යහපාලන ආණ්ඩුවට සිද්ධවුණ දේ මේ ආණ්ඩුවටත් වෙලා

ආචාර්ය අමින්ද මෙත්සිල

දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව බලාපොරොත්තු වූ බදු ආදායමට වඩා බිලියන 400ක අඩුවක් තිබෙන බව වාර්තා කරලා තිබුණා. රජයකට බදු ආදායම මොනතරම් වැදගත්ද?

අපි හැමදාම දන්න දෙයක් තමයි ලංකාවේ ආදායමයි වියදමයි අතර දිගින් දිගටම පරතරයක් තියෙන බව. එයට හේතුව අපේ ආදායම වියදමට සාපේක්ෂව අඩු වීම. අපි හැමදාම දකිනවා අලූතින් වියදම් එකතුවෙලා වියදම දිගින් දිගටම වැඩිවෙනවා. එහෙත් අපේ ආදායම් වැඩි කරගන්න බැරිවෙලා තියෙනවා. අපට ප‍්‍රධානම ආදායම් මාර්ග තුනක් තියෙනවා. බදු ආදායම, රජයේ ව්‍යාපාරවලින් ලැබෙන ලාභ සහ ප‍්‍රදාන. අපට ප‍්‍රදාන ලැබෙන්නේ සීයට 1ක් පමණයි. ප‍්‍රධානම අදායම් මාර්ගය තමයි බදු ආදායම. ආදායමෙන් සීයට අසූවක් අනූවක් බදු. ඒ අනුව බදු ආදායමේ අඩුවක් තිබීම ගැන අපි සැලකිලිමත් වෙන්න ඕනෑ.

මෙවර බදු ආදායම අඩුවීමට හේතු තියෙනවාද?

හේතු කිහිපයක් තියෙනවා. එක් පැත්තකින් මේ රජය බදු අඩු කළා. දෙවැනි හේතුව තමයි ව්‍යාපාර කඩාවැටීම. එය පාස්කු ඉරිදා ත‍්‍රස්ත ප‍්‍රහාරයෙන් පස්සේ ඇතිවුණු, අපට පිළිගන්නට සිද්ධවෙන තත්වයක්. ව්‍යාපාරවල ආදායම අඩු වුණාම ව්‍යාපාරවලින් බදු විදියට රජයට ලැබෙන ආදායමත් අඩු වෙලා. ඒ නිසා තමයි රජයේ අපේක්ෂිත බදු මුදල නොලැබුණේ.

එය මේ අවුරුද්දට විතරක් සුවිශේෂ තත්වයක්ද?

පහුගිය කාලයක් තිස්සේ මේ තත්වය දකින්න තිබුණා. රජයේ අපේක්ෂිත බදු ආදායමෙන් සීයට විස්සක් විතර ලැබෙන්නේම නැහැ. ඒක සාමාන්‍ය සම්ප‍්‍රදාය බවට පත්වෙලා. රජය අයවැයේදී සීයක් පුරෝකථනය කළොත් ලැබෙන්නේ අසූවයි. මෙසේ පුරෝකථනයට වඩා සැබෑ ආදායම අඩු වීමට හේතු කිහිපයක් තියෙනවා. එක පැත්තකින් ප‍්‍රායෝගික තත්වයට වඩා විශාල ආදායමක් පුරෝකථනය කිරීම. ඒත් ප‍්‍රායෝගිකව ඒ ඉලක්ක වෙනුවෙන් ක‍්‍රියාත්මක වෙන්නේ නැහැ. ලෝක බැංකුව, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වගේ ආයතනවලින් ආදායම් හා වියදම් අතර පරතරය අඩු කරන්න කියනවා. ඒ නිසා රජය හිතාමතාම තමන්ගේ ආදායම වැඩිකරලා අයවැය හදනවා. ඒ අනුව පරතරය අඩු කරන්න උත්සාහ ගන්න බව කියමින් ජාත්‍යන්තරය සනසන්න පුළුවන්. ඒත් යථාර්ථයේදී ඒ තත්වය ළඟා කරගන්නේ නැහැ. එම තත්වයේම දිගුවක් විදියට තමයි මෙය සලකන්න වෙන්නේ. ඉහත කරුණුවලට පාස්කු ඉරිදා ත‍්‍රස්ත ප‍්‍රහාරය හා වත්මන් ආණ්ඩුවේ බදු කප්පාදුවත් එකතු වුණාම රුපියල් බිලියන 400ක අඩුවක් ඇතිවෙලා තියෙනවා.

මේ වර්ෂය සඳහා අයවැයක් නැතිවීම රටේ ආර්ථිකයට බලපාන්නේ කොහොමද?

ඒක ලොකු ප‍්‍රශ්නයක්. අයවැයක් නැතිවීම කැබිනට් මණ්ඩලයෙන් බදු කප්පාදු කරන්නේ කොහොමද කියන එක අපි ප‍්‍රශ්න කරන්න ඕනෑ. රටේ මූල්‍ය පද්ධතිය පිළිබද සමස්ත බලය තියෙන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකයට. ඒ කියන්නේ පාර්ලිමේන්තුවට. ඒ නිසා තමයි හැම අවුරුද්දේම අයවැයක් ඉදිරිපත් කරලා සම්මත කරගෙන ගැසට් පත‍්‍රයකින් අයවැය ප‍්‍රකාශයට පත් කරන්නේ. 2020 වර්ෂය වෙනුවෙන් අයවැයක් තවම නෑ. අයවැයක් නැති තැනක රජයට මූල්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති ගැන තීන්දු ගැනීමේ අයිතිය කැබිනට් මණ්ඩලයට තියෙනවාද කියන ප‍්‍රශ්නය අපි දැඩිව විමසන්න ඕනෑ. රජයකට බදු අඩු කරන්න බැහැ. ඒක ව්‍යවස්ථාදායකයේ කාර්යභාරය. රජයෙන් මෙවැනි තීන්දු ගැනීම කොහේදිවත් අභියෝගයට ලක්වෙලා නැහැ. ඒත් මම දකින විදියට ව්‍යවස්ථාවේ බලය අබිබවා යමින් බදු සංශෝධනය කොට, රජය කරන්නේ නීති විරෝධී කාර්යයක්. යම් කෙනෙකු තර්ක කරන්න පුළුවන් කැබිනට් මණ්ඩලයක් තියෙන බව. ඒත් මේක සුළුතර ආණ්ඩුවක් නිසා ව්‍යවස්ථාදායකයේ බහුතර බලය ඒ කැබිනට් මණ්ඩලයට නැහැ. අනෙක කැබිනට් මණ්ඩලයට ඒ විදියට අයවැය තීන්දු ගන්න පුළුවන් නම් අවුරුද්දක් පාසා අයවැයක් ගෙනැල්ලා ඒ වෙනුවෙන් මරාගන්න ඕනෑ නැහැ. ලෝකයේ ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සම්ප‍්‍රදාය අනුවත් අයවැයෙන් තමයි රාජ්‍යයක් ඉදිරි වර්ෂය සඳහා මූල්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති තීන්දු කරන්නේ. ජනතා මුදල් පිළිබඳ තීන්දු ගැනීමේ අයිතිය තියෙන්නේ ජනතාව නීති සම්පාදනය සඳහා තෝරාගත් නියෝජිතයන්ට. ඒක තමයි සම්ප‍්‍රදාය.

මේ ආණ්ඩුවට අයවැයක් ඉදිරිපත් කරන්න තිබුණාද?

අයවැයක් ගෙනාවේ නැති නිසා මේ ආණ්ඩුව ගෙනයන්නේත් යහපාලන ආණ්ඩුවේ මූල්‍ය සැලසුම බව තමයි අපට විශ්වාස කරන්න වෙන්නේ. ඇත්තටම මේ රජය දිනුවත් පැරදුණත් අයවැයක් ගේන්න උත්සාහ කරන්න තිබුණා. තමන්ගේම ආර්ථික වැඩපිළිවෙළක් ඉදිරිපත් කරන්න එයින් අවස්ථාව ලැබෙනවා. විපක්ෂය හදිසියේවත් අයවැය පරාජය කළොත් ආණ්ඩුවට අවස්ථා ගණනාවක් විවෘත වෙනවා. එක් පැත්තකින් ඔවුන්ට පාර්ලිමේන්තුව ඉක්මනින් විසුරුවීමේ යෝජනාව සාර්ථක කරගන්නත් අවස්ථාව තිබුණා. දැන් ආණ්ඩුව කටයුතු කරන ආකාරයෙන් පෙනෙන්නේ 2015 ජනාධිපතිවරණයෙන් පස්සේ යහපාලන ආණ්ඩුවට සිද්ධවුණ දේ මේ ආණ්ඩුවටත් වෙලා තියෙන බව.

2015දී වුණේ මොකක්ද?

මා දකින විදියට 2015 ජනාධිපතිවරණය ජයගනීවි කියලා එදා විපක්ෂයේ හිටපු කණ්ඩායම හිතුවේ නැහැ. වඩාත් නිවැරදිව කීවොත් ජනාධිපතිවරණය ජයගත්තොත් රටේ ආර්ථිකය ගෙනයන්නේ කොහොමද කියලා නිසි සැලසුමක් ඔවුන්ට තිබුණේ නැහැ. ඔවුන් දේශපාලන පොරොන්දු දුන්නා. ජනාධිපතිවරණයෙන් පස්සේ නිසි ආර්ථික වැඩපිළිවෙළක් අනුව කටයුතු නොකර, මහමැතිවරණය ගැන හිතමින් කටයුතු කළා. 2015දීත් ලොකු සහන දුන්නා. රාජ්‍ය සේවකයන්ගේ වැටුප් වැඩිකළා. ඒත් ඒ බොහෝ ක‍්‍රියාමාර්ග ආණ්ඩුවට අනවශ්‍ය වැය බරක් වුණා. මේ ආණ්ඩුවත් කරමින් ඉන්නේ තමන්ගේ වියදම් වැඩිවෙන, ආර්ථික අර්බුදයට විසඳුමක් නොලැබෙන ක‍්‍රියාමාර්ග.

දැන් ආණ්ඩුවේ නියෝජිතයන් ගොවීන්ගේ ණය කපාහැරීම ගැන විවිධ ප‍්‍රකාශ කරනවා. ඒ ප‍්‍රකාශ එකිනෙකට පරස්පරයි. සමහරු සහනාධාර දෙන බව කියනවා. තවත් කෙනෙක් ණය කපන බව කියනවා. ඒ අතරේ ආණ්ඩුව ගත්ත යම් තීන්දු අපේ‍්‍රල් ඉඳලා ක‍්‍රියාත්මක වෙන බව කියමින් කල් දාලා තියෙනවා. 2015දී යහපාලන ආණ්ඩුව වගේම මේ ආණ්ඩුවත් හිතන්නේ සහනාධාර ව්‍යාපෘති කරමින් මහමැතිවරණය වෙනතුරු ඉන්නටයි. එයින් ආණ්ඩුව විශාල අවදානමක වැටෙනවා. දැන් ආර්ථිකමය වශයෙන් අඳුරේ අතපතගෑමක් තියෙනවා.

ආණ්ඩුව බදු අඩු කිරීම විශාල සහනයක් ලෙස මවා පෙන්වුවා නේද?

ඔවුන් තීරණාත්මක ලෙස වැට් බද්ද අඩු කළා. එහෙත් එමගින් ජනතාවට දෙන්න පුළුවන් සහනය මොකක්ද කියලා ආණ්ඩුව තේරුම් ගත්තේ නැහැ. වැට් අඩු කළාම බලපෑම තියෙන්නේ වැට් සඳහා ලියාපදිංචි වුණ ව්‍යාපාරවලට විතරයි. හැම ව්‍යාපාරයක්ම වැට් සඳහා ලියාපදිංචි වෙලා නැහැ. උදාහරණයක් ලෙස වැට් සඳහා ලියාපදිංචි නොවූ එළවළු වෙළෙන්දෙකුගෙන් බදු සහනයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. අන්තිමේ බදු සහනයෙන් අතරමැදියන්ට සහනයක් ලැබුණා. ජනතාවට බදු සහන ආවේ නැහැ.
ආණ්ඩුව කීවේ බදු අඩු කිරීමෙන් ආර්ථික ක‍්‍රියාවලිය වැඩිවෙලා, එයින් බදු ප‍්‍රමාණය වැඩිවේව කියලයි.

2015දී යහපාලන ආණ්ඩුවත් මේ වගේම වැඩක් කළා. ඔවුන් රාජ්‍ය සේවක වැටුප රුපියල් දහදාහකින් වැඩිකළා. ඔවුන් බලාපොරොත්තු වුණේ මුදල් සංසරණය වැඩිවෙලා ආර්ථිකයේ පිම්බීමක් සිදුවේවි කියලයි. එයට කේන්සියානු ආර්ථික න්‍යාය කියලා කියනවා. එයින් කියැවෙන්නේ ආර්ථික ක‍්‍රියාකාරීත්වයට වැඩිපුර සල්ලි දැම්මාම ආර්ථිකය දියුණු වෙන බව. මේ ආණ්ඩුවත් උත්සාහ කළේ සහන දීලා ආර්ථික ක‍්‍රියාවලිය වැඩි කරන්නයි. බදු සහනවලින් ව්‍යාපාර දියුණු වෙලා ආර්ථිකය වැඩිවේවි කියලා ඔවුන් හිතුවා. ගිය ආණ්ඩුවටත් මේ ආණ්ඩුවටත් ප‍්‍රායෝගිකව ඒ ක‍්‍රියාවේදී වැරදුණා. දෙගොල්ලන්ටම මේ ක‍්‍රියාවලිය ගැන ප‍්‍රායෝගික අවබෝධයක් තිබුණේ නැහැ. බදු සහන දුන් විගසින් ආර්ථිකය වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. එය දිගුකාලීන ක‍්‍රියාවලියක්. දැන් තියෙන තත්වයේ හැටියට බදු සහනවලින් වැඩක් වෙලා නැහැ.

වැට් බදු කප්පාදුවේ සහනය ජනතාවට දෙන්න කියලා ආණ්ඩුව ඉල්ලනවා නේද?

අපි වැට් කියලා කියන්නේ ව්‍යාපාරිකයන් පාරිභෝගිකයාගෙන් අය කරගෙන රජයට ගෙවන බද්දක්. ඒත් වැට් බද්ද සඳහා ලියාපදිංචි වෙලා නැත්නම් ඒ බද්ද ව්‍යාපාරිකයන් අය කරගන්නේ නැහැ. ඒ බද්ද අය කරගන්නට නම් ලියාපදිංචි වෙලා ඉන්න ඕනෑ. ඇත්තටම ලංකාවේ ව්‍යාපාරික ආයතනවලින් සුළුතරයක් තමයි වැට් සඳහා ලියාපදිංචි වෙලා ඉන්නේ. ලොකු ආදායමක් ලබන මහා පරිමාණ ආයතන විතරයි. ඒත් ජනතාවගේ මාසික වියදමෙන් සීයට 45කට වඩා වැයවෙන්නේ කෑම්බීම්වලට. හාල්, සීනි, එළවළු ගන්න වියදම් කරන්නේ. ඒවාට වැට් බදු අඩු කිරීමෙන් බලපෑමක් නැහැ. අපි ලොකු ඇඳුම් වෙළඳසැල් ජාලයකින් ඇඳුමක් මිලදී ගත්තොත් ඒකට වැට් එකතු වෙනවා. ඒත් කවදාවත් ලොකු ඇඳුම් කඩයක මිල තීන්දු කරද්දී, වැට් එක කියලා වෙනම එකතු කරන්නේ නැහැ. අපි ගන්න කමිසය රුපියල් 1000ක් නම්, වැට් එක 12ක් තියෙනවා නම්, රුපියල් 1000 එකතුකිරීම වැට් කියලා රුපියල් 1012ක ප‍්‍රයිස් ටැග් එකක් අපි දකින්නේ නැහැ. ඒ විදියට වැට් බද්ද අලෙවි කරන භාණ්ඩයක නැති නිසා, මිල අඩු කිරීම ගැන බලාපොරොත්තු වෙන්නත් බැහැ. ඇත්තටම වැට් බදු අඩු කිරීමෙන් ලබන අතිරේක ලාභය ව්‍යාපාරිකයන් රඳවාගන්නවා. ව්‍යාපාරිකයන් අයුතු ලෙස ලාභය රඳවාගැනීම ගැන රජයට මැදිහත්වීමක් කරන්න පුළුවන් බව ඇත්ත. එයට නිර්මාණශීලී වෙන්න ඕනෑ. අපේ රටේ ව්‍යාපාරිකයන් යම් පිරිවැයක් වැඩි වෙනකොට භාණ්ඩ මිල ඉහළ දානවා. පෙට‍්‍රල් මිල ඉහළ ගියොත් පෙට‍්‍රල්වලින් තේ හදනවා වගේ, ප්ලේන්ටියේ මිල ඉහළ දාන රටක් මේක. ඒත් පෙට‍්‍රල් මිල අඩු වුණොත්, ප්ලේන්ටි මිල පහළ යන්නේ නැහැ. මෙවැනි තත්වයන් ගැන ආණ්ඩුවට යම් මැදිහත්වීම් කරන්න පුළුවන්.

රටේ දිළිඳුකම වැඩිවී ඇති බව පෙන්වමින්, එයට විසඳුමක් ලෙස දිළිඳු පවුල්වල නුපුහුණු ශ‍්‍රමිකයක් 100,000ටත්, උපාධිධාරීන් 50,000ටත් ආණ්ඩුවේ රැුකියා දීමට සැලසුම් කර තිබෙනවා. මෙය ආර්ථික ප‍්‍රශ්නවලට විසඳුමක්ද?

නැහැ, ඒ තීන්දුවේ ගැටලූ ගොඩක් තියෙනවා. පළවැනි එක තමයි දුප්පත් කියලා ගන්නේ සමෘද්ධි ලබාදෙන පවුල්වල අයද කියන එක. ඒ පවුල්වල අයට රැුකියා දුන්නාම සමෘද්ධිය ඉවත් කරනවාද කියන එක ප‍්‍රශ්නයක්. ආණ්ඩුව දැනටමත් සමෘද්ධිය නමින්, දිළිඳු පවුල්වල සුබසාධනය වෙනුවෙන් මුදලක් වෙන් කරනවා. දැනට රුපියල් 10,000ක්වත් වෙන් කරන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට රැුකියාවක වැටුප හෙවත් රුපියල් 25,000ක වියදමක් දරන්නේ ඇයි?

අනෙක මේ වෙනකොට ලංකාවේ රාජ්‍ය සේවය දරන්නට බැරි තරම් පුළුල් වෙලා. ලංකාවේ මිනිස්සු 15කට රාජ්‍ය සේවකයන් එක්කෙනෙක් ඉන්නවා. ඇත්තටම මිනිස්සු 350කට රාජ්‍ය සේවකයන් එක්කෙනෙක් තමයි ඉන්න ඕනෑ. රාජ්‍ය සේවය පුළුල් කිරීමෙන් රජයට බරක් මිසක් ප‍්‍රතිලාභයක් නෑ. රජයේ කාර්යභාරය රැුකියා උත්පාදන ආර්ථිකයක් ඇතිකිරීම මිසක් රටේ ඉන්න හැමෝටම රැුකියා දීම නෙවෙයි. ඇත්තටම මේ රැුකියා ලබාදීම මැතිවරණය ඉලක්ක කරගත්ත ව්‍යාපෘතියක් පමණයි. අලූත් සේවකයන්ව බඳවාගන්න බව ආණ්ඩුව දැනට කියා තිබෙන ක්ෂේත‍්‍ර රාජ්‍ය සේවකයන් ප‍්‍රමාණවත් නොවීම නිසා අස්ථාවර වෙලා නැහැ. අඩුම තරමේ ලංකාවේ ගුරු හිඟයකට විසඳුමක් සැපයීම සඳහාවත් ශ‍්‍රමිකයන් බඳවාගත්තා නම් එයින් ප‍්‍රායෝජනයක් ඇතැයි සැනසෙන්න පුළුවන්. දැන් අලූතින් එකතු වෙන රාජ්‍ය සේවකයන්ගේ වැටුප් වෙනුවෙන් වාර්ෂික අයවැයට බිලියන ගාණක වියදමක් එකතුවෙනවා. මා මෙසේ කියද්දී, සාමාන්‍ය ජනතාවගේ විරෝධයක් එන්න ඉඩ තියෙනවා. ඒත් මම කතාකරන්නේ රටේ ආර්ථිකය පැත්තෙන්. මේ බඳවාගන්නා රාජ්‍ය සේවකයන් අවුරුද්දක දෙකක බරක් නෙවෙයි. ඔවුන්ව අවුරුදු 30ක් තිස්සේ ආණ්ඩුවෙන් නඩත්තු කරන්න ඕනෑ. විශ‍්‍රාම වැටුපක් හිමිවුණොත් තවත් අවුරුදු ගාණක් ඔවුන්ව නඩත්තු කරන්න ඕනෑ. මෙය ඇත්තම ප‍්‍රශ්නයට විසඳුමක් නොවෙයි.

අගමැති මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා ඉන්දීය සංචාරයේදී ණය ගෙවීම සඳහා සහන කාලයක් ඉල්ලා සිටියා. ඒ අතරේ ආණ්ඩුව ආර්ථික අර්බුදයෙන් මිදෙන්නට අලූතින් ණය ගන්න සූදානම් වෙනවා. ණය පිළිබඳ තත්වය දකින්නේ කොහොමද?

මීට පෙර මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා ජනාධිපතිවරයාව සිටියදීත් රටේ ආර්ථිකය ගෙනගියේ ණය මත. ලෝකයේ මූලික වශයෙන් බදු රාජ්‍යයන් හා ණය රාජ්‍යයන් ලෙස වර්ග දෙකක් තියෙනවා. බදු රාජ්‍යයක් බදු අරගෙන වියදම් කරනවා. එතකොට ජනතාවට ඒක දැනෙනවා. ණය රාජ්‍යයක් ණය අරන් වියදම් කරනවා. ඒක ජනතාවට වැඩිපුර දැනෙන්නේ නැහැ. එහෙත් ගත්ත ණය ගෙවන්නට ප‍්‍රමාණවත් ආදායමක් උපයාගත්තේ නැත්නම්, ණය රාජ්‍යයක ඉදිරි පරම්පරාවම ණය උගුලකට අහුවෙනවා. රාජ්‍යය වෙනත් පාර්ශ්වයන්හි ණයකාරයන් බවට පත්වෙනවා. වත්මන් ශ‍්‍රී ලංකාව වගේ. අපි දැන් තව තවත් ණය අරගෙන ගැඹුරට තල්ලූ වෙමින් ඉන්නවා.

කෙසේ වෙතත් මහින්ද රාජපක්ෂ අගමැතිවරයා ණය ප‍්‍රතිව්‍යුහගතකරණය කරන්නැයි කළ ඉල්ලීමට මම එකඟ වෙනවා. ඔහුට සහන කාලයක් ඉල්ලාගන්න පුළුවන් වුණොත් හොඳයි. 2020 දී විශාල ණය වාරිකයක් ගෙවන්න තියෙනවා. ඒ අතරේ ආදායමත් අඩුවෙලයි තියෙන්නේ. ඒ නිසා අපට ණය ගෙවීම සඳහා තවත් කාලය ඕනෑ. ඒත් ඒ කාලය ඇතුළේ කරන්නේ මොනවාද කියලා අපි තීන්දු කරන්න ඕනෑ. ඒ සහන කාලය තුළ රාජ්‍ය සේවය තව තවත් පුළුල් කරලා, උත්සව පවත්වලා, දේශපාලන ප‍්‍රචාරක වැඩ කරමින් මුදල් නාස්ති කරනවා නම් සහන කාලයෙන් වැඩක් නැහැ. වැය බර අඩු කරගෙන ආදායම් උපයලා ණය ගෙවන හැටි තමයි දැන් හිතන්න ඕනෑ.