ඇමෙරිකා – ඉරාන ගැටුමේ සම්පූර්ණ කතාව

ක්වාසිම් සුලෙයිමානි ජාතික වීරයෙක්

මැද පෙරදිග දේශපාලනයේ නව හැරවුම් ලක්ෂ්‍යයක්

ත‍්‍රස්ත සංවිධාන ශක්තිමත්ව නැගීසිටීවි

ඇමෙරිකාව විනිසුරු භුමිකාව සහ අළුගෝසු භූමිකාව එකවර තමන්ටම පවරාගත්තේ කෙලෙසද

ඩොනල්ඞ් ට‍්‍රම්ප් ජනාධිපතිවරයා කර ඇත්තේ ඉරාන නායකයන්ට කරගත නොහැකිව තිබුණු කටයුත්තක්

‘අපේ ජනාධිපතිවරයා ඉරානය එක්ක යුද්ධයක් පටන්ගන්නවා. මොකද ඔහුට සාකච්ඡුා කරන්නට කිසිම හැකියාවක් නැහැ. ඔහු දුර්වලයි, බලපෑම් රහිතයි. ඔහුට නැවත පත්වෙන්න පුළුවන් එකම ක‍්‍රමය ඉරානය එක්ක යුද්ධයක් ඇරඹීම. මම විශ්වාස කරනවා, ඔහු ජනාධිපතිවරණයට කලින් ඉරානයට ප‍්‍රහාරයක් එල්ලකරනු ඇති බව. මොකද ඔහු හිතනවා නැවත ඡුන්දයෙන් බලයට පත්වෙන්න පුළුවන් එකම ක‍්‍රමය එය බව. ඒක දුක්ඛිත කාරණයක් නෙවෙයිද?’

ඉහත කී අනුමානය කළේ දේශපාලන විචාරකයෙකු නොවෙයි. එය මෑතකදී කළ එකකුත් නෙවෙයි. එය මීට අවුරුදු අටකට කලින් කළ අනුමානයක්. එය ජනාධිපති ට‍්‍රම්ප්ට අදාලව කරන ලද අනුමානයක් නොවෙයි. ජනාධිපති බරක් ඔබාමාට අදාලව කළ අනුමානයක්. 2011 නොවැම්බර් මාසයේදී ඒ අනුමානය කර තිබුණේ එවකට ව්‍යාපාරිකයෙකුව සිටි ඩොනල්ඞ් ට‍්‍රම්ප්. 2020 ජනාධිපතිවරණය අබියස ඇමෙරිකානු ජනාධිපතිවරයා ඉරානය සමග පැටලෙන්නේ ඇයිදැයි තේරුම් ගැනීමට ඔහුගේම ඒ ප‍්‍රකාශය ප‍්‍රමාණවත්.

නව වර්ෂයේ ආරම්භයත් සමග ජනවාරි 02 වැනිදා බැග්ඩෑඞ් ගුවන් තොටුපොළ වෙත එල්ලකරන ලද ඩ්‍රෝන් යානා ප‍්‍රහාරයකින් ඉරානයේ මහජන ගෞරවය ඉහළින්ම ලබා සිටි මිලිටරි නිලධාරියා වන ක්වාසිම් සුලෙයිමානි ඝාතනය කර තිබුණා. ඉන්පසුව පෙන්ටගනය හෙවත් ඇමෙරිකානු ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශය නිවේදනය කර තිබුණේ එය ඇමෙරිකානු නිල මෙහෙයුමක් බව.
ක්වාසිම් සුලෙයිමානි ඉරානයේ ක්වඞ් බලකායේ අණ දෙන නිලධාරියා. ඉරාන හමුදාවේ ප‍්‍රධානම කොටස වන්නේ ඉරාන විප්ලවයේ ආරක්ෂක හමුදාව. එහි ප‍්‍රධානතම බලකායක් ලෙස ක්වඞ් බලකාය හැඳින්විය හැකියි. කෙසේ වෙතත් ඉරානයෙහි දේශපාලනය තුළ හමුදා නායකයන්ගේ මැදිහත්වීම ඉහළයි. ඉරානයේ ජනතාව අතර හමුදා නායකයන් කෙරෙහි පවතින ගෞරවය ඉහළයි. එය දේශපාලනික ගෞරවයක් ලෙසද පැවතුණා.

ඒ නිසා මෙය යුදමය ඝාතනයක් නොවෙයි. ඊට එහා ගිය දේශපාලන ඝාතනයක්. අනෙක් අතට එය හුදු දේශපාලන ඝාතනයකුත් නෙවෙයි. මෙය මැද පෙරදිග කලාපයේ ආතතිකාරී දේශපාලනයේ නව හැරවුම් ලක්ෂ්‍යයක්. ඉරාන ඇමෙරිකානු දේශපාලනය සම්පූර්ණයෙන්ම උඩුයටිකුරු කරන්නට මේ සිදුවීම හේතු වෙනවා.

ඩිමොක්‍රොටික් පක්ෂයේ ජනාධිපතිවරණ අපේක්ෂකත්වය බලාපොරොත්තු වන, ඇමෙරිකානු කොංග‍්‍රස් සාමාජිකා තුල්සි ගැබර්ඞ් මාධ්‍ය වෙත කියා තිබුණේ ඉරානය සමග යුද්ධයක් ආරම්භ වුවහොත් එය මෑත ඉතිහාසයේ බරපතළම යුද්ධය වනු ඇති බවයි. එවැනි යුද්ධයක් කෙතරම් බරපතළදැයි කිවහොත් මීට පෙර ඇමෙරිකාව ඉරාකයේ සහ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ කළ යුද්ධ පික්නික් එකක් මෙන් පෙනී යනු ඇතැයි ඇය කියනවා.

අප මුලිනුත් කී පරිදි ක්වාසිම් සුලෙයිමානි යනු ජාතික වීරයෙක්. ඔහුගේ මරණයෙන් පසු ඉරාන ජාතිකයන් මිලියන ගණනක් ශෝකය පළකරන්නට එක්ව සිටි ආකාරය දකින කෙනෙකුට එය අවබෝධ කරගත හැකියි. මෑත කාලයේ ලොව කිසිදු රටක මරණයක් වෙනුවෙන් මෙතරම් ජනතාව එකතු වී නැතැයි අන්තර්ජාතික මාධ්‍ය පෙන්වනවා. එය අතිශයෝක්තියක් නොවෙයි.
ඉරාන නායකයන් පැහැදිලිවම කියා තිබෙන්නේ සුලෙයිමානි ඝාතනය කිරීමේ පළිය ගන්නා බව. අප මේ සටහන ලියන මොහොත වෙද්දීත් සටන ඇරඹී හමාරයි. ඉරාකයේ තිබෙන ගුවන් කඳවුරු දෙකකට ඉරානය පහරදී හමාරයි. ඉරාන හමුදාවේ ප‍්‍රධාන අංශයක් වන ඉරාන විප්ලවයේ ආරක්ෂක හමුදාවේ ප‍්‍රධාන අණ දෙන නිලධාරියා කියා තිබුණේ මේ වනවිට තමන් ඇමෙරිකානු ඉලක්ක 35කට පහරදීමට සූදානම් බවයි. ඒ අනුව පහරදීම් අවසාන නොවේවි.

ඉතාම භයානක ප‍්‍රතිඵල අත්විය හැකි අන්දමේ මුග්ධ පියවරක් ගැනීමෙන් පසුවවත්, එහි බරපතළකම ගැන අබමල් රේණුවක අවබෝධයක් ඇමෙරිකානු ජනාධිපතිවරයාට නැහැ. ඔහු ට්විටර් පණිවුඩයකින් කියා තිබුණේ ඉරාකයේ තවත් ඉලක්ක 52කට ප‍්‍රහාර එල්ල කරන බව. එයින් ඔහු කර තිබුණේ තව තවත් ගින්නට පිදුරු දැමීම. එහෙත් එය නිකන්ම පිදුරු දැමීමක් නොවෙයි. ඇමෙරිකානු ජනාධිපතිවරයාගේ ට්විටර් පණිවුඩයෙන් කර ඇති තර්ජනය ත‍්‍රස්තවාදී නායකයෙකුගේ හෝ කිම් ජොන් උන් වැනි වියරු පාලකයෙකුගේ ප‍්‍රකාශයකට සමානකම් දක්වනවා. එම තර්ජනාත්මක ට්විටර් පණිවුඩයේම ඔහු සඳහන් කර තිබුණේ තමන්ගේ ඉලක්ක අතර ඉරාන සංස්කෘතියට වැදගත් වන ස්ථානද පවතින බව.

ජිනීවා සම්මුතීන්ට අනුව යම් රටක සංස්කෘතික අවකාශවලට පහරදීම බරපතළ යුද අපරාධයක්.
මේ වෙද්දී ඇමෙරිකානු සෙබළුන් 9,000කට වැඩි පිරිසක් මැද පෙරදිග ඉන්නවා. පෙන්ටගනය නිවේදනය කර තිබුණේ ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය අයි.එස්. ත‍්‍රස්තයන්ට එරෙහිව කරමින් සිටි මෙහෙයුම් තාවකාලිකව නතර කළ බව. ඒ නව තත්වයන්ට මුහුණදෙමින් ඉරානයෙන් එල්ලවිය හැකි ප‍්‍රහාරයකට එරෙහිව ආරක්ෂාව තර කරගැනීම සඳහා. ඒ අනුව අයි.එස්. සංවිධානය ඇතුළු ත‍්‍රස්ත සංවිධාන තව තවත් ශක්තිමත්ව නැගී සිටීවි. ඉස්ලාම් අන්තවාදය තව තවත් ශක්තිමත් වේවි. ඉන්දියාව හා ශ‍්‍රී ලංකාවද ඇතුළු මුස්ලිම් ජනතාව ජීවත්වන රටවලටද එවැනි ප‍්‍රවණතා භයානක ලෙස බලපානවා.

අනෙක් පැත්තෙන් ට‍්‍රම්ප් ජනාධිපතිවරයාගේ අ¥රදර්ශී ක‍්‍රියාව නිසා ඉරාක ජනතාවට විශාල පීඩාවකට මුහුණදෙන්නට සිදුවෙනවා. දැනට ඉරානය හා ඇමෙරිකාව යන රටවල් දෙකම පහරදීම් කර ඇත්තේ ඉරාක භූමියේ පවතින ඉලක්කවලට. ඇමෙරිකන් කඳවුරු, ඉරානයේ හමුදා කණ්ඩායම් ආදි ඉරාකයේ පිහිටා ඇති ස්ථානවලටයි පහරදෙන්නේ. බලවතුන් දෙදෙනා ගැටෙද්දී දෙපැත්තෙන්ම පීඩාවට ලක්වෙන්නේ අසරණ ඉරාකය. ගෙවුණු සතියේදී ඉරාකයේ පාර්ලිමේන්තුව තමන්ගේ රටේ සිටින ඇමෙරිකානු හමුදා සෙබළුන් 5000ක ප‍්‍රමාණය තම රටෙන් ඉවත් කරගැනීමේ යෝජනාවක් සම්මත කළා.

එයට ඇමෙරිකානු ජනාධිපතිවරයා ග‍්‍රාමීය පොලී මුදලාලි කෙනෙකුගේ පන්නයේ ප‍්‍රතිචාරයක් දක්වා තිබුණා. ඔහු කියා තිබුණේ ඉරාකය තමන්ගේ හමුදාව එළවන්නට උත්සාහ කළොත්, ඉරාකයෙහි ඇමෙරිකාව තනා ඇති මිල අධික ගුවන් කඳවුරකට ගිය වියදම ගෙවන ලෙස බලපෑම් කරන බවයි. එම මුදල ගෙවන තෙක්, හමුදාව ඉවත් කර නොගන්නා බව ඔහු කියා තිබුණා.
ඉරානය අහිංසක රාජ්‍යයක් නොවන බවත්, එහි සම්පූර්ණ ප‍්‍රතිවිරුද්ධ පාර්ශ්වය නියෝජනය කරන අධිකාරිවාදී ආගමික රාජයයක් බවත් පැහැදිලියි. මැද පෙරදිග කලාපයේ අන්තවාදය ඇතුළු ගැටලූ රැුසකට ඉරානය වගකිව යුතු බවත් ඇත්ත. එහෙත් එයට ප‍්‍රතිචාර ලෙස ඇමෙරිකාව ලෝක චණ්ඩියාගේ භූමිකාව රඟදැක්වීමට කිසිසේත්ම එකඟ විය නැහැ.

ඇමෙරිකානු ජනාධිපතිවරයා කියන්නේ සුලෙයිමානි මෘගයෙක් නිසා ඔහු ඝාතනය කළ බවයි. තවත් නායකයන් කියන්නේ සුලෙයිමානි ත‍්‍රස්තවාදියෙක් බවයි. එහෙත් ත‍්‍රස්ත නායකයෙකු ඝාතනය කිරීම හා පිළිගත් රාජ්‍යයක පත්වීම් ලද නිලධාරියෙකු ඝාතනය කිරීම අතර කිසිසේත්ම සමානකමක් නැහැ. ලෝකයේ සිටින මෘගයන් හා ත‍්‍රස්තවාදීන් ගැන තීන්දු ගැනීමටත්, ඔවුන් ඝාතනය කිරීමටත් ඇමෙරිකාවට අයිතිය දුන්නේ කවුද? ඇමෙරිකාවට විනිසුරු භුමිකාව සහ අළුගෝසු භූමිකාව එකවර තමන්ටම පවරාගත්තේ කෙලෙසද?

අදටත් ලොව බලවත්ම රාජ්‍යය ඇමෙරිකාව. ඇමෙරිකානු රාජ්‍යය බිහිවීමට බලපෑ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී වටිනාකම් මෙන්ම, අදටත් ඇමෙරිකාව තුළ ඉහළින් පිළිගන්නා අයිතිවාසිකම් ඇතුළු ඇමෙරිකානු වටිනාකම් ශිෂ්ට සමාජයකට අනුමත කළ හැකියි. ඇමෙරිකාව ලොව පුරා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය හා සාමය රැුකීම වෙනුවෙන් ඉදිරිපත් වීම යහපත් දෙයක්.

එහෙත් ඇමෙරිකාව මැදිහත් විය යුත්තේ ආයුධ රැුගෙන විත් අළුගෝසු භූමිකාව ඉටු කරමින් නොවෙයි. තමන්ම හොඳ සහ නරක තීන්දු කොට තමන්ගේ හිතුමතයට ප‍්‍රහාර එල්ල කරමින් නොවෙයි. ඔවුන් කළ යුත්තේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී අදහස් ප‍්‍රවර්ධනය කිරීමයි. දැනට පවතින එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාව, නේටෝ වැනි අන්තර්ජාතික වේදිකා මතින් ලෝක සාමය ආරක්ෂා කිරීමයි. විනිවිදභාවයක්, ඉවසීමක් හා රාජ්‍යතාන්ත‍්‍රික ප‍්‍රවේශයක් ඔවුන් අනුගමනය කළ යුතුයි. ආයුධ බලය, ඝාතන හෝ පහරදීම් යනු ඒ සියලූ රාජ්‍යයන්ගේ එකඟතාව ලබාගත් පසුව අවසාන පියවර ලෙස තෝරාගත්තා නම් එය තේරුම් ගත හැකියි.

ඉරානයට අදාලව ගත හැකි රාජ්‍යතාන්ත‍්‍රික පියවර තිබුණාද? ඇත්තටම ඇමෙරිකාව තවත් රාජ්‍යයන් ගණනාවක් සමග එක්ව 2015 සිට ඉරානය සමග එවැනි ගනුදෙනුවක් කළා. ඉරානය අත පැවති න්‍යෂ්ටික අවි පිළිබඳව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය 2006 දී අනතුරු හඟවා තිබුණා. ඉන්පසුව ඉරානය සහ ලෝකයේ රටවල් අතර 2015 දී න්‍යෂ්ටික ගිවිසුමක් අත්සන් කළා. එහිදී ඉරානය ඇමෙරිකාව, යුරෝපීය රටවල් හා චීනය ඇතුළු රටවල් ගණනාවක් සමග න්‍යෂ්ටික පරීක්ෂණ නොකිරීමට එකඟ වුණා. ඉරානයේ න්‍යෂ්ටික අවි පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථාන නිරීක්ෂණය කිරීමට අන්තර්ජාතික සමාජයට ඉඩ දුන්නා. එයට ප‍්‍රතිචාර ලෙස ඉරානයට ජාත්‍යන්තර සමාජයෙන් ලැබුණු සහන තිබුණා. මේ ගිවිසුම 2025 දක්වා බල පැවැත්වුණා.

එහෙත් 2018 මැයි මාසයේදී න්‍යෂ්ටික ගිවිසුමෙන් ඉවත්වන බව ඩොනල්ඞ් ට‍්‍රම්ප් ප‍්‍රකාශ කළේ ඇමෙරිකාවට ගිවිසුමෙන් කිසි වාසියක් නැති බව කියමින්. එයින් පසුව ඉරානය නැවත න්‍යෂ්ටික කටයුතු පටන්ගත්තා. 2019 ජුලි මාසයේදී ඉරානය න්‍යෂ්ටික පර්යේෂණවල ප‍්‍රගතිය ගැන තහවුරු කළා. ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය ගරු කරන ශිෂ්ට සමාජයක් ඇමෙරිකාවෙන් බලාපොරොත්තු වූ කාර්යභාරය ඩොනල්ඞ් ට‍්‍රම්ප් ජනාධිපතිවරයා අත්හැරියේ ඒ ආකාරයට.

මේ සිදුවීම් නිසා තවත් භයානක කාරණයක් සිදුව ඇති බව ගාඩියන් පුවත්පත පෙන්වාදෙනවා. ඉරානයේ අධිකාරීවාදී පාලනයට එරෙහිව තරුණ පරම්පරාව අතර විරෝධයක් මතුවෙමින් තිබුණා. ඔවුන් වඩා නිදහස්කාමී අදහස් නියෝජනය කළා. ඉරාන න්‍යෂ්ටික ගිවිසුමෙන් පසුව ඇතැම් අය ඇමෙරිකාවට නැඹුරු දේශපාලන අදහස් පවා දැක්වුවා. බටහිර කලාව, ජීවන විලාස, ඇඳුම් පැළඳුම් මෙන්ම ක‍්‍රීඩාවලටද එවැනි පිරිස් කැමැත්තක් දැක්වුවා. එහෙත් එවැනි පිරිස් පවා වෙනසක් නැතිව සුලෙයිමානිට ගරු කළ බව කියනවා. එවැනි තරුණ පිරිස් ටිකෙන් ටික ඉරානය තුළ නිදහස, ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය ඉල්ලා සිටින තැනට පත්වෙමින් සිටියා. ආර්ථික වශයෙන් පීඩාවට ලක්වූ පුද්ගලයන් පවා ටිකෙන් ටික ඉරාන රජය කෙරෙහි නුරුස්සන හැඟීම් පහළ කරගෙන සිටියා. සරලව කිවහොත් ඉරානය දේශපාලන අදහස් අතින් දෙකට බෙදෙමින් සිටියා. ඇත්තෙන්ම රටක් තුළ ජනතාව අතර අදහස් අතින් බෙදීම් පැවතීම ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය අතින් යහපත්.

එහෙත් අධිකාරීවාදී පාලනයක් ගෙනයන ඒකාධිපති නායකයන් එවැනි බෙදීමකට බයක් දක්වනවා. ඉරාන පාලකයන් පවා දස අතේ කල්පනා කරමින් සිටියේ බෙදී සිටින ඉරාන ජාතිය යළි එකතු කරන්නේ කෙලෙසද යන කාරණය ගැනයි. ඉරාන න්‍යෂ්ටික ගිවිසුමෙන් 2018 දී අරඹා, ජාතික වීරයෙකු 2020 මුල ඝාතනය කිරීම ඒ නායකයන්ට ආශීර්වාදයක් වගෙයි.
ඩොනල්ඞ් ට‍්‍රම්ප් ජනාධිපතිවරයා කර ඇත්තේ ඉරාන නායකයන්ට කරගත නොහැකිව තිබුණු ඒ කටයුත්ත. දැන් ඉරානය ඇමෙරිකන් විරෝධය මත ඒකරාශිව සිටිනවා.

අලූත්ම සිදුවීම් පෙළ…
2019 දෙසැම්බර් 27 වැනිදා ඇමෙරිකානු ආරක්ෂක සැපයුම්කරුවෙකු ගුවන් ප‍්‍රහාරයකින් ඉරාකයේදී ඝාතනය කළා. එය කළේ ඉරාන මිලිටරි කණ්ඩායම් බව ඇමෙරිකාව චෝදනා කළා.
දෙසැම්බර් 29 වැනිදා ඇමෙරිකානු ඩ්‍රෝන් ප‍්‍රහාරයකින් ඉරාන මිලිටරි කණ්ඩායමකට පහරදුන්නා. එයින් 25 දෙනෙක් පමණ ඝාතනය කළ බව කියනවා. නිල වශයෙන් ඇමෙරිකාව එය පිළිගත්තා.

දෙසැම්බර් 31 වැනිදා ඉරාන හිතවාදීන් ඇමෙරිකානු තානාපති කාර්යාලයට කඩාවැදී පහරදුන්නා. එයට ඉරාන මිලිටරි කණ්ඩායම්ද එක්ව සිටියා. ට‍්‍රම්ප් එයට ඉරානය වගකිව යුතු බව ප‍්‍රකාශ කළා. ඒ සඳහා ඉරානයට එරෙහිව පියවර ගන්නා බව කීවා.

2020 ජනවාරි 01 වැනිදා ඉරාක හමුදාව සහ ඇමෙරිකානු මරීන් භටයන් ඇමෙරිකානු තානාපති කාර්යාලය වටලා සිටි ඉරාන මිලිටරිමය කණ්ඩායම්වලින් තානාපති කාර්යාලය ගලවාගත්තා.
ජනවාරි 02 වැනිදා පාන්දර ඉරාකයේ බැග්ඩෑඞ් අන්තර්ජාතික ගුවන් තොටුපළේදී ඩ්‍රෝන් ප‍්‍රහාරයකින් සුලෙයිමානි ඝාතනය කළා. දෙසැම්බර් 27 වැනිදා ප‍්‍රහාරයට සහ තානාපති කාර්යාලයට එල්ලකළ ප‍්‍රහාරයට සුලෙයිමානි වගකිව යුතු බව ඇමෙරිකාව චෝදනා කරනවා.