ඊටීඅයි, ස්වර්ණමහල් විකුණන්න ලෑස්තියි මහ බැංකුව විශ්වාස කළ හැකිද?

• කඩාවැටීම පෙර සිටම දැන සිටියා, එහෙත් පියවරක් ගෙන නැහැ
• මහබැංකුවට රහසින් ගිණුම් පවත්වාගෙන ගිහින්
• ඊටීඅයි, ස්වර්ණමහල් විකුණුවාට සම්පූර්ණ මුදල් ගෙවන්න බැහැ
• දැනට ගෙවලා තියෙන්නේ සීයට 30ක් විතරයි

ඊ.ටී.අයි. මූල්‍ය සමාගමේ හා ස්වර්ණ මහල් මූල්‍ය සමාගමේ වත්කම් විකිණීමට ශ‍්‍රී ලංකා මහ බැංකුව තීරණය කර ඇතැයි පසුගිය සතියෙහි වාර්තා විය. එම මූල්‍ය සමාගම් දෙකෙහි ආයෝජනය කර ඒවා පවත්වාගෙන යෑමට අයෝජකයන් ඉදිරිපත් නොවීම ශ‍්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ මෙම තීරණයට ගැනීමට හේතු වී ඇත. එම තීරණය මහබැංකුව තැන්පතුකරුවන් ගොනු කර ඇති නඩුවලට අදාල අධිකරණවලටද දැනුම් දීමට නියමිතය.

වත්කම් විකිණිමෙන් පසු ලැබෙන මුදල් ඒවාහි තැන්පත්කරුවන්ට ලැබෙනු ඇතත් තැන්පත්කරුවන්ගේ තැන්පතුවලට ප‍්‍රමාණවත් තරම් දේපල එම සමාගම් දෙක සතුව දැනට නැති බව වාර්තා වේ. ඊටීඅයි මූල්‍ය සමාගමේ තැන්පත්කරුවන් 24ල000ක ප‍්‍රමාණයක් සිටින අතර ඔවුන් රුපියල් බිලියන 33ක් තැන්පත් කර තිබුණි. ස්වර්ණමහල් මූල්‍ය සමාගමේ තැන්පත්කරුවන් 2300ක් සිටින අතර ඔවුන් රුපියල් බිලියන 2.5ක මුදලක් තැන්පත් කර තිබුණි.

අර්බුදය

එදිරිසිංහ සමූහ ව්‍යාපාරයට අයත් ඉහත ආයතන ද්විත්වය තමන්ගේ තැන්පත්කරුවන් නොමඟ කර ඇත්තේ අතිශය භයානක ව්‍යාපාරයකි. වසර කිහිපයකට පෙර අතිශය ජනප‍්‍රිය රූපවාහිනී නාලිකාවක්ද, සිනමා නිෂ්පාදන හා සිනමාහල්ද සමග බැලූ බැල්මටම ස්ථාවරව පවත්වාගෙන ගිය සමූහ ව්‍යාපාරයකට මෙසේ වීම කෙනෙකුට අදහාගත නොහැකි කාරණාවක් විය හැකිය. මෙම සමූහ ව්‍යාපාරයේ ප‍්‍රධානත්වය දැරූ සෝමා එදිරිසිංහ මහත්මිය ජීවත්ව සිටි කාලයේදී ස්වර්ණවාහිනියෙන් නිතර පෙන්වුවේ ඇය විවිධාකාර සහනාධාර වැඩසටහන්වලට සහභාගි වන අන්දමයි. සහනාධාර වැඩසටහන් ක‍්‍රියාත්මක කරන්නේ ඉහළ ලාභ සහ ඉහළ අතිරික්තයක් තිබියදීය.

එහෙත් ලංකාවේ ව්‍යාපාර බොහොමයක් ගැන අප අසා ඇති කතාව ඊටීඅයි ව්‍යාපාරයටද අදාල විය. කඩදාසි මාලිගාවක් මෙන්, එක් කෙළවරකින් කඩදාසියක් සෙළවූ පසු මාලිගාවම කඩා වැටී තිබේ. ලංකාවේ පමණක් නොව ලෝකයේද මෙවැනි කඩාවැටීම් සිදුව ඇත. එහෙත් මූල්‍ය ආයතනයක් කඩාවැටීම බරපතළ කාරණාවකි. එවැන්නක් සිදුවීමට ඉඩ නොතැබීම ශ‍්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ වගකීමකි. මහ බැංකුවෙන් අනුමත මූල්‍ය ආයතන කඩාවැටෙද්දී මහජන සැකය හා අවිශ්වාසය එල්ල වෙන්නේ ඒ මූල්‍ය ආයතනයට පමණක් නොව, මහ බැංකුවටමය.

මහ බැංකුවෙන් නියාමනය වන අතර කඩාවැටුණු එකම මූල්‍ය ආයතනය ඊටීඅයි නොවේ. 2002 වර්ෂයේ ප‍්‍රමුඛ ඉතිරිකිරීමේ බැංකුව, 2008 වර්ෂයේදී සක්විති රණසිංහගේ මූල්‍ය ආයතනය, 2012 සෙලින්කෝ සමූහ ව්‍යාපාරයේ ගෝල්ඩන් කී සමාගම වැනි ආයතන කඩාවැටුණි. 2011 දී ද ෆිනෑන්ස් කොම්පැනි පීඑල්සී, සිංහපුත‍්‍ර ෆයිනෑන්ස් පීඑල්සී ආයතනය මහබැංකුවේ නියාමනයට ගෙන තිබුණි.

මහ බැංකුව 2018 වර්ෂයේ ජනවාරි 02 වැනිදා ශ‍්‍රී ලංකා මහ බැංකුවෙන් එදිරිසිංහ ට‍්‍රස්ට් ඉන්වෙස්ට්මන්ට් ෆයිනෑන්ස් ලිමිටඞ් ආයතනය නියාමනය කිරීමට පටන්ගත් අතර අර්බුදය එළියට ආවේ ඒ මොහොතේය. ඉන්පසුව ඊටීඅයි හා ස්වර්ණමහල් ප‍්‍රයිවට් ලිමිටඞ් යන ආයතනවල රුපියල් කෝටි 3600ක පමණ මුදල් තැන්පත් කර ඇති 36ල000ක් පමණ වූ තැන්පත්කරුවන් අසරණ වී තිබුණි.

කෙසේ වෙතත් ඊටීඅයි ආයතනයේ අර්බුදය 2012 වර්ෂයේ සිටම දකින්නට ලැබී තිබුණු එකකි. ඒ කාලයේ මහ බැංකුව කර ඇති පරීක්ෂණයකදී මූල්‍ය අර්බුදය අනාවරණය වී තිබුණි. 2015.09.14 වන දින ශ‍්‍රී ලංකා මහ බැංකුව එම සමාගමට නියෝග ගණනාවක් නිකුත් කර තිබුණි. එහෙත් මහ බැංකුවේ ඇස්වලට වැලි ගසමින් නව තැන්පතුකරුවන් බඳවාගන්නට ඒ ආයතන කටයුතු කර ඇත.

ඊටීඅයි සමාගමේ සභාපතිවරයා 2017 මැයි 22 දින මහ බැංකුවට ලිපියක් යොමු කරමින් පවසා ඇත්තේ තැන්පතු ගෙවීමට නොහැකි තත්ත්වයක් උදා වී ඇති බවය. ඒ නිසා රජය සතු මූල්‍ය සමාගමකට මෙම සමාගමෙහි කළමනාකාරීත්වය මාරු කරන ලෙස ඉල්ලා ඇත. මුදල් රාජ්‍ය අමාත්‍ය ඉරාන් වික‍්‍රමරත්න ඒ කාලයේදී පාර්ලිමේන්තුවේදී කියා තිබුණේ මෙම සමාගම් මහ බැංකුවට ඉදිරිපත් නොකළ දෙවැනි ගිණුම් වාර්තාවක් තබාගෙන, තැන්පතු බාරගෙන තිබුණු බවය.

ඒ අනුව මහ බැංකුව 2012 සිටම හඳුනාගත් අර්බුදයකට ආයතනය මුහුණදී ඇත. මහ බැංකුවට ඒ කාල සීමාව ඇතුළත කිසිවක් කළ නොහැකි වුණේ ඇයිදැයි තැන්පත්කරුවෝ විමසතිි.

නියාමන

මේ අර්බුදය නිසා ඊටීඅයි අධ්‍යක්ෂවරුන් සතුව පැවති ඊඒපී සමාගම සතු රූපවාහිනී සහ ගුවන්විදුලි ආයතන, ස්වර්ණමහල් රන් භාණ්ඩ වෙළඳසැල් ජාලය ආදි ආයතන මහ බැංකුවට පවරාගෙන තිබුණි.

අන්තිමේදී මහ බැංකුවට ඊටීඅයි හා ස්වර්ණමහල් ආයතනවල දේපළ අලෙවි කරන තැනට පත්ව ඇත. මුලින්ම මහ බැංකුව නව තැන්පතු බාරගැනීම නවත්වා, තැන්පතුවලට අදාලව පියවර ගෙන ඇත. තැන්පත්කරුවන්ට මුදල් ගෙවීමේ මූලික අරමුණින් ඊටීඅයි ෆිනෑන්ස් ලිම්ටඞ් ආයතනයේ පාලිත සමාගම්, උප පාලිත සමාගම් ඇතුළු ආයෝජන වත්කම් අතරින් හඳුනාගත් කොටසක් විකිණීමට තීරණය කර තිබුණි.

අපේක්ෂිත ගැනුම්කරුවන් එක්සත් ජනපද ඩොලර් මිලියන 61 සිට එක්සත් ජනපද ඩොලර් මිලියන 75 දක්වා පරාසය තුළ විවිධ ලංසු තබා ඇති එක්සත් ජනපද ඩොලර් මිලියන 75ක ඉහළම ලංසුව වී ඇත. 2019 පෙබරවාරි 11 වන දින මහ බැංකුව නිකුත් කර ඇති නිවේදනයකින් පවසා ඇත්තේ අදාල ගනුදෙනුවේදී මුළු මුදල වන එක්සත් ජනපද ඩොලර් මිලියන 75න් එක්සත් ජනපද ඩොලර් මිලියන 54ක ප‍්‍රමාණයක් ඊටීඅයි ෆිනෑන්ස් ලිමිටඞ් ආයතනය වෙත ලැබී ඇති බවත්, මූලික වශයෙන් ආයතනයේ තැන්පතුවලින් 20%ක් ගෙවීම සඳහා භාවිත කර ඇති බවත්ය. නොයෙකුත් හේතූන් මත පමා වූ එක්සත් ජනපද ඩොලර් මිලියන 16ක මුදල 2019 පෙබරවාරි මස තුළ ආයතනය වෙත ලැබීමට සලස්වන බව ගැනුම්කරුවා දන්වා ඇති බවද මහ බැංකුව කියා තිබුණි.

වාරික 4කින් මුල් ලැබුණත්, ඩොලර් මිලියන 75ක සම්පූර්ණයෙන් ලැබී නැත. මිලියන 5ක් අඩුවෙන් ලැබී තිබුණි. ඒ නිසා ස්වර්ණමහල් ෆිනෑන්ෂියල් සර්විසස් පී එල් සී සමාගම සහ ඊ ටී අයි ෆිනෑන්ස් ලිමිටඞ් ආයතනය ඉහත වෙන්දේසියේ ගැනුම්කරුවන්ට නොදී මහ බැංකුව තමන්ගේ භාරයේ රඳවාගැනීමට සමත්ව තිබුණි. ඉතිරි ඩොලර් මිලියන 70ට අදාලව පමණක් ආයතන පවරා ඇත. ඉන්පසුව මහ බැංකුව උත්සාහ කර තිබුණේ ඒ ආයතන ප‍්‍රතිව්‍යූහගත කරන්නටය.
ලැබුණු මුදල්වලින් තැන්පතුවලට එකතුවීමට ඇති පොලිය ද සමඟ තැන්පතු මුදල්වලින් සීයට 30ක් තැන්පත්කරුවන්ට ආපසු ගෙවා ඇත. එහි අනෙක් තේරුම වන්නේ සීයට 70ක් තවම ගෙවා නැති බවය.

තැන්පත්කරුවෝ

අවසානයේ පීඩාවට ලක්ව සිටින්නේ තැන්පත්කරුවන්ය. ඇතැමුන් කියන්නේ වැඩි පොලියක් බලාපොරොත්තු වෙමින් මුදල් තැන්පත් කොට ඔවුන්ට වැරදී ඇති බවය. වැඩි පොලි බලාපොරොත්තුවෙන් තැනින් තැන මුදල් තැන්පත් කරන අයට මෙය පාඩමක් බවය. එහෙත් අප අමතක නොකළ යුතු කාරණාවක් ඇත. ඒ තැන්පත්කරුවන් විශ්වාස කරන්නේ අදාල මූල්‍ය ආයතන පමණක් නොවේ. ඔවුන් විශ්වාස කරන්නේ එම ආයතනය මෙහෙයවන ශ‍්‍රී ලංකා මහ බැංකුවත් ගැනය. ඔවුන් මුදල් තැන්පත් කර ඇත්තේ කොහේ හෝ සිටින හුදෙකලා ව්‍යාපාරිකයෙකු ළඟ නොවේ. මහ බැංකුවේ අනුමැතිය ලත් මූල්‍ය ආයතනයකය. ඔවුන් විශ්වාස කර ඇත්තේ මහ බැංකුවය. අමාරුවේ වැටී ඇත්තේ ඉන්පසුවය.

ඊ.ටී.අයි මුදල් අහිමි වූ තැන්පත්කරුවන් 2019 අපේ‍්‍රල් මාසයේදී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සමක් ගොනු කරමින් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයෙන් ඉල්ලා තිබුණේ ඊ.ටී.අයි. මූල්‍ය සමාගම සහ අධ්‍යක්ෂවරුන් සතු දේපළ සහ බැංකු ගිණුම් තහනම් කිරීමට ශ‍්‍රී ලංකා මහ බැංකුවට නියෝග කරන ලෙසය. අදටත් ඒ නඩුව විභාග වෙයි.

මහ බැංකුවට පැහැදිලිවම නීතියට අනුව කටයුතු කරමින් අධ්‍යක්ෂවරුන්ගේ දේපළ හා බැංකු ගිණුම් අත්හිටුවීමට (සීස් කිරීමට* හැකියාවක් ඇත. (බැඳුම්කර වංචාව ගැන හෙළිවෙද්දී මහ බැංකුව පර්පෙචුවල් ට‍්‍රෂෙරීස් සමාගම සතු වත්කම් අත්හිටුවීය.* මහ බැංකු වෙබ් අඩවියේම ඇත්තේ එලෙස පවරාගැනීම සඳහා නීතිමය ක‍්‍රියාමාර්ග ගනිමින් සිටින බවය. එහෙත් තවමත් එය සිදුවී නැත. ඒ අනුව මේ අර්බුදයට වගකිව යුතු, මහබැංකුවේ ඇස්වලට වැලි ගසමින් තැන්පත් බාරගැනීමේ ක‍්‍රියාවලියකට නායකත්වය දුන් ව්‍යාපාරිකයන් අදටත් සුඛෝපභෝගී දිවියක් ගත කරමින් නිදැල්ලේ සිටී. තමන් උපයාගත් ධනය වියදම් කරන්නට ඒ ව්‍යාපාරිකයන්ට මහබැංකුව නිදහස සලසා ඇත.

2020 ජනවාරි 06 වන දින තැන්පත්කරුවන්ගේ සංගමය තමන්ගේ තැන්පතු මුදල් වහා ගෙවන ලෙස රජයට බල කරමින් මරදානේ ටෙක්නිකල් මංසන්ධියේ සිට පෙළපාලියකින් පැමිණ කොටුව දුම්රිය ස්ථානය ඉදිරිපිට උද්ඝෝෂණයක නිරත වී තිබුණි. එදිනම තැන්පත්කරුවන් හා මුදල් අමාත්‍යාංශයේ ලේකම්වරයා අතර සාකච්ඡුාවක් පවත්වා ඇත. ජනවාරි 14 වැනිදා තැන්පත්කරුවන් හා මහ බැංකු අධිපතිවරයා අතර සාකච්ඡුාවක් පැවැත්වීමට නියමිතය.

අප මුලින්ම කී පුවතට නැවත එන්නේ ඒ අනුවය. අප කලින් කී මොහොතේ අලෙවි කරන්නට නොහැකි වූ ඊටීඅයි හා ස්වර්ණමහල් අලෙවි කිරීමට මහබැංකුව තීරණය කර ඇත. අප පෙර කී පරිදි තැන්පත්කරුවන්ට සියලූ මුදල් ගෙවීමේ හැකියාවක් ඒ ආයතන දෙක විකිණීමෙන් පසුවත් ලැබෙන්නේ නැත. ඒ නිසා මහ බැංකුව එතැනින් එහාට පියවරක් ගත යුතුමය. එසේ නැතිනම් හෙළිවන්නේ එදිරිසිංහලාගේ නිරුවත නොවේ. මෑත කාලයේ සිදුවීම් ගණනාවකින් දැනටමත් අඩක් නිරුවත්ව සිටින මහ බැංකුව තව තවත් නිරුවත් වනු ඇත.

එදිරිසිංහලා බාන්ස් පෙදෙසේ සැපට ජීවත්වෙනවා
අනූෂා දමයන්ති
ඊ.ටී.අයි මූල්‍ය අයතනයේ තැන්පත්කරුවන් සුරැුකීමේ ස්වාධින සංගමයේ සභාපතිනි
මහ බැංකුව ඊටීඅයි ආයතනයට ජනවාරි 02 වන දින මහ බැංකුවෙන් තාවකාලිකව නියාමනයක් දැම්මා. ඒ මාස 06 කට කිසි මුදලක් ගන්න බැරි විදියට. ඒ වෙලාවේ මහ බැංකුවෙන් තැන්පැත්කරුවන් ගිහින් ඇහුවාම කීවා, බය වෙන්න එපා. මේ අයගේ දේපළ තියෙනවා. ඒ දේවල් විකුණලා තැන්පත්කරුවන්ට දෙන්න පුළුවන් කියලා. අපි ඒ දේවල් විශ්වාස කළා. අපි හිතුවේ මහ බැංකුව අපිට පොරොන්දු වුණා වගේ මාස හයකින් අපේ මුදල් ලබා දෙවි කියලා. නමුත් ඒ කාලය මාස හයෙන් හයට දික්වුණා.
අපි ඊටීඅයි එකේ ගිණුම් වාර්තා බැලූවා. විගණන ආයතන සදහන් කරලා තිබුණේ මේ ආයතනයේ මුදල් අර්බුදයක් තියෙනවා කියලා. ඒ නිසා ආයතනය අනිවාර්යයෙන්ම කඩා වැටෙයි කියලා ඒවායේ තිබුණා. එහෙත් ඒ ගැන ලංකා මහබැංකුව තැන්පත්කරුවන්ව දැනුවත් කළේ නැහැ. අපි කියන්නේ මේ අර්බුදයේ වගකීම මහ බැංකුව ගන්න ඕනෑ කියලා.
ඊටීඅයි සමාගමේ දේපළ විකුණපු වෙලාවේ අපට ඒ මුදල් හරිහැටි ගෙව්වා නම් තැන්පත්කරුවන්ට ඔවුන්ගේ මුදල් වලින් සීයයට 40ක් විතර ගෙවන්න තිබුණු බව අපි හිතනවා. එහෙත් තවම ගෙවලා තියෙන්නේ සීයට 30ක් විතරයි.
අපි දැන් ඉල්ලන්නේ මේ සමාගම සම්බන්ධයෙන් පුළුල් පරීක්ෂණයක් කරලා රජයට පවරා ගන්න කියලයි. ඊටීඅයි සමාගමේ අධ්‍යක්ෂවරුන්ගේ දේපළ තියෙනවා. ඒ සියල්ල රජයට පවරාගන්න කියලයි. ඒත් කිසි දෙයක් කරලා නැහැ. අපි අහද්දී හරි උත්තරයක් නැහැ.
මම ලක්ෂ 100ක් ඊටීඅයි සමාගමේ තැන්පත් කළා. ඒ 2017 ඔක්තෝබර් 25 වෙනිදා හෝටලයක් විකුණලා ලැබුණු සල්ලිවලින් කොටසක්. සල්ලි ටික මාසයක් තැන්පත් කරලා තියන්නයි අපට ඕනෑ වුණේ. මීගමු ශාඛාවේ කළමනාකාරතුමා අපිට ¥රකථන ඇමතුම් ලබා දෙමින් අපේ හෝටලය විකුණපු මුදල් සියල්ලම ඇවිත් තැන්පත් කරන්න කියලා බල කළා. ඉන්පස්සේ අපි ලක්ෂ 550ක් ඊටීඅයි මීගමු ශාඛාවේ තැන්පත් කළා.
එයින් පස්සේ අපි නුවරඑළියේ හෝටලයක් මිලදී ගන්න ලැස්ති වුණා. ඒකට අත්තිකාරමක් දීලා, ඉතිරි සල්ලි ඊටීඅයි එකෙන් ගන්න යනකොට දැනගන්න ලැබුණා දැන් මුදල් දෙන්න බැහැ, මහ බැංකුවෙන් නියාමය කරන්න පටන් අරගෙන කියලා.
දැන් අපි කිසිම ආදායමක් නැතිව ගෙදරට වෙලා ඉන්නවා. අපි ණයකාරයෝ වෙලා ඉන්නවා. සමාජයට මුහුණ දෙන්න විදියක් නැහැ. සක්විති රණසිංහ වගේ අය මහ බැංකුවේ ලියාපදිංචි වෙලා හිටියේ නැහැ. සක්විති රණසිංහ ළඟ මුදල් තැන්පත් කරපු අයගේ තත්වයට දැන් අපව පත්කරලා. සක්විති රණසිංහ මහබැංකුවේ ලියාපදිංචි මූල්‍ය ආයතනයක් නෙවෙයි. ඒත් ඊටීඅයි කියන්නේ මහබැංකුවේ ලියාපදිංචි වුණ ආයතනයක්. මේ ආයතනයේ කඩාවැටීම 2015ට කලින් ඉඳලා දැක්කා නම්, මහ බැංකුව ඒ ගැන සමාජය දැනුවත් කරන්න තිබුණා. එහෙනම් අපි 2017 දී මුදල් තැන්පත් කරන්නේ නැහැනේ.
කනගාටුවට කාරණය තමයි මේ ආයතනයේ ප‍්‍රධානීන් දැන් යහතින් ඉන්න එක. දීපා එදිරිසිංහ මේ වෙනකොට දේශපාලනයට ඇවිත් ඉන්නවා. ඇය කොළඔ නගර සභාවේ මන්ත‍්‍රීවරියක්. ජනාධිපති මෛත‍්‍රිපාල සිරිසේන ඔවුන්ට උදව් කළා. ඒ උදව් ලබපු එදිරිසිංහ පවුල නම් තවමත් බාන්ස් පෙදෙසේ මන්දිරවල සැපට ජීවත් වෙනවා.