ආචාර්ය දීපිකා උඩුගම
ශ්රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිසමේ සභාපතිනි
මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාව ජාත්යන්තර කාන්තා දිනය සමරන්නට සැලසුම් කරලා තියෙන්නේ කෙලෙසද?
ජාත්යන්තර දින සමරනකොට උත්සවයකට සීමා නොකර සමාජයට ප්රතිඵලයක් ඇතිවෙන විදියට ඒවා සමරන එක තමයි අපේ අරමුණ. මේ ජාත්යන්තර දිනයන් ඒ ඒ ක්ෂේත්ර වලට තියෙන ප්රශ්න ගැන සංවාදයක් ඇති කරගන්න හරිම වැදගත්. ඒ නිසා අපි වාර්ෂිකව ජාත්යන්තර කාන්තා දිනය විවිධ තේමා යටතේ සැමරුවා. අපි යම් ජන කොටසක් පීඩාවට ලක් වන විට මේ වගේ ආයතනයක් ඔවුන්ව හඳුනාගෙන ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවෙන් හා සමාජයීය වශයෙන් හිමි අයිතිවාසිකම් ලබාගන්නට හයියක් දෙන්න ඕනෑ. එහෙම වෙනකොට ඒ ක්ෂේත්රවල පිබිදීමක් ඇති වෙනවා. ඒ නිසයි මේ වගේ ස්වාධීන ආයතන පවතින්න ඕනෑ. ජාත්යන්තර කාන්තා දිනය නොයෙක් ආකාරයේ කාන්තාවන්ගේ ජීවිතයේ සැබෑ ස්වරූපය හඳුනාගෙන කාන්තාවන්ගේ ජීවිත සම්පූර්ණ කරගන්නට නිර්දේශ ඉදිරිපත් කරන්නට අවස්ථාවක් වෙනවා. ලැබෙන පැමිණිලි විභාග කිරීමෙන් රටේ මානව හිමිකම් තත්වය ඉහළ දාන්න බැහැ. අපි උත්සාහ කරන්නේ විවිධ මාතෘකා ගැන සංවාද කරලා, ඒ ගැන රටේ දැනුවත්භාවය වැඩි කරලා මානව හිමිකම් රැුකෙන පරිසරයක් ඇති කරන්නයි.
මීට පෙර කාන්තා දින සැමරුම් වලදි අවධානය යොමුකළ මාතෘකා මොනවාද?
2018 වර්ෂයේදී අපි අවිධිමත් ආර්ථික ක්ෂේත්රයේ නියුතු කාන්තාවන් සවිබල ගැන්වීම, මානව හිමිකම් න්යාය පත්රයක් කියන තේමාව යටතේ වැඩසටහනක් කළා. කාන්තා නායිකාවන් ගෙන්වලා ඔවුන්ට අවිධිමත් ආර්ථික ක්ෂේත්රයේ තියෙන අපහසුකම් විමසුවා. බැංකු ක්ෂේත්රයේ නිලධාරීන් එතැනට ඇවිත් හිටියා. එතැනදී කාන්තාවන් තමන්ගේ ප්රශ්න ගොඩක් කීවා. දැන් බැංකු ක්ෂේත්රයේ වැඩකරන බොහෝ අය නිලධාරිනියන්. එහෙත් කුඩා ව්යාපාරයක් කරන්න බැංකු ණයක් ලබාගන්නා විට කාන්තාවන්ට විඳින්නට සිද්ධවෙන අපහසුතා ගැන ඔවුන් කතාකළා. විවිධ ආයතන නියෝජනය කරමින් එතැනට පැමිණි නිලධාරීන් ඒ කාන්තාවන් සතු ජවය දැකලා පුදුම වුණා. කාන්තාවන් ව්යවසායක් ආරම්භ කරනකොට ඒ ගැන බාහිර සමාජයේ උනන්දුව අඩු බව අපට එහිදී අහන්න ලැබුණා. එහෙත් ඔවුන්ට විශාල අභියෝගයක් වෙලා තිබුණේ ව්යාපාරයක් පටන්ගැනීමටත් වඩා නිෂ්පාදන අලෙවි කරගැනීම. ප්රාදේශීය වෙළඳපොලවල් වලට දේශපාලන හස්තයන්ගේ බලපෑම තියෙනවා.
2019 වසරේ මාතෘකාව මොකක්ද?
එවර ආබාධ සහිත කාන්තාවක්ට ගෞරවාන්විත ජීවිතයක් ගත කිරීමට යොමු කිරීම යන මාතෘකාව යටතේ අපි කාන්තා දින සැමරුම කළා. අපි නොසිතූ විදියට රට වටෙන්ම විශාල උනන්දුවක් ඇති වුණා. දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ ලංකාවේ සැඟව සිටි පිරිසක් තමයි ආබාධිත පුද්ගලයන්. ශාරීරික ආබාධ හා මානසික ආබාධයන්ට ලක් වූ කොටස් ඉන්නවා. සංස්කෘතිකමය, සමාජමය හේතු නිසා ආබාධිත කාන්තාවන්ට අභියෝග බොහොමයක් තියෙනවා. කෙසේ වෙතත් යුද්ධයේදී සිදුවූ ආබාධිත තත්වයන් නිසා අපේ සමාජයෙහි ආබාධ ගැන අනුකම්පාවක් තියෙන බවත් කියන්න ඕනෑ. මේ අපේ පුරවැසියන් නේද, ඔවුන්ට හොඳ ජීවිතයක් ගත කරන්න ඉඩ ලැබෙන්න ඕනෑ නේද කියලා මිනිස්සු හිතනවා. එහෙත් එතැනින් එහා ගිය සහකම්පනයක් ඕනෑ. ඔවුන්ට අවස්ථා හිමි වෙන්න ඕනෑ. ඇත්තටම ආබාධිත කියලා කියන්නේ කිසිවක් කරගත නොහැකි අය නෙවෙයි. ඔවුන් යම්කිසි දුබලතාවයකින් පෙළෙනවා විය හැකියි. එහෙත් ඔවුන්ට ආවේණික ප්රබල ලක්ෂණ තියෙනවා. ඇවිදීමේ අපහසුවකින් පෙළෙන එක් නිලධාරියෙකු කී කතාවක් සිහිපත් කරන්නම්. ‘මට ඔබට වගේ ඇවිදින්න බැහැ.
මම ගමන් බිමන් යන්නේ රෝද පුටුවෙන්. ඒත් මට තියෙන අමාරුව ඒක විතරයි. අනෙක් ඕනෑම දෙයක් මට කරන්න පුළුවන්. ප්රශ්නය තමයි ඔයාලා මට රෝද පුටුව අරගෙන යන්න අවකාශය සලසලා නැහැ. ගොඩනැගිල්ලට යන්න, පාසලකට යන්න, පදික වේදිකාවක ගමන් කරන්න, පොදු ප්රවාහනයක යන්න මට අපහසුයි. ඔයාලා තමයි මාව ආබාධිත කරලා තියෙන්නේ. මට රෝද පුටුවෙන් ඒ තැන්වලට යන්න පුළුවන් නම් මට පූර්ණ ජීවිතයක් ගත කරන්න පුළුවන්.’ ඔහු එහෙම කීවා. ඒ වැඩසටහනේදී ආබාධිත පුද්ගලයන්ට මුහුණදෙන්නට සිද්ධවෙන ප්රශ්න සහ ඔවුන්ට තියෙන හැකියාවන් ගැන විශාල දැනුමක් ලබන්න පුළුවන් වුණා. බොහෝ අයට වැටහෙන්නේ නැහැ ආබාධිත කෙනෙකුට සමාජය වෙත ලබාදිය හැකි දායකත්වය.
මෙවර කාන්තා දින සැමරුමේ තේමාව මොකක්ද?
අපි තෝරාගත්තේ කාන්තාවන්ට සයිබර් අවකාශයේදී ‘බුලි’ කිරීම් කියලා එදිනෙදා භාෂාවේදී හඳුන්වන හිරිහැර කිරීම් ගැන. ‘ ඕෆ්ලයින්’ හා ‘ඔන්ලයින්’ වශයෙන් එවැනි හිංසා සිදු වෙනවා. විශේෂයෙන්ම විවිධ ප්රකාශන මගින්. මේ වන විට තරුණ පරම්පරාව විශාල කාලයක් අන්තර්ජාලයේ ගත කරනවා. බොහෝ රටවල්වල සයිබර් අවකාශයට අදාල දත්ත දෙස බැලූවාම ඔවුන් පැය හතක් අටක් අන්තර්ජාලයේ ඉන්න බව පැහැදිළියි. දැන් සාමාන්ය සම්බන්ධතාවයන් පවා පවත්වාගෙන යෑම අමතක වෙලා වගෙයි. මනෝ චිකිත්සක වෛද්යවරුන් මේ නිසා සමාජ ආකෘති බිඳවැටෙනු ඇතැයි බිය පළකරලා තියෙනවා. සයිබර් අවකාශයට ඇබ්බැහි වීම මානසික ගැටළුවක් විදියටත් හඳුනාගන්නවා. අපට යම් කෙනෙක් කැමැත්තෙන් සයිබර් අවකාශයේ කාලය ගත කිරීම ගැන විරුද්ධ වෙන්න බැහැ. එහෙත් එම අවකාශයේදී විශාල වශයෙන් පුද්ගලයන්ව හිංසාවට ලක් කිරීම සිද්ධ වෙනවා. ඡුායාරූප පළ කිරීම්, ඡුායාරූප විකෘති කිරීම්, ව්යාජ පුවත් පළකිරීම්, අපහාස කිරීම් සිද්ධවෙනවා. සියදිවි නසාගැනීම්, පවුල් විනාශ වීම්, මානසික කඩාවැටීම් ආදී නොයෙකුත් බලපෑම් මේ නිසා සිද්ධවෙනවා. අපි මෙවර ඒ ගැන කතාකරනවා.
එහිදී වැඩි අවධානයක් යොමු වෙන්නේ මොන පැත්තටද?
මේ ගැන රටේ තියෙන නීතිය ප්රමාණවත්ද, ඒක ශක්තිමත් කරගන්නේ කෙලෙසද කියලා බලනවා. නීතිය ක්රීයාත්මක කරන්න අවශ්ය පසුබිම ප්රමාණවත්ද කියලා සොයා බලනවා. කෙසේ වෙතත් මේ ගැන අපි කතා කරන්න බලාපොරොත්තුවක් නැහැ. අපි විවිධ පාර්ශ්වය ගෙනල්ලා ඒ ගැන සංවාදයක් ඇති කරන්න තමයි උත්සාහ කරන්නේ. දැන් පොලීසියේ සයිබර් අපරාධ අංශයක් තියෙනවා. ශ්රී ලංකා පරිගණක හදිසි ප්රතිචාර සංසදය හෙවත් සර්ට් වගේ ආයතන තියෙනවා. එහෙත් නීතිමය තත්වය හරිම ව්යාකූල බව කියනවා. ඇතැම් නීති රටේ තිබුණත්, ඒ සේවා සපයන අය ඉන්නේ විදේශගතව. සර්ට් ආයතනය කියන්නේත් ඔවුන්ට යා හැකි සීමාවක් තියෙන බව. මේ තත්වයන් ගැන කතා කිරීම වැදගත්. ඊට අමතරව තරුණ කොටස් දැනුවත් කරන්නේ කොහොමද කියලා බලන්න ඕනෑ. කලින් කීවා වගේ අන්තර්ජාල පාවිච්චිය සීමා කරන්න බැහැ. ඒක ඔවුන්ගේ කැමැත්ත. එහෙත් ඒවා පාවිච්චි කරනකොට ප්රමාණවත් තරම් දැනුවත්ද කියන ප්රශ්නය විමසන්න ඕනෑ. තමන්ගේ ජාලයට අනවශ්ය පුද්ගලයන්ව එන්නට නොදී ආරක්ෂා වෙන්නේ කොහොමද කියලා බලන්න ඕනෑ. සේවා සපයන්නන් වෙත විරුද්ධත්වය ප්රකාශ කරන්නේ කොහොමද කියලා අවබෝධ කරගන්න ඕනෑ. එවැනි අවස්ථාවක තියෙන සහනය මොකක්ද කියලා දැනගන්න ඕනෑ.
ඕෆ්ලයින් බුලි කිරිම් කියන්නේ..
ඔන්ලයින් බුලි කිරීම් ඕෆ්ලයින් බුලි කිරීම් වලට බලපානවා. උදාහරණයක් ලෙස අන්තර්ජාලයේ යම් කෙනෙකුගේ ඡුායාරූපයක් පළ වුණොත් කාර්යාලයට ඒ ඡුායාරූපය යන්න පුළුවන්. තවත් මොහොතක පාසල් සිසුවියකගේ පෞද්ගලික දෙයක් අන්තර්ජාලයේ පළ වුණොත්, ඒක පාසලට ආරංචි වෙලා සිසුවිය සියදිවි හානි කරගැනීම වගේ තත්වයන් පවා ඇතිවිය හැකියි. සමාජයක් ලෙස අපි මෙවැනි තත්වයන්ට සූදානම් වෙන්න ඕනෑ. එන්න එන්නම අන්තර්ජාලයට මිනිසුන් වැඩිපුර යොමු වෙනවා. ඒ නිසා ලොකු ව්යවසනයන් ඇති වෙන්නට කලින් එය නවත්වන්න ඕනෑ.
නීතිය ප්රතිසංස්කරණය වගේම දැනුම ලබාදීමත් වැදගත් නේද?
අපි වැඩි අවධානයක් යොමු කරන්නේ නීතියට හා ප්රතිපත්ති සම්පාදනයට. ඒක වැදගත්. එහෙත් රටක බොහෝ දේවල් වෙනස් වෙන්නේ දැනුවත්භාවය හා සංවේදී භාවය හින්දා. අපි කියන දැනුම ලබාගැනීම ඉහළ අධ්යාපනයක් අවශ්ය වෙන්නේ නැහැ. අපට වඩා සාක්ෂරතාවයෙන් අඩු රටවල්වල පුරවැසියන් අතර අසාධාරණයට විරුද්ධව දැවැන්ත පිබිදීම් තියෙනවා. මගේ පෞද්ගලික මතය තමයි මානව හිමිකම් සාක්ෂාත් කරගන්නට පුරවැසියන් ඉදිරිපත් වෙන්නේ දේශපාලනික වශයෙන් කරන ඉල්ලීම් හා මැදිහත් වීම් මත බව. ඒ ඉල්ලීම් කරන්නට නම් දැනුවත් වෙන්න ඕනෑ. නීති මොනතරම් තිබුණත් ඒවා ක්රියාත්මක වෙන්නේ නැතිනම් වැඩක් නැහැ. නීති ක්රියාත්මක වෙන්නටත් සමාජ දැනුවත්භාවය පැවතිය යුතුයි. හැම ස්ථරයකම වගේ තරුණ හා වැඩිමහල් පිරිස් මේවා පාවිච්චි කරනවා. අපි මේ දවසේ වැඩි අවධානයක් යොමු කරන්නේ තරුණ කාන්තාවන්ට. ලංකාවේ කාන්තාවන්ගේ සාක්ෂරතාවය ඉහළ වුණාට ගොඩක් කාන්තාවන්ගේ පෞරුෂය අඩුයි. තමන්ට ලැබෙන ජීවිතය, තමන් වටේ තියෙන පරිසරය ඒ තියෙන විදියටම විඳදරාගෙන නිහ`ඩව ඉන්නවා.
ඔවුන් තමන්ගේ අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් පෙනී ඉන්නේ නැහැ. මාපියන්ගෙන් ඒ පෞරුෂය දකින්නේ නැති නම් දරුවන් දකින්නේත් නැහැ. ඇඟ බේරාගෙන තමන්ට හොඳින් ජීවත්වෙන්න පුළුවන් නම් හරි කියලා හිතනවා. සයිබර් හිරිහැර කිරීමකදීත් කාන්තාවන් විඳදරාගෙන නිහ`ඩව ඉන්නවා. එහෙත් මේ වගේ සිදුවීම් හුදකලාව සිද්ධ වුණත් ප්රශ්නයක්. දැන් අපි ඉන්නේ අනාගතයේ. දැනටමත් අපි සූදානම් වෙලා නැහැ. දැන්වත් සූදානම් වෙන්න ඕනෑ.
විශේෂයෙන්ම මධ්යම පාන්තික කාන්තාවන් ඉහළ අධ්යාපනයක් ලබා විවාහ වී සැමියාගේ ලෝකය තුළ සිරගත වී ඉන්නවා. සයිබර් අවකාශයේ හිංසාවට ලක් වෙන්නේත් එවැනි කාන්තාවන්මයි..
ඇත්තටම කාන්තා උපාධිදාරිනියන් සිටියාට ඔවුන්ගේ පවුල් ජීවිත ආදියෙහි විශාල පිබිදීමක් තියෙන බව පෙනෙන්නේ නැහැ. විශ්වවිද්යාලවල කාන්තා සිසුවියන් සීයට 60ක් පමණ ඉන්නවා. කාන්තාවන් විශාල ප්රතිශතයක් ඉන්නවා. එහෙත් රැුකියා වෙළඳපොලෙස් සීයට 36ක් විතර තමයි කාන්තාවන් ඉන්නේ. විශාල පිරිසක් රැුකියා නොකර හැලෙනවා. අපි තවම හිතන්නේ පිරිමියා විතරක් ආර්ථිකයට උරදෙන්න ඕනෑ බව. කාන්තාව පවුලට උරදෙන්න ඕනෑ බව. ඒත් පවුලේ වගකීම් ආදිය පිරිමියා සහ කාන්තාව බෙදාහදාගෙන එකට ආර්ථික කටයුතු වල යෙදීමට පසුබිම හැදෙන්න ඕනෑ. ඒ තත්වයට සමාජය වෙනස් වෙන්න ඕනෑ. රටක් දියුණු වෙන්නේත් එවැනි පසුබිමක.
එදිනෙදා ජීවිතයේදී අත්විඳින හිරිහැර වගේම, සයිබර් අවකාශයේ හිරිහැර පවා තමන්ගේ ඉරණම ලෙස බාරගන්න තමයි හුරුවෙලා ඉන්නේ..
ඇත්ත. ලංකාවේ සීයට අනූඅටක් වගේ දරුවන් පාසල් යනවා. ඒ අතරිනුත් ගැහැණු දරුවන් තමයි වැඩිපුර පාසල් වල රැුඳී ඉන්නේ. එහෙත් පාසල් අධ්යාපනය සිසුවියන්ගේ පෞරුෂ වර්ධනය සඳහා හරිහැටි භාවිතා කරනවාද කියන ප්රශ්නය තියෙනවා. විශ්වවිද්යාලවල ගුරුවරුන් ලෙස අපි දකිනවා පාසල් කාලයේදී හොඳ නායකත්වයක් දුන් දැරියන් විශ්වවිද්යාලයේදී පසුබහින බව. පාසල් අධ්යාපනයෙන් දෙන්නේත් සාම්ප්රදායික අදහස්. වැටකඩොළු කඩාගෙන අළුත් ක්ෂේත්රවලට යන්නට දිරිය දෙන අදහස් අඩුයි. මම නීති අංශයේ උගන්වනකොට මගේ ළඟට එන ශිෂ්යාවන් කියන්නේත් නීතීය කාන්තාවන්ට එතරම් හොඳ ක්ෂේත්රයක් නෙවෙයි කියලා. එයාලා උසාවියට ගිහින් නීතිඥවරියන් ලෙස ඉහළට යන්න පසුබානවා. නීති නිලධාරී වගේ රැුකියා වලට යන්න ඔවුන් කැමතියි. ඔවුන්ගේ පෞරුෂය ගොඩනඟන්නට නම් පාසල් අධ්යාපනය වෙනස් වෙන්න ඕනෑ. එහෙම නැත්නම් පොත පතින් හා මාධ්ය වලින් ඒ පසුබිම හැදෙන්න ඕනෑ. එහෙත් ඒ කිසිම මාධ්යයකින් කාන්තාවගේ පෞරුෂයට පිටුවහලක් ලැබෙන්නේ නැති තරම්.
ඇතැම් විට දිළිඳු පවුල් වල උගත්කමින් අඩු කාන්තාවන්ට පෞරුෂයක් තියෙනවා නේද?
හරි පාසල් අධ්යාපනයක් නොලද ඇතැම් අඩු ආදායම්ලාභී කාන්තාවන්ට විධිමත් අධ්යාපනයක් නැතත් ඔවුන් ජීවිතයෙන් ඉගෙනගෙන. ඔවුන් හරිම ශක්තිමත්. ඔවුන් සටන් කරනවා. ග්රාමීය වශයෙන් නායකත්වය දෙනවා. එවැනි පවුල් ඉදිරියට ඇදගෙන යන්නේ එවැනි කාන්තාවන්. එහෙත් මධ්යම පාන්තික පවුල් වල කාන්තාවන්ගේ එවැනි පෞරුෂයක් නැහැ. කාන්තාවට ආත්මාභිමානයකින් ජීවත් වෙන්නට තියෙන ශක්තිය අඩුයි. පීඩනය වැඩි වෙනකොට ප්රතිචාරය වැඩියි. ඉන්දියාව, බංග්ලාදේශය වගේ රටවල අතීතයේ පටන්ම කාන්තාවන්ට දැඩි පීඩාවක් කාන්තාවන්ට තිබුණු නිසා අද ඒ කාන්තාවන්ගේ සටන්කාමී, නිදහස්කාමී ගතිය වැඩියි. එහෙත් ලංකාවේ උඩරට රාජධානියේ පටන්ම කාන්තාවන්ට භෞතික වශයෙන් පීඩාවක් තිබුණේ නැහැ. දර්ශක සැලකුවත් කාන්තාවන්ගේ ආයු අපේක්ෂාව වැඩියි. සුවපහසු ජීවිතයක් ගත කරන්න පුළුවන්. ඒ නිසා ඒක ප්රමාණවත් කියලා කාන්තාවන් හිතනවා වෙන්න පුළුවන්. මේ තියෙන ටික ඇති කියලා තෘප්තිමත් වෙන්න ඇති. ඒ නිසාම අයිතිවාසිකම් ගැන කතා නොකරනවා විය හැකියි. අද අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් කතාකරන කාන්තාවන් දිහා වපරැුහින් තමයි බලන්නේ.
කෙසේ වෙතත් සයිබර් හිරිහැර කිරීම් නැවැත්වීම ඇතුළු අයිතිවාසිකම් ක්ෂේත්ර බොහොමයක් වර්ධනය වෙන්නට නම් මධ්යම පන්තියේ දැනුම ඉහළ දැමීම වැදගත් නේද?
මධ්යම පන්තිය ප්රගතිශීලී නැතිනම් රටක් ප්රජාතන්ත්රවාදීව පවත්වාගෙන යන්න බැහැ. ප්රජාතන්ත්රවාදය ගැන මධ්යම පන්තිය සුභවාදීව බලන්නේ නැත්නම් ඒක පුස්සක්. සමාජයෙහි නිදහස වැඩි කරගත් ශක්තිමත් පුරවැසියන් බිහිකරගන්නා තැනට මධ්යම පන්තිය තමයි පෙරමුණ ගන්න ඕනෑ. කාන්තාවන්ටත් වෙලා තියෙන්නේ මධ්යම පන්තියට එනකොට සමාජ අවබෝධයක් නොලැබීම. ලංකාවේ සමාජ සචලනය හරිම ඉහළයි. දිළිඳු පවුල් වල ඉපදිලා අධ්යාපනය ලබා හෝ වෙනත් ව්යාපාර ආදිය කරලා ඉහළට එන පවුල් බොහොමයක් තියෙනවා. ඒ විදියට ඉක්මනින් මධ්යම පන්තියට පිරිස ආවාට මධ්යම පන්තියට අවශ්ය වන වටිනාකම් ඔවුන් ලබනවාද කියන එක ප්රශ්නයක්. අපේ අධ්යාපනයෙනුත් බිහි වෙන්නේ පරිභෝජනවාදී සුදු කරපටි මධ්යම පන්තියක්. ඒ මධ්යම පන්තිය බලන්නේ සමාජ බලය, ආර්ථික තත්වය හා පරිභෝජනවාදය ගැන. සමාජ වෙනසක් කිරීමට අවශ්ය අදහස් නැහැ.x