ලෝකයේ ඉතිහාසය වසර බිලියන 16 කි. මිනිස් ඉතිහාසයේ 1815 වර්ෂය වන විට යුරෝපය මුල් කරගත් කාර්මික නගර තුළ ස්වාභාවික සම්පත් විශාල වශයෙන් නිෂ්පාදනයන්ට පාවිච්චි කරන්නට විය. යුරෝපයෙන් ආරම්භ වන ආර්ථිකය ලෝකයට කියා සිටියේ ස්වාභාවික සම්පත් හා එහි ලැබෙන සේවාවන් නිෂ්පාදන භාණ්ඩ බවට පත් කර ගතහොත් ඒවා තුළින් ආර්ථික වාසි ලබා ගත හැකි බවයි.
යුරෝපයෙන් ආරම්භ වූ ආර්ථික සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලිය දේශසීමා ඉක්මවන ක‍්‍රියාවලියක් බවට පත් විය. 2019 වසර වන විට එය කොතරම් ප‍්‍රබල වීද යත් ලෝකයේ තිබූ ස්වාභාවික සම්පත් වලින් අඩකට වැඩි කොටසක් තමන්ගේ නිෂ්පාදන භාණ්ඩ බවට පත් කර ගැනීමට හැකි විය.
ලෝක ප‍්‍රජාව තමන්ගේ ස්වාභාවික ජීවන රටාව වෙනස් කර වසර බිලියන 16 ඉතිහාසයක් ඇති සොබාදහමේ සියලූ සම්පත් වලින් අඩකට වඩා වසර 205ක පමණ කාලයක් ඇතුළත විනාශ කර දැමීය. අද වන විට එහි ප‍්‍රතිඵල සමස්ත ජන සමාජයටම සහ සොබාදහමටම නැවත පැමිණ ඇත.
දේශගුණ අර්බුදය නමින් හඳුන්වන සුළි සුළං, ගංවතුර, භූමිකම්පා, සුනාමි වැනි තත්වයන් වලින් සිදු වන විනාශයන් මෙයට හොඳම උදාහරණයක් වේ. සාර්ස්, ඉබෝලා, කොරෝනා වැනි වෛරසද සොබාදහමේ සමතුලිතතාවය විනාශ වීමේ ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස අද වන විට ලෝකයට පැමිණ ඇතැයි තහවුරු වී තිබේ.
ලෝක දැක්ම අනුව දියුණු ජන සමාජයක් දියුණු පුද්ගලයෙක් රටක් දියුණු වේ නම් එය මැනිය හැකි ඒකකය දළ දේශීය නිෂ්පාදනය ලෙස හඳුන්වයි. ඒ අනුව තමන් නිෂ්පාදනය කරන ලද භාණ්ඩය හෝ සේවාව විකුණා එයින් ආර්ථික ලාභයක් ලබන්නේ නම් එම පුද්ගලයා හෝ සමාජය දියුණු ආර්ථිකයට හිමිකම් කියන සාමජයක් හෝ පුද්ගලයෙක් ලෙස සලකයි.
ස්වයංපෝෂිත ආර්ථිකයන් ලෝකය තුළින් අතුගා දමමින් යැපුම් ආර්ථික ක‍්‍රමයක් වෙත ලෝකය පරිවර්තනය කරමින් ලෝකයේ ස්වාභාවික සම්පත් වැඩි වැඩියෙන් ප‍්‍රයෝජනයට ගැනීමේ ක‍්‍රමවේදයක් බවට පත් කර ඇත.
වරක් ගාන්ධි කියූ පරිදි ‘ලෝකයේ ඇති සම්පත් මිනිස්සුන්ට ජීවත් වීමට ඇති නමුත් ඔවුන්ගේ තෘෂ්ණාව නැති කිරීමට මේ සම්පත් ප‍්‍රමාණවත් නොවේ’ යනුවෙනි. මෙම සත්‍ය තවදුරටත් තහවුරු කරමින් මිනිසුන්ගේ ආර්ථික දියුණුවත් සමඟම තිබූ පොදු දේපල පෞද්ගලික දේපල බවට පත් වූයෙන් තම තමන්ගේ පෞද්ගලික දේපල වැඩි කර ගැනීමේ තෘෂ්ණාව නිසා අනෙකුත් මිනිසුන්ට මෙන්ම සතුන්ට ද ජීවත් වීමට තිබූ අයිතිය විනාශ කර දමන ලදී.
පුරාණ සමාජ වල තිබූ මූලික අයිතිය නම් සියලූ සත්වයන් උදෙසා සියල්ල නැතහොත් ‘ලෝකා සමස්ථාහ සුකිනෝ භවන්තු’ යන්නය. එම මූලික පදනම විනාශ කර දැමූ මෙම ආර්ථිකය හා මානව සංහතිය අදවන විට දැවැන්ත අභියෝග වලට මුහුණ පා ඇත.
කොවිඞ්-19 වෛරස ව්‍යාප්ත වීම අපිට මේ දිනවල ගත හැකි හොඳම උදාහරණයයි. ඉතාලිය, ප‍්‍රංශය, ජර්මනිය, චීනය ඇතුලූ ලෝකයේ දියුණුතම රටවල අධික වේගයෙන් වෛරසය ව්‍යාප්ත සිදු වෙමින් ඇත. එමෙන්ම මේ වන විට ලෝකයේ දියුණුම රට ලෙස හැදින්වෙන ඇමරිකාව තුළ වැඩිම කොරෝනා රෝගීන් සංඛ්‍යාවක් වාර්තා විය. මුළු යුරෝපය සහ ඇමරිකාව ගත් කල වැඩිම මරණ වාර්තා වී ඇත්තේ එම අහිමහත් ආර්ථික දියුණුව භෞතික දියුණුව තිබූ සමාජ වලය. ලෝකයේ දෙවැනියට සෞඛ්‍ය අංශයෙන් දියුණු ඇතැයි සලකන ඉතාලියේ මරණ 5000 සිදු වී ඇතැයි සලකන අතර මේ කියූ සංවර්ධනයේ ප‍්‍රතිඵල ඔවුන් විසින් අත්කරගෙන ඇති ආකාරය අපට දත්ත වශයෙන් වුවද පෙන්වා දිය හැකිය.
මෙම ආර්ථික සංවර්ධනය ලෝකයට අත්පත් කර දෙන්නේ මෙවැනි තත්වයන් නම් නැවතත් අපි මේ සිදුකරන සංවර්ධනයන් පිළිබඳව සිතාමතා කටයුතු කල යුතුමය. මිනිසෙකුට සංවර්ධනයක් අවශ්‍ය නොවේයැයි මින් අදහස් නොකෙරේ.
අප සංවර්ධනය කල යුත්තේ අපේ භූමියට, සංස්කෘතික අංග වලට සහ අපගේ වටිනාකම්, ස්වාභාවික පරිසර පද්ධති යන මේ සියලූ දෑ සලකා බැලීමෙන් පසුවය. උදාහරණයක් ලෙස භූතානය වැනි රටක භෞතික සංවර්ධනය හෝ ආර්ථික සංවර්ධනය සිදුවන්නේ ලෝක බැංකුවට, ආසියානු සංවර්ධන බැංකුවට, මූල්‍ය ආයතන වලට අවශ්‍ය පරිදි නොව එම රටේ ස්වාභාවික සම්පත් හා රටවැසියන්ගේ අවශ්‍යතාවයන්ට අනුවය.
අපේ රට වල සංවර්ධන කාර්ය එසේ නොවූයෙන් අදවන විට යුරෝපයේ තරම් කොවිඞ්-19 රෝගීන්ගේ ව්‍යාප්තිය ලංකාව තුළ සිදු නොවුනත් ලංකාවේ බොහෝ ප‍්‍රදේශ වල මිනිස්සුන්ට අවශ්‍ය ආහාර පවා නැතිව කුසගින්නෙන් පෙළෙන මිනිසුන් දැකගත හැකිය. සතුන්ට ජීවත් වීමට තිබූ කැලෑ, මිනිසුන්ට ආහාර වශයෙන් අවශ්‍ය දෑ වගා කර ගැනීමට තිබූ කැලෑ බහුජාතික සමාගම් වලට, ගුවන්තොටුපළ ඉදිකිරීමට, මාර්ග ඉදිකිරීමට ගත් කල රට තුළ ඉතිරි වන්නේ ආහාර නිෂ්පාදනයේ අතිරික්තයක් නොව හිඟයකි.
එම හිඟය අදවන විට රටක් ලෙස අපහට බලපාමින් ඇත. 2010 ආරම්භ වූ 2050 දක්වා දිවෙන දැවැන්ත සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලිය මත ලෝකයේ තුළ ලංකාව ගුවන් මධ්‍යස්ථානයක්, අධ්‍යාපන මධ්‍යස්ථානයක්, ආර්ථික මධ්‍යස්ථානයක්, බලශක්ති මධ්‍යස්ථානයක් බවට පත් කරනවායැයි සංවර්ධන සැලසුම් වල තිබුණද මෙය කෘෂිකාර්මික මධ්‍යස්ථානයක් බවට පත්කරනවායැයි පවසා නැත. එම නිසාම මෙවන් අවස්ථාවක ජනතාවට සිදු වන්නේ පිටරටින් එන සැමන් ටින් එකකට හෝ පරිප්පු කිලෝවක් ගැනීමට පෝලිමේ සිටීමටත්, පොළොස් ගෙඩියක් වැනි සුළු දෙයක් වෙනුවෙන් මිනීමරා ගැනීමටත්ය.
දේශීය ආර්ථිකයක් හෝ දේශීය කෘෂිකර්මයට හෝ කෘෂිකාර්මික මධ්‍යස්ථානයක් බවට මෙම බිම් පත් නොකර ඉදිකරනු ලැබූ මහාමාර්ග, ඉදි කරනු ලැබූ වරායන්, ගුවන් තොටුපලවල්ද මේ මොහොතේ දී කිසිදු වැඩක් ගත නොහැකි තත්වයට පත්ව ඇත.
අද එහි ප‍්‍රතිඵල අප භුක්ති විදිමින් සිටින අතර මෙම සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලියට හසු නොවූ පුද්ගලයන් හා ඈත ගම් පළාත් වල ජනතාවට කිසිදු ආහාර හිඟයක් තබා ඖෂධ හිඟයකවත් නැතිව ජීවත් වන අයුරු අපට දැක ගත හැකිය. අත්‍යාවශ්‍ය වී ඇත්තේ වෙනත් ජීවන රටාවක් මිස පවතින ගුවන්තොටුපළ වෙනුවට වෙනත් තොටුපලවල්, පවතින මාර්ග වෙනුවට වෙනත් මාර්ග, පවතින නගර වෙනුවට තවත් මහනගර නොවන බව පැහැදිළි වී ඇත.
කොවිඞ්-19 හේතුවෙන් ලෝකයම ලොක්ඩවුන් කර ඇති මේ මොහොතේ ලෝකය තුළ සිදු වී ඇති කාබන් විමෝචනය ගණනය කර බැලිය හැකිය. විශේෂයෙන්ම ඉන්දියාවේ දිල්ලි, මුම්බායි, කල්ලටා, චන්දිගාත් වැනි ප‍්‍රදේශ වල කාබන් විමෝචනය 29% ක් වැනි ප‍්‍රතිශතයකින් අඩු වී ඇති බව ඉන්දියාවේ මධ්‍යම දූෂණ කාරක මැනීමේ ඒකකය විසින් එහි දත්ත අනුව පෙන්වා දෙනු ලැබේ.
මොන්ගබේ ආයතනය විසින් අපේ‍්‍රල් 29 වන දින නිකුත් කරන ලද ලිපියක දැක්වෙන්නේ චීනයේ අඩුම වශයෙන් වසරකට ළමුන් 4000 වැඩිහිටියන් 73000 වායු දූෂණය හේතුවෙන් මිය යන බවයි. ඔවුන්ගේ ජීවිත ආරක්ෂා කර ගැනීමට කර්මාන්ත වසා රට ලොක්ඩවුන් කිරීම බලපා ඇති බව එම දත්ත පෙන්වා දෙයි. විශේෂයෙන්ම වුහාන් ප‍්‍රාන්තය තුළ කර්මාන්ත විශාල ප‍්‍රමාණයක් ඇති අතර ලොක්ඩවුන් කිරීම නිසා වුහාන් ප‍්‍රාන්තයේ අහස නිල් පැහැයක් ගෙන ඇති බව නාසා ආයතනය ජායාරූප මඟින් පෙන්වා දී ඇත.
ලෝකයේම තත්වය මෙබඳුය. දත්ත වලින් පෙන්විය හැකිය. ඉතාලියේ මිලානෝ, රෝමය, ටොරීනෝ වැනි අගනුවර වල 24% කින් පමණ වායු දූෂණය අවම වී ඇත. එමෙන්ම ස්පාඤ්ඤය, ප‍්‍රංශයේ පැරිස්, බෙල්ජියම්, ස්වීඩන්, ජර්මනිය වැනි රටවල වායු දූෂණය සීයට 23කින් පමණ අඩු වී ඇත. නිව්යෝක් නගරයේ තත්වයද එසේමය.
ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය පවසන දත්ත අනුව වායු දූෂණය හේතුවෙන් ලෝකයේ මිලියන 7ක පමණ පිරිසකගේ ජීවිත අහිමි වේ. සති දෙකක් ලෝකය වැසීමෙන් මෙම ප‍්‍රමාණය අඩු වීමට බලපානු ඇතැයි විශ්ලේෂකයන් පෙන්වා ඇත.
ලෝකය හැල්මේ ගිය ගමනේ වසර 205 ක් තුළත් අත්පත් කර ගත් විනාසයේ තරම දැනට සිදුව ඇති මරණ සංඛ්‍යාවෙන් පෙනේ. එම විනාශය මානව සමාජයට පමණක් නොව සමස්ත පරිසර පද්ධතියටම අත් කර දී ඇති බව අද වන විට අපට පෙනෙන්නට ඇත.
පරිසර පද්ධතිය සැලකිය යුතු මට්ටමකින් වෙනස් වී ඇති බව නාසා ආයතනයට සහ පරිසර විද්‍යාඥයන්ට සිය මිනුම්දඬු වලින් මැනගැනීමට හැකි වී ඇත. සමාජය හා පරිසරය වනසන මෙම ජීවත් වීමේ කලාව වෙනස් නොකලහොත් බොහෝ ඉක්මනින් සමස්ත මානව සමාජයම දරුණු අගාධයකට යනු නොඅනුමානය. මනුෂ්‍යත්වය තවදුරටත් අදාළ නොවන බව කොරෝනා රෝගීන්ට ප‍්‍රතිකාර කරන අයුරින්ම වටහා ගත හැක. ඉතාලිය සහ අනෙකුත් බොහෝ රටවල නිෂ්පාදනයට දායක නොවන වැඩිහිටි උදවියට අවශ්‍ය ප‍්‍රතිකාර පවා ලබා නොදී ඔවුන් නිත්‍යානුකූලව මරා දැමීම සිදුකර ඇත. එයට හේතු වනුයේ ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දුරට රටට නිෂ්පාදන ක‍්‍රියාවලියක් නොවන නිසාත් බොහෝ දියුණු රටවල විශ‍්‍රාම වැටුපක් ඔවුන්ට ගෙවීමට සිදුවන නිසාත් එම වැඩිහිටියන් මිය යාම ආර්ථික වශයෙන් එම රටවල් වලට බොහෝ විට සාධනීය කරුණක් වන නිසාත්ය.
තවදුරටත් මෙම ආර්ථිකයට මනුෂ්‍යත්වය අදාළ නොවන බව පෙනේ. එම නිසා අපට අවශ්‍යව ඇත්තේ සාමූහිකව හැමදෙනාටම වග කියන සොබාදහමට හා මානව සමාජයට හිතැති ජීවත් වීමේ කලාවක් මිස සොබාදහමට හා මානව සමාජය වනසන ආර්ථික සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලියට හසු වූ මේ මිථ්‍යාව නොවේ.
