කීර්තී කේ රත්නායක
වේදිකාව, ටෙලිනාට්‍ය, සිනමාව කියන ක්ෂේත‍්‍ර තුනේදී නවකයෙක් ලෙස එදා ඔබට දැනුණු අදහස හා අද දවසේ තත්ත්වය ගැන දැනෙන අදහස කොහොමද?
අවුරුදු විසිපහකට පෙර තිබිච්චි සමාජ, ආර්ථික, දේශපාලනික වටාපිටාව නෙමෙයි අද තියෙන්නේ. ඒ වෙනස්වීම කලාවට සේම කලාවේ නියැලෙන පුද්ගලයන්ටත් බලපාලා තියෙනවා. පුද්ගලයා සහ අදාල විෂය කියලා ගත්තොත්, පුද්ගලයාට බලපාන දේම විෂයටත් බලපානවා. විෂයට බලපාන දේම පුද්ගලයාටත් බලපානවා.
මම කලාවට ආසක්ත වෙන වකවානුව 1980 මුල් කාලේ. රූපවාහිනියෙන් නළුවෝ දකිනකොට අපිටත් ඒ වගේ වෙන්න ඕනෑ කියලා හැගීමක් තිබුණේ. පසුකාලීනවයි රංගනය හා නාට්‍ය කලාව විෂයක් විදිහට, විද්‍යාවක් විදිහට හැදෑරිය යුතුයි කියලා හිතුවේ. එතකොට තමයි අර ෆැන්ටසියෙන් මිදිලා නාට්‍යයේ තියෙන දේශපාලනය හදාරන්න ගන්නේ. 77 බලපෑම සමග සමාජයේ වෙනස්වීම ආරම්භ වෙමින් තිබුණා. පරණ පරපුරේ ශේෂ වූ වටිනා පුද්ගලයෝ අපිට මුණගැහෙන්න ලැබුණා. කලාව ගැන සංවාද තිබුණා. මතවාද තිබුණා. රුසියානු හා ප‍්‍රංශ සාහිත්‍ය කියවීමත් එක්ක තමයි අපි නාට්‍ය පිළිබද අතපත ගාන්න පටන්ගන්නේ.
ඒ කාලේ නලින් ද සිල්වා, සුචරිත ගම්ලත් අපේ වීරයෝ වෙලා හිටියා. ඒ අයගේ මතවාදවලට අපි ඇලූම් කළා. පසුකාලීනව වෙනස් වුණත් එක්ස් කණ්ඩායමේ මුල් කාලේ හිටපු අය අපේ වීරයෝ වෙලා හිටියා.
ඩෙනිම් ඇ`දගෙන බුලත් විටක් කාගෙන, සෙරෙප්පු දෙකක් දාගෙන ඉන්න ආසාවක් තිබුණා. රිහසල් යන්නෙත් එහෙම.
වේදිකාවේ රංගනය සදහා ඉඩකඩ ලැබෙන්නේ කොහොමද?
‘සාහිතත්‍ය රස රංග’ කියලා පාසල් නාට්‍ය තරග තිබුණා. ඒවාට කරපු බොහෝමයක් කෙටි නාට්‍යවල මම රගපෑවා. ඒ තරගවල හොදම නළුවා වෙලා තියෙනවා. මට සහ මගේ පරම්පරාවේ උන්ට කොළඹ කොල්ලෙක් වෙන්න ආසාවක් තිබුණා. නමුත් එහෙම වෙන්න බෑ. ඒක වෙන ක්ලාස් එකක්. කොළඹ මුහුද, ගොඩනැගිලි, කොළඹ වාහන ටික අපි ඒවාට හරි ආසයි. ගමේ කෝලම්, නාඩගම්, සොකරිවලින් පරිබාහිර කොළඹට ආවේණික නාට්‍ය විශේෂයක් තියෙනවා කියලා ලොකුවට දැනෙන්න ගන්නවා. එතකොට තමයි අපි මේක හදාරන්න ඕනෑ කියලා හිතන්න ගන්නේ. රගපෑමේ උණ තිබුණාට රගපාන්න නාට්‍ය නෑ.
ඒ නිසා මමම නාට්‍ය කරන්න පටන්ගත්තා. එතකොට ලංකාවේ එක එක පළාත්වල තිබුණා අපි මිතුරෝ, ස්වශක්ති, නවමගක යන්නෝ, සුබෝධි වගේ ජනප‍්‍රිය කෙටිනාට්‍ය තරග. සෝවියට් කල්චරල් සෙන්ටර් එක වගේ තැන්වල විවිධ නාට්‍ය වැඩමුළු පැවැත්වුණා. තරගවලට නාට්‍ය කරලා මමම ඇට් කළා. ජයග‍්‍රහණ ලැබුවා. ඊට පස්සේ අපට තරගවලදි හම්බවෙන නාට්‍ය කල්ලියක් හැදුණා. අපි නළුවො මාරු කරගන්නවා. දිනපු නළුනිළියෝ තෝරගෙන වෙනම කණ්ඩායම් හැදුවා. ඇගයීම් ලැබුණා. යෞවන සම්මාන අතුළුව කෙටිනාට්‍ය තරග සම්මාන හතලිහක් විතර තිබුණා. ජනක් ද සිල්වා කියලා නාට්‍යකරුවෙක් හිටියා. ඔහුට හොදට ලියන්න පුළුවන්. අධ්‍යක්ෂණය කරන්න පුළුවන්. එයාගේ ගොඩාක් නාට්‍යවල ප‍්‍රධාන චරිතය කළේ මම සහ ජයනාත් බණ්ඩාර. දැන් සිංහබාහු එකේ සිංහයා. තරගවලදී හොඳම නළුවා හා සහාය නළුවා කියන සම්මාන දෙක බොහෝ අවස්ථාවල අපි දිනාගත්තා. ප‍්‍රහස්ති, කටු ඔටුණු, කියත එහෙම සම්මාන දිනපු නෘට්‍ය කිහිපයක්.
කටු ඔටුනු නාට්‍යයේ මම නඩුකාරයෙක්. නඩුකාරයාට බල්ලෙක් ඉන්නවා. බල්ලා හොදයි නඩුකාරයාට වඩා. අසඩක්ටත් වඩා නරුම නඩුකාරයෙක්. අවසානේ නඩුකාරයා බල්ලා වෙනවා. බල්ලා නඩුකාරයා වෙනවා. මේ සමාජ ඛේදවාචකයට විසදුම් හොයන්න ඕනෑ කියලා අදහසක් තිබුණා. සමාජයෙන් වූ සිත් රිදීම් නාට්‍ය හරහා ප‍්‍රතිනිර්මාණය කිරීමයි අපි කළේ.
වේදිකාවට ‘ඇද, බංකුව’ මුලින්ම ගෙනාවේ අපි, ඊට පස්සේ ආව බොහෝ නාට්‍යවල ඇඳවල් බංකු තිබුණා. ඒ වකවානුවේ ඉතාම විශිෂ්ට කෙටිනාට්‍ය බිහි වුණා. ආරියවංශ ධම්මගේ ඒ කාලේ හිටිය නාට්‍යකරුවන්ගෙන් ඉතාම විශිෂ්ට හැකියා තිබුණු නාට්‍යකරුවෙක්.
අජිත් තිලකසේන වගේ කෙටිකතාකරුවෙක්, නවගත්තේගම වගේ නවකතාකරුවෙක් වගේ, ධම්ම නාට්‍ය විෂයෙහි පුදුම වෙනසක් කළා. ‘පේ‍්‍රමලාල් ආවට පස්සේ, මෘදු මරණයක්’ කියන ඔහුගේ නාට්‍ය වගේම ‘මේ නිවසට ගිනිතියන්න’ ඔහුගේ විශිෂ්ට නාට්‍යයක්. ‘මේ නිවසට ගිනිතියන්න’ නාට්‍ය තරුණ සේවා සභාවේ පෙන්නුවා. පුදුම පිරිසක් ඒකේ රගපෑවේ. හරිම ලස්සන නාට්‍යයක්. අන්තර්ගතය එක්ක ආකෘතිය වෙනස් කරන්නේ කොහොමද කියලා පූර්වාදර්ශ සපයපු නාට්‍යකරුවෙක් ධම්ම. ධනංජය කරුණාරත්නත් එහෙමයි. ඔහු තමයි කෙටිනාට්‍ය කලාවට අලූත් ප‍්‍රමිතියක් හැදුවේ. මෙන්න මේකයි කෙටිනාට්‍යයක හැඩය කියලා පෙන්නුවේ ඔහු.
අදට සාපේකෂව දැනට දශක දෙකකට කලින් නාට්‍ය කලාව ආශ‍්‍රිත සංස්කෘතිය ගැන මතකය කොහොමද?
නාට්‍ය තරගයකදී කලින් පෙන්වපු නාට්‍යයේ සෙට් එකේ කෑලි අරගෙන අපේ නාට්‍ය පෙන්වනවා. ඒකේ නළුවෝ මේකේ රගපානවා. අපි කට්ටියටම වුවමනා වෙලා තිබුණේ නාට්‍යයක් කරන්න. කවුරු දිනුවත් අපට කමක් නෑ. නාට්‍ය ඉවර වෙලා ජෝන් ද සිල්වා හෝල් එකට එහා පැත්තේ ක්ලබ් එකට ගිහින් බීර වීදුරුවක් බොමින් නාට්‍ය ගැන කතාකරනවා. සල්ලි නෑ. සමහර විට අම්මගේ මාලේ උගස් තියලා වියදම් කරන්නේ. බස්එකේ යන්න සල්ලි නෑ. පයින් යන්නේ. ඒ කොහොම වුණත් නාට්‍ය ආස්වාදය වින්ද පරම්පරාවට අපි අයිති වුණා. දැන් නාට්‍ය ආස්වාද විදින්නේ නෑ. වෙන අරමුණකින්නේ නාට්‍ය කරන්නේ. මට හිතෙන්නේ අපේ පරම්පරාවෙන් පස්සේ ඒ ආස්වාද නාට්‍ය පරම්පරාව නැති වුණා කියලා.
අපි යෞවන සම්මාන උළෙලේදී තමයි දිගු නාට්‍ය කරන්න පටන්ගන්නේ. ෆෙස්ටිවල් එකේ අවසාන වටයේ නාට්‍ය හතක් විතර තේරෙනවා. ඒ නාට්‍ය හතෙන් තුනකවත් අපි ඉන්නවා. සම්මාන අපි අපිම බෙදාගන්නවා. නාට්‍ය සංවිධායකයන් අතරයි තරගය තිබුණේ. අපි කළේ නාට්‍ය කරපු එක.
අවසාන වටයට එන අනෙක් නාට්‍ය ගැන අපි දන්නවා. අනෙක් අයගේ නාට්‍ය බලනවා. අපේ නාට්‍යයේ රිහසල්වලට අනික් නාට්‍යකරුවෝ එනවා. ඒ අයත් අපේ නළුවන්ගේ ඇක්ටින් හදනවා. ‘මචං මෙහෙම කරපන්’ කියලා. දැන් එහෙම නෑ. නාට්‍ය හංගාගෙනනේ කරන්නේ.
හොදම සෙට් එකට සම්මානේ ගන්නවා එකෙක්. නමුත් සෙට් එක ගහන්නේ කලින් පෙන්නපු නාට්‍යයේ සෙට් එකේ කෑලිවලින්. එහෙම අවස්ථා තිබුණා. මට මතකයි නදීක ගුරුගේ නාට්‍යයේ මියුසික් කරන්න එනවා. මුකුත් ඉන්ස්ටෘමන්ට් එකක් නෑ. මියුසික් බඩු නෑ. වටා පිටාවෙන් මොනවා හරි ටින් බෙලෙක්ක, පෙට්ටි ටිකක් හොයාගෙන ඒවාට ගහලා මියුසික් කරනවා. එහෙම කරලා හොදම සංගීතයට සම්මානත් ගත්ත අවස්ථා තිබුණා.
සමාජය අන්ත ජරාජීර්ණත්වයට පත් වූ අවස්ථාවලදී නට්‍යකරුවෝ, මාධ්‍යවේදියෝ, සංගීතඥයෝ වගේ අයනේ තමන්ගේ නිර්මාණ හා භාවිතාවන් හරහා සමාජය යහපැවැත්මට ගන්න මග පෙන්වන්නේ. අද එහෙම නොවෙන්නේ ඇයි? සමාජය අවුලට යනකොට නාට්‍ය කලවත් නිර්මාණකරුවොත් අවුලට යන්නේ ඇයි?
පසුගිය කාලේ මම වැඩ කිහිපයකට සම්බන්ධ වුණා. හරිම දුක හිතෙනවා. අපි පිටපතක් දැකලා නෑ. කෙනෙක් කියනවා මෙයාට, මෙයාට මේක්අප් දාන්න කියලා. අපි කට්ටියම මේකප් දාලා බලාගෙන ඉන්නවා. හිටපු ගමන් ෆැක්ස් එකකින් එනවා සීන් එක. ඔක්කොම කලබල වෙලා. ඇසිස්ටන්ට් කෙනෙක් දුවගෙන ඇවිත් ඩයලොග් ටික දෙනවා. අපි ඩයලොග් ටික කියවලා එනවා. කලින් සීන් එකේ චරිතෙට මොකද වෙන්නේ, පස්සේ සීන් එකේ මොකද වෙන්නේ කියලා අපි දන්නේ නෑ.
ටෙලිනාට්‍යවල ප‍්‍රදර්ශනය වෙන මූණක් මට නොතිබුණා නම් ඔයත් මා එක්ක මේ කතාව කරන්නේ නෑනේ. පහසුවෙන්ම කියනවා නම් මූණ පෙන්නලා ජනප‍්‍රිය කරගත්තොත් පෝලිමේ ඉන්න ඕනෑ නෑ. ඒ නිසා සමහර සීනි බෝල දේවල් කරන්න වෙන වෙලාවල් තියෙනවා. හැබැයි ඒ කරන්න වෙන හැම වෙලාවෙම අපි හිත ඇතුළෙන් කඩාගෙන වැටෙනවා.
හිට්ලර්ගේ නාසි හමුදා විසින් සිදුකළ විශාල ඛේදවාචකයෙන් පස්සේ තමයි බර්ටෝල්ඞ් බ්‍රෙෂ්ට් බිහිවෙන්නේ. සමාජ ප‍්‍රශ්න වැඩි වෙනකොට තමයි නාට්‍යකරුවා, නිර්මාණකරුවා උත්තේජනය වෙන්නේ. ප‍්‍රශ්න නැත්නම් කවිය නෑ, කෙටිකතාව නෑ, නාට්‍ය නෑ. බලන්ඩකෝ කලාකාරයාගේ දිහා. බහුතරයක් හොද කලාකාරයන්ගේ ජීවිත අවුල්නේ. මාර කේස් එකක්නේ. නාට්‍යකරුවා විතරක් නෙමේ කවියාත්, සාහිත්‍යකරුවත් එහෙමයි.
මහාචාර්ය සරච්චන්ද්‍ර ලොකුවට සමාජය එක්ක ගැටුනේ නැති වුණාට එයාට අභ්‍යන්තර ගැටුම් තියෙන්න ඇති. ‘ඇයි සුදු දුවණියෙ නුඹවත් නොසිටියේ’ කියනකොට ඒ අභ්‍යන්තර ගැටුම ගැන ඉගියක් අපට හම්බවෙනවා. සමාජය අවුල්වෙන තරමටම තමයි නිර්මාණ හොදවෙන්න ඕනෑ. අද එහෙම නෑ. සමාජය අවුල් වෙන්න වෙන්න නිර්මාණ අවුල්වෙන්න ගන්නවා. අපේ රටේ බහුතර කලාකාරයෝ දේශපාලකයන්ගේ වුවමනාවලට පාවිච්චි වුණා. දේශපාලකයන්ගෙන් යැපෙන්නෝ බවට පත්වෙන්න පටන්ගත්තා. කලාකරුවා දේශපාලනය කියලා පක්ෂ, පුද්ගලයන් පස්සේ යන්න ඕනෑ නෑ කියලා මම හිතන්නේ.
යම්කිසි කලාකාරයෙක්ට දේශපාලන දර්ශනයක් තියෙන්න පුළුවන්. නමුත් ඒක පුද්ගලයෙක්ට පක්ෂයකට ලඝු වුණාම වැඬේ ඉවර වෙනවා. මේ පක්ෂය ආවම තමයි සමාජය හදන්න පුළුවන් කියලා යම් කලාකාරයෙක් කියනවා නම් ඒකේ අවුලක් තියෙනවා කියලා මම හිතන්නේ. එයාට දේශපාලන දර්ශනය කතා කරන්න මාධ්‍යයක් තියෙනවා. ඒක හරහා එයා ඒක කරන්න ඕනෑ. හැබැයි තව පැත්තක් තියෙනවා. අපි කොච්චර මහා දර්ශනවාද ගොඩනැගුවත් සාමාන්‍ය ජීවිතය ඇතුළේ අපිටත් ඇෙඩන වෙලාවල් තියෙනවානේ. එතකොට අපිත් හෙලවෙනවා. ඒ සෙලවීම සුගතපාල ද සිල්වා තුළත්, ධර්මසිරි බණ්ඩාරනායක තුළත් වුණා කියලා මම හිතනවා. ධර්මසිරි බණ්ඩාරනායක කියන්නේ එක වෙලාවක දුම්කොළ සමාගමේ අනුග‍්‍රහයෙන් නාට්‍ය උළෙල කරන්න එපා කියලා දැඩිව උද්ඝෝෂණය කරපු කෙනෙක්. සම්මාන භාර නොගෙන විශාල බලපෑමක් කළ කෙනෙක්.
සිනමාව, වේදිකාව, ටෙලිනාට්‍ය මාධ්‍ය තුන ගැන ඔබේ අදහස කොයි වගේද?
මහා කලාව වෙන්නේ සිනමාව. ටෙලිනාට්‍ය ඇතුළේ ලොකු දේවල් කරන්න බෑ. පැවැත්මට මොනවා හරි දෙයක් කළොත් මිසක්. උත්සාහ කළ අවස්ථා නැත්තේ නෑ. නමුත් එහි ස්වභාවය තුළ මහා දෙයකට ඉඩක් නෑ. වේදිකාව කියන්නේ රූපණ ශිල්පියෙක්ට අභ්‍යාස මාධ්‍ය. වේදිකාවේ සමීප රූප නෑ. මිඞ් එක වයිඞ් එක නළුවාම හදාගන්න ඕනෑ. නළුවා තමන්ගේ මුළු සිරුරම භාෂාවක් කරගන්න ඕනෑ. බාහිර හා අභ්‍යන්තර ශරීරය කියන දෙකම හසුරවාගන්න ඕනෑ. කොහොමද හරියට අවස්ථා නිරූපණය කරන්නේ කියන එක හරියටම අල්ලගන්න පුළුවන් තැන තමයි වේදිකාව.
නළුවෙක්ට චරිතයකට පෙර සූදානම කියන එක අවශ්‍යමයි. ඒ චරිතය සම්බන්ධයෙන් වන හෝම්වර්ක් ටික කරන්නම ඕනෑ චරිතය සාර්ථක වෙන්න. එහෙම හෝම්වර්ක් කරන නළුවෝ ඉස්සර හිටියා. ලෝකේ සහ ලංකාවේ හොද රගපෑමක් කළ හැම නළුවෙක්ම හෝම්වර්ක් කරපු කෙනෙක්.
හැට හැත්තෑව දශකයේ නිර්මාණකරුවෝ අද නෑ. අද තාක්ෂණික මිනිස්සු ටිකක්නේ ඉන්නේ. පිට විතරයි ඇතුළ නෑ. ටෙලිනාට්‍යක් ගත්තත්, චිත‍්‍රපටියක් ගත්තත්, වේදිකා නාට්‍යක් ගත්තත් තාක්ෂණික ර`ගපෑම් උපරිමයි. හැබැයි දාර්ශනිකබව නෑ. සරච්චන්ද්‍ර මහත්තයා, මහගම සේකරගේ හැදෑරීම දැක්ම මොනතරම්ද කියලා පේනවනේ. දයානන්ද ගුණවර්ධනගේ ‘ගජමන් පුවත’ බලන්නකෝ. මොනතරම් පර්යේෂණ කෘතියක් ද ඒක. සරච්චන්ද්‍ර මහත්තයාගේ මනමේ මොනතරම් පර්යේෂණයක ප‍්‍රතිඵලයක්ද නේද? ජන නාට්‍ය ගැන, සංස්කෘත නාට්‍ය ගැන, ජපන් නාට්‍ය ගැන, චීන නාට්‍ය ගැන, සංගීතය ගැන, ඩාන්සින් ගැන. පුදුම දැනුමක් හොයලානේ මේක කරන්නේ. විශාල අභ්‍යාසයක ප‍්‍රතිඵලයක්. දැන් අපිට ඕනෑ මේකෙන් කීයක් හරි හොයාගන්න, මූණ පෙන්නලා සමාජ ප‍්‍රතිලාභ ටිකක් ගන්න. අද නාට්‍ය, චිත‍්‍රපට, ටෙලිනාට්‍ය කරන්නේ හෙටට නෙමේ අදටනේ.
අලූත් පරපුරේ අය මොනවත්ම පලදායක දෙයක් කරන්නේ නැද්ද එතකොට?
තියෙනවා. කවදාවත් පරිසමාප්ත යුගයක් තිබුණේ නෑ. හැම කාලෙම අවර ගණයේ නිර්මාණ තිබුණා. පණහ, හැට කාලේ ඇවිදින පුස්තකාල හිටියා කියලානේ කියන්නේ. නමුත් ඒ කාලෙත් අද වගේ හරක් හිටියා. නමුත් හො`ද නිර්මාණ දිගටම පැවැතුණා. අවර ගණයේ දේවල් යට ගියා. ශිල්පීය සීමාවන් තුළ හිරවුණු දක්ෂ පිරිසක් අද ඉන්නේ. නමුත් සමස්තය ගැන හිතලා ඒ ශිල්පීන්ගෙන් ලොකු වැඬේ ගන්න පුළුවන් මිනිසා නැතිවෙලා තියෙන්නේ. මහා දැක්මක් ඇතිව දක්ෂයෝ එක්කරගෙන ‘දුන්න දුනුගමුවේ’, ‘මරාසාද්’ හදනවා වගේ ලොකු වැඬේ කරන කෙනා අද අපට නැතිවෙලා. අනෙක් කාරණේ තමයි විචාරකයෙක් නැතිවීම. විචාරකයා තමයි අර අධ්‍යක්ෂවරයා හා පේ‍්‍රක්ෂකයා එක් කරන පාලම වෙන්නේ. අද ඒ පාලම කැඩිලා තියෙන්නේ. අද ඉන්්නේ ප‍්‍රචාරකයෙක්නේ. එතකොට පිම්බිච්චි කලාවක් හැදෙන්නේ.x
ප‍්‍රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර
