‘සති කිහිපයකට කලින් අයි.ටී.අයි. එකෙන් කර්මාන්තපුරය ආසන්නයේ තියෙන ඉඩමක මැෂින් එකක් හයි කරලා තිබුණා ඒ මැෂින් එක පැය 24 ක් ක‍්‍රියාත්මක කළා. ඒ මැෂින් එකට වටේ තියෙන වායුව ඇදලා ගන්න එකක්. ඒකට සුදු හාෆ්ෂිට් කොළයක් දාලා තිබුණා. පහුවදා උදේ බලනකොට ඒ සුදු කොළේ සම්පුර්ණයෙන්ම කළු පාට වෙලා තිබුණා.’
මෙසේ කියන්නේ කැලණි ගඟ අසබඩ අවිස්සාවේල්ලේ කුඩාගම ප‍්‍රදේශයේ ජීවත්වෙන පදිංචිකරුවෙක් වන පේ‍්‍රමනාත් ජයරත්න කී කතාවකිි. ඔහු කතා කළේ කාර්මික පර්යේෂණ ආයතනය සිදුකළ වාතාශ‍්‍රයේ පිරිසිදුභාවය ගැන කළ පරීක්ෂණයක් පිළිබඳවය. ඔහු ඇතුළු කුඩාගම ප‍්‍රදේශයේ රැුකියා කරන සැලකිය යුතු පිරිසක් අප සමඟ අදහස් දක්වමින් කීවේ එම ප‍්‍රදේශවල පවතින කර්මාන්තශාලා නිසා තමන් හුස්ම ගන්නා වාතාශ‍්‍රයට හා පානය කරන ජලයට විශාල වශයෙන් හානි කරමින් පවතින බවය. ඔවුන්ගේ එම කතාව පදනම් සහගත බව පැහැදිළිව ප‍්‍රකාශ කිරීමේ හැකියාවක් ඇත. බියගම හා සීතාවක ප‍්‍රදේශයේ කර්මාන්තශාලා නිසි නියාමනයකින් තොරව පවතින බව විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවද පැහැදිළිව පෙන්වා ඇත.
ඔවුන්ගේ කතාව
අප සමඟ අදහස් දැක්වූ අය අතරින් තමන්ගේ නම සඳහන් කිරීමට කැමැත්තක් දැක්වුවේ පේ‍්‍රමනාත් ජයරත්න පමණකි. අපට සමඟ කතාකළ කිහිපදෙනෙක්ම මෙම කලාපයේ කර්මාන්තශාලා වල රැුකියාවේ යෙදෙයි. ඒ නිසා ඔවුන් නම සඳහන් කරනවාට අකමැති විය. ඔවුන්ගේ අදහස් වල සංක්ෂිප්තයක් මෙසේය.
‘කර්මාන්ත පුරය පටන් ගත්තේ 1999 අවුරුද්දේ ඉදලා. 1997 විතර ඉදලා කර්මාන්ත පුරය හදන්නට අඩිතාලම් දාලා තිබුණා. කර්මාන්තපුරයේ කටයුතු වලට යොදාගන්න වතුර අපිරිසිදු වෙනවා. ඒවා නැවත පරිසරයට එකතු කරන්න කලින් පිරිසිදු කරන්න ඕනෑ. පටන් ගත්ත කාලයේදී තිබුණේ වතුර ලීටර් 15,000 ක් පිරිසිදු කිරීමට ප‍්‍රමාණවත් වතුර ටැංකි සහ යන්ත‍්‍ර. ඒ වෙනකොට තිබුණේ කර්මාන්ත 5 ක්. ඒ කර්මාන්ත වලින් නිකුත් වෙන වතුර පිරිසිදු කරන්න ඒ යන්ත‍්‍ර ඇති. නමුත් මේ වෙනකොට කර්මාන්ත වැඩි වෙලා. කර්මාන්තශාලා වැඩි වුණාට අපිරිසිදු ජලය පිරිපහදු කරන ප‍්‍රමාණයත්, පිරිසිදු කරන්න තියෙන ටැංකිවල ප‍්‍රමාණයත් වැඩි වෙලා නැහැ. අදටත් තියෙන්නේ පටන් ගත්ත කාලේ හදපු ටැංකිම තමයි. මේ ටැංකි හැදුවේ කර්මාන්තශාලා 5කට. ඒ නිසා අපිරිසිදු ජලය පිරිපහදු කරලා නැවත කැලණි ගඟට දාන ක‍්‍රියාවලිය කොහෙත්ම හරිහැටි කෙරෙන්නේ නැහැ.
දැන් අපි දන්න විදියට අපිරිසිදු ජල ලීටර් 25,000ත් 30,000 ක ප‍්‍රමාණයක් දවසකට කැලණි ගඟට මුදා හරිනවා. මේ මුදාහැරීමේ ක‍්‍රියාවලියට ආයෝජන මණ්ඩලය හා ජල සම්පාදන හා ජලාපවාහන මණ්ඩලය මැදිහත් වෙන්න ඕනෑ. එහෙත් ඔවුන් ඒ ගැන වගකියන බව පේන්නේ නැහැ. දැන් බැලූවත් වතුර වල පාට, උෂ්ණත්වය හොඳටම වැඩියි. ඉතාම තද දුඹුරු පාට වතුර කැලණි ගඟට වැටෙන්නේ.
අවිස්සාවේල්ලේ කුඩාගම ප‍්‍රදේශයේ ඉඳන් කැලණිගඟට වැටෙන වතුර දිහා බැලූවාම පේනවා මේ වතුර කොතරම් අපිරිසිදුද කියලා. පහුගිය සතියේ තද කළු පාට වතුර වර්ගයක් කැලණි ගඟට එකතු වුණා. අපි ඒ ගැන අවිස්සාවෙල්ල ප‍්‍රාදේශිය ලේකම් කාර්යාලයට දැනුම් දුන්නා. අවිස්සාවේල්ල නගර සභාවටත් දැනුම් දුන්නා. දැන් අවිස්සාවේල්ල නගර සභාවේ බලය තියෙන්නේ පොදුජන පෙරමුණට. අපි නගර සභාවේ පොදුජන පෙරමුණු මන්ත්රීවරුන් සමඟ සාකච්ඡුා කළා. එහෙත් ඒ මන්ත්රීවරුන් වැඩිපුර කල්පනා කරන්නේ අපි ගැන නෙවෙයි. කර්මාන්තශාලා වල පැවැත්ම ගැන. අපි ඒ අයගෙන් ඉල්ලූවේ කර්මාන්තශාලා වල ක‍්‍රියාකාරීත්වයට අදාලව නීතිමය පියවර ගන්න කියලා. නගර සභාවේ උපසභාපතිවරයා අපේ ලියකියවිලි භාර ගත්තා. කිසිම දෙයක් සිදු වුණේ නැහැ.
2019 දී ඇසිඞ් මිශ‍්‍ර වතුර වර්ගයක් කැලණි ගඟට මුදා හැරලා කියලා අපිට ආරංචි වුණා. ඉන්පස්සේ අවිස්සාවේල්ල නගර සභාවේ ජවිපෙ මන්ත‍්‍රිවරයෙක්ව එක්කාගෙන ඇවිත් අපි පෙන්නුවා. පරිසර කමිටුවේදී මේ ගැන කතා කළා.
මේ අපිරිසිදු ජලය නිසා කැලණි ගෙඟ් ඒ අවට හිටපු මාළු විශාල ප‍්‍රමාණයක් මැරුණා. ඒ මාළු මැරෙන එක සතියක් ගාණේ වැඩිවෙන්න පටන් ගත්තා. ගමේ මිනිස්සු එකතු වෙලා කර්මාන්ත ශාලාවලට වතුර මුදාහැරීම සම්බන්ධයෙන් විරෝධය පළ කරන්නට විරෝධතාවයක් පැවැත්වුවා. ඉන්පස්සේ මුදා හරින වතුර ප‍්‍රමාණය ටිකක් අඩු වුණා. එහෙත් දැන් රාත‍්‍රි කාලයේදී තමයි වතුර මුදාහරින්නට පටන් අරගෙන තියෙනවා. ඇඟලූම් කම්හල් වල රෙදි වර්ග හෝදන වතුරට රසායන ද්‍රව්‍ය එකතු කරනවා. ඒවා බරපතල ලෙස මුදාහරිනවා.
අවිස්සාවේල්ල කුඩාගම ඉදලා ඇළ පාරක් හරහා තමයි මේ පිරිපහදු නොකළ වතුර කැලණි ගඟට දාන්නේ. එතනින් පස්සේ පූගොඩ, කඩුවෙල, අඹතලේ දක්වා වතුර ලබා ගන්න අය මේ වතුර තමයි පාවිච්චියට ගන්නේ. අපේ ගමේ අවට කැලණි ගෙඟ් නාන මිනිස්සුන්ට වතුර නිසා ලෙඩ හැදෙනවා. ඇස් දැවිල්ල ගන්නවා. ඔළුව කැක්කුම් එනවා.
ජල සම්පාදන හා ජලාපවාහන මණ්ඩලය සමඟක් අපි මේ පිළිබඳව කිහිප සැරයක් කතා කළා. ආයෝජනය මණ්ඩලය සමඟත් අපි සාකච්ජා කළා. ඒ අය කියන්නේ තමන් වතුර පිරිපහදු කරන බව. වතුර වල කිසිම වැරුද්දක් නැති බව. අපිරිසිදු වතුර කැලණි ගඟ දිහා බලන ඕනෑ මනුස්සයෙක්ට පෙනෙනකොට ඒ වගේ කතාවක් කියන්න රජයේ ආයතනයකට පුළුවන්ද කියලා අපට තේරෙන්නේ නැහැ. දැන් අපි බොන වතුරවල රසය පවා වෙනස් වෙලා.’ ඒ ඔවුන් කැලණි ගෙඟ් ජලය ගැන කී කතාවය.
දුම් වලාවන්
ජලය පිළිබඳ ප‍්‍රශ්නයෙන් එහාට වාතාශ‍්‍රයද ඔවුන්ට දරාගත නොහැකි වී තිබේ.
‘කර්මාන්ත පුරයේ තියෙන අදාල යන්ත‍්‍ර ධාවනය කරන්න හුමාලයක් නිර්මාණය කරනවා. හුමාලය නිර්මාණය කරන්නට වතුර උණු කිරීම සඳහා කර්මාන්තශාලා පාවිච්චි කරන්නේ දර සහ කළු තෙල් වර්ගයක්. එම මැෂින් වහන්නේ නැතිව අවුරුද්ද පුරා පැය 24 ම වැඩ කරනවා. ඒ චිමිනිවලින් දුම මුදාහරින්නට කාර්මික තාක්ෂණ ආයතනය නියමිත කළ උස ප‍්‍රමාණයක් තියෙනවා. එහෙත් අපි දන්න විදියට ඒ බට නියමිත ප‍්‍රමිතියට අනුකූල නැහැ.
දවල් කාලයේදී මිනිස්සුන්ට පෙනෙන නිසා චිමිනිවලින් දුම් පිට කිරිම යම් මට්ටමකට පවත්වාගෙන යනවා. රාත‍්‍රි කාලයේදී දුම් පිට වීම් වැඩි වෙන බව අපි දකිනවා. රාත‍්‍රියේ දුම් පිටකිරිම අපිට වැඩිපුරම දැනෙන්නේ වැස්ස දවසට. වැස්ස ආවාම දුම ගම්මානයට පාත් වෙනවා. දුම නිසා ක්ෂය රෝගය, පිළිකාව වැනි රෝග වැළදීමේ අවධානමක් තියෙනවා කියලා අවිස්සාවේල්ල රෝහලේ වෛද්‍යවරු අපිට අනතුරු හඟවලා තියෙනවා.
අපි සුදු රෙද්දක් එළියේ දැම්මාම ඒ රෙද්දේ කළුපාට කුඩු රැුඳෙනවා. අපි එදිනෙදා හුස්ම ගන්නේ ඒ කුඩු රැුඳෙන වාතය. 15,000ක විතර පිරිසක් මේ කර්මාන්තශාලා අවට පදිංචි වෙලා ඉන්නවා.
මේ කර්මාන්ත පුරයේ තියෙනවා කයිලාස් කියලා කර්මාන්තශාලාවක්. ඒ කර්මාන්ත ශාලාවේ හදන්නේ ඊයම්. මේ කර්මාන්ත ශාලාවෙන් ඊයම් වාතයට මුදාහරින බවට අපට සැකයක් තියෙනවා. ගොඩක් අය කීවේ ලෙඞ් කියන්නේ හරිම භයානක මූලද්‍රව්‍යයක් බව. මේ ගැන කාර්මික තාක්ෂණ ආයතනය සති කිහිපයකට කලින් පරීක්ෂණයක් කළා. එහෙත් අපට වාර්තාව දුන්නේ නැහැ.’
ඉහත කී වාතාශ‍්‍රය ගැන පරීක්ෂණය ගැන විමසීමට අපි කාර්මික තාක්ෂණ ආයතනයට කතාකළෙමු. අප සමඟ කතාබහ කළ නිලධාරියෙකු කීවේ එම පරීක්ෂණයේ වාර්තාව තවම අවසන් කර නැති බවත් ඉදිරි කාලය තුළ එය එළිදැක්වීමට බලාපොරොත්තු වන බවත්ය.
කැලණි ගඟ
වාතාශ‍්‍රය ගැන කතාව එසේ වුණත්, කැලණි ගෙඟ් ජලය අපිරිසිදු කිරීම ගැන නම් ඉහත කී පුද්ගලයන්ගේ කතාව තහවුරු කරන රජයේ වාර්තා ඇත. මීට මාස කිහිපයට පෙර විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව වාර්තාවකින් පෙන්වා දී තිබුණේ බියගම හා සීතාවක කාර්මික කලාප කැලණි ගඟට සිදුකරන හානිය පිළිබඳවය. එහිදී විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව එම කාර්මික කලාපවල කර්මාන්තශාලාවල බලපත‍්‍ර පිළිබඳවත් සොයාබලා තිබුණි. එමගින් හෙළිවුණේ අතිශය භයානක කරුණු ගොන්නකි.
කැලණි ගඟ අවට කර්මාන්ත ශාලා 10,511 ක් ඇත. ඒවා බොහොමයක් ඉතා ඉහළ පරිසර අවධානමක් සහිතව ක‍්‍රියාත්මක වන බව විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව කියයි. එහි ක‍්‍රියාත්මක වන කර්මාන්ත ශාලා 41ක් බලපත‍්‍ර රහිතව ක‍්‍රියාත්මක වෙයි. තවත් කර්මාන්ත ශාලා 205 ක බලපත‍්‍ර නවතා ඇත. කිසිදු සටහනක් නොමැති ඉහළ අවධානයක් සහිත කර්මාන්තශාලා 17 ක් ඇත. ඒ සියල්ල විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව පෙන්වාදෙයි.
1999 වර්ෂයේ සිට ආරම්භ කර ඇති සීතාවක කර්මාන්ත පුරය දළ වශයෙන් අක්කර 431 ක භුමි ප‍්‍රමාණයක විහිද ගොස් ඇත. මෙම කලාපයේ ප්ලාස්ටික්, ඇඟළුම්, ආහාර යනාදි කර්මාන්ත ශාලා 37 ක් එහි ඇත. 1980 අංක 47 දරණ ජාතික පාරිසරික පනතේ 23 වගන්තියට අනුව එම කර්මාන්ත කලාපයේ පරිසර ආරක්ෂණ බලපත‍්‍රය 2010 දෙසැම්බර් 30 දක්වා ලබා ගෙන ඇත. එහෙත් කර්මාන්ත පුරයේ ඇති කර්මාන්ත ශාලා 37 න් කර්මාන්තශාලා 12 ක් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ විගණනය සිදු කළ අවස්ථාව වන විට බලපත‍්‍ර වලංගු කාලය ඉක්මවා ඇත.
සීතාවක ඇති කර්මාන්ත ශාලා 37 න් කර්මාන්ත 15 ක් අපජලය උත්පාදනය කරන කර්මාන්ත ශාලාවේ අපිරිසිදු ජලය පොදු ජල පිරිපහදු මධ්‍යස්ථානයක් වෙත ගෙන ගොස් එහිදි පිරිපහදු කර ඇල මාර්ගයක් ඔස්සේ කැලණි ගගට මුදා හරින බව එහි සඳහන්ය. 1999 වර්ෂයේදී ඉදිකර තිබු මෙම පිරිපහදු මධ්‍යස්ථානයේ ජල පිරිසිදු කිරීමේ ධාරිතාව ඝණ මීටර් කියුබ් 9,950ක් විය. 2018 වන විට පිරිසිදු කිරීමට ඇති ජලය ඝන මීටර් කියුබ් 28,102 ක් දක්වා වැඩි වී ඇත. ඒ අනුව පිරිපහදු මධ්‍යස්ථානයට ඒ ජලය දරාගත නොහැකිය. කැලණි ගඟට ජලය එන්නේ පිරිසිදු නොවෙමින්ය.
අනෙක් විශේෂ කලාපය බියගම අපනායන සැකසුම් කලාපයයි. එම කලාපයෙන් තෝරාගත් ස්ථාන දෙකකින් ලබා ගත් ජල නියැදි ජාතික ජල සම්පාදන හා ජලා ප‍්‍රවාහන මණ්ඩලයේ අඔතලේ රසායනාගාරයෙන් පරික්ෂා කළ විට වැසි ජලය බැහැර කැනු ලබන ස්ථානයෙන් ලබා ගත් පරීක්ෂණ නියැදියෙහි ඇති සම්පූර්ණ කෝලිෆෝම් ප‍්‍රමාණය නියමිත ධාරිතාව වු 10,000ට වඩා 890,000 කින් ඉක්මවා ඇතැයි හෙළිවී තිබේ. රැුඳවුම් පොකුණේ ඇති කෝලිෆෝම් ප‍්‍රමාණයද කෝලිෆෝම් 100,000කින් ධාරණ සීමාව ඉක්මවා තිබු බව නිරීක්ෂණය වී තිබුණි.
තවද අපනයන සැකසුම් කලාපයේ බැහැර කරනු ලබන වැසි ජලයේ මළ අපද්‍රව්‍ය බැක්ටීරියා නියමිත ධාරණ සීමාව වු 4000 ට වඩා 546,000කින් ඉක්මවා ඇත. පිරිපහදු කළ අපජලය රඳවා ඇති රැුඳවුම් පොකුණේ මළ අපදුව්‍ය බැක්ටීරියා ධාරණය සීමාවට වඩා 106,000කින් ඉක්මවා තිබුණු බවත විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව හෙළිදරව් කළේය.
ඒ සියල්ල පෙනී යන්නේ වසර ගණනාවක් තිස්සේ මෙම කාර්මාන්තශාලා ඒ අවට පුරවැසියන්ගේ සෞඛ්‍යයට කරමින් සිටින මාරාන්තික හානියය. රසායනික මූලද්‍රව්‍ය වලින් අපිරිසිදු වූ වාතය හා ජලය යනු මාරාන්තික රෝග ඇතිකරන භයානක මාතෘකාවකි. නිවැරදිව කීවොත් එම කර්මාන්තශාලා වසර ගණනාවක් තිස්සේ මිනිසුන්ව සෙමෙන් ඝාතනය කරමින් සිටී.
එම මිනිසුන් හෝ අප ඉල්ලන්නේ මෙම කර්මාන්තශාලා නවතා දමන ලෙස නොවේ. කාර්මාන්තශාලා අවැසි විය හැකිය. එම ප‍්‍රදේශවල ජනතාවගේ ආර්ථිකය එම කර්මාන්තශාලා වලින් ගොඩනඟයි. බොහෝ එය එම කර්මාන්තශාලා වල සේවය කරයි. නැතිනම් සේවය කරන අයට නවාතැන් දීම, ආහාර ආදී පහසුකම් සැපයීම සිදු කරයි. ඒ නිසා ඔවුන් කර්මාන්තශාලා සමඟ වෛරයකින් ජීවත්වෙන උදවිය නොවේ.
ඔවුන් ඉල්ලන්නේ මෙම කර්මාන්තශාලා වලින් තමන්ව මන්දගාමීව මරා දැමීම නවත්වන ලෙසය. ඒ සඳහා නිසිපරිදි නියාමනයක් සිදුකරන ලෙසය. ආයෝජන මණ්ඩලය, මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය, ජල සම්පාදන හා ජලාපවාහන මණ්ඩලය ආදී ආයතන මේ ගැන වගකිව යුතුය.x
