බලධාරීන් දඹුල්ල ආර්ථික මධ්‍යස්ථානය දින නියමයක් නැතුවම වසාදමන්නට තීරණය කළ විට, මම මෙම වසංගත කාලයේ එළවළු ගොවීන්ගේ තත්ත්වය පිරික්සන්නට ලංකාවේ බොහෝ ප්‍රාදේශවල මිතුරන් ඇමතුවෙමි. ඔවුන්ගෙන් ආවේ විශාල ඛේදවාචකයක තතුය. එම තොරතුරු මෙලෙස ඔබට ගෙන එන්නට සිතුවෙමි.
අනිද්දා වෙබ් අඩවිය සඳහා මෙම ලිපිය සම්පාදනය කරමින් සිටින විට බලංගොඩ ප්‍රාදේශයෙන් ආරංචි වුණේ බලංගොඩ නගරාධිපති චාමික විමලසේන වැවේගෙදර බලංගොඩ නාගරික බලප්‍රාදේශයේ එළවළු විකිණීම කළ එළවළු ලොරියකට භූමිතෙල් දමා, එම එළවළු, එම වෙළෙන්දන්ගේද විරෝධතා නොතකා උද්දච්ච අන්දමින් හැසිරෙමින් විනාශ කර ඇති බවය. ඔහු මෙලෙස ගිනි තබා තිබුණේ බණ්ඩාරවෙල සිට රත්නපුරය හරහා දකුණට යාමට පැමිණි එළවළු ලොරියක් හදිසියේ රත්නපුර සහ පැල්මඩුල්ල පොලිස් බලප්‍රාදේශවලට පොලිස් ඇඳිරිනීතිය දැමූ පසුබිමක බලංගොඩ නගරයේ සිරවී සිටි අවස්ථාවකය. එහිදී මෙම එළවළු වෙළෙන්දන් තමන් ගෙනා ලක්ෂ ගණනක් වටිනා එළවළු නගරය තුළ තම වාහනය නතර කර විකුණන්නට පටන්ගෙන ඇත.
මෙම ගිනි තැබීම පිළිබඳව අදහස් දක්වන නගරාධිපතිවරයා කියන්නේ මෙම විකිණීම සඳහා තමන්ගෙන් අවසර නොගත් නිසා එම එළවළු තොග විනාශ කරන්නට කටයුතු කළ බවය. මෙයින් මෙම වසංගත තත්ත්වය තුළ ආණ්ඩුවේ සහ රජයේ සැලසුම් නැති හැසිරීම හමුවේ එළවළු ගොවීන් සහ එළවළු වෙළෙන්දන් පත්වී ඇති අසීරුතාව මැනවින් පෙනේ. දැන් අපි අපේ මූලික කතාවට යමු.
සීතලවන්නියට
මම මුලින්ම මහඔය පොල්ලෙබැද්ද ආදිවාසී ගම්මානයේ නායකයා වන පොල්ලෙබැද්ද අප්පොහාමිලා ඇත්තන්ට කතාකළෙමි.
‘අනේ හූරා අපි හරි අමාරුවෙන් ජීවත් වෙන්නේ. රුපියල් 5000 නම් දුන්නා. ඒකෙන් ජීවත්වුණේ දවස් දෙකයි. මෙහේ අපිට මහවැලියෙන් කුඹුරුවත් දීලා නෑ. ඉතිං අපිට කන්න බත්පතක් නෑ. වවපු කොමඩු වට්ටක්කා කව්පි විකුණ ගන්න බෑ. ඉතිං මේ වන්නිලාඇත්තෝ හරිම අමාරුවෙන් තමයි ජීවත්වෙන්න තිබාගත්තේ‘
වන්නකු තිසාහාමිගේ අතීතය සොයා මහඔයට ගිය ඇසිල්ලක මා පොල්ලෙබැද්ද ග‍්‍රාමයටද ගියෙමි. එහිදී ඇතිවූ මිත්‍රත්වය මත එගම ආදිවාසී නායක අප්පොහාමිලා ඇත්තන් හොඳට හඳුනමි. දුප්පත්කමේ පතුලේ දිවි ගෙවන මෙම ප්‍රාජාව පොල්ලෙබැද්ද ග්‍රාමයේ පමණක් පවුල් 300කට වැඩිය. පුද්ගලයන් 1500ක් පමණය. ඒ අතර මන්දපෝෂණයට නිරාවරණය වූ දරුවෝ බොහෝ වෙති. ඔවුහු දුරාවාරයේ කොමඩු, කව්පි සහ වට්ටක්කා වැනි එළවළු සහ පළතුරු වවති. මෙවර අලූත් අවුරුද්ද ඉලක්ක කර කරගෙන ගිය එම වගාවන්ගේ අස්වැන්න, මෙම තත්ත්වය තුළ කුණුවී යන තත්ත්වයක් උදාවී ඇත. එදාවේල බොහොම අමාරුවෙන් ජීවිතය ගැටගසා ගත් මේ මිනිස්සුන්ට රුපියල් 5000ක සමෘද්ධි ණය මුදල ලබාදුන්නත් ඔවුන්ට දකුණේ බොහෝ ප්‍රාදේශ තුළ බෙදාහරින බඩුමල්ල හෝ ලබාදී නැත. ඒ මේ මිනිසුන් ආදිවාසීන් නිසාද? ගාල්ල දිස්ත්‍රික්කය තුළ සමෘද්ධිලාභීන්ට තමන්ගේ මාසික සමෘද්ධි දීමනාවේ වටිනාකමට සරිලන ලෙස ලබාදුන් බඩු මල්ල හෝ මෙම ප්‍රාදේශයට ලබාදී නැත.
‘අනේ හූරා අපිට අල 500ක් සීනී 500ක් පිටි කිලෝ එකක් දුන්නා. එපමණයි‘ පොල්ලෙබැද්ද ආදිවාසීන්හට ලැබුණ බඩු මල්ල ගැන වැදිනායකයා ප්‍රාකාශ කළේ එලෙසය. සීතලවන්නියේ ඉදිවූ රඹකැන් ඔය ජලාශය වතුර පුරවාගෙන බලාසිටියත් මහවැලියට, තවම මේ කලාපයේ ගොවියන්ට (ආදිවාසීන් ඇතුළුව) මඩ ඉඩම් දෙන්නට නිශ්චිත වැඩපිළිවෙළක් නැත. එනිසා මේ කලාපයේ මිනිසුන් බොහෝ දෙනෙකු ජීවත්වෙන්නේ දුෂ්කර තත්ත්වයක් තුළය. එම තත්ත්වය මෙම වසංගතය විසින් තවත් උග්‍රකර ඇත. විසඳුමක සේයාවක් හෝ නැත..!
කොටියාගල කොමඩු
සාමාන්‍යයෙන් වට්ටක්කා සහ කොමඩු හිටවන්නේ ජනවාරි මස අග සහ පෙබරවාරි මස මුලය. ඒ අවුරුදු උත්සවය සහ කතරගම ඇසල උත්සවය වැනි උත්සව කේන්ද්‍ර කරගෙනය. මේ අනුව බඩඉරිඟු කැපූ බොහෝ හේන්වල ඒ සමගම වට්ටක්කා සහ කොමඩු පැල හිනැහෙන්නට පටන්ගනියි. මෙම තත්ත්වය තුළ මහඔය රඹකැන් ඔය මහවැලි කලාපයේ මෙන්ම කොමඩු සහ වට්ටක්කා බොහෝ සේ වගාකරන සියඹලාණ්ඩුව, ඇතිමලේ, කොටියාගල, බලහරුව, තණමල්විල, හම්බේගමුව, වෙහෙරයාය වැනි ප්‍රාදේශවල ගොවීන්ද මේ අවස්ථාවේ වැටී සිටින්නේ අලි අමාරුවකය. දැන් ඔවුන්ට තමන්ගේ රන් අස්වනු අලින්ට කන්න දෙනු හැර වෙන කරන්නට දෙයක් නැත. උදේ ? අහස් පැල් තුළ නිදිවරා රැුක්ක අස්වැන්න එම සත්තුන්ටම කන්නට දීම කුමන අභාග්‍යක්ද?
මෙම කලාපවල ගොවියන්ට කොමඩු අස්වැන්න කිලෝවක් රුපියල් 10 ගාණේ හෝ විකුණා ගන්නට නොහැකි වුණත් ගාල්ල වැනි නගරයක දැන් කොමඩු කිලෝවක සිල්ලර මිල රුපියල් 120කට වැඩිය. වට්ටක්කා කිලෝවක් ඔවුන්ට රුපියල් 20ක මුදලකට ලබාදෙන්නට නොහැකිය.ගාල්ල වැනි ප්‍රාදේශයක වට්ටක්කා කිලෝවක සිල්ලර මිල රුපියල් 120ක් තරම් ය. මේ අතර කැබිතිගොල්ලෑව මිත්‍රයෙකු මේ ලියුම්කරුට ප්‍රාකාශ කළේ තල්ගහ වැව, යකා වැව, හල්මිල්ල වැටිය වැනි ප්‍රාදේශ තුළද විශාල කොමඩු අස්වැන්නක් විකුණාගන්නට ගොවීන්ට නොහැකිවී ඇති බවය. මේ අනුව ලංකාව පුරාම ගොවියෝ සුසුම්ලමින් සිටිති. ආණ්ඩුව ගොවියන්ගේ අස්වැන්න මිලදී ගන්නවා යැයි ප්‍රාකාශ කළත් වැඩපිළිවෙළක් නැත. එනිසා දැන් ගොවීන් නව ආර්ථික වසංගතයකට ගොදුරුව ඇත.
කෙසෙල් සහ තක්කාලි
‘කිලෝ එක රුපියල් 30ට වත් කෝලිකුට්ටු කෙසෙල් විකුණගන්න බැහැ. තක්කාලි නම් විකුණන්න බෑ රුපියලටවත්. මිනිස්සු අක්කර 5, 10 තක්කාලි මණ්ඩි පිටින් අතෑරලා දාලා. කුණුවෙනවා බලාගෙන ඉන්න බෑ දුකයි. බලහරුවේ අපි ඉන්න මේ ප්‍රාදේශයට වඩා හම්බෙගමුව, ඇඹිලිපිටිය, සූරියවැව, කිරිඉබ්බන් ආර වගේ ප්‍රාදේශවල තමයි කෙසෙල් වැඩිපුර වවන්නේ. මේ තත්ත්වය එක්ක ඒ මිනිස්සු සේරම අනාථයි‘ මේ බලහරුවේ ආනන්ද අනිද්දා වෙත කියූ කතාවය.
ඔහු කියන ලෙස ගොවියන් විශාල වශයෙන් තක්කාලි අස්වැන්න නෙළා නොගනිමින් අතහැර දමමින් ඇත. මීට අමතරව තණමල්විල, වෙහෙරයාය, ඇතිලිවැව, තෙලූල්ල, හම්බෙගමුව වැනි ප්‍රාදේශ තුළ ගොවීන් වගාකළ මාළු මිරිස්, අමු මිරිස්, වට්ටක්කා, පතෝල වැනි පහත රට එළවළු විකුණා ගන්නට ක්‍රමයක් ගොවීන්ට නැත. තක්කාලි යනු නෙක ක්‍රම රැසකින් කල් තබාගන්නට පුළුවන් එළවළුවක් ය. තක්කාලි සෝස් සාදන කර්මාන්ත සඳහා හෝ මෙම විනාශයට යන තක්කාලි අස්වැන්න යොමුකරන්නට ආණ්ඩුවට හෝ රජයට සැලැස්මක් නැත. වට්ටක්කා සහ කොමඩුවල තත්ත්වය ද එයමය. බොහෝ ජෑම්වර්ග සෑදීම සඳහා වට්ටක්කා බහුලව ලබාගන්නා බව දැනගන්නට ඇත. එහෙත් රජයේ කෘෂිවිද්‍යා අංශ වෙත ඒ සඳහා වැඩපිළිවෙළක් නැත.
ඇයි මෙහෙම වුණේ?
මෙම ව්‍යසනය තුළ ගොවීන්ට උදාවී තිබෙන තත්ත්වය පිළිබඳව අප මාධ්‍ය වාර්තා පළකළ විට බොහෝ දෙනෙකු එයට ප්‍රාතිචාර දක්වමින් ප්‍රාකාශ කරන්නේ, මෙම වසංගත තත්ත්වය තුළ මෙම ප්‍රාශ්නවලට විසඳුම් නැති බවය. ගොවියන් මෙම පාඩුව දරාගත යුතු බවය. එහෙත් ගොවියන්ට මේ කාලයේ ලැබෙන්නට නියමිත ආදායම ලැබෙන්නේ නැති පසුබිමක සහ රජයෙන් ලබාදෙන සහන නිසි පරිදි ඔවුන් වෙත ගලාගෙන නොයන පසුබිමක ඔවුන් ජීවිතය ගැටගසා ගන්නේ කෙසේද? ඒ පිළිබඳව කිසිවෙකු කතාකරන්නේ නැත.
මෙම වසංගතයට මුහුණදීමේදී ඇඳිරිනීතිය නොයොදා ලොක්ඩවුන් යන ලෝකයම පිළිගත් ක‍්‍රමයට අප රටද කටයුතු කළේ නම් අපට හිඟයකින් තොරව ජනතාවට දිනපතා විවෘතව තැබෙන වෙළඳසැල් මගින් එළවළු ඇතුළු ආහාර ද්‍රව්‍ය ලබා ගන්නට ඉඩ හදන්නට තිබුණි. එය එසේ වුණා නම් ගොවියන්ගේ මෙම අස්වැන්න වෙනදා ක‍්‍රමයටම වෙළඳපොළ වෙත යනු ඇත. එසේ නම් මෙලෙස ගොවින්ට තමන් දුෂ්කරතා විඳ වගාකළ වගාවන්වල අස්වැන්න අලීන්ට කන්නට, වගා ස්ථානයේම අතහැර එන්නට සිදු නොවනු ඇත. අනෙක් පැත්තෙන් ඇඳිරිනීතිය ඉවත් කළ කාලය තුළ ජනතාව වෙළඳසැල් ඉදිරිපිට පොරකමින් ජීවිත පරදුවට තබා ආහාර ද්‍රව්‍ය එකතු කරන්නට කටයුතු නොකරනු ඇත.
වැදි ජනයා කවදත් කෑවෙ බඩ ඉරිගු.සේනා ආපු වෙලාවෙ නම් සංචාරක කර්මාන්තයෙ සල්ලි පාන් පිටි ගන්න වියදම් වෙන්න ඇති.