ගෙවුණු සතියක කාලයේදී දරාගත නොහැකි තරම් දැඩි උෂ්ණත්වයක් පැවතුණා. ඒ අතර කොළඹ නගරයේ ¥විලි ප‍්‍රමාණය වැඩි වීමත්, හුස්ම ගන්නා වාතය අපිරිසිදු වීමත් ගැන වාර්තා වුණා. මේ සියල්ල අහම්බයක් නොවෙයි. එන්න එන්නම දේශගුණික අර්බුදය අපගේ දෑස් ඉදිරිපිට වර්ධනය වෙමින් පවතිනවා.
පරිසරය ගැන කතාකිරීම හෝ පරිසරය වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම සුළු පිරිසකගේ උමතුවක් බව මීට දශක දෙකකට පමණ පෙර ලෝකයේ ජනප‍්‍රිය මතයක් පැවතුණා. අද, මේ මොහොත වෙද්දී ලෝකයටම පරිසරය ආරක්ෂා කරගැනීමේ වැදගත්කම පිළිබඳව විශේෂ අවධානයක් යොමු කරන්නට සිදුවෙලා.
ඒ පසුගිය වසර කිහිපය තුළ ලෝකයේම සිදුවන ස්වාභාවික ආපදා ප‍්‍රමාණය දෙගුණ වී තිබෙන නිසා. අද ලෝකය මුහුණදෙන අංක එකේ අභියෝගය බවට දේශගුණික අර්බුදය පත්ව තිබෙනවා. දැනට වර්ධනය වෙන ගෝලීය උෂ්ණත්වය පාලනය කිරීමට හරිතාගාර වායු ප‍්‍රතිශතය අඩු කළ යුතුයි. ඔක්සිජන් ප‍්‍රතිශතය ඉහළ නැංවිය යුතුයි. ඒ කටයුත්ත වෙනුවෙන් ලෝකයටම ප‍්‍රමාණවත් තරම් යන්ත‍්‍ර නැහැ. එවැනි යන්ත‍්‍ර නිෂ්පාදනය කරන්න පුළුවන්. එහෙත් විශාල පිරිවැයක් වැය කරමින් එසේ කරන්නේ ඇයි, ස්වාභාවිකවම එවැනි යන්ත‍්‍ර තිබියදී. ඒ කටයුත්ත කළ හැක්කේ දැනට ඇති වනාන්තර ආරක්ෂා කිරීමෙනුත්, ජෛව විවිධත්වය රැුකගැනීමෙනුත් පමණයි.
ඒ නිසා දැන් ලෝක ප‍්‍රජාවගේ පරිසර පේ‍්‍රමය වැඩි වැඩියෙන් වර්ධනය කිරීම ගැන එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ජාත්‍යන්තර සිවිල් සමාජය මෙන්ම මාධ්‍ය ආයතනද කල්පනා කරනවා. පරිසරය වෙනුවෙන් ඉදිරියට එන තරුණයන් ආදිය දිරිමත් කෙරෙනවා. ඊට අමතරව ලොව පුරා රජයන් අඩු වැඩි වශයෙන් ස්වාභාවික පරිසර පද්ධති ආරක්ෂා කිරීමට පියවර ගන්නවා. පසුගිය මාසයේ කතාබහට ලක්වූ වන සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරිනී දේවානි ජයතිලක කතා කරන වීඩියෝවේත් ඇය සදහන් කරන්නේ පරිසර පද්ධති ආරක්ෂා කිරීම වෙනුවෙන් වන සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව ක‍්‍රියාත්මක කරන කඩොලාන වැවීමේ ව්‍යාපෘතියක් ගැන. විල්පත්තු වනෝද්‍යානයේ පැවැත්මට ඇති තර්ජන ලැයිස්තුවක් සකස් කළොත් ප‍්‍රමුඛම තර්ජන බොහොමයක් තිබෙනවා. එහි පරිවාර රක්ෂිතය අසල නැවත පදිංචි කිරීම් විල්පත්තුවට ඇති තර්ජනයක් බව ඇතැමුන් සිතුවත්, විල්පත්තුවේ පැවැත්මට ඊට වඩා බරපතළ තර්ජන බොහොමයක් තියෙනවා. කෙසේ වෙතත් විල්පත්තු වනෝද්‍යානය ලංකාවට පමණක් වැදගත් වන වනෝද්‍යානයක් නොවන බව කිව යුතුයි.
එය ජාත්‍යන්තර වශයෙන් හඳුනාගත් තෙත්බිම් කලාප 2,331ක් අතරින් එකක්. මේ තෙත්බිම් කලාප, ඉතාම ප‍්‍රවේශමෙන් ආරක්ෂා කළ යුතු වැදගත්ම තෙත් බිම් ලෙස සලකනවා. සරලව කීවොත් ලෝකයේ පෙණහලූ ලෙස ඒවා හැදින්විය හැකියි. අප මේ කියන තෙත් බිම් කලාප 2,331 රම්සාර් තෙත්බිම් ලෙස හදුන්වනවා. පසුගිය වසර කිහිපය තුළ ළැව්ගිනි නිසා ඒවාට සැලකිය යුතු තරම් හානි සිදුව ඇති බවත් කියන්නට ඕනෑ. රම්සාර් තෙත්බිම් කලාප රැුකගැනීම වෙනුවෙන් 1971 වර්ෂයේදී අන්තර්ජාතික රම්සාර් තෙත්බිම් සම්මුතිය නම් සම්මුතියක් ඇති කරගෙන තිබෙනවා. සම්මුතියට එම නම ලැබෙන්නේ ඉරානයේ රම්සාර් නගරයේදී අත්සන් කළ නිසා. 1990 ජුනි 22 වැනිදා ලංකාවත් එම සම්මුතියට එක්ව තිබෙනවා. එම සම්මුතියෙන් හදුනාගෙන ඇති, ජාත්‍යන්තර වශයෙන් ආරක්ෂා කරගත යුතු තෙත්බිම් අතරට ලංකාවේ තෙත්බිම් කලාප හයක් අයත් වෙනවා. ඒ බූන්දල, විල්පත්තු, කුමන, ආනවිලූන්දාව, වන්කාලෙයි සහ මාදු ගඟ යන ප‍්‍රදේශ.
බූන්දල ජාතික උද්‍යානය හම්බන්තොට දිස්ත‍්‍රික්කයේ හෙක්ටෙයාර් 6210ක් පුරා පැතිර ගොස් තිබෙනවා. ආනවිලූන්දාව අභය භූමිය පුත්තලම දිස්ත‍්‍රික්කයේ හෙක්ටෙයාර් 1397ක් පුරා විහිද ගොස් තිබෙනවා. මාදු ගඟ අභය භූමිය ගාල්ල දිස්ත‍්‍රික්කයේ හෙක්ටෙයාර් 915ක් විහිදෙනවා. වන්කාලෙයි අභය භූමිය මන්නාරම දිස්ත‍්‍රික්කයේ හෙක්ටෙයාර් 4839.95ක් පුරා පැතිර ගොස් තිබෙනවා. කුමන ජාතික වනෝද්‍යානය අම්පාර දිස්ත‍්‍රික්කයේ හෙක්ටෙයාර් 19,011ක් පුරා පැතිර ගොස් තිබෙනවා. විල්පත්තු ජාතික වනෝද්‍යානය පුත්තලම හා අනුරාධපුර දිස්ත‍්‍රික්කවල හෙක්ටෙයාර් 165,800ක් පුරා පැතිර ගොස් තිබෙනවා.
මේ තෙත්බිම් පරෙස්සමට ආරක්ෂා කරගැනීමට ලංකාවේ රජය සමත්ව තිබෙනවාද, නැද්ද යන ප‍්‍රශ්නය අප විමසිය යුතුයි. තෙත්බිම් රකින්නේ ඇයිද යන පැනයට පිළිතුර සරලයි. ලොව සැමගේ ජීවිත රකින්නේ මෙවැනි තෙත්බිම්. අපට පැවරී තිබෙන්නේ 2,331ක් අතරින් හයක් රකින්නට පමණයි. අනාගත ලෝකය වෙනුවෙන් ඒ කටයුත්ත ප‍්‍රමුඛ කටයුත්තක් ලෙස අප කළ යුතුයි. එය ජාතික වශයෙන් ප‍්‍රධානම අරමුණක් බවට පත්විය යුතුයි.
විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව අන්තර්ජාතික රම්සාර් තෙත්බිම් පළලිබඳවත්, ඒවා ආරක්ෂා කරගැනීම පිළිබඳවත් විශේෂ විගණන වාර්තාවක් මාසයකට පෙර ප‍්‍රකාශයට පත්කර තිබුණා.
ලංකාවේ තෙත් බිම් ආරක්ෂා කරන්නට නීතිරීති පවතිනවා. ජාතික තෙත් බිම් ප‍්‍රතිපත්තිය, ජාතික පාරිසරික ප‍්‍රතිපත්තිය, වන සත්ව හා වෘක්ෂලතා ආරක්ෂක ආඥා පනත, වෙරළ සංරක්ෂණ පනත, වන සංරක්ෂණ ආඥා පනත, ජාතික පාරිසරික පනත, ධීවර හා ජලජ සම්පත් පනත යන පනත් ටික තෙත්බිම් රැුකගැනීමට. ඊට අමතරව අන්තර්ජාතික රම්සාර් සම්මුතියටත් ලංකාව අත්සන් කර තිබෙනවා. එහෙත් ඒවා ක‍්‍රියාත්මක වෙන්නේ නැහැ.
වගුරු බිම් ගොඩකිරීම, අපද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීම, තෙත් බිම්වල ඇති වන ආවරණ ඉවත් කිරීම, ස්වාභාවික ජල මාර්ග අවහිර වීම හෝ වෙනස් වීම, පාංශු ඛාදනය හා රොන්මඩ තැන්පත්වීම මගින් තෙත්බිම් ගොඩවීම, තෙත් බිම්වල සම්පත් අධික ලෙස ලබාගැනීම, ආගන්තුක ආක‍්‍රමණශීලී ශාක හා ජීවී විශේෂ පැතිරීම යන මූලික ප‍්‍රශ්නවලට ලංකාවේ තෙත්බිම් මුහුණදෙන බව එහිදී හදුනාගෙන තිබුණා. මේ ප‍්‍රශ්න විසඳන්නට තබා, ප‍්‍රශ්න මොනවාදැයි හරිහැටි හඳුනාගන්නටවත් ලංකාව සමත්ව නැහැ. අනෙක මෙය ලංකාවේ ජාතිවාදී පරිසර පේ‍්‍රමීන් පෙන්වන ආකාරයට එක ජනවර්ගයක්, එක ව්‍යාපාරිකයෙක්, එක දේශපාලනඥයෙක් කරන විනාශයක් නෙවෙයි. අප සමාජයක් ලෙස එකතු වී කරන විනාශයක්. එක් අයෙක් කරන හානිය සුළු විය හැකියි. එහෙත් සමස්තයක් ලෙස මහා විනාශයක් සිදුවෙනවා. එය රැුකගැනීමට පිහිටුවා ඇති ආයතන ක‍්‍රියාත්මක වෙන්නේ නැහැ. ක‍්‍රියාත්මක වෙන්නට උත්සාහ කරන විට එයට දේශපාලනඥයන් එරෙහි වෙනවා. හොදම උදාහරණය දේවානි ජයතිලක සිදුවීම.
වනජීවී සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව ලංකාවේ රම්සාර් තෙත්බිම් රැුකගැනීමේ මූලික වගකීම දරනවා. රම්සාර් සම්මුතිය ක‍්‍රියාත්මක කිරීමේ වගකීමත් ඇත්තේ ඔවුන්ට. ඊට අමතරව මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය, ධීවර හා ජලජ සම්පත් දෙපාර්තමේන්තුව, වෙරළ සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව, ජාතික ජල ජීවී වගා සංවර්ධන අධිකාරිය යන ආයතන විවිධාකාර හේතු මත රම්සාර් තෙත්බිම්වල ආරක්ෂාවට වගකියනවා.
එහෙත් ප‍්‍රායෝගිකව මෙම ආයතනවල මැදිහත්වීම ප‍්‍රමාණවත්ද යන්න ගැටලූවක්. විගණකාධිපති වාර්තාවට අනුව මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය වැනි ආයතනවලට රම්සාර් තෙත්බිම් රැුකගැනීමේ සංකල්පය අදාළම නැහැ. එම ආයතන සතුව එවැනි තෙත්බිම්වල පැවැත්ම ගැන දත්ත පද්ධතියක්වත් නැහැ.
දත්ත පමණක් නෙවෙයි, ඒවා රැුකගැනීම පිළිබඳ සැලසුම් ඒ ආයතනවලට නැහැ. මිනිසුන් හිතුමතේ එවැනි තෙත්බිම් වනසද්දී, ඒ ගැන මේ ආයතන ක‍්‍රියාත්මක වී නැහැ. ජනාධිපති මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේන පරිසර ඇමති ලෙස සිටි කාලසීමාවේත් යාන්ත‍්‍රික කියත් තහනම් කිරීම ගැන කතාකළා මිසක්, මෙවැනි කාරණා ගැන මැදිහත් වුණේ නැහැ.
එහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස මෙම වනාන්තරවලට වී ඇති හානිය ගැන උදාහරණ ගණනාවක් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ විශේෂ වාර්තාව කියනවා. එහි ඇති විශේෂ කරුණු කිහිපයක් මෙසේයි.
බූන්දලට එන කුරුල්ලන් ප‍්‍රමාණය විශාල වශයෙන් පහත වැටී තිබෙනවා. ඊට අමතරව ඒ කුරුල්ලන්ට ලැබෙන ආහාර ආදිය ගැටලූවක්. කුරුල්ලන්ගේ පිහාටු ආශ‍්‍රිතව මීට පෙර කර ඇති පරීක්ෂණයකින් හෙළිව තිබෙන්නේ එම කුරුල්ලන්ගේ සිරුරුවල බැර ලෝහ තැන්පත්ව තිබෙන බව. බූන්දලට එන ඇළ මාර්ගවල ජලය අපිරිසිදු වීම එම පරීක්ෂණ ප‍්‍රතිඵලයට හේතුව.
මාදු ගඟ අභය භූමිය ඇතුළත රජයේ සහ පෞද්ගලික ඉඩම් පවා තිබෙනවා. ඒවායේ මනුෂ්‍ය ක‍්‍රියාකාරකම් වෙනවා. ඒ ක‍්‍රියාකාරකම් පරිසරයට හානි කළත්, ඒවා සම්බන්ධයෙන් ක‍්‍රියාත්මක වෙන්නට ප‍්‍රමාණවත් තරම් නීති නැහැ. මේ තෙත්බිම්වල සීමා නිරවුල් නැහැ. උදාහරණයක් ලෙස කුමන උද්‍යාන තෙත්බිමේ සීමා අපැහැදිලියි. මාදු ගඟ තෙත් බිමේ සීමා ජීපීඑස් ඛණ්ඩාංක මත සිතියම්ගත කර තිබුණා. එහෙත් මායිම් ගල්වලින් එම සීමා වෙන්කර තිබුණේ නැහැ.
විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව කියන්නේ මෙවැනි තෙත්බිමක ඉදිකිරීම් කරද්දී ජාතික පාරිසරික පනතට අනුව කළ යුතු වුණත්, ඒවා හරිහැටි සිදු නොවෙන බව. අනෙක් අතට එවැනි තෙත්බිම්වල ඇති ඉඩම්වල නිරවුල් අයිතිය සත්‍ය වශයෙන් හඳුනාගෙන නැහැ. මාදු ගඟ තෙත්බිමේ විශාල වශයෙන් සංචාරක හෝටල් ආදිය ඉදිවෙනවා. කිසිම පාලනයක් නැහැ. අනවසර ඉදිකිරීම් පිළිබඳ උදාහරණ ගණනාවක් ඡුායාරූප සහිතව විගණන වාර්තාවෙහි තිබෙනවා.
හෝටල්වලට අමතරව වෙනත් අනවසර ඉදිකිරීම් ඕනෑ තරම්. මාදු ගඟ තෙත් භූමියේ එක් ¥පතක පවුල් 43කගේ නිවාස තිබෙනවා. ඔවුන්ගේ ක‍්‍රියාකාරකම් නිසා එම ¥පතේ තිබෙන රතු දත්ත පොතේ තිබෙන දුර්ලභ ශාකයක් වන රතමිල්ල ශාකය විනාශ වෙමින් තිබෙනවා.
මීට අමතරව අනවසර ඉස්සන් කොටුකිරීමේ ව්‍යාපෘති, මසුන් ලවා කකුල් සම්බාහනය කරන ආයතන, අනවසර දඩයක්කරුවන්ගේ ක‍්‍රියාකාරකම්, ධීවරයන්ගේ ක‍්‍රියාකාරකම් ආදි බලපෑම් බොහොමයක් මාදු ගග තෙත්බිමේ තිබෙනවා. වන්කාලෙයි අභය භූමියෙහි ඇති කඩොලාන කපා අතු මුහුදට දැමීමත්, ඒ අතු මත බිත්තර දැමීමට එන දැල්ලන් ඉන්පසුව දඩයම් කිරීමත් ධීවරයන් නිතර සිදුකරනවා. ඒ නිසා කඩොලාන විශාල වශයෙන් විනාශ වී තිබෙනවා. වන්කාලෙයි අභය භූමියේ උතුරු මායිමෙහි පල්ලෙමුනෙයි ප‍්‍රදේශයෙහි පේ‍්‍රරක සීමාව තුළ අනවසර පදිංචි වීම් දක්නට ලැබෙනවා.
තවත් පැත්තක නගර සභාවේ කසළ බැහැර කරනවා. විල්පත්තුවෙහි පල්ලේකණ්ඩවල දේවස්ථානයෙහි වාර්ෂික මංගල්‍යයක් පවත්වනවා. ඒ හැම වසරේම ජුලි මාසයේදී. ඒ වෙනුවෙන් උද්‍යානයේ පිවිසුම් දෙකකින් වාහන ඇතුළු වෙනවා. එම කාලයේදී එලූවන්කුලම පිවිසුමෙන් විල්පත්තුවට වාහන 1575ක් ඇතුළු වී තිබෙනවා. පුද්ගලයන් 12,319ක්. ඔවුන්ගේ ක‍්‍රියාකාරකම් වනයට විශාල හානියක් සිදුකරනවා. ඊට අමතරව විල්පත්තු වනාන්තරයෙහි පේ‍්‍රරක කලාපයේ හෝටල් ව්‍යාපෘති දෙකක් ඉදිකර තිබෙනවා. විල්පත්තුව කපා ගෙවල් හදා ඇතැයි මුස්ලිම් මිනිසුන්ට චෝදනා කරන අය අදටත් සිටිනවා. එහෙත් ඒ ගම්මාන තිබෙන්නේ විල්පත්තුවේ නෙවෙයි. ඇත්තෙන්ම විල්පත්තුවේ ඇති අනවසර ගම්මානය වන්නේ පුක්කුලම නම් ගම්මානය. එහි ජීවත්වෙන්නේ සිංහල හා දෙමළ භාෂාව කතාකරන පවුල්. ඒ ගැනත් වාර්තාවෙහි සදහන් වෙනවා.
එම ගම්මානය විල්පත්තුව අභ්‍යන්තරයේ පිහිටුවා තිබෙනවා. ස්ථීර නිවාස මෙන්ම කොන්ක‍්‍රීට් ඉදිකිරීම් පවා තිබෙනවා. මෙම ගම්වාසීන් වනයට ඇතුළු වී ගස්වල නයිලෝන් නූල් එල්ලා තලගොයින් හම ගැසීමත්, කිරි ඉබ්බන් ඝාතනය කර තිබීමත් ගැන වාර්තා කරනවා.
මෙලෙස රම්සාර් තෙත්භූමි විනාශ කරන හුදෙකලා සාධක ගණනාවක් එම වාර්තාවෙහි තිබෙනවා. ඒ හුදෙකලා සාධක සියල්ල එකතු වී තෙත්බිම් වනසනවා.
මේවා ආරක්ෂා කිරීමේ වගකීම හිමි ආයතන පවතිනවා. ඒ ආයතනවලට නිසි පරිදි කටයුතු කිරීමට ඉඩ නොමැත්තේ ඒ ඒ ප‍්‍රදේශවල දේශපාලන බලවතුන්ගේ බලපෑම නිසා. දේශපාලන නායකයන් පවා සාමාන්‍ය ජනතාවගේ සහාය ඇතිව එම බලපෑම් එල්ල කරනවා. ඒ අනුව විල්පත්තු ඇතුළු තෙත්බිම් වනසන්නේ මේ රටේ සමස්ත ජනතාව. මේ තත්වය වෙනස් කරන්නට නම් ආණ්ඩුවත්, ජනතාවත් සැබෑ ප‍්‍රශ්නය හ`දුනාගැනීම හා එයට අදාලව පියවර ගැනීම කළ යුතුයි. නැති නම් ටිකෙන් ටික උෂ්ණත්වය වැඩිවී, විනාශය අබිමුවට අප පැමිණේවි.
අමිල රත්නායක
