‘පිරිමින්ට නායකත්වය දෙන්න ගෑනු අයට අයිතියක් නෑ.’ මෙතරම් දියුණු ලෝකයක එය පැරණි සාම්ප‍්‍රදායික කතාවක් ලෙස සැලකිය හැකියි. එහෙත් අප වැනි රටවල තවමත් එවැනි අදහස් දරන ඇතැම් ආගමික නායකයෝ ඉන්නවා. අප කියන්නට යන කතාවෙන් ඒ බව තහවුරු වෙනවා.
රත්මල්යාය පුත්තලමේ පිහිටා තිබෙන ගම්මානයක්. කොළඹ පුත්තලම පාරේ උතුරු දෙසට යන අයෙකුට පාලවිය නම් හන්දිය මුණගැහෙනවා. කල්පිටිය දෙසට හැරෙන ප‍්‍රධාන මාර්ගය වෙන් වෙන්නේ පාලවිය හන්දියෙන්. කල්පිටිය දෙසට හැරෙන්නේ නැතිව යම් දුරක් පුත්තලම දෙසට යද්දී රත්මල්යාය මුණගැහෙනවා. මුස්ලිම් සහ සිංහල ජනතාව රත්මල්යායේ ජීවත්වෙනවා.
රත්මල්යායේ ජීවත්වන මුස්ලිම් කාන්තාවන් එක්ව ආරම්භ කළ ‘ඉල්මි’ නම් කාන්තා සංවිධානය ඒ ප‍්‍රදේශයේ ජනතාවගේ අයිතිවාසිකම් රැුසක් දිනාදීමේ අරමුණෙන් වැඩ කරනවා. ගමේ මිනිස්සුන්ගේ පානීය ජල අයිතිය දිනාදෙන්නට සමත්වීම මේ කාන්තාවන් ලද ලොකුම ජයග‍්‍රහණය.
කාන්තා සංවිධානයේ සාමාජිකාවන් තේමා කරගනිමින් නිර්මාණය කළ ‘උල්පත සොයා’ කෙටි චිත‍්‍රපටියේදී එම කාන්තාවන් තමන් ලද අත්දැකීම් ගැන කතාකරනවා.
‘අපි ආපු කාලයේ මෙහේ එකසිය පණහක් විතර ඉන්න ඇති. වැවේ වළක් හාරගෙන අපි වතුර බිව්වා. ආණ්ඩුවේ වත්තක ළිඳක් තිබුණා. දවසට වතුර කළගෙඩි දෙකයි දුන්නේ. අපි හවස හතරට වතුර ගේන්න යනවා. සමහර දවස්වල දෙක වෙද්දී යනවා. ඒ තරම් සෙනග වතුර ගන්න එනවා. ඊට පස්සේ තමයි ට‍්‍රැක්ටර්වලින් හෙම වතුර ගෙනත් වික්කේ. ඒ කාලයෙ කෑන් එකක් රුපියල් දහයයි පහළොවයි. දැන් කෑන් එකක් හැත්තෑපහයි අසූවයි. මම කීවා මේ වතුර බීලා අපට ජීවත්වෙන්න බෑ, ඉක්මනට මැරෙනවා කියලා. මම තේ ගොට්ටකින් වතුර පෙරලා පෙන්නුවා.‘ ආමිනා උම්මා ජලයේ නුසුදුසු බව ගැන පැහැදිලි කරන්නේ ඒ ආකාරයට.
ප‍්‍රදේශවාසීන්ට අලෙවි කරන ජලයද පාවිච්චියට නුසුදුසුයි. ජලයෙහි කිවුල් ගතිය නිසා ඔවුන්ට ඒ ජලය පානය කරන්න බැහැ.
‘රෙදි හෝදන්නවත්, ඇඟ හෝදන්නවත් හොඳ නෑ. නෑවාම ඇලජික් වෙනවා. කොණ්ඩය යනවා. සුදුපාට රෙදි හේදුවාම කහපාට වෙනවා. ඒ දවස්වල කොළඹ ඉඳලා කෙනෙක් ආවත් වතුර බෝතලයක් අරගෙන එන්න කියලයි කියන්නේ. පල්ලියේ තමයි හොඳ වතුර තියෙන්නේ. එතැනින් තමයි කට්ටිය වතුර ගන්නේ. අපේ මහත්තයාත් දුර වැඩට යන දවස්වල පල්ලියෙන් වතුර ගන්න බැරිවුණා. මට බොන්න වුණේ ලයින් එකේ වතුර. මගේ බබා බඬේ හිටියේ. හැමදාම බඬේ කැක්කුම හැදෙන්න පටන්ගත්තා. වතුර බීපු අයට වකුගඩු අමාරු හැදුණා, බඬේ ගල් හැදුණා. අපේ පල්ලියෙන් වතුර පරීක්ෂා කරලා කීවාලූ වතුර සුදුසු නැහැ, හොඳ වතුර දෙන තුරු ඉවසලා ඉන්න කියලා.’ කාන්තා සංවිධානයේ ක‍්‍රියාකාරිනියක්ද වන ෆාතිමා ජස්මිත් තමන්ගේ අත්දැකීම් පැහැදිලි කළා.
මේ කාන්තා සංවිධානයේ ප‍්‍රධානම ක‍්‍රියාකාරිනියක වන්නේ අයීෂා බේගම්. කාන්තා සංවිධානය ආරම්භ කරද්දී ඇය තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කර තිබුණා.
‘අපි මූලිකව හඳුනාගත්ත ගැටලූවක් තමයි අපේ පැත්තේ කාන්තාවන්ට සංවිධානයක් නොතිබීම. ඒ නිසා අපි කාන්තා කණ්ඩායමක් විදියට සංවිධානය වුණා. මුලින්ම 15 දෙනෙක් විතර හිටියා. දැන් 145ක් දක්වා සාමාජිකාවන් වර්ධනය වුණා. අපි මුලින්ම හඳුනාගත්ත ගැටලූවක් වුණේ සුදුසු වතුර නැතිවීම.‘ ඇය කියනවා.
‘අපි හොඳ වතුර ඉල්ලූවා. ඒ වෙද්දී ජල සම්පාදන ව්‍යාපෘති මේ ආශ‍්‍රිත ප‍්‍රදේශවල තිබුණා. කලාඔයේ ඉඳලා පුත්තලමට හොඳ වතුර දෙන ව්‍යාපෘතියක් තිබුණා.‘
‘අපි සියලූ සාමාජිකයන් එකතු වෙලා පෙත්සම් ඉදිරිපත් කරන්න ලෑස්තිවුණා. ප‍්‍රදේශවාසීන්ගෙන් පෙත්සම්වලට අත්සන් ගන්න පටන්ගත්තා. පෙත්සම අත්සන් කරන්න පටන්ගත්තාම පල්ලියෙන් ප‍්‍රශ්න ආවා.’
කතාවේ තීරණාත්මක තැන එයයි. පල්ලිය අපූරු හේතුවක් ඉදිරිපත් කර තිබුණා. ‘කාන්තාවන්ට මෙවැනි සංවිධානයක් මෙහෙයවීමේ අයිතියක් නැහැ.’ පල්ලිය ඒ ආකාරයට තර්ක කරන්නට පටන්ගෙන තිබුණා.
‘පල්ලියෙන් එනවුන්ස් කරන්න පටන්ගත්තා. මෙහෙම අත්සන් කරන්න එනවා, අත්සන් කරන්න එපා කියලා කීවා. අපේ කාන්තා සමිතියේ ඉන්න අය බයවුණා. මොකද මේක කියන්නේ පල්ලියෙන්. පල්ලියෙන් අයින් කරයිද කියන බය ඇතිවුණා.’ ෆාතිමා ජස්මිත් පල්ලියේ බලපෑම ගැන පැහැදිලිි කරන්නේ ඒ ආකාරයට.
‘අපි උලමාවරුන් ළඟට ගිහින් මේ ගැන ඇහුවා. ඔවුන් කීවා පල්ලියේ භාරකාර මණ්ඩලයට අපව නවත්වන්න අයිතියක් නැති බව. ඉස්ලාම් ධර්මයට අනුව කාන්තාවන්ට වෙනත් කාන්තාවන් වෙනුවෙන් නායකත්වය දෙන්න පුළුවන් බව කීවා. ඔවුන් කීව විදියට කාන්තාවන්ට සංවිධානය වෙන්න පුළුවන්, එහෙත් කාන්තාවන්ට පිරිමි අය ඉන්න සමාජයකට නායකත්වය දෙන්න තමයි බැරි.‘
කාන්තාවන් සහ පිරිමින් අතර වෙනසක් ඇතැයි කල්පනා කිරීම ලංකාවේ සංස්කෘතියේ තියෙන විශාලතම අඩුපාඩුවක්. ඔවුන් කියන ආකාරයට උලමාවරුන්ගේ ප‍්‍රතිචාරය ඔවුන්ට සහනයක්ව තිබුණා. එයින් ඔවුන්ට පෙත්සම් අත්සන් කිරීමේ අයිතිය ලැබී තිබුණා. එහෙත් කොන්දේසි ඇතිව. පිරිමින් සිටින සමාජ කොට්ඨාසයට නායකත්වය දෙන්න කාන්තාවන්ට අයිතියක් නැතිලූ.
මේ කතාවේදී අපගේ අවධානය යොමුවූ වැදගත්ම කොටස වන්නේ තමා එදිනෙදා මුහුණදෙන ප‍්‍රශ්නයක්, උරුමය හෝ කරුමය ලෙස බාර නොගෙන එය වෙනස් කරගන්නට නායකත්වය ගත් කාන්තාවන්ගේ ධෛර්යය.
ලංකාවේ බෞද්ධ ආගමික ආයතනවලට පවා කාන්තාවන්ට නායකත්වය දීමට පසුබට වන බව දැකිය හැකියි. කාන්තාවන් පැවිදි දිවියට ඇතුළු වුවහොත් පිරිමින්ට සමාන තත්වයක් හිමි නොවීම එක් උදාහරණයක්.
අප පසුගාමී වුණත් දැන් කාන්තා පෞරුෂයේ බලපෑම නිසා ලෝකයම වෙනස් වෙමින් පවතිනවා. ඇමෙරිකානු ජනාධිපතිට එරෙහිව දෝෂාභියෝගයක් සම්මත කරගැනීමේ කටයුත්තට නායකත්වය දුන්නේ නැන්සි පෙලෝසි මහත්මිය. ක‍්‍රයිස්ට්චර්ච් ත‍්‍රස්ත ප‍්‍රහාරයට විශිෂ්ට ප‍්‍රතිචාරයක් දක්වමින් ලොවටම ආදර්ශයක් දුන් නායිකාව වන්නේ අගමැතිනි ජෙසින්ඩා ආර්ඩෙන්. කුඩා දැරියක වුව දේශගුණ අර්බුදයට එරෙහිව ලෝකයම අවදි කරන්නට ග්‍රෙටා තුන්බර්ග් සමත්වුණා. මේ කීවේ ලෝකයේ ජනප‍්‍රිය කාන්තාවන් කිහිපදෙනෙකුගේ නම් පමණයි. පසුගාමී සංස්කෘතීන් තියෙන රටවල් බොහොමයක, ඒ පසුගාමීත්වයට එරෙහිව සටන් කරන අය අතර නායකත්වය දෙන්නේ කාන්තාවන්. ඉරානයේ පසුගාමී සංස්කෘතියට එරෙහිව පෙනී සිටින කාන්තා සංවිධාන පවා උදාහරණයට ගත හැකියි.
සංස්කෘතිය වෙනස් කරන්න ගැහැනුන්ට බලය තියෙනවා. විශේෂයෙන්ම ගම් මට්ටමේ, බිම් මට්ටමේ ඉන්න කාන්තාවන්ට ඒ සටන්වලට නායකත්වය දීමේ හැකියාව තියෙනවා. ලෝකය පුරා එය සිදුව තිබෙනවා.
ආගමික ආයතනවල බලපෑම නොතකා රත්මල්යායේ කාන්තාවන්ගේ ගමන ඉදිරියට යනවා.
‘අපි හිටියේ වැඩ කරන විදිය ගැන දන්නේ නැතිව අමාරුවෙන්. ඒ වෙලාවේ මීගමුවේ ‘ජනාවබෝධ කේන්ද්‍රය’ සංවිධානය ඇවිල්ලා ඔවුන් සමග වැඩකිරීම සඳහා අපේ සංවිධානය සම්බන්ධ කරගත්තා. ඔවුන් ආර්ටීඅයි හෙවත් තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත ගැන අපට කියාදුන්නා. අපි ඒ ගැන දැනගෙන හිටියා. ඒත් ආර්ටීඅයි ඉල්ලූම්පත් පුරවන්න බයෙන් හිටියෙ. ජනාවබෝධය සංවිධානයේ මඟපෙන්වීම යටතේ අපි 2018 අපේ‍්‍රල් මාසයෙදී පුත්තලම ජල සම්පාදන මණ්ඩලයට තොරතුරු දැනගැනීමේ ඉල්ලූම් පත‍්‍රයක් අරගෙන ගියා. එතකොට අපට කීවා එතැන තොරතුරු නිලධාරියෙක් නැති නිසා ඉල්ලූම් පත‍්‍රය අරගෙන පුත්තලම ප‍්‍රධාන කාර්යාලයට යන්න කියලා.’ අයීෂා බේගම් කියනවා.
ඒ සිදුවීම ගැන ෆාතිමා කියන්නේ මෙහෙම.
‘අපි ෆෝම් එක බාරදුන්නාම එයාලා ඒ ගැන කිසිදෙයක් දන්නේ නැහැ. පනත ගැනවත් දන්නේ නැහැ. අපි ඒ ගැන එයාලාට කියලා දුන්නා. දවස් දාහතරක් ඇතුළත ඔයාලා දෙන්න ඕනෑ කියලාත් කිව්වා. එතකොට කුරුණෑගලට තමයි යන්න ඕනෑ කියලා කිව්වා.‘
තොරතුරු ඉල්ලා දින පහක් ඇතුළත ඔවුන්ට ජල පහසුකම් ලැබී තිබුණා.
‘අපේ නැන්දා ඔක්කෝම හට්ටි මුට්ටි හොඳ වතුරෙන් පුරවගත්තා. මොකද එක දවසින් හොඳ වතුර නතරවේවි කියලා.‘ ෆාතිමා විස්තර කරන්නේ ජලය ලැබීමේ සතුට දරාගන්නට නොහැකි වූ බව.
‘දැන් අපට බයක් නැතිව අපේ දරුවන්ට මේ වතුර බොන්න දෙන්න පුළුවන්. දැන් අපට සල්ලි දීලා වතුර ගන්න ඕනෑ නැහැ. දැන් වතුර පිරිසිදුයි. අපට ඒ ගැන සතුටුයි. ඉස්සර පරිප්පු, කවුපි, කඩල තම්බනකොට උදේ පාන්දර නැගිටිනවා. හරියට තැම්බෙන්නේ නැහැ. දැන් හොඳට තැම්බෙනවා. ඒ ගැන අපට හරි සතුටුයි. විනාඩි 15කින් කෑම හදලා ඉස්කෝලෙට යවන්න පුළුවන්.‘ ඒ මව්වරුන්ගේ හඬ.
‘ඉස්සර මම කළුයි. දැන් සුදුවෙලා. මම සුදු වුණේ හොඳ වතුර ආපු හින්දා වෙන්න ඇති.‘ කුඩා දැරියක් එසේ කියමින් හිනාවෙනවා.
‘උල්පත සොයා’ වාර්තා චිත‍්‍රපටියෙන් ඉදිරිපත් කර තිබුණේ ඔවුන්ගේ ජල සටන ගැන පමණක් වුව, මේ කාන්තාවන්ගේ ගමන බොන වතුර ගැනීමේ අරමුණට විතරක් සීමා වී නැහැ. කලාව හා සංස්කෘතිය ගැන තමන්ගේ දැනුම දියුණු කරගැනීමේ අරමුණෙන් වැඩකරමින් සිටින බව ඒ කාන්තාවන් කියනවා. මේ කාන්තාවන්ගේ ක‍්‍රියාකාරීත්වය නිසා රත්මල්යායේ සංස්කෘතිය පවා ටිකෙන් ටික වෙනස් වෙමින් තිබෙන බව තතු දන්නා උදවිය කියනවා.
