හරියටම සැලකුවොත් කොවිඩ්-19 කියන්නේ ගෝලීය පරීක්ෂණයක්. මේ පරීක්ෂණයෙන් ලෝකය පුරා රටවල් පරීක්ෂාවට ලක්වෙනවා. ආර්ථික ක‍්‍රම පරීක්ෂාවට ලක්වෙනවා. ඒ විතරක් නෙවෙයි, ලෝකයේ හැම රටකම දේශපාලන ක‍්‍රමයත් පරීක්ෂාවට ලක්වෙනවා.
ලංකාවේ සැලකිය යුතු පිරිසක් කැමැත්තක් දක්වන්නේ එක් නායකයෙකු වන්දනාමාන කරන, එක් නායකයෙකුගේ විශිෂ්ටත්වය ගැන විශ්වාසය තබන දේශපාලන සංස්කෘතියකට. එවැනි අයට වීරයෙක් ඕනෑ. දියසෙන් කුමාරයෙක් ඕනෑ.
මෙවැනි තනි පුද්ගලයන්ගේ පෞරුෂයට මුල් තැන දුන් ලෝකයේ හැම රටක්ම පාහේ මේ වන විට කොවිඩ්-19 වසංගතය හමුවේ අසාර්ථක වී තිබෙනවා.
එවැනි නායකයන් සිටින රටවල් අතරින් යම් සාර්ථකත්වයක් ඇති බව කියන්නේ චීනය, ඊශ‍්‍රායලය වැනි රටවල් කිහිපයක් පමණයි. එහෙත් චීනය වසංගතය ලෝකයටම පැතිරෙන තුරු තොරතුරු සැඟවූ බවට චෝදනාවට ලක්වෙනවා. ඊශ‍්‍රායලයේ ප්රජාතන්ත්රවාදය පැත්තෙන් විශාල චෝදනාවලට ලක්ව තිබෙනවා.
කොවිඩ්-19 වසංගතය මැද නායකයන් ගණනාවක් ඒකාධිපති ක‍්‍රියාමාර්ග ගෙන ඇති අන්දම ගැන අපේ‍්‍රල් 03 වැනිදා හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානයේ විධායක අධ්‍යක්ෂ කෙනත් රොත් ලිපියක් ලියා තිබුණා. ඔහු පෙන්වාදෙන්නේ විවේචකයන් අත්අඩංගුවට ගැනීම, තොරතුරු සැඟවීම ආදි ක‍්‍රියාමාර්ග බොහෝ නායකයන් ගෙන ඇති බව.
මෙවැනි වංසගතයකදී නිවැරදි තොරතුරු දැනගැනීමට හා අදහස් ප‍්‍රකාශනයට පුරවැසියන්ට ඇති අයිතිය අතිශයින්ම වැදගත් බව ඔහු ලියා තිබෙනවා.
එමෙන්ම දැඩි පාලනයක් ගෙනයන නායකයන් රටේ ජනතාවගේ සෞඛ්‍යයට වඩා තමන්ගේ වෙනත් ඉලක්ක ඉදිරියට දමාගෙන කටයුතු කරන බවත කෙනත් රොත් පෙන්වනවා. උදාහරණයක් ලෙස චීනය තවමත් තමන්ගේ ආර්ථික ප‍්‍රතිපත්ති ඉදිරියෙන් තබාගෙන සිටිනවා. වසංගතයේ උපරිම මට්ටමේදී ‘ලොක්ඩවුන්’ තත්වය ඉවත් කිරීමට රුසියාව තීන්දු කරන්නේත් පුරවැසියන්ගේ සෞඛ්‍යාරක්ෂාවට වඩා තමන්ගේ වෙනත් ඉලක්ක ඉදිරියෙන් තබාගත් නිසායි.
තායිලන්තය, කාම්බෝජය, වෙනිසුවේලා, බංග්ලාදේශය, තුර්කිය ආදි රටවල මාධ්‍යවේදීන් මර්දනය කිරීමේ සිදුවීම් දකින්නට ලැබී ඇතැයි කෙනත් රොත් පවසනවා. එලෙස නිදහස් මාධ්‍ය මර්දනය කිරීමෙන් පසු නායකයන් තමන් කැමති කරුණු පමණක් ප‍්‍රචාරය කරනවා.
එක් පැත්තකින් තමන්ගේ අඩුපාඩු වසාගන්නට කුමන්ත‍්‍රණ න්‍යායන්, විවිධ අයට චෝදනා කිරීම් ආදිය මෙවැනි පාලකයන් කැමැත්ත දක්වන ප‍්‍රවණතාවක්. කාට හෝ වරද පටවන්නට එවැනි නායකයන් උත්සාහ කරනවා.
අනෙක් පැත්තෙන් නායකයන්ගේ පෞද්ගලික විශ්වාස මාධ්‍ය වාර්තා බවට හැරෙනවා. උදාහරණයක් ලෙස ඊජිප්තුවේ ජනාධිපති අබ්දෙල් ෆටාහ් එල්- සිසිගේ පෞද්ගලික විශ්වාස මත දිගින් දිගටම කොවිඩ්-19 වසංගතයෙහි භයානකකම හෑල්ලූ කරමින් මාධ්‍ය වාර්තා පළ වී තිබුණා.
තුර්කියේ ජනාධිපති රෙකෙප් ටායිප් එර්දෙගොන් දිගින් දිගටම එරට සිරගෙවල සිටි රෝගීන් ගැන තොරතුරු යටපත් කළා. සිරගෙවල රෝගය ඇතැයි කී අයට එරෙහිව පරීක්ෂණ දියත් කළා. එමෙන්ම තායිලන්තයේ අගමැති ජනරල් ප‍්‍රායුත් චාන්- ඕචා මාධ්‍යවේදීන්ට තර්ජනය කර තිබුණේ රජයේ මධ්‍ය සාකච්ඡුාවලදී කියන කරුණු වාර්තා කිරීමෙන් එහාට සෞඛ්‍ය නිලධාරීන් සම්මුඛ සාකච්ඡුා පවත්වමින් තොරතුරු වාර්තා කරන පුද්ගලයන්ට තර්ජනය කර තිබුණා.
රොත් පෙන්වාදෙන්නේ මෙවැනි මොහොතක ආණ්ඩුව බලය දැඩිව ග‍්‍රහණය කරගැනීමත්, පුරවැසියන් මත බලහත්කාරය පැතිරවීමත් වසංගතය මැ`ඩලීමට අවශ්‍ය දේවල් ලෙස පුරවැසියන් විශ්වාස කරන බව. මේ තත්වය නිසා, ඒකාධිපති ආණ්ඩු තව තවත් ශක්තිමත් වීමට උත්සාහ කරන බව ඔහු පෙන්වනවා.
උදාහරණයක් ලෙස හංගේරියාවේ ඒකාධිපති පාලකයා වන වික්ටර් ඕබාන් රෝගීන් සිය ගණනක් පමණක් සිටියදී තම බලය පාවිච්චි කරමින් හදිසි තත්වයක් ප‍්‍රකාශයට පත්කොට දැඩිව පාලනය සිදුකර තිබුණා. ඔහුද මාධ්‍යවේදීන් අවුරුදු පහක් දක්වා සිරගත කිරීමේ සැලසුම් සකස් කර තිබුණා.
ඊශ‍්‍රායලයේ බෙන්ජමින් නෙතන්යාහුට විරුද්ධව ¥ෂණ වංචා චෝදනා එල්ලවී තිබුණා. ඔහු එයට අදාල නඩු විභාග සිදුවන අධිකරණ වසංගතය පිට දමමින් වසා දැමීමට කටයුතු කර තිබුණා.
ඇමෙරිකාව
මෑත කාලයේදී තනි නායකයෙක් මත යැපුණු, ජනාධිපති තනතුරට විශාල බලයක් ගොනු කර තිබුණු අමෙරිකා එක්සත් ජනපදය කොවිඩ්-19 හමුවේ ලෝකයේ අසාර්ථකම රට බවට පත්ව තිබෙනවා. ඩොනල්ඩ් ට‍්‍රම්ප් ජනාධිපතිවරයා තරම් කයිවාරුකාර ජනාධිපතිවරයෙක් ලෝකයේම නැහැ. එහෙත් දැන් ඩොනල්ඩ් ට‍්‍රම්ප් තරම් විහිළුවක් ලෝකයේම නැහැ. බ්ලීච් පානය කිරීමට නිර්දේශ කිරිම, වැරදි බෙහෙත් වර්ග පානය කිරීමට උපදෙස් දීමේ සිට කොවිඩ්-19 හමුවේ ලෝකයේ අසාර්ථකම රට බවට පත්වීම දක්වා ට‍්‍රම්ප්ගේ අසාර්ථකත්වය දිවෙනවා. නිව්යෝර්ක් ප‍්‍රාන්තයේ ආණ්ඩුකාරවරයා වැනි කාර්යක්ෂම ආණ්ඩුකාරවරුන් සිටියත්, බලය ජනාධිපතිවරයාට කේන්ද්‍රගත වී තිබෙන නිසා නිව්යෝක් පවා ඉතා දුර්වල වී තිබෙනවා.
ඉන්දියාව
නරේන්ද්‍ර මෝඩි නම් වීරයා වන්දනාමාන කරන පුරවැසියන් පිරිසක් සිටින ඉන්දියාවද අසාර්ථක රටවල් අතරින් එකක්. සටහන ලියන මොහොත වන විට ඉන්දියාවේ රෝගීන් 70,000 ඉක්මවා තිබෙනවා. මරණ සංඛ්‍යාව 2000 ඉක්මවා තිබෙනවා. ඉන්දියාවේ පරීක්ෂණ සංඛ්‍යාව මිලියනයට 1500ටත් වඩා අඩුයි. ඒ අනුව ඉන්දියාවේ සැබෑ රෝගීන් සංඛ්‍යාව මීට වඩා විශාල විය හැකියි.
පුටින්ගේ වැටීම
මැයි 12 වැනිදා වනවිට රුසියාවේ තහවුරු වී ඇති රෝගීන් සංඛ්‍යාව 221,000 ඉක්මවා තිබෙනවා. ලොව තෙවැනියට වැඩිම රෝගීන් සංඛ්‍යාව දක්වා රුසියාව ඉහළ යමින් සිටිනවා.
ඒ අතරතුරේ දින කිහිපයක් වසා තිබුණු රට විවෘත කරන්නට රුසියානු ජනාධිපති ව්ලැඩ්මීර් පුටින් තීරණය කර තිබෙනවා. මැයි 10 වැනිදා එම තීන්දුව ගන්නා විට, එදින වැඩිම කොවිඩ්-19 රෝගීන් සංඛ්‍යාවක් වාර්තා වූ දවසක් වී තිබුණා. රෝගීන් 11,000ක් පමණ එදින වාර්තා වී තිබුණා. රුසියාවේ ජනාධිපතිවරයාට රටේ ජනතාවගේ සෞඛ්‍යාරක්ෂාවට වඩා රටේ ආර්ථිකය වැදගත් බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා.
කෙසේ වෙතත් කොවිඩ්-19 හමුවේ පුටින් කඩාවැටී ඇති බව විචාරකයන් කියනවා. ප‍්‍රසිද්ධියේ පෙනී සිටින අවස්ථාවලදී පෙනෙන්නේ රුසියානු ජනාධිපතිවරයා දැඩි පීඩනයකින් සහ තීරණ ගැනීමේ අසීරුවකින් සිටින බව.
බලය බෙදීම දුර්වල කොට, ශක්තිමත් තනි ජනාධිපතිවරයෙකු වටා දේශපාලන බලය ගොනු කරගෙන, රටම ගලවාගත හැකි මහා වීරයෙකු ලෙස පෙනී සිටි පුටින් දැන් කොවිඩ්-19 වසංගතයට මුහුණදීමේ වගකීම ප‍්‍රාන්තවලට පවරමින් සිටින බව ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය වාර්තා කර තිබුණා. දශක දෙකකට වැඩි කාලයක් තිස්සේ ජනාධිපති ධුරය වටේට බලය ගොනු කරගැනීමට ව්ලැඩ්මීර් පුටින් කටයුතු කර තිබුණා. එහෙත් දැන් ඔහු කියන්නේ පුටින් එනතුරු නොසිට ප‍්‍රාදේශීය මට්ටමේ පාලන ආයතන වසංගතය මර්දනය කළ යුතු බව.
‘මෙය තමන්ගේ වගකීම් පැහැරහැරීමක්. රුසියාවේ අධිබලැති ජනාධිපති ක‍්‍රමයෙහි නිර්මාණකරුවාට දැන් එකවරම ප‍්‍රාදේශීය දේශපාලන ආයතන පෙනෙන්නට පටන් අරන්.’ රුසියාවේ දේශපාලන විශ්ලේෂකයෙකු කියා තිබුණා. ‘පුටින් ප‍්‍රාදේශීය නායකයන්ට වගකීම පැවරුවාට අරමුදල් සහ බලය ඔවුන්ට නැහැ.’ එම විශ්ලේෂකයා වැඩිදුරටත් කියා තිබුණේ එලෙස.
පිලිපීනයේ ඝාතන
මත්ද්‍රව්‍යවලට එරෙහි සටනක් යැයි කියමින් පිලිපීනයේ 2016 සිට මේ දක්වා ඝාතන 20,000ට වඩා සිදුව තිබෙනවා. පිලිපීනයෙහි කොවිඩ්-19 වසංගතය පැතිරෙන්නේ ඒ තත්වය අතරමැද. මේ වන විට පිලිපීනයේ කොවිඩ්-19 ‘ලොක්ඩවුන්’ තත්වය ක‍්‍රියාත්මක වෙනවා. ඒ අතරේම පිලිපීනයේ ජනාධිපති රොඩ්රිගෝ දුතාර්තේගේ ඝාතන සංස්කෘතියත් නොනවත්වා ක‍්‍රියාත්මක කරමින් තිබෙනවා.
ආණ්ඩුව ලොක්ඩවුන් තත්වය ආරම්භ කරන විට ආහාර ආදි අත්‍යවශ්‍ය පහසුකම් ලබාදෙන බව පොරොන්දු වී තිබුණු බවත්, එම පොරොන්දු ඉටු නොකරන විට පුරවැසියන් උද්ඝෝෂණය කරමින් සිටින බවත් එම උද්ඝෝෂණවලට වෙඩි තබන බවට ජනාධිපති දුතාර්තේ තර්ජනය කර තිබෙන බවත් ඩිමොක‍්‍රසි නව් නම් මාධ්‍ය ආයතනය වාර්තා කර තිබෙනවා.
පිලිපීනයේ මෙතෙක් තහවුරු වී ඇති කොවිඩ්-19 රෝගීන් සංඛ්‍යාව 11,000 ඉක්මවනවා. එහෙත් මරණ සංඛ්‍යාව 700ට වැඩියි. ඇතැම්විට බොහෝ රෝගීන් හා මරණ පිළිබඳව තොරතුරු සැඟවීමක් සිදුවිය හැකියි.
මෙලෙස මියගිය පුද්ගලයන් අතර පීපීඊ සහ මුහුණු ආවරණ ඇතුළු උපකරණ හා සෞඛ්‍ය සේවකයන්ගේ ආරක්ෂාව සඳහා සිදුකරන පීසීආර් පරීක්ෂණ නොමැතිකමින් මියගිය සෞඛ්‍ය සේවකයන්ද සිටිනවා.
‘පිලිපීනයෙහි වෛරසය පැතිරෙන්නේ කෙතරම් වේගයෙන්ද, එතරම් වේගයෙන් ඒකාධිපතිවාදය ශක්තිමත් වෙනවා.’ ඩිමොක‍්‍රසි නව් මාධ්‍ය ආයතනයේ යූටියුබ් නාලිකාවෙහි අපේ‍්‍රල් 03 වැනිදා පළවූ වීඩියෝවක සඳහන් කර තිබුණා.
මේ සියලූ සිදුවීම් හමුවේ, තනි පුද්ගලයන් රජකරන දේශපාලන සංස්කෘතියක් වෙනුවට යහපත් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයක වැදගත්කම පැහැදිලිව දැකගත හැකි වුණා.
අනුරංග ජයසිංහ
