‘විදුලි මාෆියාවට උදාහරණයක් ඒස් ඇඹිලිපිටිය’ යනුවෙන් පසුගිය සතියේ අපි ලීවෙමු. එහිදී රටේ විදුලිබල අවශ්‍යතාව සැපිරීම සඳහා ජනන හැකියාව තිබියදී පසුගිය පෙබරවාරි 03 දින මුළු රටේම විදුලිය බිඳ වැටීමක් පිළිබඳවද අපි කීවෙමු. වත්මත් විදුලිබල අමාත්‍ය මහින්ද අමරවීර විසින් පත්කරන ලද සය පුද්ගල කමිටුවකින්ද, මහජන උපයෝගිතා කොමිසම විසින් කරන ලද පරීක්ෂණයකදීද හඳුනාගෙන තිබුණේ එය කඩාකප්පල්කාරී එකක් වශයෙන් පෙනෙන බවය. සරලව කිවහොත් රටේ එම දිනයේ විදුලි කප්පාදුව සිදුවූ අවස්ථාවේ තිබූ විදුලිබල අවශ්‍යතාවටත් වඩා මෙගාවොට් 100 ක පමණ වැඩි විදුලි ජනන හැකියාවක් එම අවස්ථාවේ තිබූ බවය.
එම බරපතළ චෝදනාවට ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලයේ විත්තිවාචකය වී ඇත්තේ පෞද්ගලික බලාගාරයකට අවශ්‍ය ඉන්ධන ලංකා ඛනිජ තෙල් සංස්ථාව නොදුන් නිසා එම බලාගාරය ක‍්‍රියාත්මක කරන්නට නොහැකි වූ බවය.
එවැනි විත්තිවාචකයකට නම් ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය බිය විය යුතු නැත. මන්ද විදුලිබල මණ්ඩලයට අයිතිය ඇති පෞද්ගලික සේ පෙනෙන විදුලි බලාගාරද මේ පෞද්ගලික විදුලි බලාගාර යැයි කියන ප‍්‍රපංචය තුළ ඇති නිසාය. ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලයට මේ පෞද්ගලික යැයි කියන විදුලි බලාගාරවල අයිතිය ලැබෙන්නේ එල්ටීඑල් හෙවත් ලංකා ට‍්‍රාන්ස්ෆෝමර්ස් සමාගමේ අයිතියෙන් සීයට 63ක් ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය සතු වන නිසාය. එම නිසා එම විත්තිවාචකය එල්ටීඑල් සමාගම සතු විදුලි බලාගාරයක් සම්බන්ධයෙන් නම් ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය මෙන්ම එම සමාගමද එම විත්තිවාචකයට පටහැණිව කිසිවක් නොකියනු ඇත.
එල්ටීඑල් සමාගමේ අද වන තෙක් ප‍්‍රධාන විධායක/ සාමාන්‍යාධිකාරී ඇතුළු ඉහළම තනතුරු දරන්නේ ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලයෙන් එදා පත්කරන ලද විදුලි ඉංජිනේරුවන්ය. ලංවිම පමණක් නොව එහි විදුලි ඉංජිනේරුවන් බොහොමයක්ද එල්ටීඑල් සමාගමට විරුද්ධ නැත.
ටෙන්ඩර් හුටපටත්, වෙනත් හේතුත් නිසා වසර ගණනාවක් ඇදි ඇදී යන ඉදිකිරීමට නියමිත කෙරවලපිටිය එල්එන්ජී බලාගාරය එල්ටීඑල් සමාගමට දිය යුතු යැයි වෘත්තීය ක‍්‍රියාමාර්ග පවා පෙරට දමා කෑගසන්නේ මේ විදුලි ඉංජිනේරු සම්බන්ධතාව නිසාය. එය සමාන කළ හැක්කේ ශ‍්‍රී ලංකා නාවික හමුදාවේ සිටි ඉහළ නිලධාරීන්ට ඇවන්ගාඞ් සමාගමත් සමග තිබූ ළැදියාව මෙන්ය. මේ නාවික හමුදා නිලධාරීන් බොහොමයක් කළේ විශ‍්‍රාම යෑමෙන් පසු එළිපිටම ඉතා ඉහළ වැටුප්වලට ඇවන්ගාඞ් සමාගමේ සේවය කිරීමය.
සේවයෙන් විශ‍්‍රාම යන විදුලි ඉංජිනේරුවන් හා සේවයේ සිටින විදුලි ඉංජිනේරුවන් එළිපිට හා නොපෙනී එල්ටීඑල් සමාගම යටතේ පැටව් ගසා ඇති 14ක් පමණ වන සමාගම්වල සිටිනවාද නැද්ද යන්න දන්නේ විදුලි ඉංජිනේරුවන් පමණය. මන්ද එකී අනුබද්ධ සමාගම්වල නිලධාරීන් ගැන ප‍්‍රසිද්ධියට පත්කර නැති නිසාය.
විදුලි ඉංජිනේරුවන් ෂේප් න්‍යායෙන් තබා ගැනීමට හෝ වෙනත් හේතුවක් නිසාවෙන් මීට සති කිහිපයකට පෙර කැබිනට් මණ්ඩලය තීරණය කර තිබුණේ යෝජිත කෙරවලපිටිය බලාගාරය එල්ටීඑල් සමාගමට ලබාදීමටය. ලංකා විදුලිබල මණ්ඩල ඉංජිනේරු සංගමය මීට පෙර වෘත්තීය සමිති ක‍්‍රියාමාර්ගද, නෛතික ක‍්‍රියාමාර්ගද ඉදිරියට දමමින් කීවේද කෙරවලපිටිය බලාගාරය එල්ටීඑල් සමාගමට ලබාදෙන ලෙසය. ඒ සඳහා එල්ටීඑල් සමාගමට සුදුසුකම් දෙකක් තිබෙන බව ලංවිම ඉංජිනේරු සංගමය කීවේය. එකක් එල්ටීඑල් සමාගම දේශීය සමාගමක් වීමය. අනෙක කෙරවලපිටිය බලාගාරය සඳහා සුදුසුකම් ලැබූ අයගෙන් අඩුමිල ඉදිරිපත් කර තිබුණේ එල්ටීඑල් සමාගම යන්නය. එය ලබාදීමට නියමිතව තිබූ සමාගමට ලබාදීමෙන් රටට වන පාඩුව ඔවුහු කීවෝය. එමෙන්ම රටට විශාල විදේශ විනිමය ප‍්‍රමාණයක් ඉතිරි කරගත හැකි බවද ඔවුහු කීවෝය.
සත්‍යය එයම නොවේ. කෙරවලපිටිය බලාගාරයට ලංසු ඉදිරිපත් කර තිබූ සමාගම්වලින් මූලික අදියර හෙවත් තාක්ෂණික ඇගයීම් අදියරේදී සුදුසුකම් ලැබුවේ සමාගම් දෙකක් පමණය. එම සමාගම් දෙක අතර එල්ටීඑල් සමාගම සිටියේ නැත. තාක්ෂණික ඇගැයීම් කමිටුව විසින් නිර්දේශ කරනු ලැබුයේ එම සුදුසුකම් ලැබූ සමාගම් දෙකේ මිල ගණන් විවෘත කරන ලෙස පමණය. එහෙත් එම නිර්දේශවලට පටහැනිව කාගේ හෝ බලපෑමකට සමාගම් හයකම මිල ගණන් විවෘත කරනු ලැබීය. දැන් මෙය ඇත්තේ අධිකරණය හමුවේය. එය කෙසේ විසඳෙනු ඇත්දැයි කිව නොහැකිය. කැබිනට් මණ්ඩල තීරණයේ බලය යටතේ අධිකරණය හමුවේ සිටින අනෙක් පාර්ශ්වයටද ආණ්ඩුව වෙනත් බලාගාරයක් ලබාදුනහොත් එය පුදුමයට කරුණක්ද නොවනු ඇත.
ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලයට විදුලිය ලබාගැනීම සඳහා ඉදිකිරීමට නියමිත බලාගාර සඳහා ලංසු ඉදිරිපත් කිරීමට ඊට අයත් සමාගම් ඉදිරිපත් වීම ළැදියාවන් අතර ගැටුමක් බවට විදුලිබල ක්ෂේත‍්‍රයේ අනෙක් පෞද්ගලික තරඟකරුවන් චෝදනා කිරීම සාධාරණය. එමෙන්ම එකී ටෙන්ඩර් මණ්ඩලවල, තාක්ෂණික ඇගැයීම් කමිටුවල හා මිල කේවල් කිරීමේ කමිටුවල ලංවිම හෝ විදුලිබල අමාත්‍යාංශයට අයත් නිලධාරීන් සිටීමද කෙතරම් සදාචාරාත්මකද යන්න නගන චෝදනාවද සාධාරණය.
දේශීය හෝ රජයට කොටස් අයිතිය ඇතැයි කියමින් එල්ටීඑල් සමාගමට විදුලි බලාගාර ලබාදීමට වුවමනා නම් කළ යුත්තේ දේශීය හෝ රජයේ යන නිර්ණායක යටතේ එල්ටීඑල් සමාගමට කැබිනට් මණ්ඩල තීරණ මත ඍජුවම බලාගාර ලබාදීමය. නැතහොත් මේ ආකාරයට ටෙන්ඩර් කැඳවීම්වලින් තේරුමක් නැත. මන්ද ඒවාට එල්ටීඑල් සමාගමද තරඟ කිරීමෙන් ළැදියාවන් අතර ගැටුමක් නිර්මාණය වන බැවින්ය.
මේ වැඩි කොටස් ප‍්‍රමාණය රජයට අයත් යැයි කියන දේශීය සමාගමේ හෙවත් රාජ්‍ය සමාගමේ ඇත්ත මුල් වරට හෙළිදරව් කරගෙන තිබුණේ පොදු ව්‍යාපාර හෙවත් පාර්ලිමේන්තුවේ කෝප් කමිටුවය. ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය සම්බන්ධයෙන් කරන ලද පරීක්ෂණ යටතේ එල්ටීඑල් සමාගමටත් කෝප් කමිටුවට කැඳවීමක් කර තිබුණි. ඒ යටතේ කියා තිබුණේ එල්ටීඑල් සමාගමේ හා ඒ යටතේ පිහිටුවා ඇති අනුබද්ධ සමාගම්වල විස්තර පාර්ලිමේන්තුවේ කෝප් කමිටුවට 2014 ජුනි 03 වැනිදා ලබාදෙන ලෙසය. එය ප‍්‍රතික්ෂේප කරමින් එල්ටීඑල් සමාගම කෝප් කමිටුවට දැනුම්දී තිබුණේ එල්ටීඑල් සමාගම හා ඊට අනුබද්ධ සමාගම් ස්වාධීන සමාගම් බවත් සිය නීතිඥ උපදෙස් වන්නේද එම සමාගම් පාර්ලිමේන්තුවට වග නොකියන බැවින් එකී විස්තර පාර්ලිමේන්තුවට ලබා නොදිය යුතු බවත්ය.
පිළිතුරු එසේ වුවද කෝප් කමිටුවේ නියමය වී ඇත්තේ රජය මුදල් යොදවා ආරම්භ කළ සමාගමක් බැවින් ඒ ගැන සොයා බැලීමේ බලය කෝප් කමිටුවට ඇති බවයි.
ඒ අනුව කෝප් කමිටුවේ නිර්දේශය වී ඇත්තේ මෙම සමාගම් පාර්ලිමේන්තුවට වගකියන ක‍්‍රමවේදයක් විගණකාධිපතිවරයා සැදිය යුතු බවය. එමෙන්ම නව අනුබද්ධ සමාගම් සෑදීමේදී එල්ටීඑල් සමාගම ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලයේ අනුමැතිය ගත යුතු බවයි. තවද එම සමාගම්වලට ලංවිම නිලධාරියෙකුද පත්කළ යුතු බවයි. මෙම සමාගම් සමාගම් පනත යටතේ ලියාපදිංචි කිරීමේ සාංගමික ව්‍යවස්ථා වෙනස් විය යුතු බවත් එම කටයුතු පිළිබඳව ලංවිම සොයා බැලිය යුතු බවත් කෝප් කමිටුව වැඩිදුරටත් කියා ඇත.
මෙහිදී ලියුම්කරුගේ මතකයට නැගෙන්නේ පසුගිය මහින්ද රාජපක්ෂ පාලන කාලයේදී රාජ්‍ය මුදල් යොදවා ආරම්භ කරන ලද මගනැගුම සමාගම් පිළිබඳව එවක එජාප මන්ත්රී වත්මන් ශ‍්‍රීලනිප මහලේකම් දයාසිරි ජයසේකර විසින් පාර්ලිමේන්තුවේදී ප‍්‍රශ්න කරනු ලැබූ අවස්ථාවේදී එවක නියෝජ්‍ය ඇමතිවරයෙකු වූ මහින්දානන්ද අලූත්ගමගේ ලබාදුන් පිළිතුරය.
ඔහු කීවේ එම මගනැගුම සමාගම් සමාගම් පනත යටතේ ලියාපදිංචි වී ඇති නිසා ඒ සම්බන්ධයෙන් පිළිතුරු බැඳීමට ආණ්ඩුව බැඳී නැති බවය. 19 වැනි ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය යටතේ තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය නීතිගත කිරීම තුළ දැන් ඒ ආකාරයේ පිළිතුරු ලබාදිය නොහැකිය. සීයට 25කට වඩා රාජ්‍ය කොටස් අයිතිය ඇති සමාගම් ගැන පමණක් නොව විදේශ ආධාර ලබන රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ගැනද දැන් ජනතාවට තොරතුරු ඉල්ලිය හැකිය.
8 වන පාර්ලිමේන්තුවේ කෝප් කමිටුවේ පළමු වාර්තාව ලෙස 2016 අගෝස්තු 09 වැනිදා මුද්‍රණය කරනු ලබන වාර්තාවේ ඉතා වැදගත් නිරික්ෂණයක් හෙවත් හෙළිදරව්වක්ද ඉදිරිපත් කරනු ලබයි. ඒ එල්ටීඑල් සමාගම හා එහි අනුබද්ධ සමාගම්වල ලාභාංශ ගෙවීමේදී ලංවිම කොටස් අයිතියට සාපේක්ෂව එම සමාගම් වැඩියෙන් ලාභාංශ ලබාගෙන ඇති බවයි.
මේ තත්වය වඩාත් හොඳින් තේරුම් ගැනීමට මුලින්ම එල්ටීඑල් සමාගම යටතේ පිහිටුවා ඇති අනුබද්ධ සමාගම් පිළිබඳව අවබෝධයක් ලබාගත යුතුය. එල්ටීඑල් හෝලිඩින්ස් සමාගමේ කොටස් අයිතියෙන් සීයට 63ක් ඇත්තේ ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලයටය. එහි සීයට 27ක ප‍්‍රමාණයක් එල්ටීඑල් ඊසොට් නමැති සේවක සමාගමට අයත්ය. ඉතිරි සීයට 10 අයත් වන්නේත් සේවක බාරයකටය.
එල්ටීඑල් සමාගමේ සාමාන්‍යාධිකාරී, ප‍්‍රධාන විධායක නිලධාරී මෙම ඊසොට් සීයට 27ක කොටස් අයිතිය හිමිකර ගැනීම පිළිබඳව 2016 වර්ෂයේදී ඬේලි එෆ්ටී පුවත්පතට සම්මුඛ සාකච්ඡුාවක් ලබාදෙමින් අපූරු විස්තරයක් කර තිබේ. නෝර්වේ ඒබීබී සමාගම ඔවුන් සතු සීයට 27 කොටස් අයිතිය විකුණන්නට සූදානම් වූයේලූ. ලංවිම එම කොටස් ගැනීමට නොහැකි බව කීවාලූ. ජාත්‍යන්තරයට විකිණීමට ගිය මෙම කොටස් ගැනීමට අවසානයේ ඊසොට් සමාගම පිහිටුවා ගත්තේලූ. ඒ එන්ඞීබී බැංකුවෙන් රුපියල් බිලියන 512ක බැංකු ණයක් ලබා ගැනීම මගින් 2004 වර්ෂයේදීය.
ඒ සඳහා එල්ටීඑල් සමාගමේවත්, ලංවිමේවත් වත්කම් උකසට තැබුවේ නැතිලූ. එල්ටීඑල් ජ්‍යෙෂ්ඨ කළමනාකාරීත්වය ඒ ගැන බැංකුවට ඇප වූයේලූ. 2001 වර්ෂයේදී පොළිය සමඟ මුළු මුදලම බැංකුවට ගෙවා අවසන් කළේලූ.
මේ එල්ටීඑල් හෝල්ඩින්ස් සමාගම යටතේ එල්ටීඑල් එනජයිසර් සමාගම පිහිටුවා ඇත. එහි ලංවිමට සීයට 63කි. එල්ටීඑල් ට‍්‍රාන්ස්ෆෝමර් සමාගමේ (මුල් සමාගම* ලංවිමට ඇති අයිතිය සීයට 63කි. එල්ටීඑල් ගැල්වර්නයිසර්ස් සමාගමේ ලංවිමට ඇති අයිතිය සීයට 63කි. ලංකා ඉන්ඩස්ටි‍්‍රයල් ප්‍රොඩක්ට්ස් ඉංජිනියරින් සමාගමේ ලංවිමට සීයට 63කි. ඇෆ්රෝ ඒෂියන් පවර් සමාගමේ ලංවිමට සීයට 63කි. එසේ වී ඇත්තේ එම සමාගම් සීයට සීයක් එල්ටීඑල්ට අයත් සමාගම් වන නිසාය.
එල්ටීඑල්ට සීයට සීයක් අයත් නැති සමාගම් තුනක්ද ඔවුන් නිර්මාණය කර ඇත. එකක් පවන් දනවි විදුලි බලාගාර සමාගමය. එහි එල්ටීඑල්ට කොටස් අයිතිය සීයට 51කි. එයින් ලංවිමට සීයට 32ක කොටස් ඇත. නිවිඳු විදුලි බලාගාර සමාගම අනෙකය. එල්ටීඑල්ට සීයට 45ක කොටස් ඇත. ඉන් ලංවිමට ඇත්තේ සීයට 28ක කොටස් ප‍්‍රමාණයකි. මේ සමාගම යටතේ නිවිඳු ඇසිපිනෙල්ලා යනුවෙන් තවත් සමාගමක් තනා ඇත.
මේ යටතේ හදන වඩා වැදගත්ම සමාගම වන්නේ ලක්දනවි සමාගමය. එහි එල්ටීඑල්ට ඇත්තේ සීයට 82ක කොටස් ප‍්‍රමාණයකි. ඉන් සීයට 51ක් ලංවිම සතුය. මේ ලක්දනවි සමාගම යටතේ තවත් උප සමාගම් 7ක් සාදනු ලබයි. ඉන්ෆා ඉංජිනියරින් එකක්ය. එහි ලංවිමට සීයට 51ක කොටස් හිමිය. හෙලදනවි සමාගමේ ලංවිමට සීයට 51ක් අයිතිය. බ‍්‍රයිට් ඉන්ටර්නැෂනල් සමාගමේ ලංවිමට සීයට 51ක් අයිතිය. රාජ් ලංකා සමාගමේ ලංවිමට සීයට 40ක කොටස් අයිතිය ඇත. ලක්දනවි බංගල් පවර් සමාගමේ ලංවිමට සීයට 26ක කොටස් අයිතියක් ඇත. වෙස්ට් කෝස්ට් සමාගමේ ලංවිමට ඇති කොටස් අයිතිය සීයට 2කි.
වැඬේ පැහැදිලිය. පැටව් ගසන උප සමාගම් මගින් එන්න එන්න ලංවිමට කොටස් අයිතිය දියකෙරී ඇත. එල්ටීඑල් සමාගමට සම්පූර්ණයෙන්ම දැරිය හැකි ආයෝජනයන් සඳහා වෙනත් පාර්ශ්ව කැඳවාගෙන තිබේ. මේ වෙනත් පාර්ශ්වවල ඇත්ත හිමිකරුවන් සමහරවිට එල්ටීඑල් මහමොළකරුවන්ම විය නොහැකිද? නැතහොත් විදුලිබල මණ්ඩලයේම මහ මොළකරුවන් විය නොහැකිද?
එහෙත් ඒ ගැන සෙවීමට තබා එල්ටීඑල් සමාගමේ කටයුතු ගැනවත් සොයා බැලීමට කවුරුත් අත තියාවිදැයි සැක සිතෙන්නේ එම සමාගම සිය සමාජ සත්කාරක සේවාව යටතේ අත ගසා ඇති ව්‍යාපෘති දෙස බලන විටදීය.
රුවන්වැලි සෑය, දළදා මාලිගාව, මිරිසවැටිය, ශ‍්‍රී මහා බෝධිය, ජේතවනාරාමය, අභයගිරිය, ලෝවාමහාපාය, සෝමාවතිය, තන්තිරිමලේ, සිතුල්පව්ව, වට්ටාරම, කතරගම, කැලණිය හා ගංගාරාමය යන බෞද්ධ ආගමික ස්ථාන ඒවා අතර වේ.
ඒ අනුව බුදුන්ගේ සරණ ලංවිමටද? එල්ටීඑල්ටද?x
