දේශීය වශයෙන් මෙන් ම ජාත්‍යන්තර වශයෙන් ද ආහාර සැපයුම් ජාල පීඩාවට ලක්ව හෝ බිඳ වැටී හෝ ඇත. එවැනි තත්ත්වයක් තුළ ආහාර සුරක්ෂිතතාව ගැන කල්පනා කිරීම ස්වාභාවික හා අවශ්‍ය දෙයකි. එසේ වුව ද, ඒ පිළිබඳව බුද්ධිමත්ව හා සාක්ෂි මත පදනම්ව සිතා බැලීම වැදගත් ය.
සියලූම ශ්‍රේණිගතකිරීම් සහ දර්ශකවල අඩුපාඩු ඇත. ඒවායේ පදනම සකසන දත්ත නිසා හෝ නිර්මාණය අනුව හෝ යම් අඩුපාඩු තිබිය හැක. එසේ වුව ද සාක්ෂි පාදක සාකච්ඡාවකට ඒවා ප‍්‍රයෝජනවත්ය. ගෝලීය ආහාර සුරක්ෂිතතා දර්ශකයට (Global Food Security Index) කරුණු තුනක් ඇතුළත්ය. එනම් දැරිය හැකි මිල, ලබාගත හැකිවීම සහ ගුණාත්මකබව හා ආරක්ෂාවයි. එයට ස්වාභාවික සම්පත් සහ ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ගැන උප දර්ශකයක් 2019 දී එකතු කරනු ලැබීය.
දශ ලක්ෂ පහක ජනගහනයක් සිටින සහ ගොවිබිම් සඳහා ඉඩකඩ නැති හා ඒ නිසා ම දේශීය ආහාර නිෂ්පාදනයක් නැති සිංගප්පූරු නගර රාජ්‍යය පදනම් දර්ශකයේ පළමු තැනට පැමිණීමෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ මෙම දර්ශකය සකස්ව ඇත්තේ ආහාර සුරක්ෂිතතාව පිළිබඳ සාමාන්‍ය දැනුමට එහා ගිය ප‍්‍රවේශයකින් බව යි. ස්වාභාවික සම්පත් සහ ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව සැලකිල්ලට ගත් විට සිංගප්පූරුව ස්ථාන 11කින් පහත වැටුණි. මුහුදු මට්ටම් ඉහල යාම, සාගර ජලයේ සංයුතිය වෙනස්වීම සහ ආහාර ආනයන පරායක්තතාව ආදිය නිසා එම පහළ වැටීම සිදු විය. එසේ වුව ද 11 වන ස්ථානයේ රැුඳෙමින් එරට සමස්ත දකුණු ඉන්දියානු කලාපීය රටවලට ඉහළින් සිටියි.
තීරණාත්මක යටිතල පහසුකම් පිළිබඳව මම වසර විස්සකට වැඩි කලක් තිස්සේ අධ්‍යයනය කරමින් සිටිමි. ආපදා අවම කිරීම සහ සහන සේවා සැලසීමට විදුලි සංදේශ සේවා සම්පත් යොදාගැනීම ඇතුළත් ටම්පෙරේ සම්මුතියට ශ‍්‍රී ලංකාව ඇතුළත් වීමත් ශ2ණ ප‍්‍රශ්නයට සූදානම්වීමත් එයට මූලික හේතු විය. එමෙන් ම වසර දහයකට වැඩි කලක් තිස්සේ අපි කෘෂිකාර්මික සැපයුම් ජාල පිළිබඳව අධ්‍යයනය කරමින් සිටිමු.
ඔරොත්තුදීමේ හැකියාවෙන් හුවමාරුව සීමා කරයි
ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව හා මිල හැම විට ම තුලනය කළ යුතුය. මිල ප‍්‍රශ්නයක් නොවේ නම් කෙනෙකුට සියයට 100ක අතිරික්ත පහසුකම් වැඩිදුර ආරක්ෂණයක් ලෙස තබා ගනිමින් අසාමාන්‍ය ඔරොත්තු දීමේ හැකියාවක් පවත්වා ගත හැකි ය. ඇතැම් විට අනතුර ඉතා ඉහළ නම් සහ පරිසරය ඉතාමත් අනතුරුදායක නම් කෙනකු ආරක්ෂණ පියවර ගණනාවක් ගත හැකි ය. උදාහරණයක් ලෙස යුද්ධයේ නරකම දිනවල එල්ටීටීඊය කොළඹට පහර දෙන අවධියේ ලංකා විදුලිබල මණ්ඩල ඉංජිනේරුවන්ගේ වර්ජන තර්ජන තිබියදී, විදුලි සංදේශ සේවා සැපයුම්කරුවන් තම ජංගම සන්නිවේදන කුලූනුවල අඛණ්ඩ විදුලි සැපයුම සඳහා බැටරි ආරක්ෂණයත් එයට අමතරව ඞීසල් ජෙනරෙටර් වැඩිදුර ආරක්ෂණයත් යොදාගත් බව මට දැනගන්නට ලැබිණ. ඒ සියල්ලට වැඩි වියදම් දරන්නට වෙයි.
ආහාර සුරක්ෂිතතාව සම්බන්ධයෙන් ද එය එසේ ම ය. දේශීය වශයෙන් නිපදවන අර්තාපල් මත යැපීමෙන් අඛණ්ඩ සැපයුමට ඇති අවදානම අඩුවන බව කෙනෙකු විශ්වාස කළ හැක. එසේ වුව ද, දේශීය වශයෙන් අර්තාපල් නිපදවීමේ නිෂ්පාදන වියදම ආනයනික අර්තාපල් මිලට වඩා ඉහළ බව කවුරුත් දන්නා කාරණයකි. දේශීය නිෂ්පාදකයා රැුකගනු ලබන්නේ ආනයනික අර්තාපල් මත විශේෂ වෙළෙඳ භාණ්ඩ බදු පැනවීම මගිනි. අවසාන ප‍්‍රතිඵලය වන්නේ අකාර්යක්ෂම ලෙස නිපදවන දේශීය අර්තාපල් සඳහා දේශීය පාරිභෝගිකයා ඉහළ මිලක් ගෙවීම හා ඔවුන් පරිභෝජනය කරන ආනයනික අර්තාපල් සඳහා රජයට වක‍්‍ර බද්දක්ද ගෙවීම යි.
ආරක්ෂණවාදී බදු එකතුවීමෙන් සියලූ දෙනාගේම ආහාර මිල අධික බවට පත්වෙයි. එහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස ශ‍්‍රී ලංකාවේ ශ‍්‍රමයේ මිල අධික ය. එබැවින් ගෝලීය වශයෙන් තරඟ කළ යුතු බොහෝ කර්මාන්ත ඉහළ වැටුප් වියදම් නිසා දුෂ්කරතාවට පත්වෙයි.
අකාර්යක්ෂම දේශීය නිෂ්පාදකය මත යැපීම මගින් අවශ්‍යයෙන් ම අවදානම අඩුවන්නේ නැත. කෘෂිකර්මය ආවේණික ලෙස ම අවදානම් සහගතය. ජල ගැලීම්, නියඟ, කෘමි උවදුරු සහ රෝග මගින් වගා විනාශ විය හැකි ය. ඇත්තෙන් ම ඔරොත්තු දෙන සැපයුම් ජාලයක් එක් ප‍්‍රදේශයක් මත (අර්තාපල් සඳහා වැලිමඩ මෙන්) හෝ එක් රටක් මත හෝ රඳා පැවතිය යුතු නැත. ඒ ආකාරයෙන් ම රටේ සියලූ සහල් අවශ්‍යතා සඳහා වියට්නාමය මත යැපීම වැනි සම්පූර්ණ පරායක්තතාවක් පවත්වාගෙන යාම ද නොකළ යුතු ය. එමෙන් ම වියුක්ත ප‍්‍රතිපත්ති අරමුණක් ලෙස සහලින් ස්වයංපෝෂිත වීම ගැන කල්පනා කිරීම ද හොඳ අදහසක් නොවේ. කොවිඞ් 19 තත්ත්වය තුළ සහ ගෝලීය සැපයුම් දාම බිඳවැටීම නිසා වියට්නාමය තම සහල් අපනයනය සඳහා ඇතැම් සීමා පනවා ඇත. එමෙන් ම අනෙක් අතට, 2015-16 දී මෙටි‍්‍රක් ටොන් 2,903,000ක් වූ සහල් නිෂ්පාදනය 2016-17 කාලයේ පැවති නියඟය නිසා මෙටි‍්‍රක් ටොන් 1,474,000ක් දක්වා අඩු වීමෙන් පෙන්නුම් කළ පරිදි දේශීය නිෂ්පාදනය මත සම්පූර්ණයෙන් රඳා පැවතීම ද අවදානම් සහගතය.
එබැවින් ආහාර සුරක්ෂිතතාව සඳහා සැබෑ විසඳුම වන්නේ ස්වයංපෝෂිතභාවය නමැති සරල සටන් පාඨය පසු පස හඹා යෑම නොවේ. ඒ වෙනුවට කළ යුතු වන්නේ මූලාශ‍්‍ර විවිධාංගීකරණයත්, සැපයුම් ජාල හොඳ මට්ටමින් පවත්වා ගැනීමත් තුළින් වියදම් සහ අවදානම් කළමනාකරණය තුලනය කිරීමත් ය. මෙම ක‍්‍රියාවලියේ තීරණාත්මක ස්ථාන පාලනය කරන ඒකාධිකාර මතුවීම වැළැක්වීම ද මෙහි වැදගත් කොටසකි. එකිනෙකට වෙනස් දර්ශක 34ක බර තැබූ එකතුවක් මගින් ගෝලීය ආහාර සුරක්ෂිතතා දර්ශකය පෙන්නුම් කිරීමට උත්සාහ දරන්නේ මෙම සංකීර්ණ ගනුදෙනුව හා තුලනය යි.
ශ‍්‍රී ලංකාවේ ආහාර සුරක්ෂිතතා මට්ටම
2019 දී රටවල් 113ක් අතරින් ශ‍්‍රී ලංකාවට හිමිව තිබුණේ 66 වන ස්ථානයයි. පෝෂණ ප‍්‍රමිතිය, සාමාන්‍ය ආහාර වියදමේ වෙනස්වීම්, ගෝලීය දරිද්‍රතා දර්ශකයට පහළින් සිටින ජනගහනයේ අනුපාතය, ආහාරවල ආරක්ෂිත බව, ආහාර හානිය, නාගරික අවශෝෂණ හැකියාව, කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදනයේ අස්ථාවරත්වය සහ ගොවීන්ට මූල්‍ය පහසුකම් ලබාගැනීමේ හැකියාව ආදි අංශවල දී ශ‍්‍රී ලංකාවට ඉහළ ලකුණු ප‍්‍රමාණයක් හිමිවිය. කෘෂිකර්මයේ පර්යේෂණ හා සංවර්ධනය සඳහා කෙරෙන රාජ්‍ය වියදම්, මිලදී ගැනීමේ බලය අනුව සැකසුණු ඒකපුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය සහ දේශපාලන ස්ථාවරබව (2018 හා 2019 අතර විශාලතම පහත වැටීම දක්නට ලැබුණේ මෙම සාධකයෙහිය) වැනි කරුණු මගින් ලකුණු ප‍්‍රමාණය පහතට ඇද දමනු ලැබී ය.
ශ‍්‍රී ලංකාවේ සමස්ත ලකුණු ප‍්‍රමාණය සාමාන්‍යයට වඩා මඳක් අඩු වූ අතර, ගුණාත්මකබව හා ආරක්ෂාව අතින් සැලකිය යුතු ලෙසින් අඩු ය. ලංකාව තම දකුණු ආසියානු සගයන්ට වඩා ඉදිරියෙන් සිටින නමුත් අග්නිදිග ආසියාවේ තම සගයන් වන ඉන්දුනීසියාව හා පිලිපීනයට වඩා පිටුපසින් සිටියි. ඉන්දියාව 72 වන ස්ථානයත්, පකිස්ථානය 78 වන ස්ථානයත්, නේපාලය 79 වන ස්ථානයත් හිමි කරගෙන වඩාත් පිටුපසින් සිටියි. සුපුරුදු ලෙස ශ‍්‍රී ලංකාව ඉතාම නරක නැතත්, වඩා හොඳ තත්ත්වයට පත්වීමේ හැකියාව ඇත.
ස්වාභාවික සම්පත් හා ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව මිශ‍්‍රණයට එකතු කළ විට ශ‍්‍රී ලංකාව එක් ස්ථානයකින් පහළට වැටී රටවල් 113 අතරින් 67 වන ස්ථානයට පත්වේ. ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව සම්බන්ධ කාරණා ඇතැම් රටවලට විශාල බලපෑමක් සිදුකරයි. උදාහරණ වශයෙන් ඔස්ටේ‍්‍රලියාව හා නවසීලන්තය විශාල විතැන්වීම් පෙන්නුම් කරයි. පදනම් දර්ශකයේ 12 වැනි ස්ථානයේ සිටි ඔස්ටේ‍්‍රලියාව ස්වාභාවික සම්පත් හා ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව සැලකිල්ලට ගත්විට 16 වැනි ස්ථානයට පහත වැටුණු අතර, නවසීලන්තය ස්ථාන පහකින් ඉදිරියට පැමිණ ඔස්ටේ‍්‍රලියාව පසුකර 14 වන ස්ථානය හිමිකර ගත්තේය.
වියදමට සංවේදී ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව
කොවිඞ් 19ට ප‍්‍රතිචාර දක්වීමත් එහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස ආහාර සැපයුම් ජාලවලට හානි සිදුවීමත් මගින් සමස්ත කෘෂිකාර්මික පද්ධතිය නැවත පරීක්ෂා කිරීමේ අවශ්‍යතාව දැඩි ලෙස මතුකර ඇත. වත්මන් ක‍්‍රමයේ පවතින අස්ථාවරත්වය හෙළිදරවු වී ඇත. එසේ වුව ද ප‍්‍රතිචාරය සූක්ෂ්ම විය යුතු අතර ආහාර සඳහා වැය කරන මුදලට නියම වටිනාකම දීමට අවශ්‍ය අවධානය ලබාදෙමින් සාක්ෂි සන්සුන් ලෙස සලකා බැලීම මත පදනම් විය යුතු ය. ආනයන තහනම් කිරීම සහ අකාර්යක්ෂම නිෂ්පාදකයන් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා පාරිභෝගිකයන්ගෙන් බදු අයකිරීම වෙනුවට රජය කළ යුතු වන්නේ දේශීය වශයෙන් මෙන් ම ජාත්‍යන්තර වශයෙන් ද විවිධාංගීකරණය වීම නිසා දරාගැනීමේ හැකියාව සහිත වූ සැපයුම් ජාල සහතික කිරීමට කටයුතු කිරීමයි. එය කළ හැකි හොඳම ක‍්‍රමය වන්නේ සැපයුම් ජාලවලට ඇති සම්බන්ධතා තුළ ඒකාධිකාරීත්වයන් ගොඩනැගීම වැළැක්වීම යි.
ස්වයංපෝෂිතබව වැනි සරල සටන් පාඨවලට පසුබැස්ම ප‍්‍රඥාගෝචර නොවේ. 1970 ගණන්වල ශ‍්‍රී ලංකාව මෙම ප‍්‍රතිපත්ති අත්හදා බලා ඇත. එහි ප‍්‍රතිඵලය වූයේ ධනවතුන් සඳහා කළුකඩත් දුප්පතුන්ට මන්දපෝෂණයත් ඇතිවීමයි. සරල කාලයක ක‍්‍රියාත්මක කළ එම ප‍්‍රතිපත්ති, පාරිභෝගික රුචිකත්වයන් සලාක කඩවලින් තෘප්තිමත් කළ නොහැකි අද පවතින සංකීර්ණ ආර්ථිකය තුළ ක‍්‍රියාත්මක කළ නොහැකි ය.
