ඒ 1960 දශකයේ මුල් භාගයයි. එවකට ලංකාවේ ප්රකට වැවිලි කර්මාන්ත සමාගමක් වූ ස්විස් ජාතික බවර් සමාගමට අයිතිව තිබුණු වයඹ පළාතට ඇතුළත් පොළොන්තලාව වතු යාය අක්කර දහසකට ආසන්න ප්රමාණයකින් යුක්ත විය. දැදුරු ඔයට මායිම්ව පොල් සහ වී වගාවන්ගෙන් සමන්විත පොළොන්තලාව වතු යාය ඒ පළාතේ පැවති විශාලතම සහ සශ්රීකම වතුයායක් විය.
එදවස කටු මැටියෙන් සහ පොල්අතු සෙවිලි කළ වහලයක් සහිතව පැවතියත් වතුයායේ කළමනාකාර නිවස ඉතා සුවපහසු සහ සිත්ගන්නාසුලූ එකක් විය. එහෙත් ඒ වෙනුවට නව ස්ථාවර බංගලාවක් ඉදිකිරීමට බවර් සමාගමේ ප්රධාන කළමනාකාර තිලෝ හොෆ්මන් මහතා යෝජනා කිරීමෙන්, එම නිර්මාණ කර්තව්යය එවකට ඉතා දක්ෂ, මතු බලාපොරොත්තු සහිත සහ තරුණ වාස්තු විද්යාඥ ජෙෆ්රි බාවා මහතා වෙත පැවරිණි. මෙම නිර්මාණ පැවරුම, එවකට තමා යටතේ වැඩ කටයුතු කළ ඩෙන්මාර්ක් ජාතික තරුණ වාස්තු විද්යාඥ උල්රික් ප්ලෙස්නර් වෙත පැවරීමට බාවා මහතා දෙවරක් කල්පනා නොකළේ උල්රික් දක්ෂ සහ ක්රියාශීලී වාස්තු විද්යාඥයකු වූ බැවිනි.
පොළොන්තලාව වතුයායේ අක්කර දහස පුරාම කරක්ගසා, බංගලාව ඉදිකිරීමට සුදුසුම ස්ථානය ලෙස එහි පිහිටි, විශාල රවුම් කළුගල්වලින් සැදි, ඉතාම විශේෂ බිම්කොටස වාස්තු විද්යාඥ දෙපළ විසින් තීරණය කෙරුණි. එම ගල් බෝල අතරින් විශාලතම ගල අඩි තිහක් හතළිහක් පමණ උස දැවැන්ත ගෝලයක් වූ අතර, ඊට පහළින් එක රේඛාවකට පිහිටි මධ්යම ප්රමාණයේ ගෝලාකාර කළුගල් ත්රිත්වය යාකරමින් අපූරු ගොඩනැගිල්ලක් නිර්මාණය කළ හැකි බව ඔවුන් මනසින් චිත්රණය කරන්නට ඇත.
බවර් ආයතනයට අවශ්ය වූයේ එවකට ජනප්රිය රැුල්ලක් වූ යටත්විජිතවාදී වාස්තු විද්යා ලක්ෂණවලින් තොර, මධ්යම පන්තික ලාංකික පවුලකට සුදුසු ආකාරයේ ගොඩනැගිල්ලකි. එමෙන්ම එම ගොඩනැගිල්ල ඉදිකිරීම සඳහා අත්යවශ්ය යකඩ, සිමෙන්ති වැනි අමුද්රව්ය හැරෙන්නට අනිත් සියලූම අමුද්රව්ය සහ ශ්රමය පොළොන්තලාව වතුයාය තුළින්ම සපයා ගතයුතු බව ඔවුන්ගේ තවත් ඉල්ලීමක් විය.
විවිධ දිශාවට යොමු වූ විවිධ හැඩැති ගල් ගෝල සහ විශාල තුරුලතා නිසා ගොඩනැගිල්ල ඉදිකිරීමට යෝජිත බිම් කොටස මිනින්දෝරු සැලැස්මකට ගැනීම අපහසු කර්තව්යයක් වූයෙන්, ඉඩමෙහි දින කිහිපයක් නැවතී ගස් ගල්වල පිහිටීම සහ එකිනෙකට ඇති දුර මැන ඒවා සැලසුම් සහ සටහන් කිරීම බාවා මහතා ප්ලෙස්නර් වෙත බාර දුන්නේය. ඒ කුරුටු සටහන් මත බංගලාවේ නිර්මාණ සැලසුම කොළඹ බාවා කාර්යාලයේදී සිදුකෙරුණු අතර එය පහසු කටයුත්තක් නොවීය. එබැවින් දීර්ඝ සති අන්තයකදී පොළොන්තලාවට ගොස් ඉනි සහ නූල් ආශ්රයෙන් ඒ බිම් කඩෙහි ගොඩනැගිලි සැලසුම ස්ථානගත කර අවශ්ය පරිදි පිහිටීම වෙනස් කිරීමට ජෙෆ්රි බාවා සහ උල්රික් ප්ලෙස්නර් තීරණය කළෝය.
‘නූල්, ඉනි, පුටු, සැන්විච් එහෙමත් අරගෙන අපි එතෙන්ටම ගිහින් බංගලාව පිහිටිය යුතු ආකාරය එතන ඉඳන්ම සැලසුම් කලා. අපේ අත් එහෙට මෙහෙට යන රිද්මයට බාස් උන්නැහේලට නූල් එහෙ මෙහෙ අදින්න වුණා.’
ජෙෆ්රි බාවා, පසු කලෙකදී ඒ ක්රියාවලිය වාස්තු විද්යාඥ චන්න දාස්වත්තට විස්තර කර තිබුණේ එසේය. ඒ අතර උල්රික් ප්ලෙස්නර් ඒ ගැන මෙසේ ලියා තැබුවේය.
‘ජෙෆ්රි මැදින් හිටගෙන ගමේ මිනිස්සුන්ට කරන්න ඕනෑ දේ කියලා දුන්නේ ඒ මිනිස්සුන්ව හිනාගස්සමින්. වැඩ බිමට ගියාම එයා තමයි තරුව, මම ඉතිං අළු පාට දිස්නයක් බවට හැරෙනවා.’
මේ ආකාරයෙන් මුළු ගොඩනැගිල්ලම නූල් සහ උණබට ඉනි ආශ්රයෙන් සැබෑ ප්රමාණයේ ත්රිමාන සැකිල්ලක් ලෙස දවස් තුනක් තිස්සේ ගොඩනංවන ලදි.
‘අන්තිම දවසෙ හවස් වරුව වෙන කොට කළුගල් සහ කැළෑ ගස් අතරින් මායාමය, එහාමෙහා පෙනෙන, සම්පූර්ණ ප්රමාණයේ අවතාරමය ගොඩනැගිල්ලක් සුදු ඉරිවලින් නිර්මාණය වුණා. ඒක ඒ විදියටම අවුරුද්දක් විතර තියෙන්න ඇති. එදා ඉඳන් හැම සති දෙකකටම සැරයක් අපි ඇවිත් ඊළඟට අපි එන දවසට කලින් සදා නිම කළයුතු යුතු කොටස් ඔවුනට විස්තර කළා. ඔය විදියට ගොඩනැගිල්ල ඉදිකෙරුණේ කඩදාසිවල ඇඳපු සැලැස්මක් නැතුව, සම්පූර්ණ වියදම ගැන අදහසකුත් නැතුව.’ ප්ලෙස්නර් ඔහු විසින් රචිත ෂබ-ීසඑම නමැති ඔහුගේ ස්වයංචරිතාපදානයේ ඒ විස්තරය ලියා තබන්නේ එලෙසිනි.
බංගලාවේ නිර්මාණ සැලසුම සිදුව ඇත්තේ එහි ස්වාභාවික පිහිටීමේ අලංකාරයට බිඳකවත් අවපැහැයක් එක් නොකරමිනි. ගල් තලාවත්, රූස්ස තුරු අරණත් ඒ නිහතමානි ගොඩනැගිල්ල නිසාවෙන් නව පණක් ලබා, ඒ අතර තිබූ කුමක් හෝ අඩුපාඩුවක් මකාගත්තාක් මෙනි. ගල් දෙකක් එකට එක හේත්තුවක් දමාගෙන ඇති දෙබුක්කාව බංගලාවෙහි ප්රධාන ස්ථානය වන ආලින්දයට ඔබ පිළිගන්නා ලෙස සැලසුම් කර ඇත. ඊට පෙර කුඩා පල දෙකේ පියස්සක් සහිත වැරැුන්ඩාවකින් ඔබ පොළොන්තලාව බංගලාවට ඇතුල්විය යුතුය. (මේ පිවිසුම වර්තමානයේදී භාවිත නොවන්නේ ඒ ඉදිරිපිට උද්යානය බුදුමැදුරක් සහ විකාර මල් පැලවලින් අසුරා ඇති බැවිනි. එම නිසා ඔබට බංගලාව වටේ ඇවිදගොස් ආලින්දයෙන් ඇතුල්වීමට සිදුවීම එහි වාස්තු විද්යාත්මක සෞන්දර්යයට වූ විශාල හානියක් ලෙස හැෙඟ්.*
බංගලාවේ වඩාත්ම සිත්ගන්නාසුලූ ස්ථානය වන්නේ කළු ගල් ගෝල මත රැුඳවූ පල දෙකේ පියස්සෙන් වැසුණු ආලින්දයයි. කිසිදු දොරක් හෝ ජනේලයක් රහිතව සෑම දිශාවකටම විවෘත වූ මෙම අවකාශය සම්පූර්ණයෙන්ම නිර්මාණය වී ඇත්තේ කළු ගල් සහ වහලයෙන් පමණි. කළු ගල් ගෝලයන්හි උස මිනිස් උසට ඉතාම සුව පහසු උසකින් සමන්විත වීමත් පල දෙකේ පියස්ස ගල්වල සමාන්තර රේඛාවට විරුද්ධ දිශාවන් දෙකට ආනත වීමත් මගින් වියළි කාලයේදී සුවපහසු සිසිල්බවකුත්, දැඩි වර්ෂා මාස දෙක තුනේදී වැසි හිරිකඩින් ආරක්ෂාවත් ලබාදෙයි. අවට තුරු වියනත්, වහලයත් නිසා ආලින්දය ඇතුළත දිවා කාලයේ දී, ඉතා සෞම්ය විවේකී ස්වාභාවික ආලෝකයක් විසිරෙන අතර දිවා සහ රාත්රි කාලයේ අවට ස්වාභාවික උද්යානය කදිමට අත්විඳීමට අවස්ථාව සැලසී ඇත. කළු ගල් ගෝල තුන යාකරමින් පියස්ස මුල සිටම සැලසුම් කර තිබුණත්, පියවි ඇසට පෙනෙන ලෙස ඒකීය රේඛාවෙන් මැද පිහිටි ගල මඳක් ඉවතට හැරී තිබීම නිසා, බාවා මහතා වතුයාය ආසන්නයේ වාරි කර්මාන්ත ඉදිකිරීමක් කරමින් සිටි කාර්මිකයන් ගෙන්වා ඒ මැද ගල ඉහළින් සිදුරු කරවා ඒවාට එබ්බවූ කොන්ක්රීට් කම්බි මගින් පියස්සෙහි මධ්යම කොන්ක්රීට් ආධාරකය රැුඳවූ බව ප්ලෙස්නර් ෂබ-ීසඑම පොතෙහි ලස්සනට විස්තර කරයි.
ඒ දෙපස රවුම් කණු වතුයායෙන්ම සොයා, සකසා, ඔප් දැමූ පොල් කොටය. ඒවා පැරණි කණු මුදුන් ආරුක්කුවලින් සරලව අවසන් කර ඇත්තේ අලංකාරයට පමණක්ම නොවේ; වහලයේ බර දරාගැනීමේ උපක්රමයක්ද ලෙසිනි. ඒවා යට ලීවලට ශක්තිමත් කඹවලින් බැඳ ඇති ආකාරය කදිම වාස්තු විද්යාත්මක අඟපසඟකට උදාහරණයකි. සිවිලිමකින් තොරව ඇස්බැස්ටස් තහඩු ඇතිරුම පහළට පෙනෙන්නට සලස්වා ඇති අතර, කතිර රටාවට ඉදිකර ඇති රීප්ප මෝස්තරය එහි ව්යුහමය අවශ්යතාව අබිබවා කදිම අලංකාරයක් මතු කරන්නකි. පොළවට අතුරා ඇති මැටි බිම් උළු (ටයිල්* ඉතා කදිම, මිනිස් අතින් නිර්මාණය වූ, අපිළිවෙළ මතුපිටක් ඇති කළත්, එයින් මතුවන විවේකී පහන්බව එය පරදා මතු වෙයි.
පටු විවෘත පාලමකින් ආලින්දය කාමර සහිත කොටසට යා කර ඇති අතර කාමර තුනකින් හෙබි එම කොටස ස්වාභාවික උද්යානය පසෙකට යොමු වී කදිම නිදහස් බවක් ඇතිකරයි. කිසිම විටෙක වීදුරු භාවිත නොකරන ලද මේ බංගලාව, ජනෙල් ආරක්ෂා වී ඇත්තේ රවුම් වූ පැති මුහුණත් සමග සවි කර ඇති දැව රාමුවලින් පමණි.
ගොඩනැගිල්ලේ ඉදිරිපස කොනකට වන්නට නිමවා ඇති කාර්යාල කොටස තවත් ආලින්දයෙන් මෑතට විහිදී යන්නකි. ඒ කොටසෙහි ඉහළට එසවී හාත්පස එබී බලන, ගලින් නිර්මිත, හතරැුස් බඳ වතුර ටැංකිය වසාගෙන සිටින්නකි. වතුයායේ ඕනෑම තැනක සිට බංගලාව තිබෙන ඉසව්ව නිශ්චිතව දැන ගැනීම සඳහා සංකේත කුලූනක් ලෙසද එය සැලසුම් කළ බව ප්ලෙස්නර් පවසයි.
බංගලාවෙහි සියලූම බිත්ති වතුයායෙන්ම ඩයිනමයිට් දමා කඩා ගත් කළුගලින් නිමවී ඇති අතර විශාල ඉඩමේ අක්කරයක පමණ ප්රමාණයක් බංගලාවෙහි උද්යානය බවට හරවමින් ඉදිකර ඇති උසින් අඩු වුවත් මහතින් වැඩි ගල් බැම්ම වනසතුන්ගෙන් ආරක්ෂා වීමට මෙන්ම කදිම ස්වාභාවික උද්යානයක සීමාව ලකුණු කිරීමට ද දායකවන්නකි.
ස්වාභාවික පසුබිමක් සහිත සුවිශේෂ භූවිෂමතා ලක්ෂණ සහිත ඉඩමක නිමවී ඇති පොළොන්තලාව බංගලාව, ජෙෆ්රි බාවාගේ මුල් නිර්මාණ අතර විශේෂ සංදිස්ථානයක් සටහන් කරන්නකි. එමෙන්ම සමකාලීන වාස්තු විද්යාත්මක ප්රවාහයේ මූලික පියවර සනිටුහන් කරන ලාංකික ගොඩනැගිලි නිර්මාණයද බොහෝ විට මෙයයි. නූතන තරුණ වාස්තු විද්යාඥයන්ට ඔවුන් අතින් නිර්මාණය වන හෝටල්, නිවාස සහ නිවාඩු නිකේතන සඳහා ඉතා අගනා උදාහරණයක් බාවා සහ ප්ලෙස්නර් එකමුතුව විසින් ලබා දී ඇති අතර, ඔවුන්ද ඔවුන්ගේ ඊළඟ නිර්මාණ සඳහා බොහෝ දේ මේ අත්හදාබැලීම්වලින් ඉගෙනගත් බව ඔවුන්ගේ පසුකාලීන නිර්මාණ වන කණ්ඩලම හෝටලය, ලයිට් හවුස් හෝටලය, ඊනා ද සිල්වා නිවස පමණක් නොව ලූණු ගඟ උද්යානය ආශ්රිතවද හඳුනාගත හැක.
කෙසේ වෙතත් මෙම බංගලාව ඉදිවී කෙටි කලක් තුළ එවකට රජය පැනවූ, සීමිත ඉඩම් පනත නිසාවෙන් බවර් සමාගමට පොළොන්තලාව වතුයාය රජයේ පශු සම්පත් සංවර්ධන මණ්ඩලය වෙත බාර දීමට සිදුව ඇත. ඉතා අගනා වාස්තු විද්යාත්මක නිර්මාණයක් වන පොළොන්තලාව බංගලාවට කණකොක් හඬ ඇසෙන්නට ඇත්තේ ඉන් පසුවය. සුදුසු රැුකබලාගැනීම, පිළිසකර කිරීම සහ පවත්වාගෙන යාම වැනි අවශ්යතාවන් නිවැරදිව නොලබන මේ ගොඩනැගිල්ල කාලයක් පුරා අබලන්ව අත්හැර දමමින් තිබෙන බව දැකගත හැක. උල්රික් ප්ලෙස්නර් මෙම ගොඩනැගිල්ල සංරක්ෂණය කර ගැනීම සඳහා රජයෙන් ඉල්ලීම් කර ඇති අතර එසේ නොමැති නම් මිලදීගෙන හෝ සංරක්ෂණය කිරීමට කිහිප වරක් උත්සාහ කළ බව තම ස්වයංචරිතාපදානයේ සටහන් කර ඇත.
ඉතා සංවේදී ලෙස සහ වෘත්තීයමය උපදෙස් සහිතව මෙම අපූරු ගොඩනැගිල්ල පිළිසකර කර, නිවැරදිව කළමනාකරණය කර විදේශ සංචාරක ප්රවර්ධන තෝතැන්නක් බවට පත් කිරීමට තවමත් ප්රමාද නැත. ජෙෆ්රි බාවා විසින් නිර්මාණය වුණු ගොඩනැගිලි සොයාගෙන තවමත් ශ්රී ලංකාවට පැමිණෙන සංචාරකයන් සුළුපටු කොට තැකිය නොහැක.
සුමුදු අතුකෝරල
