කළුතර ප‍්‍රදේශයේ නිවාස 50,000කට පමණ ජල සම්පාදන මණ්ඩලයේ නළවලින් ලැබෙන්නේ ලූණු මිශ‍්‍ර ජලය බව පසුගිය කාලසීමාවේ මාධ්‍යවලින් වාර්තා විය. එම ප‍්‍රශ්නය වෙත ජල සම්පාදන රාජ්‍ය අමාත්‍ය වාසුදේව නානායක්කාරගේ අවධානය යොමුවී තිබුණි.
ඔහු එම ප‍්‍රශ්නය විසදන බවත්, ලූණු මිශ‍්‍ර ජලය පරිභෝජනය කරන්නට සිදුවී ඇති ජනතාවගේ ජල බිල්පතට සහනයක් ලබාදෙන බවත්, ඔහු කියා තිබුණි. නිවසේ ජල නළයෙන් ගලන්නේ ලූණු මිශ‍්‍ර ජලය නම්, ඒවා අත්‍යවශ්‍ය කටයුතුවලට තබාගෙන පානීය ජලය මිලට ගන්නට ජනතාවට සිදුවෙයි. ඒ නිසා ජල බිල්පතට සහනයක් දීම සිදුවිය යුත්තකි. කෙසේ වෙතත් එතැනින් එහා ගොස්, ලූණු මිශ‍්‍ර නැති නළ ජලය සැපයීමත් කළ යුතුය. මේ අතර මාතර නිල්වලා ගඟ ආශ‍්‍රිත පාරිභෝගිකයන්ටද මේ වන විට ලවණ මිශ‍්‍ර ජලය පානය කරන්නට සිදුවී ඇති බව වාර්තා වේ. එහෙත් මෙම ප‍්‍රශ්නයට මුලින් ම මුහුණ දී තිබුණේ කළුතර දිස්ත‍්‍රික්කයේ ජනතාවය. 1993 වසරේ සිට වරින් වර ලූණු මිශ‍්‍ර ජලය පානය කරන්නට සිදුවන බව ප‍්‍රදේශවාසීහු පවසති.
පෙබරවාරි 26 වන දින නළවලින් එන ලූණු වතුර වෙනුවට බීමට සුදුසු ජලය ලබාදෙන ලෙස ඉල්ලා කළුතර බස් නැවතුම අසළ විරෝධතාවක්ද පිරිසක් සංවිධානය කර තිබුණි. ලූණු මිශ‍්‍ර ජලය පානය කරන්නට ප‍්‍රධාන හේතුවක් වී ඇත්තේ වර්ෂාව අඩු කාල සීමාවේදී කළු ගෙග් ජල මට්ටම පහළ යෑමයි. එයට වැලි ගොඩදැමීමත් හේතු වී තිබේ.
ඩඞ්ලි මීගහවල මහතා අපට අදහස් දක්වමින් මෙසේ කීය. ‘බේරුවල ප‍්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසයේ මග්ගොන ගමේ මම පදිංචි වෙලා ඉන්නේ. දැන් මාස ගාණක තිස්සේ වර්ෂාව නැහැ. කළු ගඟ මෝයෙන් උඩට මුහුදු වතුර එනවා. මේ විදියට මුහුදු වතුර ගොඩබිමට ගලා ගෙන ඒම අවම කිරීම සදහා අවශ්‍ය පියවර ගන්නට කිසිම ආණ්ඩුවක් කටයුතු කළේ නැහැ. ඒ නිසා හැම අවුරුද්දේම වියළි කාලෙට අපට ලූණු වතුර ලැබෙන්නේ. මුහුදේ නානවා වගේම ලූණු මිශ‍්‍ර වතුරෙන් තමයි නාන්න, රෙදි හෝදන්න වෙන්නේ. ජල සම්පාදනයේ නළ මාර්ගවලින් වතුර ගන්න නිසා මග්ගොන, පයාගල, කටුකුරුන්ද සහ බේරුවල කියන මේ හැම පැත්තකටම මේ වතුර ප‍්‍රශ්නය තියෙනවා. අවුරුදු කිහිපයකට කලින් මේ විදියටම ජල පවිත‍්‍රාගාරයට ලවණ මිශ‍්‍ර ජලය ගලාගෙන ආපු නිසා පවිත‍්‍රාගාරය එතනින් තවත් තැනකට අරගෙන ගියා. මේ වෙනකොට ඒ ජල පවිත‍්‍රාගාරයටත් මුහුදු ජලය ගලාගෙන එනවා. අපි ආණ්ඩුවෙන් ඉල්ලන්නේ මේ වතුර ප‍්‍රශ්නය ගැන කල්පනා කරලා, ඒක විසදන්නට ක‍්‍රමයක් හොයාගන්න කියලයි. ආණ්ඩුව රටේ මහා ඉදිකිරීම් සදහා දැවැන්ත ව්‍යාපෘතිවලට නිකරුණේ මුදල් වියදම් කරනවා.
මේ වගේ වතුර ප‍්‍රශ්න මිනිස්සු එදිනෙදා පීඩා විදින ප‍්‍රශ්න. රටේ හැම පුරවැසියෙක්ම කල්පනා කරන්න ඕනෑ ගෙදර තියෙන වතුර ටික ලූණු වතුර වුණොත් තමන්ට මොනවගේ පීඩාවක් විදින්න සිද්ධ වේවිද කියලා.’ මග්ගොන ප‍්‍රදේශයේම පදිංචි මැක්සි ජයවීර මහතා අපට අදහස් දැක්වුයේ මෙසේය. ‘මගේ ගෙදර ළිඳක් තියෙනවා. ඒ නිසා අහල පහල ඉන්න බොහෝ අය ඇවිත් අපෙන් වතුර අරගෙන යනවා. ඒත් ළිෙද් වතුර හැමෝටම බෙදාගන්න අමාරුයි. අපි ඉල්ලන්නේ අලූත් ජල පවිත‍්‍රාගාරයක් හදලා අපිට හොඳ වතුර ටිකක් ලබා දෙන්න කියලා. ඊට අමතරව ජල බිල්පත් සම්බන්ධයෙන් ජල සම්පාදනය අපිට සහනයක් සපයන්න ඕනෑ. පසුගිය අවුරුද්දේ දෙසැම්බර් ඉඳලාම අපි එක දිගට ලූණු මිශ‍්‍ර වුණු වතුර පාවිච්චි කරනවා. අපි අවුරුදු ගණනාවක් පුරා මේ ගැන අදාල දේශපාලන නායකයන්ව දැනුවත් කළා.
පසුගිය රජය පැවති කාලයේ මේ ප‍්‍රශ්නය විසදන්නට නව ජල ව්‍යාපෘතියක් පටන් ගත්තා. එහෙත් දැන් ආණ්ඩුව මාරු වෙලා තියෙනවා. ඉතින්, මේ ජල ව්‍යාපෘතිය අවසන් කරලා අපට සහනයක් සැලසීම මේ ආණ්ඩුවට පැවරිලා. දැනට නම් කිසිම සහනයක් නෑ. අපිට හොද වතුර ආවේ නැතත් බිල නම් එනවා. කරදියට අපි මිරිදිය මිල ගෙවනවා.’
බේරුවල ප‍්‍රදේශයේ පදිංචිකාරියක වන ආර් දිසානායක මහත්මිය මෙසේ පැවසීය. ‘මුල් කාලයේ වගේ නෙවෙයි මේ වෙනකොට වතුරවල ලවණ ගතිය වැඩි වෙලා. ලූණු රස වැඩි නිසා අපි නළවලින් එන වතුර බොන්නේ නැහැ. කලින් නම් නාන්න, රෙදි හෝදන්න විතරක් පාවිච්චි කරන්න පුළුවන්කම තිබුණා. එහෙත් මේ වෙනකොට ලූණු ගතිය වැඩි නිසා රෙදි හෝදන්නවත් පාවිච්චි කරන්න බැරි තත්වයක් ඇවිත්. ලූණු වතුර නිසා සබන් ඒ වතුරේ දිය වෙන්නේ නැහැ. අපිට බොන්න කියලා පාරේ අයිනේ තැන් තැන්වල ජල සම්පාදනයෙන් ටැංකි ගෙනල්ලා තියනවා. ඒ ටැංකිවලට උදේ හවස වතුර පුරවලා යනවා.
අපිට නිශ්චිතව එක ආණ්ඩුවකට දොස් කියන්න බැහැ. නමුත් ආණ්ඩු කිහිපයක්ම අපිට හොද ජල පවිත‍්‍රාගාරයක් හදලා දෙන්නම් කියලා පොරොන්දු වුණා. තවමත් ඒ පොරොන්දුව සම්පූර්ණයෙන් ඉටු කරලා නැහැ. කලින් ආණ්ඩුවෙන් ජල ව්‍යාපෘතියක් පටන්ගත් බව විතරක් අපි දන්නවා. අපි ආණ්ඩුවෙන් කිසි දෙයක් ඉල්ලන්නේ නැහැ. අපිට ඕනෑ පිරිසිදු වතුර ටිකක් විතරයි.’ මේ සම්බන්ධයෙන් කළුතර දිස්ත‍්‍රික් ලේකම් ලේකම් කාර්යාලයෙන් අප කළ විමසීමකදී එහි නිලධාරියෙකු පැවසුවේ, ගැටලූවට මුහුණ පා ඇති ප‍්‍රදේශවල මේ වන විට ජල ටැංකි 943ක් රඳවා බවුසර් 29 ක් මගින් ජලය බෙදා හැරීමට පියවර ගන්නා බවය. එම නිලධාරියා වැඩිදුරටත් පැවසුවේ මෙම ජල ප‍්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙස කොළඹ මෝදර සිට කෙත්හේන දක්වා නළ ජලය ලබාදීමේ ව්‍යාපෘතියක් ක‍්‍රියාත්මක වන බවත් එම ව්‍යාපෘතිය 2020 අගෝස්තු මස තුළ නිමවීමට නියමිත බවත්ය. කළුතර, බේරුවල සහ වාද්දුව ජනතාව වසරකට දෙවතාවක් මුහුණ දෙන ජල ගැටලූවට ස්ථිර විසඳුමක් ලබාදෙන තෙක් ඔවුන්ගෙන් ජල බිල්පත් අයකර ගැනීම නවත්වා දැමිය යුතු බව පරිසර රාජ්‍ය අමාත්‍ය ජයන්ත සමරවීර ජල සම්පාදන රාජ්‍ය අමාත්‍ය වාසුදේව නානායක්කාරගෙන් ඉල්ලීමක් කරන බව පෙබරවාරි 21 දින මාධ්‍යවලට පවසා තිබුණි.
ජයන්ත සමරවීර අමාත්‍යවරයාගේ ඉල්ලීමට මාධ්‍ය ඉදිරියේ පිළිතුරු ලබා දෙමින් පෙබරවාරි 24 වන දින වාසුදේව නානයක්කාර අමාත්‍යවරයා පවසා තිබුණේ ලවණ මුසු වූ ජලය ලබන ජනතාව ජල බිල්පත් ගෙවීමෙන් නිදහස් කිරීම සඳහා ජල සම්පාදන හා ජලාපවහන මණ්ඩලයට උපදෙස් දුන් බවය. කළුගෙඟ් ජලයට මුහුදු ජලය එක්වීමෙන් අසීරුතාවට පත්ව ඇති පාරිභෝගිකයන්ගේ එලෙස ජලබිල්පත් ගාස්තුව අය කිරීම අසාධාරණ බවද රාජ්‍ය අමාත්‍යවරයා එහිදී පවසා දී තිබුණි. ඒ අනුව දැනට නළ ජලය ලැබෙන බව පැහැදිලිය. එහෙත් එහිදී රාජ්‍ය අමාත්‍යවරයා නළ ජලය ලබාදීමේ ව්‍යාපෘතියක් ගැන වැඩි විස්තරයක් කර තිබුණේ නැත. කෙසේ වෙතත් ආණ්ඩුව මෙම ප‍්‍රශ්නය ගැන දැඩිව කල්පනා කොට, දැනට පවතින ව්‍යාපෘති වැඩිදියුණු කිරීමට හෝ නව ව්‍යාපෘතියක් ආරම්භ කිරීමට කටයුතු කළ යුතුය. අඩු වැඩි වශයෙන් ලවණ මිශ‍්‍රිත ජලය පාවිච්චි කරන්නට සිදුවීම රටේ ප‍්‍රදේශ කිහිපයක ජනතාව මුහුණදෙන ප‍්‍රශ්නයක් බවත් කිව යුතුය. මන්නාරම, යාපනය ආදි ප‍්‍රදේශවලටද මෙම ගැටලූවලට මුහුණදීමට සිදුවෙයි. ඒ ඔවුන්ගේ ජල මූලාශ‍්‍රවලට ලවණ මිශ‍්‍ර වීම නිසාය. එවැනි ප‍්‍රදේශවලද එදිනෙදා පානයට බෝතල් කළ ජලය පානය කිරීමත්, පාවිච්චියට ලවණ මිශ‍්‍ර ජලය ගැනීමත් සිදුවෙයි. ඇග සෝදාගැනීමට සබන් පාවිච්චි කළත්, ලූණු මිශ‍්‍ර ජලය සමග සබන් ප‍්‍රතික‍්‍රියා කොට සබන් ගතිය නැතිවී යයි. කොණ්ඩය සේදුවත්, ලූණු මිශ‍්‍ර බර ගතිය කොණ්ඩයට දැනෙන්නට පටන්ගනී. සම කසන්නට පටන්ගනී.
රට වටේ මුහුද ඇති නිසා ලූණු ජලය පානයට හා පාවිච්චියට සුදුසු බවට හැරවිය හැකිදැයි ආණ්ඩුව කල්පනා කිරීමද යහපත් වන්නේ ඒ නිසාය. ඇතැම්විට එසේ කළහොත් රටේ මුහුදුබඩ ප‍්‍රදේශවලටත්, රට තුළ ප‍්‍රදේශවලටත් පිරිසිදු ජලය සැපයීමේ ව්‍යාපෘතියක් පටන්ගත හැකිය.
ලෝකය වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ මුහුදු ජලය පානීය ජලය බවට හැරවීමේ ව්‍යාපෘති සිදුකර ඇත. එය අරඹා ඇත්තේ පැරණි ග‍්‍රීක ශිෂ්ටාචාරය බව දැනගැනීම කෙනෙකුගේ පුදුමයටත් හේතු විය හැකිය. එය වැඩිපුර පාවිච්චි නොවන ක‍්‍රමයක් වී තිබෙන්නේ එම මෙතෙක් පැවත ක‍්‍රම අධික පිරිවැයක් වැයවෙන, අධික බලශක්තියක් වැයවෙන ක‍්‍රම වන නිසාය. කෙසේ වෙතත් සූර්ය බලයෙන් ලූණු වතුර පානීය ජලය බවට හරවන ක‍්‍රම දැන් ජාත්‍යන්තර වශයෙන් සොයාගෙන තිබේ. මේ වන විට කෙන්යාවේ කියුන්ගාහි ‘ගිව් පවර්’ නම් ලාභ නොලබන සංවිධානය 2018 වසරේදී ලූණු ජලය සූර්ය බලයෙන් පානීය ජලය බවට හැරවීමේ ව්‍යාපෘතියක් ආරම්භ කළේය. මේ වන විට එම ක‍්‍රමය පාවිච්චි කරමින් දිනකට ජලය ලීටර් 72,000ක් පමණ සම්පාදනය කරමින් සිටී.
ජාතික වශයෙන් ජල සම්පාදනය කාර්යක්ෂම කිරීමේ දැඩි අවශ්‍යතාවක් ඇත. රජරට බොහෝ ප‍්‍රදේශවල ජනතාවද දැන් පානයට සුදුසු නළ ජලය නොමැතිකම නිසා මුදල් ගෙවා ජලය මිලදී ගනිමින් සිටී. ජල සම්පාදනය වැඩි වන විට, ජල මූලාශ‍්‍රවල අවශ්‍යතා පැන නගී. දැනට ඇති ජල මූලාශ‍්‍ර රැුක ගැනීම ගැනත් කල්පනා කිරීමට සිදුවෙයි. උදාහරණයක් ලෙස කළු ගෙග් ජලය විනාශ වීම නොදී, එයද ආරක්ෂා කරගත යුතුය. ඒ සදහා ජල පුළුල් සැලසුම් අවැසි වේ.
