ථ චර්යාවක් ලෙස ධර්මය දේශනා කරමින්, පීඩිත ජනයා නගාසිටුවීමට ක්‍රියාකළහ. මේ කාලයේදී සමාජයේ පීඩාවට පත් රොඩී ආදි කුලවල ජනයා අතර දින ගණන් ගතකරමින්, ධර්ම දේශනා පැවැත්වීමද, එම ධර්ම දේශනා සඳහා පැමිණෙන පොදුජනයා සමග එක්ව වේලක් දෙකක් නිරාහාරව සිට, එම ආහාර වේල සඳහා වෙන් කෙරෙන මුදල, පෙර කී පීඩිත ජනයාගේ සුබසිද්ධිය සඳහා යෙදවීමද රාහුල හිමියන්ගේ පුරුද්ද විය.

රාහුල හිමියන් පසු කාලයේදී ධර්ම දේශනා කළේ අඩුවෙනි. “ඒවා බොහෝම අඩුයි. මුල් කාලයේ කී බණ තමා සත්‍යෝදය කියලා පළකළේ.”

සත්‍යෝදය නමින් පත්‍රිකා ලෙස සකස් කර පළමුව බෙදාහරින ලද දේශනාවල සාරය පසුකාලීනව සත්‍යෝදය නමින්ම පොතක් ලෙස මුද්‍රණය කොට ප්‍රකාශයට පත්කරන ලදි. මෙම කෘතිය බෞද්ධ සමාජයේ පමණක් නොව, පොදුවේ ලාංකීය සමාජයේම නිදහස් චින්තනය හා විචාරවත් බව පුහුණු කරන අත්පොතක් වැනිය.

“විශ්වාස කරන්න, මම ඉගෙනගනිද්දී සල්ලිත් නෑ. කව්රුත් උදව් කරන්නත් නෑ. මම තමයි පළමුවෙනි වරට භික්ෂුවක් විශ්වවිද්‍යාලයට ඇතුළුවුණේ. ඒකට ලොකු ලොකු මිනිස්සු විරුද්දයක් තිබුණා. හැබැයි මහාචාර්ය ගුණදාස මලලසේකර මේ සම්බන්ධයෙන් බොහෝම තදින් පක්ෂව හිටියා. විශ්වවිද්‍යාලයේ මම ඉගෙනගත්තා. ඒ වගේම ශිෂ්‍යයෙක් හැටියට යුනියන් එකේ සමාජිකයෙක්. ඒ කටයුතුවලටත් මං සහභාගි වුණා.”

විශ්වවිද්‍යාල ශිෂ්‍යයෙකු වශයෙන් සිටිමින්ද පීඩිත ජනසමාජය වෙත සේවය කළ ආකාරය, 1936 මැලේරියා වසංගතය රට වෙලාගත් අවස්ථාවේ උන්වහන්සේගේ ක්‍රියාකාරිත්වයෙන් පෙනෙයි. 1941දී උන්වහන්සේ පෙරදිග භාෂා සම්බන්ධයෙන් පන්ති සාමාර්ථයක් සහිත ශාස්ත්‍රවේදී උපාධිය ලබාගත්හ. රාහුල හිමියන්ට අධ්‍යාපනය සාර්ථක කර ගැනීමට හැකිවූයේ දෙමළ ජාතිකයෙකු හා ගණිත ගුරුවරයෙකු වන සරවනමුත්තු තංගරාජා නිසාය.

“තංගරාජා මහත්තයා තමයි මට උදව් කළේ. කන්න බොන්න දීලා, නවාතැන් දීලා මාව බලාගත්තේ. ඒ දවස්වල කොළඹ යුනිවර්සිටියට යනකොට ගාස්තුවක් ගෙවන්න ඕනෑ. මට හොරා උන්නැහේ ඒක ගෙවනවා.’

චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂ ටී අර්ජුන, තංගරාජාගේ වැඩිමහල් පුත්‍රයාය. පියාගේ ආදාහන උත්සවය ගැන අදහස් දක්වමින් ඔහු මෙසේ කියයි. “තාත්තාගේ දේහය ඇතුළට දැම්මාම පුච්චන්න, මම දැක්ක එකම දේ රාහුල හාමුදුරුවන්ගේ ඇස්වල කඳුළු.”

“මගේ පියා මැරිලා ආදාහනය කරන වෙලාවේවත් මගේ ඇස්වලට කඳුළු ආවේ නැහැ. නමුත් තංගරාජා මහත්තයාගේ ආදාහනයට ගිය වෙලාවේ මට කඳුළු නවත්වන්න බැරිවුණා.’ රාහුල හිමියෝ පසුව කීහ.

ටී. අර්ජුන: ‘මහණ වෙන කෙනෙක් හැම දෙයින්ම ඈත්වෙලානේ ඉන්නේ. ඒත් ඈත්කරන්න බැරි සම්බන්ධතාවක් ඒ දෙන්නා අතර තිබුණා.’

විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රථම උපාධිය සම්පූර්ණ කළ රාහුල හාමුදුරුවෝ පශ්චාත් උපාධි පර්යේෂණ සඳහා ලංකාණ්ඩුවෙන් ගැසට් කළ ශිෂ්‍යත්වයකට ඉල්ලුම් කළෝය. සම්මුඛ පරීක්ෂණයෙන් ඉහළින්ම ලකුණු ලබා කල්කටා විශ්වවිද්‍යාලයට ගියෝය. මහාචාර්ය සර්වපල්ලේයි රාධාක්‍රිෂ්ණන් යටතේ පර්යේෂණ ආරම්භ කළත්, මාස 6කින්ම ලංකාවට පැමිණෙන්නට වූයේ, දෙවෙනි ලෝක යුද්ධය ආරම්භ වීම නිසාය. 1940 දශකයේදී විද්‍යාලංකාර පිරිවෙණට සම්බන්ධ වීම, රාහුල හාමුදුරුවන්ගේ ජීවිතයේ මෙන්ම, රටේ ඉතිහාසයේද වැදගත් සිදුවීමකි. මේ යුගයේ විද්‍යාලංකාර පිරිවෙණේදී එකතුවූ එකම ආකාරයේ අදහස් දරන භික්ෂු පිරිසේ ප්‍රධාන භික්ෂුව, ඉතාම නිහඬ ගැඹුරු චරිතයකින් හෙබි, උගත්, යක්කඩුවේ ශ්‍රී ප්‍රඥාරාම හාමුදුරුවෝයි.  

ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ හිටපු මහාචාර්ය බෙල්ලන්විල විමලරත්න හිමියෝ, 1940දී විද්‍යාලංකාර භික්ෂූන්ගේ දේශපාලන මැදිහත්වීම ගැන මෙසේ පවසති. “1940 ගණන්වලදී භික්ෂූන් වහන්සේලා දේශපාලනයට අවතීර්ණවීමත් සමග, ලංකාවේ ලොකු ආන්දෝලනයක් ඇතිවුණා.”

“අපේ කිව්වානේ ඡන්දයකට ඉදිරිපත් වෙන්නේත් නෑ, පාර්ලිමේන්තු යන්නේත් නෑ තනතුරු භාරගන්නේත් නෑ කියලා. නමුත් මහජනයාට මේ කාරණා කියා දෙන්න ඕනෑ.” ‘විද්‍යාලංකාර ප්‍රකාශනය’ ඉදිරිපත් කිරීම ගැන සඳහන් කළ වල්පොල රාහුල හිමියෝ කියූහ.

විද්‍යාලංකාර භික්ෂූන්ගේ දේශපාලන මැදිහත්වීම සිදුවන්නේ බ්‍රිතාන්‍ය යටත්විජිත ලංකාව තුළය. අවුරුදු 400කට වැඩි කාලයක් තිස්සේ පැවති විදේශ ආධිපත්‍යය තුළ බෞද්ධාගමද, බෞද්ධයාද අයත් වූයේ පාලක පන්තියේ අනුග්‍රහය නොලැබූ පීඩිත කොටසටය. විද්‍යාලංකාර භික්ෂූන් තුළින් මතුව ආ දේශපාලනය තුළ, අධිරාජ්‍ය විරෝධය, නිදහස පිළිබඳ වූ අභිලාෂය මෙන්ම, පීඩිත බහුතරය සම්බන්ධ සානුකම්පිත හැඟීමද, ඒ ඉදිරියේ භික්‍ෂූන්ගේ වගකීම පිළිබඳ දෘඪතර හැඟීමද කැපීපෙනේ. ජවහර්ලාල් නේරු වැනි සමකාලීන, කලාපයේ නිදහස් සටන්කරුවන් හා හුවමාරු වූ ලිපිවලින් පෙනෙන්නේ, රාහුල හිමි ප්‍රමුඛ භික්ෂූන්ගේ දේශපාලනය, රටේ දේශපාලන නිදහස පිළිබඳ අභිලාෂයන් සමග කෙතරම් දුරට බැඳී තිබුණේද යන්නයි.

“මේ දේශපාලන ප්‍රශ්නය නිසා ‘විද්‍යාලංකාර ප්‍රකාශනය’ නමින් පිරිවෙණේ සියලුම දෙනා අත්සන් කරලා ප්‍රකාශයක් කළා. අපි කිව්වේ, ‘දේශපාලනය’ කිව්වත් වෙන නමක් කිව්වත් කමක් නෑ, සාමාන්‍ය ජනයාගේ සුබසිද්ධිය සඳහා, අර්ථයෙන්, ධර්මයෙන් අනුශාසනා කිරීම, භික්ෂූන්ට අයිති දෙයක්ය කියන එකයි. ඒකට විරුද්ධ හිටපු කට්ටිය තමයි, ඩී.එස්. සේනානායක මහත්තයා, බණ්ඩාරනායක මහත්තයා, ජේආර් ජයවර්ධන මහත්තයා, කොතලාවල මහත්තයා. ඒගොල්ලෝ කිව්වේ, මේ ගස් යන කොල්ලෝ. මුන්ටත් දුන්නහම ගහකට යවන්නවත් කවුරුවත් නැති වෙයි කියලා. ඔහොමනේ පටන් ගත්තේ. නමුත් අපි මේ සටන කළා. ඒක තමයි ලොකුම පෙත්සම ලංකා ඉතිහාසයේ.”

රාහුල හාමුදුරුවෝ ‘භික්ෂුවගේ උරුමය’ ලිව්වේ ඉහත උරුමය හෙවත් සාමාන්‍ය මහජනතාව වෙනුවෙන් යහපත ළඟා කර දීම සඳහා භික්ෂුවට ලැබිය යුතු අවස්ථාව තහවුරු කිරීමට විනා, පාර්ලිමේන්තු යාමට හෝ වෙනත් බලයක් ගොඩනගා ගැනීමට නොවේ.

1950න් පසු රාහුල හිමියෝ පූර්ණකාලීන පර්යේෂකයකු බවට පත්විය.

“මහායාන බෞද්ධාගම ගැන දැනීමක් ඇති කරගන්න මට බොහෝම ආසාවක් තිබුණා. ඒකට ප්‍රංශයේ බොහෝම හොඳට අවස්ථාව සැලසිලා තිබුණා. මහාචාර්ය පෝල් දමියවිල් විශේෂඥයෙක්. උන්නැහේටත් මාව එහෙට ගෙන්නවා ගන්න බොහෝම වුවමනාවක් තිබුණා. අසංග ආචාර්යපාදයන්ගේ ‘අභිධර්ම සමුච්චය’ කියන එක තමයි, මහායාන අභිධර්ම ග්‍රන්ථය. පළමුවෙනි වරට, ඒ පොත ලෝක භාෂාවකට, එනම් ප්‍රංශ භාෂාවට පරිවර්තනය කළේ මමයි. අවුරුදු 10ක් ගියා පරිවර්තනයට. මුළු දවසටම වාඩිවෙලා මම පොතේ එක ඡේදයක් පරිවර්තනය කරන්න මහන්සි වෙලා තියෙනවා. ඒත් කරගන්න බැරිවෙලා තියෙනවා. ඒ තරම් අමාරුයි. මම කරපු වටිනාම ශාස්ත්‍රීය සේවය තමයි ඕක. මට කනගාටුව ඔය පොත ගැහැව්ව හැටියේ, මම මෙහාට එව්වා. විශ්වවිද්‍යාලවලටයි. පත්තරවලටයි, තව තව තැන්වලටයි එව්වා. ඊළඟට මම මෙහෙට ආපු වෙලාවක කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ උපාධි උත්සවයේ කතාවක් කිරීමේදී යම්කිසි කරුණක් ඔප්පු කිරීමට කරුණු ටිකක් හොයාගන්න වුවමනා වුණා අභිධර්ම සමුච්චයෙන්. හොයනකොට පොත නෑ කොහේවත්. ආයෙමත් විශේෂයෙන් පැරීසියට ලියලා පොත ගෙන්නවා ගත්තා. ඒ කියන්නේ මේ පොත ගැන එච්චර දන්නේ නැහැ.’

බෞද්ධ ධර්මය ගැන බටහිර වැඩියෙන්ම ජනප්‍රිය කෘතිය වන What the Buddha taught (සිංහල පරිවර්තනය, ‘බුදුන් වදාළ ධර්මය’) වල්පොල රාහුල හිමියන් විසින් රචනා වන්නේ මේ කාලයේය.

“මේ පොත ලිව්වේ පැරීසියේ සෝබෝන්වල ඉන්න කාලේ. ඒ දවස්වල මම අභිධර්ම සමුච්චය ප්‍රංශ භාෂාවට පෙරළමින් හිටියා. ඒ කාලේ අපේ මහාචාර්ය ඊ.එෆ්. ලුඩොවයික් මහත්තයා. පේරාදෙණියේ ලංකා විශ්වවිද්‍යාලයෙන් අස්වෙලා, එංගලන්තයට ගියා. උන්නැහේ එහේ ඉන්න ගෝඩ්න් ෆ්‍රේසර් ප්‍රකාශකයන්ගේ මිත්‍රයෙක්. මුන්නැහේව පත්කර ගත්තා ඒ සමාගමේ කර්තෘ හැටියට. ලුඩොවයික් මහත්තයා මට ලියලා එව්වා, ‘මෙහෙම ආවාය, තනතුරක් බාරගත්තාය, වුවමනාවක් තියෙනවා ඔබ වහන්සේට කියලා පොතක් ලියලා ප්‍රින්ට් කරන්න’ කියලා. ඒකෙම කියලා තිබුණා, ‘දැන් මේ තියෙන පොත් විශ්වාස නැතෙයි, ඉංග්‍රීසියෙන් බොහෝ පොත්පත් තියෙනවය, ඒවා ඒගොල්ලන්ට ලියන්න අයිතියකුත් නැතෙයි, දන්නෙත් නැතෙයි, ඒ නිසා ඔබ වහන්සේ පොතක් ලියන්න ඕනෑය’ කියලා. මම ලියලා ඇරියා, ‘මට බෑ’ කියලා. මම මෙහෙම බරපතළ වැඩක් කරනවා, ලියන්න ඉඩක් නැතෙයි කියලා. උන්නැහැගෙන් බේරෙන්න බැරුව ගියා. අන්තිමේදී උන්නැහේගේ බල කිරීමටයි මේක ලිව්වේ. කැමැත්තකින් ඕනෑකමකින් ලිව්වා නෙමෙයි. ලුඩොවයික් මහත්තයා උත්පත්තියෙන් බෞද්ධයෙක් නෙමෙයි. ආගමක් පිළිගත්තේ නැහැ. සිංහලත් නෙමෙයි ලංසි මිනිස්සු. එහෙම කෙනෙක් තමයි මේක කෙරෙව්වේ. ගෝඩ්න් ෆ්‍රේසර් කොම්පැනියත්, ක්‍රිස්තියානි, ඉංග්‍රීසි කොම්පැනියක්. මේ පොත ඇමෙරිකාවේ ගැහැව්වා. ඊළඟට ප්‍රංශ, ජර්මන්, ඉතාලි, ස්පාඤ්ඤ බටහිර භාෂා පහකින් ප්‍රසිද්ධ කළා. ඊළඟට ආසියාවේ බුරුම, කොරියන්, චීන, වියට්නාම් භාෂාවලින් සහ සිංහල, දෙමළෙන්. ඒ කියන්නේ භාෂා දොළහක්.’

කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ සිංහල අංශයේ හිටපු මහාචාර්ය සෝමරත්න බාලසූරිය රාහුල හිමියන්ගේ ජාත්‍යන්තර ආගමික අධ්‍යයනය ගැන කියන්නේ මෙසේය. “1960-1965 කාලයේදී, සෝබෝන් විශ්වවිද්‍යාලයේ පර්යේෂණ කරමින් සිටින අතර, උන්වහන්සේ අන්තර්ජාතික ආගමික සම්මේලන, බෞද්ධ විතරක් නෙමෙයි, අන්‍යාගමික සම්මේලනවලටත් සහභාගි වෙමින් බුද්ධාගම සහ බෞද්ධ දර්ශනය පිළිබඳ ලෝක නියෝජිතයෙක් වශයෙන් නැත්නම් තානාපති කෙනෙක් වශයෙන් වැඩකළා.”

රාහුල හිමියන් ප්‍රංශය ගැන පැවසුවේ දෙවෙනි මව්බිම වශයෙනි. ‘ප්‍රංශයේ අවුරුදු 24ක් නොකඩවාම හිටියා. ප්‍රංශයට මගේ තියෙන බැඳීම සාධාරණයි. බොහෝම හිතවත්තු ඒ මිනිස්සු.’

1964දී ඇමෙරිකාවේ නෝර්ත්වෙස්ටන් විශ්වවිද්‍යාලයේ මහාචාර්යධුරයක් සඳහා රාහුල හාමුදුරුවෝ ආරාධනා ලැබූහ.

“ඒගොල්ලෝ ඒකේ ආගම් පිළිබඳ පීඨයක් ඇතිකරලා – එඩ්මන් පෙරී මහත්තයා තමයි මේක නායකයා- එයා ලෝකේ හැමතැනම හෙව්වා මේකට බුද්ධාගම උගන්වන්න සුදුස්සෙක් කොහොමද කියලා. අහපු හැමතැනම මොනවා කරන්නද, මගේ නම කියලා තියෙනවා.”

තනතුර භාරගත් එහිමියෝ ඇමෙරිකාවේ එතෙක් අවිධිමත්ව පැවති බෞද්ධ අධ්‍යාපනයේ තත්වය විප්ලවීය වෙනසකට ලක්කළහ. ඒ දේශන, සාකච්ඡා හා සම්මන්ත්‍රණ ආදියට සම්බන්ධ වෙමිනි. 

කැලණිය, ‘තුලන’ පර්යේෂණ හා අධ්‍යයන කේන්ද්‍රයේ ආරම්භක, මහාචාර්ය ඇලෝසියස් පීරිස් පියතුමා හා රාහුල හිමියන් අතර තිබුණු දැඩි බැඳීම ප්‍රකටය. දෙදෙනා කිතුනු දහම හා බොදු දහම සම්බන්ධයෙන් විවිධ ගැඹුරු සාකච්ඡා පැවැත්වූහ.

“පීඑච්ඩී නිබන්ධනයට ‘ත්‍රිපිටකය විඥානය’ සම්බන්ධයෙන් පර්යේෂණ කෘතියක් කරන්න මට ලන්ඩන් විශ්වවිද්‍යාලයෙන් අවසර ලැබුණා. ලන්ඩන් විශ්වවිද්‍යාලයට යමින් ගමන්, මම ලුවේන් නුවර නැවතුණා එතියෙල් ලැමොන් පියතුමාව හමුවෙන්න. පියතුමා ථෙරවාද, මහායාන, වජ්‍රයාන පිළිබඳව විශේෂඥයෙක්. එතුමා මගේ පරේය්ෂණ කෘතියේ ක්‍රමවේදය හා අන්තර්ගතය වෙනතකට යොමුකළා. ඊට පස්සේ මට කිව්වා, ලන්ඩන් විශ්වවිද්‍යාලයට යන්න පෙර පැරීසියට ගිහින් භික්ඛු රාහුල කියන බෞද්ධ භික්ෂූන් වහන්සේ හමුවන්න. ඒ අනුව මම පැරිස් නුවර ගිහිල්ලා අපේ හාමුදුරුවන්ව හමුවුණා. බොහෝම ඉක්මනට අපි යාළු වුණා. මම කිව්වා, ‘මට කේබල් එකක් ආවා ලන්ඩන් යන්න එපා. ලංකාවට ඇවිල්ලා බෞද්ධ භික්ෂූන් යටතේම මේ පර්යේෂණ කෘතිය කළොත් හොඳයි කියලා. දැන් ඉතින් ඔබ වහන්සේව හම්බවුණ එක, ඔබවහන්සේ ලාංකේය භික්ෂුනමක් නිසා මට මෙහේ ඉඳගෙන ඔබවහන්සේ යටතේ සෝබෝන් විශ්වවිද්‍යාලයේ පර්යේෂණ කටයුතු කරන්නට අවසර දෙනවද’ කියලා. උන්වහන්සේ එකපාරටම කිව්වා, ‘ඒක නම් කරන්න බෑ. මට ආරාධනාවක් ඇවිල්ලා තියෙනවා විද්‍යෝදය හෝ විද්‍යාලංකාර විශ්වවිද්‍යාලවල උපකුලපති වෙන්න’ කියලා.

රාහුල හිමියෝ 1966දී විද්‍යෝදය විශ්වවිද්‍යාලයේ, එනම් වත්මන් ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ උපකුලපති තනතුරෙහි වැඩ බාරගත්හ. ශිෂ්‍ය විනය ඇති කිරීමෙහිලා දැඩිව ක්‍රියාකළ උන්වහන්සේ, ඒ වාගේම විශ්වවිද්‍යාලයේ ස්වාධීනත්වය රැකගැනීම සඳහා අධ්‍යාපන ඇමතිවරයා සමගද ගැටුණහ. මේ ගැටුමෙහි අවසානය ඵලය වූයේ රාහුල හිමියන් උපකුලපති තනතුරෙන් ඉල්ලා අස්වීමයි.

මහ බැංකුවේ හිටපු නියෝජ්‍ය අධිපති ආචාර්ය ඩබ්ලිව්.ඒ. විජේවර්ධන, එවකට ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ ශිෂ්‍යයෙකි. “ශිෂ්‍යයෝ ඉතාමත් කැළඹුණා මේ ආරංචිය අහලා. රාහුල හාමුදුරුවන්ට කලින් ‘වෝල් පෝල් රවුලා’ කියපු ශිෂ්‍යයෝම පස්සේ ඒ හාමුදුරුවන්ව අගය කරන්න පටන්ගත්තා. ශිෂ්‍ය සංගමය විශේෂ රැස්වීමක් කැඳෙව්වා. දීර්ඝ කතාවක් කරලා රාහුල හාමුදුරුවන්ගෙන් ඉල්ලා හිටියා අපිව අත්හැරලා යන්න එපා, දාලා යන්න එපා, අතරමං කරලා යන්න එපා, විශ්වවිද්‍යාලය ඉදිරියට ගෙනියන්න ඔබ වහන්සේ ඉන්න කියලා. රාහුල හාමුදුරුවන් කතාවේදී කිව්වේ, ‘මම තීන්දුවක් ගන්නේ කරුණු හොයලා බලලා, තීන්දුව ගත්තාට පස්සේ ඒ තීන්දුව කවදාවත් වෙනස් කරන්නේ නැහැ’ කියලා. ඒ නිසා තමයි එයාට ‘අයෝමය උපකුලපති’ කියන නම පටබැඳුණේ.”

මහාචාර්ය සෝමරත්න බාලසූරිය: ‘උන්වහන්සේ අකමැති දෙයක් තියෙනවා නම්, උන්වහන්සේ විරුද්ධ දෙයක් තියෙනවා නම්, ඒකට විරුද්ධව අභීතව නැගිටින නිර්භීත පුද්ගලයෙක්. කොතරම් ඉහළ පුද්ගලයෙක් ඉදිරියේ වුණත් උන්වහන්සේ නිර්භයව ඉදිරිපත් වුණා. නැගීසිටියා.”

මෙම ඉල්ලා අස්වීම රට තුළ ආන්දෝලනයක් ඇති කළ සිදුවීමක් විය.

ලංකා භික්ෂු අධ්‍යාපනයට රාහුල හිමියන්ගෙන් ඉටුවුණු වැදගත්ම සේවයක් වන්නේ ලංකා බෞද්ධ හා පාලි විශ්වවිද්‍යාලය පිහිටුවීමට පුරෝගාමී වීමයි. උසස් ආකල්පවලින් හෙබි, ගැඹුරු අධ්‍යාපනයක් ලැබූ භික්ෂූන් පිරිසක් බිහිකර ගැනීම සඳහා එහිමියන් තුළ තිබුණු අභිලාෂය මෙම විශ්වවිද්‍යාලය බිහිකිරීමට මුල් වීමෙන් පැහැදිලි වේ.

ජනාධිපතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කිරීමෙන් අනතුරුව ජේආර් ජයවර්ධන විසින් බුද්ධසාසන අමාත්‍යාංශයක් ආරම්භ කරන ලදි.

‘බුද්ධසාසන අමාත්‍යාංශය කියලා හදලා, උන්නැහේ ඒකේ අමාත්‍ය වුණා. ඒ කියන්නේ, බුද්ධ සාසනෙත් උන්හැහේගේ අතට ගත්තා. ඒ වෙලාවේ සියලුම නායක හාමුදුරුවරු බොහෝම සන්තෝස වුණා. මම විතරයි විරුද්ධ වුණේ. බුද්ධ සාසනේ කියන්නේ මොකක්ද? කව්රුත් දන්නවා නොවැ.  ‘සබ්බපාපස්ස අකරණං, කුසලස්ස උපසම්පදා, සචිත්ත පරියෝදපනං, ඒතං බුද්ධානසාසනං.’ කිසි පවක් නොකිරීම, සියලුම කුසල් කිරීම, සිත පිරිසිදු කරගැනීම. ඕකයි බුදුහාමුදුරුවන්ගේ අනුසාසනය. බුද්ධ සාසනේ. ඕක අමාත්‍යවරයෙක්ට බාරදෙන්න පුළුවන්ද?’

ජනතාව හා රටේ බලය ඇති පිරිස් ගැන එහිමියෝ දැඩි විවේචකයෙක් වූහ.

‘ඔය පිටරටින් මිනිහෙක් ආවාම කවුරු හරි, ඒ මිනිහාට හොඳට කන්න බොන්න දීලා, සංග්‍රහ කරලා, රට පුරා එක්ක ගොහිල්ලා, උන්නැහෙගෙන් ප්‍රකාශයක් ගන්නවා. ‘අග්නිදිග ආසියාවේ, පෙරදිග නැහැ මේ ලංකාව තරම් දියුණු රටක්’ කියලා, මේක අරගෙන රේඩියෝ එකේ කියනවා, ටෙලිවිෂන් එකේ කියනවා, මිනිස්සු රවට්ටන්න. ගෙදරකට මිනිහෙක් ආවාම, කන්න බොන්න දීලා, සංග්‍රහ කරලා, සේරම කරලා, සැලකිලි කළාට පස්සේ ඒ මිනිහා කියනවාද, මේ ගෙදර කෑමත් හොඳ නෑ, මිනිස්සුත් හොඳ නෑ කියලා? කියන්නේ නැහැනේ.’

මහාචාර්ය සෝමරත්න බාලසූරිය: ‘උන් වහන්සේගේ ඉතාම සරල, විනෝදකාමී ගතියකුත් තියෙනවා. නොයෙකුත් කතාන්දර කියනවා. උදාහරණ කියනවා. එක එක පුද්ගලයෝ ගැන කතාන්දර කියනවා. අතීත කතාන්දර කියනවා.’

උත්සව අවස්ථාවකදී රාහුල හිමියෝ මෙසේ කීහ:

“මෙතැන කිසිම දේශපාලන නායකයෙක් නැහැ. කිසිම කෙනෙකුට ආරාධනය කළේ නැහැ. මට වුවමනා කළා නම්, ජනාධිපතිතුමා, අගමැතිතුමා ඇතුළු, ඒ සියලුම දෙනා ඇතුළු රැස්වීමක් තියන්න තිබුණා. නමුත් මම ඒක කරන්නේ නැහැ. ඇවිල්ලා ඉන්නවා නම් ඒ ඇත්තෝ පුද්ගලිකව ඇවිල්ලා ඉන්න පුළුවන්. නමුත් විශේෂ තත්ත්වයක් නැහැ. ඒගොල්ලෝ ඉන්නවාද නැද්ද කියලා ගණන් ගැනිල්ලක් නැහැ.”

අද වැනි ජනමාධ්‍ය හරහා බණ කීමේ තරගයක් පවතින අවස්ථාවක, ඒ සම්බන්ධයෙන් රාහුල හිමියන්ගේ අදහස්ද ඇසීමට වටී.

“මම කවදාවත් රේඩියෝ එකේවත්, ටෙලිවිෂන් එකේවත් බණක් කියලා නැහැ. බොහෝම මහන්සි අරගෙන තියෙනවා, රේඩියෝ එකේ අයත්, ටෙලිවිෂන් එකේ අයත් මට කියලා බණක් කියවන්න. මම කිව්වා මට බැහැ. ඒක මට කරන්න බැරි දෙයක්. කොහොමද මේ ලෝකේ මනුස්සයෙක් නැතුව මම තනියෙන් මේ අර්ථවත්, ගැඹුරු ධර්මයක් කියන්නේ? මට පුළුවන් ඒකට ගැළපෙන තත්වයේ කෙනෙක් දෙනවා නම්, එයාත් එක්ක සාකච්ඡාවක් කරන්න.”

වර්තමානයේ වල්පොල රාහුල ආයතනයේ විධායක අධ්‍යක්ෂ වන්නේ ගල්කන්දේ ධම්මානන්ද හිමියන්ය. ධම්මානන්ද හිමියෝ රාහුල හිමියන් ඇසුරෙහි වැඩුණු අතර, එහිමියන්ගේ දර්ශනය ඉදිරියට ගෙනයාමේ අභියෝගාත්මක කාර්යයට අද මැදහත්වී සිටිති.

වල්පොල රාහුල හිමියෝ 1997 සැප්තැම්බර් 18 දින අපවත් වූහ. එහිමියන්ගේ අවසන් කාලය ගැන ගල්කන්දේ ධම්මානන්ද හිමියන්ගේ මතකය මෙසේය.

‘ජයවර්ධනපුර රෝහලේ, රණසිංහ දොස්තර මහත්තයාගේ 14 වැනි වාට්ටුවේ 62 වැනි ඇඳේ අවසාන හුස්ම හෙළන තුරු මම උන්වහන්සේ ළඟ හිටියා. ඒ අවසාන මොහොත දක්වාම හාමුදුරුවෝ කටයුතු කළ ආකාරය කැටිකරලා ගත්තොත් මට කියන්න පුළුවන් දේ තමයි, රාහුල හාමුදුරුවෝ අප සියලුම දෙනාට, භික්ෂූන් වහන්සේලාට, සිවුරක් දරාගෙන ජීවත්වෙන්න, අභිමානය ලබාදුන්නා. දේශපාලන බලයක් ඉදිරියේ, ධන බලයක් ඉදිරියේ, වෙන කිසිම බලයක් ඉදිරියේ, හිස පහත් කරන්නේ නැතුව, හිස කෙලින් තියාගෙන, අභිමානවත්ව හිටියා.’

අපවත් වන අවස්ථාව වන විට ලංකාවේ ප්‍රංශ තානාපතිනිය එලිසබෙත් දහන්, එහිමියන්ගේ ජීවිතය සම්පිණ්ඩනය කළේ මෙසේය. ‘මම හිතන්නේ එතුමාණන් මංසලකුණක්, ප්‍රඥා සම්පත්තියෙන් යුතු මනුෂ්‍යත්වයේ.’

ලංකාවේ ජනතාව ගැන වල්පොල රාහුල හිමියන් විසින් දක්වන ලද ප්‍රබලතම අදහස වර්තමානයටත් අදාළය.

“මම මේ සභාවේ මේකත් කියන්න ඕනෑ. සමාවෙන්න ඕනෑ මම මේ කියන එක ටිකක් තද නම්. මේ රටේ නිදහස් මිනිස්සු නැහැ. වහල්ලු ඉන්නේ.” 

(රාහුල හිමියන්ගේ 113 වෙනි ජන්ම සංවත්සරය වෙනුවෙන් වාර්තා චිත්‍රපටයක් වල්පොල රාහුල ආයතනය විසින් නිපදවිණි. ඒ චිත්‍රපටය ඇසුරිනි.) 

සුදේශ් ද සිල්වා