දකුණු ඇමෙරිකාවෙන් විද්‍යාඥයන් සොයාගෙන ඇති ෆොසිල නිසා මෝටර් රථයක් තරම් විශාල කැස්බෑවන් පිළිබඳ කරුණු හෙළිවී තිබෙනවා. එම කැස්බෑවන් ස්ටුපෙන්ඩෙමිස් ජියෝග‍්‍රැෆිකස් ලෙස නම්කර තිබෙනවා. එය ඔවුන්ගේ යෝධ ශරීර ප‍්‍රමාණය නිසා ලබාදී ඇති නමක්.
සිංහලෙන් මෙම කැස්බෑවන් අලි කැස්බෑවන් ලෙස නම්කළ හැකියි. දැනට හඳුනාගෙන ඇති, මිරිදියේ වාසය කර ඇති දැවැන්තම කැස්බෑවන් වර්ගය ලෙස අලි කැස්බෑවන් සලකනවා.
අලි කැස්බෑවන් වසර මිලියන 13ත් මිලියන 7ත් අතර කාලයකට කලින් මිහිපිට වාසය කළා. මේ කැස්බෑවන් එකල සිටි දැවැන්ත කිඹුලන් සමඟ උභය ජීවීන් ලෙස වාසය කළා. දකුණු ඇමෙරිකාවේ ගංගා සහ විල්වල ඔවුන් සැරිසරුවා.
කොලොම්බියාවේ ටාටාකෝවා කාන්තාරයේ සහ වෙනිසුවේලාහි යුරුමකෝ ප‍්‍රදේශයේ මෙම කැස්බෑවන්ගේ ෆොසිල හමුවුණා. අලූතින් හමුවූ ෆොසිල අධ්‍ය්‍යනය කිරීමෙන් අලි කැස්බෑවා ගැන පෙර නොතිබුණු පුළුල් අවබෝධයක් ලබන්නට විද්‍යාඥයන් සමත්ව සිටිනවා.
මීටර 4ක් දිගට වැඞී ඇති අලි කැස්බෑවන් ටොන් 1.25ක සාමාන්‍ය බරකින් යුතුයි. පිරිමි සතුන්ගේ බෙල්ලට ඉහළින්, කටුවේ ඉදිරියට නෙරා ඇති ශක්තිමත් අං පවතිනවා. විද්‍යාඥයන් අනුමාන කරන්නේ මෙම ශක්තිමත් අං අනෙකුත් කැස්බෑවන් සමග සටන් කරන්නට පාවිච්චි කරන්නට ඇති බවයි. ඒ ප‍්‍රාදේශීය බලය වෙනුවෙන්. කාන්තාවන්ගේ කටුවෙහි අං පිහිටා නැහැ.
අද මිනිසුන් මෙන්ම එදා යෝධ කැස්බෑවන් අතරද, තමන්ගේ බල අභිමානය වෙනුවෙන් පිරිමි පිරිමි අතර සටන් පවතින්න ඇති. ඇත්තෙන්ම සත්ව විද්‍යාඥයන් පවසන්නේ එදා යෝධ කැස්බෑවන් පමණක් නොව වත්මනෙහි ඇතැම් කැස්බෑවන් වර්ග අතරද පිරිමි සටන් පවතින බව.
මේ කැස්බෑවන් මිරිදියේ වාසය කර ඇති විශාලම කැස්බෑවන් වර්ගය වුණත්, මුහුදේ මීටර් 70ක් දිග කැස්බෑවන් වාසය කර ඇති බවත් අමතක නොකළ යුතුයි. ඒ කැස්බෑවන් වාසය කර ඇත්තේ ඩයිනසෝර්ලා ජීවත්වූ යුගයේදීයි.
මේ කැස්බෑවන්ගේ ෆොසිල මුලින්ම හමුව ඇත්තේ 1970 දශකයේදීයි. එහෙත් ඔවුන් ගැන ගැඹුරු අධ්‍ය්‍යනයන් කරන්නට හැකිව තිබුණේ නැහැ. අලූතින් හමුවූ ෆොසිල අතර දැනට හමුවී ඇති දැවැන්තම කටුවත් තිබෙනවා. එය මීටර් 2.86ක් දිග කටුවක්. එමෙන්ම යටි හක්කේ ෆොසිලද හමුවී තිබෙනවා. ඒවායින් අලි කැස්බෑවන් ගෙන ඇති කෑම වර්ග පවා හඳුනාගත හැකියි. කුඩා මාළු වර්ග, සර්පයන්, පැලෑටි හා බෙල්ලන් වර්ග ඔවුන් ආහාරයට ගෙන ඇතැයි හෙළිවී තිබෙනවා.
දැන් ඇමසන් වනාන්තරය ඇතුළු වනාන්තර බිහිවීමට මුල්වූ දකුණු ඇමෙරිකානු තෙත්බිම් ආශ‍්‍රිත ගංගාවල ඔවුන් වාසය කර තිබෙනවා. ඇමසන් වනාන්තරය හා ගංගාව බිහිව ඇත්තේත් ඔවුන් ජීවත්වූ කාලයේ සිදුවූ විනාශයන්ගෙන් අනතුරුවයි.
එකල ජීවත්ව සිටි මාංශ භක්ෂකයන්ගෙන් ආරක්ෂා වෙන්නට ඔවුන්ගේ සිරුරෙහි විශාලත්වය උදව්වක් වෙන්නට ඇති. අප පෙර සඳහන් කළ මීටර් 11ක් පමණ දිගැති දැවැන්ත කිඹුලන් සමඟ ඔවුන් ජීවිතය බෙදාගන්නට ඇති.
මෙවැනි නැසීගිය සත්ව වර්ග ගැන අධ්‍ය්‍යනයෙන් අප තේරුම්ගත යුතු වැදගත් කාරණාවක් තිබෙනවා. සොබාදහම මේ කිසිම සත්ව වර්ගයක් නූතනය වනතුරු ආරක්ෂා කර නැහැ. මීට පෙර පස් වතාවක් ලෝක විනාශයන් සිදුවී මෙලොව ජීවත්වූ සියලූ සත්ව වර්ග විනාශ වී තිබෙනවා. ක්ෂීරපායින්ගේ යුගයට අප ඇවිත් ඉන්නේ එවැනි විනාශයන්ගෙන් පසු. මෙලොව ජීවිතය සාර්ථකවම ගොඩනගාගත්තේ ක්ෂීරපායින් අතරිනුත් මනුෂ්‍යයන් බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැහැ. එහෙත් අලි කැස්බෑවන් මෙන්ම මනුෂ්‍යයන්ද දිනෙක විනාශයට මුහුණදිය හැකි බව අමතක කළ යුතු නැහැ.
අමිල රත්නායක
