ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ මහතාත් ඔහුගේ ආණ්ඩුවත් මේ දිනවල පාලනය ගෙනයන්නේ ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාව කුණුකූඩයට දමාය. රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිවරයා විසින් කැඳවුණු උපදේශක සංඝයා, ‘ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාවට පිටින් නම් කිසිම දෙයක් කරන්නට එපා ජනාධිපතිතුමා’යැයි උපදෙස් දෙද්දීත්, ජනාධිපතිවරයා දැන් පාලනය ගෙනයන්නේ එම ‘යතිවර අවවාදයට’ද නිගා කරමින්, ව්‍යවස්ථාවට පිටතිනි.
අපේ‍්‍රල් 30 වැනිදායින් පසු ගතවන මේ දිනවල, කොරෝනා වසංගතය මැඬලීම වෙනුවෙන් රාජ්‍ය මුදල් සතයක්වත් වැය කරන්නට ජනාධිපතිවරයාට කිසිම බලයක් නීතියෙන් නැත.
2020 වසරේ මුල් කාර්තුව සඳහා පරණ ආණ්ඩුව විසින් සම්මත කරගන්නා ලද අතුරු සම්මත ගිණුමේ කාලය අපේ‍්‍රල් 30 වැනිදායින් අවසන් විය. ඉන්පසු නීත්‍යනුකූලව මුදල් වියදම් කරන්නට රජයට නොහැකිය.
මේ අවස්ථාවේදී ආණ්ඩුවේ පැත්තෙන් සමහරුන් කියන්නේ ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 150(3) යටතේ අවශ්‍ය මුදල් වියදම් කිරීමට ජනාධිපතිවරයාට සම්පූර්ණ බලය හා අභිමතය තිබෙන බවයි.
‘සමහරුන් කියන්නේ’ යැයි කීවේ ආණ්ඩුවේ සමහර ‘නීති විශාරදයන්’ම මේ ගැන අපහැදිලි අදහස් පළකරන නිසාය. මෙතැන අවුලක් ඇති බව ඔවුන්ට පෙනී ගොස් ඇතිවා විය යුතුය. ඒ අවුල වසන්නට, ‘අවශ්‍යතාවේ නියමය’ යන්න පාවිච්චි කරමින් ජනාධිපතිවරයාට ඕනෑම දෙයක් කළ හැකි බව ඔවුහුම අනෙක් අතට කියති.
අවශ්‍යතාවේ නියමය, ඕනෑ අවස්ථාවකට යොදාගත හැකි නොවේ. එහි මූලික අදහස, ජනතාවගේ යහපත වෙනුවෙන් නීතියක් නැතිව වැඩ කළ හැකි බවයි. ඉතිහාසය පුරා වැඩිහරියක් මේ නියමය යොදාගෙන ඇත්තේ අධිකාරවාදී ආඥාදායක පාලකයන්, රටේ නීතිය නොසලකා තමන්ට හිතුමතේ මර්දනීය පාලනයක් ගෙනයාමටය. ‘රටේ නීතිවලට වඩා මහජනතාව සුපිරිය’ යන්න, බිහිසුණු පාලකයන්ට, විලි වසා ගැනීමට හැම කල්හිම හොඳ කඩතුරාවකි.
අනෙක් අතට අවශ්‍යතාවේ මූලධර්මය යෙදිය හැක්කේ, රටේ පවතින කිසිම නීතියකින් අවශ්‍යතාව සම්පූර්ණ කරගත නොහැකි විටදීය. එනම්, යම් කාරණයක් සම්බන්ධයෙන් ව්‍යවස්ථාවෙන් හෝ වෙනත් නීතිවලින් කිසිම විධිවිධානයක් නැති තැන පමණක් අවශ්‍යතාවේ මූලධර්මය ඉදිරියට ගත හැකිය. ලංකාවේ උද්ගතවී ඇති අර්බුදය එසේ නොවේ. එය විසඳීමට අපේ ව්‍යවස්ථාවෙන්ම දක්වන මඟපෙන්වීම් කිහිපයක් තිබේ.
ආණ්ඩුවේ සමහරුන් උපුටා දක්වන ව්‍යවස්ථාවේ 150(3) වගන්තිය, ජනාධිපතිවරයාට මේ මොහොතේ මුදල් වැය කිරීමට ඉඩ දෙන්නේ නැත. ඒ වගන්තිය මෙසේය.
‘යම්කිසි වර්ෂයක විසර්ජන පනත් කෙටුම්පත නීතිය බවට පත්වීමට පෙර ජනාධිපතිවරයා විසින් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරිනු ලැබූ අවස්ථාවක පාර්ලිමේන්තුව විසින් රජයේ සේවාවන් සඳහා මුදල් වෙන් කර නොමැත්තේ නම් අභිනව පාර්ලිමේන්තුව රැස්වීමට නියමිත දින සිට මාස තුනක් ඉකුත් වන තෙක් රජයේ සේවාවන් සඳහා යම්කිසි මුදලක් අවශ්‍ය වෙතැයි ජනාධිපතිවරයා සලකයි නම් ඒ මුදල ඒකාබද්ධ අරමුදලෙන් නිකුත් කිරීමටත්, වැය කිරීමටත් නියම කිරීමට ජනාධිපතිවරයාට බලය ඇත්තේ ය.’
ඉංග‍්‍රීසි පරිවර්තනයේ එය මෙසේ සඳහන් වේ.
‘Where the President dissolves Parliament before the Appropriation Bill for the financial year has passed into law, he may, unless Parliament shall have already made provision, authorize the issue from the Consolidated Fund and the expenditure of such sums as he may consider necessary for the public services until the expiry of a period of three months from the date on which the new Parliament is summoned to meet.’
මෙහි වැදගත් සීමාවන් තිබේ.
එකක් නම්, ‘විසර්ජන පනත් කෙටුම්පත (හෙවත් අයවැය පනත් කෙටුම්පත), නීතියක් බවට පත් වීමට පෙර විසුරුවා හැරියහොත්’ යන්නය. එහි තේරුම විසර්ජන ‘පනත් කෙටුම්පත’ පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කර ඇති නමුත්, ‘නීතිය බවට පත්වීමට’ පෙර හෙවත් ‘පනතක් වීමට’ පෙර යන්නයි. පනත් කෙටුම්පතක් (Bill), පනතක් (Act) වන්නේ පාර්ලිමේන්තුවේ විවාද කර මන්ත‍්‍රීවරුන්ගේ සාමාන්‍ය බහුතර ඡන්දයෙන් සම්මත කර, කතානායක අත්සන් කළ පසුවය. කෙටුම්පතක් පනතක් වීමට (මෙතැනදී අයවැය කෙටුම්පත), පළමුවැනි වර කියවීම, දෙවැනි වර කියවීම, කාරක සභා අවස්ථාව හා මන්ත‍්‍රීවරුන්ගේ ඡන්දයෙන් සම්මත වීම, කතානායක සටහන (අත්සන) යෙදීම යන පියවර පසුකළ යුතුය. අප හොඳින්ම දන්නා පරිදි ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ මහතා පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවන විට, පාර්ලිමේන්තුවේ විසර්ජන පනත් කෙටුම්පතක් ඉදිරිපත් වී, සම්මත නොවී පවතින අවස්ථාවේ තිබුණේ නැත. එසේ වන විට, 150(3) යොදාගත නොහැකිය. (මේ කරුණ, මීට පෙර අනිද්දා වෙබ් අඩවියෙන් ලසන්ත රුහුණගේ පෙන්වා දී තිබේ. ‘ජනතාව ගොනාට අන්දවන්නේ පීබීද? ගෝඨාභයද?’)
හොඳයි, එසේ තිබියදීත් 150(3) යොදාගන්නවායැ’යි සිතමු.
එවිට අනෙක් සීමාවක් මතුවී එයි. එනම්, ‘රජයේ සේවාවන් සඳහා යම්කිසි මුදලක්’ අවශ්‍ය වෙතැයි ජනාධිපතිවරයා සලකයි නම්’ යන්නයි. මෙහි රජයේ සේවාවන් යනු එදිනෙදා රජයේ කටයුතු පවත්වාගෙන යන්නට අවශ්‍ය වන පුනරාවර්තන වියදම් වෙයි. එයින් අවධාරණය කරන්නේ, අයවැයක් සම්මත කර නැති තත්වයක් යටතේ, පාර්ලිමේන්තුවද විසුරුවා හැර ඇති තත්වයක් යටතේ, ජනාධිපතිවරයාට ඕනෑ ඕනෑ වියදම් කරන්නට නොහැකි බවයි. වගන්තියෙන් විධායකයට හෙවත් ජනාධිපතිවරයාට අවසර දී ඇත්තේ, ඊළඟ ආණ්ඩුවෙන් (පාර්ලිමේන්තුවෙන්) අයවැයක් එන තුරු, එදිනෙදා රජයේ සේවාවන් පවත්වාගෙන යන්නට අවශ්‍ය මූලික වියදම් කිරීමට පමණි.
මේ වගන්තියෙන්, රාජ්‍ය මූල්‍යය සම්බන්ධයෙන් පාර්ලිමේන්තුවේ බලය නැවතත් තහවුරු කොට තිබේ. එනම්, අතිරේක යම් වියදමක් කරන්නට ජනාධිපතිට අවශ්‍ය නම් එයට පාර්ලිමේන්තුවේ අවසරය ලබාගත යුතු බවයි.
ව්‍යවස්ථාවේ වගන්ති පුළුල් අර්ථයෙන් ගතයුතු යැයිද මතයක් තිබේ. එසේ ගත් විට, එනම් මුලින් කී ‘පනත් කෙටුම්පත හා පනත’ පිළිබඳ කතාව අතහැර දමා, ‘අයවැයක් ඉදිරිපත් කර නැති අවස්ථාවකදී’ ලෙස එය තේරුම් ගත්තත්, ජනාධිපතිට රජයේ සේවාවන්ට වඩා දෙයකට මුදල් වියදම් කළ නොහැකිය.
මේ මොහොතට එය අදාළ කරගත හොත්, අපේ‍්‍රල් 30න් පසු ජනාධිපතිට ඇත්තේ එදිනෙදා රජයේ වියදම් සඳහා ඒකාබද්ධ අරමුදලෙන් වියදම් කිරීමේ බලය පමණි. වසංගතයක් මැඞීමට හෝ ඕනෑම අතිරේක වියදමක් සඳහා නම් ඔහු පාර්ලිමේන්තුවේ අවසරය ගත යුතුය.
වගන්තියේ තවත් සීමාවක් තිබේ. එනම්, ‘අභිනව පාර්ලිමේන්තුව රැස්වීමට නියමිත දින සිට මාස තුනක් ඉකුත් වන තෙක්’ යන්නයි. මේ අනුව, ජනාධිපතිවරයාට මුදල් වියදම් කළ හැක්කේ, අලූත් පාර්ලිමේන්තුව රැස්වීමට ‘නියමිත දින සිට ඉදිරියට මාස තුනක් සඳහා’ පමණි.
අප හොඳින්ම දන්නා පරිදි, ජුනි 20ට මැතිවරණයට නියම කර ඇති අතර, පාර්ලිමේන්තුව රැස්වීමට ජනාධිපති දිනයක් නියම කර නැත. මාර්තු 2 ගැසට් පත‍්‍රය පරිදි ජනාධිපතිවරයා නියම කළ මැයි 14 පාර්ලිමේන්තුව පළමුව රැස්වේ නම්, එතැන් සිට මාස තුනකට, එනම් අගෝස්තු 13 දක්වා ඒකාබද්ධ අරමුදලෙන් මුදල් වියදම් කිරීමට ජනාධිපතිට හැකිය. එහෙත්, ජනාධිපතිවරයා නියම කළ දිනය දැන් වලංගු නොවේ. පාර්ලිමේන්තු රැස්වීමට අලූත් දිනයක් නියම කර ද නැත. එවැනි තත්ත්වයක් යටතේ, ‘දින නියමයක් නැති කාල වකවානුවක් සඳහා’ සිත් සේ මුදල් වියදම් කිරීමට අභිමතයක් නම් ජනාධිපතිට කිසිසේත් ලැබෙන්නේ නැත. මැතිවරණය ජුනි 20න් පස්සට ගියොත් තවත් තත්වය බැරෑරුම් වේ.
දැන් ජනාධිපතිවරයා වැඩ කරන්නේ. ‘ජනාධිපතිගේ අභිමතය පරිදි ඕනෑම දෙයක් කළ හැ18’යි ඔහුට උපදෙස් දෙන උපදේශක වහලූන්ගේ සර්වබලධාරී න්‍යායානුකූල මගපෙන්වීම් මත බව පෙනේ. එහෙත්, ජනාධිපතිට ඕනෑම දෙයක් කළ නොහැකිය.
ජනාධිපති උපදේශකයන් කියන්නේ ජනාධිපතිගේ පියවරවල කිසිම වරදක් නැති බවයි. 2018 ඔක්තෝබරයේදීද මේ සමහරු මේ විදියටම ජනාධිපති මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේනගේ ව්‍යවස්ථා උල්ලංඝනය සුද්ද කළෝය. එහෙත් ප‍්‍රතිඵල කනගාටුදායක විය.
රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිවරයාගේ පියවර ව්‍යවස්ථානුකූලව වැරදි බව අනෙක් මතයයි.
එය විසඳාගැනීමට එක්කෝ පාර්ලිමේන්තුව කැඳවිය යුතුය. නැතිනම්, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයෙන් මතය විමසිය යුතුය. ඒ බලය ඇත්තේ ජනාධිපතිවරයාටය. පාර්ලිමේන්තුව කැඳවීමත් ප‍්‍රතික්‍ෂෙප කර, අහංකාරබවෙන් රට ලොකු අවුලකට ඇද නොදමා, ප්‍රශ්නය ගොඩින් බේරාගැනීමේ වගකීම දරන ඔහු එය නොසලකා කටයුතු කරයි නම් එවැනි රටකට කෝවිඞ් වසංගතයටත් වඩා වසංගතකාරී අනාගතයක් හිමිවෙයි.
