මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා, 2018 ඔක්තෝබරයේදී ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාව කඩා, අගමැති සිටියදී අලූත් අගමැතිවරයකු පත්කෙළේය. නොවැම්බර මුලදී පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා නැවතත් ව්‍යවස්ථාව කඩකළේය. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය, ඒකමතිකව, සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාව කඩකර ඇති බව තීන්දු කෙළේය.
සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා මේ අපකීර්තිමත් තත්ත්වයට පත්වුණේ තමාගේ ධුර කාලයේ අවසාන භාගයේය. අද ඔහුට සිදුවී ඇත්තේ කුමක්දැයි අලූතෙන් කිවයුතු නැත.
ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිවරයා, තම ධුර කාලය ආරම්භයේදීම සිරිසේන ජනාධිපතිවරයාගේ ඉරණම අත්කර ගැනීමට සුදානම් වෙමින් සිටියි. ඒ ඔහුට උපදෙස් දෙන නීති විශාරදයන්, ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා චක‍්‍රවර්ති භික්‍ෂූන්, අපරිණත දේශපාලනඥයන් නිසාය. ඔවුන් කියන්නේ ව්‍යවස්ථාවට පිටින් නම් කිසිවක් නොකරන ලෙසය. එහෙත්, ඒ කතා තුළම ව්‍යවස්ථාව කැඞීමටද උපදෙස් තිබේ.
ව්‍යවස්ථාව අනුව, පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමටත්, එය කැඳවීමටත් බලය ඇත්තේ ජනාධිපතිවරයාටය. එහෙත්, මාස තුනකට වැඩි කාලයක්, කිසිම හේතුවක් නිසා පාර්ලිමේන්තුව රැස් නොකර සිටීමට නොහැකිය. එය ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ මූලධාර්මික නියමයකි.
එවැන්නක් යොදා ඇත්තේ ඇයි? පාර්ලිමේන්තුව නමැති ආයතනය රටේ අඛණ්ඩව පැවතිය යුතු නිසාය.
ආයතන තුන තිබිය යුතුමය
රටේ පාලනයට ආයතන තුනක් හවුල් වෙයි. ව්‍යවස්ථාදායකය, විධායකය හා අධිකරණය යනුවෙනි. හැම කල්හිම, මේ ආයතන තුනම නැතිව රට පාලනය කළ නොහැකිය.
විධායකයේ ප‍්‍රධානියා වන ජනාධිපතිවරයකු නැතිව රට පාලනය කළ නොහැකිය. ධුරය දරන ජනාධිපතිවරයකු මියගිය විට අනුප‍්‍රාප්තික ජනාධිපතිවරයකු පත්කරන්නේත්, ජනාධිපතිවරයකුගේ ධුර කාලය අවසන්වූ පසු, ඊළඟ ජනාධිපති පත්කරගත යුතු කාලය නිශ්චිතව දක්වා ඇත්තේත්, ජනාධිපතිවරණයෙන් ජයගත් අය ධුරය භාරගත යුතු කාලයක් නියම කර ඇත්තේත්, එසේ නොවුණහොත් කළ යුතු දේ නියම කර ඇත්තේත්, ජනාධිපති ධුරය අඛණ්ඩව තබාගත යුතු නිසාය. හිස් නොවිය යුතු නිසාය.
ඡුන්ද විමසීම්වලින් විනිසුරුවරුන් පත්කරන ක‍්‍රමයක් ලංකාවේ නැති නිසා අධිකරණයේ රැස්වීම් සම්බන්ධයෙන්, එවැනි දින නියම නැති නමුත්, අධිකරණය ක‍්‍රියා විරහිත වන්නට බැරිය. එයට නිවාඩු ගන්නට හෝ නිවාඩු දෙන්නට බැරිය. එයද අඛණ්ඩ පැවැත්මක් සහිතය. විනිසුරු ධුරවල පුරප්පාඩු විගස පිරවිය යුතුය. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ හා අභියාචනාධිකරණයේ සභාපතිවරුන්ට යම් හේතුවක් නිසා තම ධුරයේ වැඩ කරන්නට බැරි වුණොත්, ඒ වෙනුවෙන් වැඩබලන අය පත්කළ යුතුය. ඒ උසාවි දෙකේ විනිසුරුවරයකුට සිය ධුරයේ කටයුතු කරන්නට බැරි වුණොත් පවා ඒ සඳහාද විනිසුරුවරයකු පත්කළ හැකිය.
මේ දිනවල අධිකරණ රැස් නොවන්නේ, අධිකරණ ශාලා හරහා වසංගතය බෝවීමට ඉඩක් තිබිය හැකි නිසාය. අනෙකුත් ආයතන මෙනි. එහෙත්, අත්‍යවශ්‍ය කාරණා සම්බන්ධයෙන් අධිකරණය සීමා සහිතව පසුගිය දිනවල රැස්වුණු අතර, හදිසි කාරණා සම්බන්ධයෙන් තමන් වෙත එන්නට බාධාවක් නැතැයි ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය දැනුම්දීමක්ද කර තිබුණි.
ඉහත ආයතන දෙක නැතිව රාජ්‍ය පාලනයක් ගෙනයා නොහැකිවා මෙන්ම පාර්ලිමේන්තුව සම්බන්ධයෙන්ද තත්වය එයයි. පාර්ලිමේන්තුව නැතිව රටේ පාලනය ගෙනයා නොහැකිය.
ව්‍යවස්ථාව කියන්නේ පාර්ලිමේන්තුව තාවකාලිකව නොපවත්වාගෙන යාහැකි උපරිම කාලය මාස තුනක් බවයි.
දැන් සිදුවී ඇති දේ ගැන හැමෝම දනිති. ජුනි 2ට පෙර පාර්ලිමේන්තුව රැස්විය යුතුය. එහෙත් මැතිවරණය නියම කර ඇත්තේ ජුනි 20ටය. ඒ නිසා පාර්ලිමේන්තුවක් නැති කාලයක් ඉදිරියේදී පැමිණෙයි. එය රාජ්‍ය පාලනයේදී වරදකි. ව්‍යවස්ථාවට අනුවද වරදකි. එය වළක්වා ගැනීමට නම් මාස තුනක් ගතවීමට පෙර පාර්ලිමේන්තුව පැවැත්විය යුතුය. අභිනව පාර්ලිමේන්තුවක් කැඳවිය නොහැකි නිසා, එකම පිළියම වන්නේ, විසුරුවා ඇති පාර්ලිමේන්තුව නැවත රැස්කිරීමයි.
ඊට ප‍්‍රතිපාදන තිබේද?
ඔව්. එකක්, ජනාධිපතිවරයා පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරිය ගැසට් පත‍්‍රය අවලංගු කිරීමය. එයට නීතිමය බලයක් ජනාධිපතිට තිබේ. හැරත් විසුරුවා හැරි පාර්ලිමේන්තුව, 2015 අගෝස්තුවේ මහජනතාව විසින් අවුරුදු 5කට පත්කරගන්නා ලද්දකි. මාර්තු 2 වැනිදා ? එය විසුරුවා හැරියේ සාධාරණ හේතුවක් නැතිව නමුත් ජනාධිපතිට ඇති බලය අනුව, නීත්‍යනුකූලවය. කිසිවකු ඊට අභියෝග කර නැත. එහෙත්, පාර්ලිමේන්තුවක් විසුරුවා හැරීමට ජනාධිපතිට බලය ලැබෙන්නේ, පාර්ලිමේන්තුව තමන්ට නීත්‍යනුකූලව හිමි බල සීමාවෙන් අපගමනය වුණොත් පමණය. තමන්ට වැඩි බලයක් නැති නිසා පාර්ලිමේන්තුවක් විසුරුවා හැරීම එනයින් සාධාරණ නොවේ. එහෙත්, ජනතාව එය පිළිගත්තේ නීත්‍යනුකූල නිසාත්, පාර්ලිමේන්තුවේ වැඩි බලයක් අත්පත් කරගැනීම අලූත් ජනාධිපතිගේ ප‍්‍රතිපත්ති ක‍්‍රියාත්මක කිරීමට අවශ්‍යයැයි කියන නිසාත්ය. එය දේශපාලනික සාධාරණය කිරීමකි. මෙය ‘මියගිය’ පාර්ලිමේන්තුවක් නොවේ. ව්‍යවස්ථාපිත බලහත්කාරයෙන් විසුරුවා හළ පාර්ලිමේන්තුවකි. පාර්ලිමේන්තුවක් මියයන්නේ, සිය ධුර කාලය සම්පූර්ණයෙන් ගෙවා විසිර ගිය විටය.
පාර්ලිමේන්තුවට වෙනම මහජන වරමක් තිබේ. එහි 225 පත්වී තිබෙන්නේ වෙනම බලතල ක‍්‍රියාත්මක කිරීමටය. අදත් අගමැතිවරයකු, භාරකාර ඇමතිවරුන් ඉන්නේ, ඔවුන් සිය ධුරවල වරප‍්‍රසාද භුක්ති විඳින්නේ, ඒ පාර්ලිමේන්තු බලය ප‍්‍රකාරවය. පවතින තත්ත්වය ගැන පාර්ලිමේන්තුවේදී ප‍්‍රශ්න කිරීමෙන්, විවාද කිරීමෙන් ක‍්‍රියාත්මක කෙරෙන්නේ ඒ මන්ත්රීවරුන් 225 දෙනාගේ පෞද්ගලික බලයක් හෝ වරප‍්‍රසාදයක් හෝ නොව, ඔවුන් පත්කර එවූ මහජනතාවගේ බලයයි. එය මාස තුනකට වැඩියෙන් නොරැස්වී සිටීම, ඒ මහජන වරම දුන් ජනතාවගේ පරමාධිපත්‍යය කෙළෙසීමකි.
විසිර ගියත් ධුර කාලය ඇත
විසුරුවා ඇති පාර්ලිමේන්තුව, සැප්තැම්බර් 1 දක්වා බලයේ සිටීමට මහජන වරමක් ඇති පාර්ලිමේන්තුවක් නිසා, එය නැවත කැඳවීම කිසිසේත් අසාධාරණ, අනීතික නැත.
පාර්ලිමේන්තුව නැවත කැඳවීමට ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් ඉඩක් නැති බව පොහොට්ටුවේ සංඝ සහ නීති විශේෂඥයෝ කියති. එසේ කැඳවීමට ව්‍යවස්ථානුකූල බලයක් තිබේද?
මේ විශේෂ අවස්ථාවකි. එවැනි අවස්ථාවකදී කටයුතු කළ යුතු ආකාරය ගැන ව්‍යවස්ථාවේ වගන්තිවලින්ම දක්වා නැත. එහෙත්, ව්‍යවස්ථාවේම ඇති විධිවිධානවලින් ඊට මාර්ගයක් සකසා ඇත. රටේ ප්රජාතන්ත්රවාදය පවතිනවා දැකීමට කැමති ව්‍යවස්ථා විශේෂඥයන් උපුටා දක්වන ව්‍යවස්ථාවේ 70(7) වගන්තිය වැදගත් වන්නේ එතැනදීය. හදිසි අවස්ථාවක් ඇතිවුණොත්, ජනාධිපතිට පාර්ලිමේන්තුව නැවත කැඳවිය හැකි බව එය කියයි. මේ, 155වැනි වගන්තියෙන් ජනාධිපතිට ඇති බලයට වෙනස් බලයකි. 155න් මහජන ආරක්‍ෂාවට අදාළ හදිසි තත්ත්වයක් ගැන විස්තර වන විට, 70(7)න් කියන්නේ ඕනෑම හදිසි තත්වයක් ගැන බව, විශේෂඥයන්ගේ මතයයි. වසංගත අවස්ථාවක් ඊට ඇතුළත් වේ.
ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාව අනුගමනයට හා රැකීමට ජනාධිපතිවරයා බැඳී සිටියි. ඒ වගේම ඔහු වගකීමට බැඳී සිටින්නේ පාර්ලිමේන්තුවටය. එහි තේරුම පාර්ලිමේන්තුව නැති තත්ත්වයක් යටතේ ඔහුගේ වගකීමද පැහැර හැරෙන බවයි.
පාර්ලිමේන්තුව නැතිව නීත්‍යනුකූල පාලනයක් නැත
ඒ නිසා, පාර්ලිමේන්තුව කැඳවිය යුත්තේ, ‘බ්ලැක් ඇන්ඞ් වයිට්’ විදියට කිවහොත්, රටේ පාර්ලිමේන්තුව පැවතීම අත්‍යවශ්‍ය නිසාය. පාර්ලිමේන්්තුව නැතිව මාස තුනකට වඩා යා නොහැකි නිසාය. එය මූලධාර්මික අවශ්‍යතාවකි. මේ විශේෂ අවස්ථාවේ ඒ අවශ්‍යතාව ඉටුකළ හැකි එකම පුද්ගලයා ජනාධිපතිවරයාය. අනෙකෙක් නැත. උද්ගතවී ඇති විශේෂ තත්ත්වය මත තම බලය පාවිච්චි කර ඔහු පාර්ලිමේන්තුව කැඳවිය යුත්තේ එහෙයිනි. නොකැඳවුවහොත්, තමාගේ බලය යොදා එය කඩවීමෙන් වළක්වා ගත හැකිව තිබියදීත්, එසේ නොකොට ව්‍යවස්ථාව කඩකළා වන්නේය.
පාර්ලිමේන්තුව තිබිය යුතු අනෙක් කාරණාවලින් වැදගත්ම එකක් වන්නේ, විධායකය කටයුතු කරන හැටි අධීක්‍ෂණය කළ හැකි එකම ආයතනය පාර්ලිමේන්තුව නිසාය. පසුගිය කාලය පුරාම නිසි නීතිමය පදනමක් නැතිව විධායකය හිතුමතේ වැඩ කළ බව, වසංගතය මැඬලීමට ගත් වෑයම ගැන පසසන අතරේම කිව යුතුය. හොඳම උදාහරණය නීති විරෝධී ඇඳිරි නීතියක් දමා මහජනතාව අත්‍යන්ත පීඩාවට පත්කිරීමයි. අවුරුදු එකසිය ගණනක් පැරණි නීතියක් වෙනුවට මේ විශේෂ මොහොතට ගැළපෙන නීති සෑදීමට අවශ්‍ය නම් එය කිරීමට පාර්ලිමේන්තුවට හැකිය.
අනෙක, මූල්‍ය පාලනයයි. ඒකාබද්ධ අරමුදලෙන් ජනාධිපතිවරයාට වියදමට මුදල් ගත හැකි නමුත්, ඊට සීමා තිබේ. එම මුදල් වැය කළ හැක්කේ රාජ්‍ය සේවාවන් සඳහාය. එනම් පුනරාවර්තන වියදම් සඳහාය. ඉන් පරිබාහිරව මුදල් වියදම් කිරීමට ඉන් ඉඩ සලසා නැත. ‘කවදා හරි එළැඹෙන’ මැතිවරණ දිනයකට පසු, මාස තුනක් දක්වා ජනාධිපතිට ඒකාබද්ධ අරමුදලෙන් වියදම් කළ හැකිය යනුවෙන් සමහරුන් තර්ක කරන බව පෙනේ. එය නීතිය වැරදි ලෙස, හිතුවක්කාරව අර්ථ දැක්වීමකි.
මැතිවරණ දිනය වැරදි නම්
ඒ මැතිවරණ දිනය, ව්‍යවස්ථාවේ පනවා ඇති විධිවිධානවලට අනුකූලව නියම කර නැත්නම්, එය මත මාස තුනක් ඉදිරියට මුදල් වියදම් කිරීමට ජනාධිපතිට අවසර ලැබෙන්නේද නැත. ඒ සීමා කඩකිරීම ව්‍යවස්ථාව කැඞීමකි. අපේ‍්‍රල් 30 වැනිදායින් පසු ජනාධිපතිවරයා ඒ මොහොතටද එළැඹෙන්නේය.
2004 සුනාමියට ලැබුණු ආධාර, මහින්ද රාජපක්‍ෂ මහතාගේ හෙල්පින් හම්බන්තොට නම් පෞද්ගලික ගිණුමකට වැටුණු බව සියල්ලෝ දනිති. එම චෝදනාව පිළිබඳව සීඅයිඞීය එදා කළ අපරාධ විමර්ශනවලින් ඔහු මුදාහරින්නට තමා එදා ගත් තීරණය වැරදි බව හිටපු අගවිනිසුරු සරත් එන් සිල්වා ප‍්‍රසිද්ධියේ පිළිගත්තේය. තමා නිවැරදි තීන්දුව දුන්නේ නම්, රාජපක්‍ෂ මහතා සිටිය යුත්තේ හිරේයැයිද ඔහු කීවේය. ව්‍යසන අවස්ථාවක වියදමට ලැබෙන විවිධාකාර මුදල් ගැන අධීක්‍ෂණයක් තිබිය යුතු බව ඉන් පැහැදිලි වෙයි.
මේ මොහොත වන විට. අතිවිශාල මුදල් සම්භාරයක් දේශීය වශයෙන් මෙන්ම, විවිධාකාර පදනම් මත විදේශ රටවලින්ද, ජාත්‍යන්තර සංවිධානවලින්ද ලැබී තිබේ. මේ මුදල් වියදම් කිරීම පැවරී ඇත්තේ රාජපක්‍ෂ පවුලේ බැසිල් රාජපක්‍ෂටය. ඒ විදියට කොච්චර මුදල් හරියටම ලැබුණාද, ඒ මුදල් නිසි ලෙස පාවිච්චි කරන්නේද යන්න සොයාබැලිය යුතු නැද්ද? ආණ්ඩුව මේ දිනවල අතිවිශාල මුදල් නෝට්ටු ප‍්‍රමාණයක් අලූතෙන් අච්චු ගසා ඇත. එය කර ඇත්තේ නීත්‍යනුකුලවද, කොපමණ මුදලක් එසේ අච්චු ගසා ඇතිද, එසේ අලූතෙන් මුදල් අච්චු ගැසීමෙන් ආර්ථිකයට සිදුවන්නේ කුමක්ද මෙවැනි විමසීම්, විධායකය විසින්ම විධායකය වෙත නොකරයි. ඔක්කොම එක ආයතනයක් පමණක් නොව එක පවුලේද නිසාය. ඒ ගැන නිසි ලෙස ඒ ගැන ප‍්‍රශ්න කිරීමේ බලය ඇත්තේ පාර්ලිමේන්තුවට පමණක්ය. ඉතින් පාර්ලිමේන්තුව කැඳවිය යුතු නොවේද?
