මෑතක දී මගෙන් ඉල්ලීමක් කෙරුණේ 2019 ජනාධිපතිවරණයේ ජයග‍්‍රාහී අපේක්ෂකයාගේ ජනාධිපතිවරණ ප‍්‍රකාශනයෙන් ලබාගත් ජාතික ප‍්‍රතිපත්ති රාමුවේ ඇති තාක්ෂණික පැතිකඩ ගැන කතා කරන ලෙස යි. එම සාකච්ඡුාව අවසානයේදී මතු කළ ප‍්‍රශ්නවලින් මට පෙනී ගියේ සම්මන්ත‍්‍රණයට සහභාගි වී සිටි බුද්ධිමතුන් තුළ ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනය හා මැතිවරණ ප‍්‍රකාශන සම්බන්ධයෙන් වැරදි වැටහීමක් තිබෙන බව යි. කරුණු දත යුතු උදවියගේ තත්ත්වය මෙසේ නම් අන් අය ගැන කුමක් කිව හැකිද?
ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනය සිදුවන්නේ කෙසේද?
ප‍්‍රතිපත්ති, උපායමාර්ග, සැලසුම් හා මාර්ග සිතියම්, ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනයේ මූලිකාංගයන් වේ. ප‍්‍රතිපත්තිවලට පාදක වන තොරතුරු සහ දත්ත අසම්පූර්ණ වීම සහ බලාපොරොත්තු නොවන ප‍්‍රතිවිපාක සහ අන්තර්ක‍්‍රියා හඳුනා ගැනීමට ඇති දුෂ්කරතා නිසා, ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනය ලේසි නොවේ.
1999දී විදුලි සංදේශ අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් ලෙස මා ක‍්‍රියාත්මක කළ ප‍්‍රතිපත්තියක් යොදාගෙන මම මෙය පැහැදිලි කරමි. භාණ්ඩාගාරයේ ලේකම් විසින් කැඳවනු ලැබූ ලේකම්වරුන්ගේ රැුස්වීමක දී මගෙන් ප‍්‍රශ්න කරනු ලැබුවේ රජයේ ආයතනවලට නව සම්බන්ධතා ලබාදීමේ දී ශ‍්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් ආයතනයේ ප‍්‍රතිචාර නොදැක්වීමේ ආකල්පය පිළිබඳව ය. බලාපොරොත්තු නොවූ ප‍්‍රශ්නයට මූලධර්ම මත පදනම්ව උත්තර දුන්නෙමි: ”බලපත‍්‍රලාභී සැපයුම්කරුවෝ තිදෙනක් සිටිති. සම්පුර්ණයෙන් රජයට හිමිකම ඇති ¥රකථන සමාගම වන ශ‍්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් වෙතින් ම සේවය ලබාගත යුතු නොවේ. ප‍්‍රසම්පාදන රීති මගින් ඔබට නියම කොට ඇති පරිදි ක‍්‍රියා කරමින් තිදෙනාගෙන් ම තරගකාරී මිල කැඳවීමක් කරන්න.” මෙහි ප‍්‍රතිඵලය වූයේ ¥රකථන සේවා තරගකාරී ලෙස ලබා ගත යුතු බවට සියලූ රාජ්‍ය ආයතනවලට නියම කරමින් මහා භාණ්ඩාගාරයෙන් චක‍්‍රලේඛයක් නිකුත් වීම යි.
ශ‍්‍රී ලංකා ටෙලිකොම්හි ගාස්තු නියාමනයට යටත්වූ අතර, වෙළෙඳපොළට අලූතින් ඇතුළු වූ සැපයුම්කරුවන්ගේ ගාස්තු 2002 දක්වා නියාමනයෙන් නිදහස් කර තිබුණි. සන්ටෙල් හා ලංකා බෙල් සමාගම්වලට කරන්නට තිබුණේ ශ‍්‍රී ලංකා ටෙලිකොම්හි පාලන මිල ගණන්වලට රුපියල් කිහිපයක් අඩුවෙන් මිල ගණන් ඉදිරිපත් කිරීම යි. එවිට ඔවුනට සේවය දිනාගත හැකි වෙයි. රජයේ නිලධාරීන්ගේ ගතානුගතික බව නිසා ශ‍්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් සමාගමට මෙයින් විශාල හානියක් සිදු නොවන බව කෙනෙකුට තර්ක කළ හැකි ය. එහෙත්, ඇත්තටම සිද්ධ වූයේ තනි තනිවම ගත් විට ප‍්‍රශස්ත ප‍්‍රතිපත්ති දෙකක අන්තර් ක‍්‍රියාකාරිත්වය සැලකිල්ලට ගැනීමට තිබුණු තත්වය යටතේ මට නොහැකි වීමයි.
නිසි ලෙස කෙරෙන ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදන ක‍්‍රියාවලියකදී පුළුල් අදහස් ලබාගැනීම අවශ්‍යය. කෙලින් ම සම්බන්ධ පාර්ශ්වකරුවන්ගේ අදහස් ලබාගැනීම විශේෂයෙන් වැදගත්ය. එයින් දැනටමත් බලවත් ව සිටින අයට වරප‍්‍රසාද හිමිවන බව කියමින් කෙනෙකු එයට විරුද්ධ විය හැක. එසේ වුව ද, ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනයේ දී වැදගත් ගුණාත්මකබවෙන් ඉහළ තොරතුරු සැපයීමේ හැකියාව ඇත්තේ ඔවුන්ටය.
අන්තර්ජාල භාවිත හැකියාව වැඩි වීම තුළින් මෙම ක‍්‍රියාවලිය වෙනත් අයට විවෘත කිරීමේ හැකියාව ලැබී ඇත. සෙනසුරාදා උදේ වරුව සඳහා තදබද කාලයේ ඉහළ ගාස්තු අය කරන්නේ ඇයිදැයි විමසමින් 1998-99 කාලයේ එවා තිබු ලිපියක් මට මතක් විය (එතරම් ඈත අතීතයේ විදුලි සංදේශ නියාමන කොමිසමට වෙබ් අඩවියක් තිබුණි. අප ඊ මේල් භාවිත කළද, බොහෝ දෙනා එසේ නොකළහ. එම ප‍්‍රශ්නය ගැන නිලධාරීන් සිතා තිබුණේ නැත. සෙනසුරාදා දවස පුරා සේවා භාවිතය ගැන වාර්තා මම ලබා ගතිමි. එයින් පෙනී ගියේ සෙනසුරාදා උදේ ස්ථාවර ¥රකථන භාවිතය අඩුවී තිබුණු බවයි. එම කාලය තදබදය අඩු කාලයක් ලෙස සලකා ගාස්තු අඩු කරන්නට නිර්දේශ කළෙමි. මහජන අදහස් භාවිත කරන්නේ කෙසේදැයි අප දන්නේ නම් අන්තර්ජාලය බෙහෙවින් ප‍්‍රයෝජනවත් වේ. ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදයේ 1946 පරිපාලන ක‍්‍රමවේද පනත අනුව ප‍්‍රතිපත්ති හා නීතිවල කෙටුම්පත් ප‍්‍රසිද්ධියට පත් කිරීම හා අදහස් ලබා ගැනීම අනිවාර්යය. වෙස්ට්මිනිස්ටර් රාජ්‍ය ආකෘතිය යටතේ ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනය කරන ආකාරය ලංකාවේද ක‍්‍රියාත්මක විය. එනම්, යෝජිත ප‍්‍රතිපත්ති ගැන සාක්ෂි පදනම් කොටගත් ලියවිල්ලක් රජය මගින් ප‍්‍රකාශයට පත් කොට, එයට නිශ්චිත කාල රාමුවක් තුළ ප‍්‍රතිචාර දක්වන ලෙස ඉල්ලා සිටීමත්, ඉන්පසු ඒ අනුව ප‍්‍රතිපත්ති සංශෝධනය කිරීමත් සිදුකරන ධවල පත‍්‍රිකා ක‍්‍රමය යි. 1981 දී එවකට අධ්‍යාපන ඇමැති රනිල් වික‍්‍රමසිංහ මහතා විසින් අධ්‍යාපන ධවල පත‍්‍රිකාව ඉදිරිපත් කෙරෙන තෙක් මේ ක‍්‍රමය ශ‍්‍රී ලංකාවේ ද ක‍්‍රියාත්මක විය. එහි අන්තර්ගතය ගැන කතා කරනවා වෙනුවට විරුද්ධවාදීන් කළේ මහ පාරේ උද්ඝෝෂණවල යෙදීම යි.
ධවල පත‍්‍රිකාව ඉල්ලා අස් කර ගැනීමෙන් ඔවුහු සතුටට පත් වූහ. එසේ වුව ද, සාක්ෂි සහිත සාකච්ඡුාවකින් කරගත හැකිව තිබුණු වර්ධනයන්ගේ හා එමගින් ලබාගත හැකිව තිබු පිළිගැනීමෙන් තොරව අධ්‍යාපන ධවල පත‍්‍රිකාවේ ඇතැම් කොටස් ක‍්‍රියාත්මක කරන ලදි. සකල විෂයයන් සඳහා විධිමත් ක‍්‍රමවේදය අත්හැර දමනු ලැබී ය. ප‍්‍රශස්ත ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනය විශේෂඥ දැනුම හා මහජන අදහස් ලබා ගැනීම මත පදනම් විය යුතුය. ඒ සඳහා කාලය හා විශේෂඥ දැනුම අවශ්‍ය වෙයි. මැතිවරණ ප‍්‍රකාශන සකස්කරනු ලබන්නේ කෙසේද? මැතිවරණ ප‍්‍රකාශනයක මුලික අවශ්‍යතාව වන්නේ එය ඉදිරිපත් කරන පක්ෂයට හෝ අපේක්ෂකයාට හෝ ඡුන්දය ලබාදීමට ප‍්‍රමාණවත් පරිදි පුරවැසියන් ඒත්තු ගැන්වීම යි. විශේෂිත ක‍්‍රියාවන්ට පිළිගැනීමක් ලබාගැනීම ද්වීතියික අවශ්‍යතාවකි. මැතිවරණ ප‍්‍රකාශන සැකසීම දේශපාලන ක‍්‍රියාවකි. විශේෂඥයන් හෝ විශේෂඥයන් ලෙස පෙනී යන තැනැත්තන් හෝ එයට සහභාගි කර ගත්ත ද, මූලික ක‍්‍රියාවලිය සිදුවන්නේ විශේෂඥතාව අනුව නොව විශ්වාසය අනුවය. මැතිවරණ ප‍්‍රකාශන සැකසීමේ ක‍්‍රියාවලිය විනිවිදභාවයෙන් තොරය.
එක් දිනක පිළිගත් දේ අනෙක් දවසේ අතුරුදන් විය හැකි අතර එය කෙටුම්පත් කොට අවසාන බව ප‍්‍රකාශ කළාට පසුව පවා ඇතැම් කොටස් පුදුමාකාර ලෙස ඇතුළු විය හැකි ය. අදහස් ඉල්ලා සිටීමත්, අදහස් ලබා ගැනීමත් සිදුවිය හැකි නමුත් අවසානයේ තීරණ ගනු ලබන්නේ සීමිත කිහිපදෙනකු විසිනි. මැතිවරණ ප‍්‍රකාශන නිකුත් කිරීම කිසිසේත් ම නරක දෙයක් නොවේ. එය ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ අත්‍යවශ්‍ය අංගයකි. එමගින් අපේක්ෂකයාගේ හෝ පක්ෂයේ හෝ චරිතය ගැන බොහෝ දේ ප‍්‍රකාශ වන අතර බලයට පත් වුවහොත් දිශානතිය ගැන හොඳ අදහසක් පෙන්නුම් කරයි. හොඳ දේශපාලනඥයෝ මැතිවරණ ප‍්‍රකාශනයේ පිටපතක් ළඟ තබා ගනිමින් එහි අඩංගු පොරොන්දු ඉටු කිරීමට උත්සාහ දරති (එසේ වුව ද, අවසානයට සිටි අපගේ ජනාධිපතිවරයා කීවේ තමන්ගේ ම මැතිවරණ ප‍්‍රකාශනයේ තිබුණේ මොනවාද කියා තමන් දැන නොසිටි බවයි.
ප‍්‍රශ්නය වන්නේ, දේශපාලනඥයන්, දැනුම හා කොඳු ඇටය යන දෙක ම නැති නිලධාරීන් මෙන් ම, සාමාන්‍ය මහජනයා ද මැතිවරණ ප‍්‍රකාශන හා එමගින් කළ හැකි දේ ගැන අධිතක්සේරුවක සිටීම යි. පසුගිය දා පැවති සම්මන්ත‍්‍රණයේ දී මට පෙනී ගියේ ප‍්‍රශ්නය ඔඩු දුවා ඇති බව යි.
මැතිවරණ ප‍්‍රකාශනය දිශානතිය සහ ප‍්‍රමුඛතා පෙළගැස්ම පිළිබඳ දර්ශකයකි. රසායනික පොහොර අධික ලෙස භාවිත කිරීම සෞඛ්‍යයට හානිකර බව කියා ඒ ගැන වැඩිදුර ක‍්‍රියා කිරීම විශේෂඥයන්ට හා දේශපාලනඥයන්ට සාමාන්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදන ක‍්‍රියාවලිය තුළින් කරන්නට ඉඩ දීමට 2015 ජනාධිපතිවරණ පොදු අපේක්ෂකයා ක‍්‍රියා කළේ නම් එය ප‍්‍රමාණවත් නොවන්නේ ද? ඒ වෙනුවට සිදු වූයේ ප‍්‍රතිපත්ති ප‍්‍රකාශනය තුළින් පමණට වඩා සවිස්තර පොරොන්දු ඉදිරිපත් කිරීම තුළින් අමනෝඥ ලෙස ග්ලයිෆෝසෙට් තහනම් කිරීමත් සැලකිය යුතු ආර්ථික හානියකින් පසුව එය ආපසු හැරවීමත් ය.
යථාර්ථවාදී පොරොන්දු කවරේද?
විශේෂයෙන් ම 19 වන සංශෝධනයෙන් පසුව, ජනාධිපති අපේක්ෂකයකුට මුදල්මය පොරොන්දු දීමේ හැකියාව තිබේ ද? මැතිවරණ ප‍්‍රකාශන ගැන කතා කරන බොහෝ දෙනා සිතන්නේ පිරිමියකු ගැහැනියක කිරීම හා ගැහැනියක පිරිමියකු කිරීම පමණක් කළ නොහැකි සහ සියලූ මන්ත‍්‍රීවරුන්ගේ දින රහිත ඉල්ලා අස්වීමේ ලිපි ලබාගෙන සිටි ජේ ආර් ජයවර්ධන පාලනය යටතේ අප තවමත් සිටින බව යි.
ශ‍්‍රී ලංකාව ඇතුළු බොහෝ රටවල මුදල් වියදම් කිරීමේ බලය ලබා දී තිබෙන්නේ විධායකයේ ප‍්‍රධානියාට නොව ව්‍යවස්ථාදායකයටය. එසේ නම්, ජනාධිපති අපේක්ෂකයකු මුදල්මය පොරොන්දු ඉදිරිපත් කරන්නේ කෙලෙසද? ප්රජාතන්ත්රවාදය යනු සාකච්ඡුා හා එකඟතා පාදක ක‍්‍රමයකි. සංවරණ හා තුලන මත පදනම්වූ ක‍්‍රමයකි. 19 වන සංශෝධනයටත් පසුව ජනාධිපතිවරයාට ජනතා මතය හැඩගැස්වීමේ සුවිශේෂ හැකියාවක් ඇත. සිටින්නේ එක් ජනාධිපතිවරයකු නිසා මාධ්‍ය ඔහු හෝ ඇය කියන දේ විශාලනය කර හුවාදක්වයි. ඔහුට හෝ ඇයට දැක්මක් පැහැදිලි කළ හැකි අතර ස්වරය සකස් කළ හැකි ය. එසේ වුව ද, මුදල් වෙන් කිරීම පාර්ලිමේන්තුවෙන් ද, ක‍්‍රියාත්මක කිරීම නිලධාරීන් මගින් ද, සිදුවිය යුතු ය.
එසේ නම්, ජනාධිපති අපේක්ෂකයන් තමන්ගේ මැතිවරණ ප‍්‍රකාශන මගින් මුදල්මය පොරොන්දු දෙන්නේ කෙසේද? ඔවුන්ට එසේ කළ හැකි වන්නේ බලහත්කාරයෙන් හෝ ඒත්තු ගැන්වීම මගින් හෝ මුදල් සපයා දීමට ව්‍යවස්ථාදායකය එකඟ කර ගැනීම අවශ්‍ය බව දැනගෙන ය. එසේ වුව ද, අපගේ බුද්ධිමත්, ප‍්‍රතිපත්ති දන්නා, උගතුන්ගේ තත්ත්වය කුමක් ද? බරපතළ මුදල්මය පොරොන්දු ජනාධිපති අපේක්ෂකයන් ලබාදිය යුතු බව ඔවුනුත් සිතන්නේ ද?
ජනාධිපති යනු රජෙක් නොවේ. මැතිවරණ ප‍්‍රකාශනවලට වඩා ප‍්‍රතිපත්ති ඉතා සංකීර්ණය. ක‍්‍රියාත්මක කළ හැකි ඵලදායි ප‍්‍රතිපත්ති සඳහා විශේෂඥ දැනුම මෙන් ම, මහජනයාගේ හා සම්බන්ධ පාර්ශ්වවල පුළුල් සහභාගිත්වය අවශ්‍ය ය. සත්‍ය මූල්‍ය බලය සතු පාර්ලිමේන්තුව ජනාධිපතිවරයා සමග මුදල් පාලනය සකස් කළ යුතු ය. මැතිවරණ ප‍්‍රකාශන යනු ප‍්‍රතිපත්ති නොවන අතර ඒවා අපේක්ෂකයාගේ හා පක්ෂවල දිශානතියේ දර්ශක පමණකි. එක ඔළුවකට වඩා ඔළු රාශියක් තිබීම හොඳය. මෙය ශ‍්‍රී වික‍්‍රම රාජසිංහ ප‍්‍රධානත්වය දැරූ සරල සුරාකෑමේ ආර්ථිකය නොවේ. අප ජීවත්වන්නේ 21 වන සියවසෙහි ය.
මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීව
