නව අභ්‍යවකාශ තරගය මේ වෙද්දී ලොව පුරා කතාබහට ලක්වෙන මාතෘකාවක්. එහෙත් අපි ඒ ගැන උනන්දු වෙන්න ඕනෑ ඇයි? අද හෝ හෙට ඔය කියන දේවල් සිදුවේවිද? එහෙත් දැන් අභ්‍යවකාශය සටන වේගයෙන් තියුණු වෙන්නට පටන්ගනිද්දී, අපට ඒ ගැන කතානොකර ඉන්න බැහැ.
මේ වෙද්දී ඉංජිනේරුවන් අභ්‍යවකාශයේ ජනාවාසවලට සැලසුම් හදනවා. පෘථිවිය වටේ කක්ෂගත වූ නගර බිහිකිරීමට. ‘ඇමසන්’ හිමිකරු ජෙෆ් බේසෝස් වැනි අය සඳේ ජනාවාස තැනීම ගැන කතාකරනවා. ඊට දෙවැනි නොවී ‘ස්පේස් එක්ස්’ හිමිකරු ඊලෝන් මස්ක් අඟහරු ලොවේ පදිංචි වීම ගැන කතාකරනවා. රාජ්‍යයන්ද ඊට දෙවැනි නැහැ. ඉන්දියාවත් අඟහරුවලට යන හැටි සැලසුම් කරනවා. චීනයෙන් වෙනම සැලසුම් ඉදිරිපත් කරනවා. නාසා ආයතනය ටයිටන්හි ජීවය සොයන්නත්, සඳේ අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයක් හදන්නටත් සැලසුම් කරනවා. සියල්ල මැද තමන්ගේ දැනුමේ හැටියට ඩොනල්ඞ් ට‍්‍රම්ප් පවා අභ්‍යවකාශ හමුදාවක් හැදීම ගැන කතාකරනවා. ඉදිරියේදී වැඩි වැඩියෙන් නව අභ්‍යවකාශ තරගය ගැන ලියන්නට අපට හැකිවේවි.
බිලිනපතියෙක් වන රිචඞ් බ‍්‍රැන්සන් මෑතකදී ‘වර්ජින් ගැලැක්ටික්’ නමින් ලොව පළමු වාණිජමය අභ්‍යවකාශ ගුවන් ගමන් සමාගම බිහිකළා. ‘අපේ සමාගම ලබන අවුරුද්දේ අභ්‍යවකාශයේ පාවේවි. මේ අවුරුද්දේ එය ස්ටොක් මාකට් එකේ පාවෙනවා.‘ ඔහු සමාගම බිහිකළ පසු කීවේ එහෙමයි. ඇත්තෙන්ම වර්ජින් ගැලැක්ටික් සමාගමේ කොටස්වලට ඉහළ වටිනාකමක් ලැබී තියෙනවා. ඔහු 2019 මුලදී පළවැනි වතාවට අභ්‍යවකාශ ගුවන් තොටුපලක් තැනුවා. මේ වෙද්දීත් මිලියන ගණන් ගෙවා අභ්‍යවකාශයේ චාරිකාවක් යෑමට ධනවතුන් ටිකට්පත් වෙන් කරගෙන හමාරයි.
‘ඊලෝන් මස්ක්’ සහ ‘ස්පේස් එක්ස්’ ගැන අභ්‍යවකාශය ගැන උනන්දුවක් දක්වන අය දැනටමත් අසා ඇති. ඔහු අඟහරු ලොවේ ඉදිකිරීම් පිළිබඳව දැනටමත් විස්තර සහිතව, විශ්වාස කළ හැකි සැලසුම් ප‍්‍රසිද්ධ කර හමාරයි. වසර තිහක් තුළ අඟහරු ලොව මිනිසුන් වසන නගරයක් ඉදිකිරීමට ඔහු සැලසුම් කර හමාරයි.
ඉහතින් කී සියලූ සැලසුම් ඔය කියන තරම් වේගයෙන් සාර්ථක වේදැයි කෙනෙකුට විමසිය හැකියි. අපේ අභ්‍යවකාශ තාක්ෂණය පසුගිය වසර තිහ හතළිහක් තිස්සේ වර්ධනය වුණේ මන්දගාමීව. මිනිසා හඳට පා තැබුවේ හැත්තෑව දශකයට දොරටු ඇරෙද්දීයි. ඉන්පසුව විවිධ තැන්වලට රෝවර් යානා යැවීම හැර සමරන්නට තරම් ආකර්ෂණීය අභ්‍යවකාශ ජයග‍්‍රහණයක් සිදුවී නැති තරම්. ඉතින්, එක්වරම වෙනසක් වේවිද? ඕවා ඕනෑවට වඩා ලොකු සැලසුම් නොවේද?
අතිදැවැන්ත සැලසුම් සිතනවාට වඩා ඉක්මනින් යථාවක් විය හැකියි. මනුෂ්‍ය වර්ගයා අභ්‍යවකාශය කෙරෙහි දක්වන උනන්දුව මෑත කාලයේදී පෙර තිබුණාටත් වඩා වේගයෙන් වර්ධනය වෙලා.
අභ්‍යවකාශ ක්ෂේත‍්‍රයෙහි පෙර නොසිතූ සිදුවීම් මාලාවක් එකදිගට සැබෑ වීම මීට පෙරත් ලෝක ඉතිහාසයේදී සිදුවී තිබෙනවා. දෙවැනි ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව නවසිය පණස් ගණන්වලදී ඇමෙරිකාව හා සෝවියට් දේශය ප‍්‍රමුඛව ලොව පුරා සීතල යුද්ධයක් ඇතිවුණා. එය මහපොළොවේදී වඩ වඩාත් දැවැන්ත මිසයිල තැනීමේ ව්‍යාපෘති ලෙස ආරම්භ වුණා. එහෙත් ඒ ආයුධ තාක්ෂණයම අභ්‍යවකාශ ගමන්වලටත් පාවිච්චි කරන්නට හැකිවුණා. ඒ නිසාම මිසයිල තාක්ෂණය රොකට්වලට හැරුණා. සෝවියට් දේශය ඇමෙරිකාව අබිබවමින් මුල්ම යානය ලෙස ස්පුට්නික් අභ්‍යවකාශයට යැව්වා. ඉතා පුංචි චන්ද්‍රිකාවක් වන එමගින් ඇමෙරිකාවේ ඔත්තු බලන්නට හැකිවෙතැයි එදා ඇමෙරිකානුවන් බියවුණා. වසර හතරක් ඇතුළත පළවැනි මිනිසා අභ්‍යවකාශයට යවන්න සෝවියට් දේශය සමත්වුණා.
අභ්‍යවකාශයට මිනිසෙක් සහ යානයක් යැවීම ඉතා කුඩා මෙහෙයුමක්. සඳට මිනිසුන් යැවීමට සාපේක්ෂව ගත්තොත්. හඳට මිනිසුන් යැවීමේ අසීරු කටයුත්ත මේ දශකය අවසන් වෙද්දී සාර්ථක කරගන්නා බව නවසිය හැටදෙක වෙද්දී ඇමෙරිකානු ජනාධිපති කීවා. එකල තිබුණු තාක්ෂණයේ හැටියට ඒ තරම් ඉක්මනින් එවැනි ජයග‍්‍රහණයක් ලැබිය හැකිදැයි තිබුණේ සැකයක්.
එහෙත් හැටනවය වෙද්දී ‘මිනිසෙකුගේ පුංචි පියවරක්, ඒත් මනුෂ්‍ය වර්ගයාගේ දැවැන්ත පිම්මක්‘ යන වාක්‍ය ඛණ්ඩය සඳේ සිට මනුෂ්‍ය වර්ගයාට අහන්නට ලැබුණා.
මෙය නිකන්ම සඳේ කොඩියක් ගැසීමක් නෙවෙයි. එක් අතකට මනුෂ්‍ය වර්ගයා වෙනස් කරන්නට එය හේතුවුණා. අනෙක් පැත්තෙන් පෘථිවිය මත තිබූ යුද්ධය ජයගන්නට ඇමෙරිකාවට හැකිවුණා. එහෙත් සීතල යුද්ධය අවසාන වී, සෝවියට් දේශය කඩා වැටීමත් සමඟ තත්වය වෙනස් වුණා.
ඇත්ත, සඳ මත පා තැබීමෙන් ඇතිවූ උද්යෝගය දශක ගණනක් තිස්සේ සාර්ථක අභ්‍යවකාශ මෙහෙයුම් සඳහා මුල පිරුවා. අදටත් විශ්වයේ අනන්තය කරා පාව යන වොයේජර් යානා දෙක පවා එහි ප‍්‍රතිඵලයක්. අභ්‍යවකාශ දුරේක්ෂ, අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථාන, සන්නිවේදන සැටලයිට් ආදි බොහෝ ව්‍යාපෘති ක‍්‍රියාත්මක වුණා. එහෙත් ඒ උද්යෝගය ක‍්‍රමයෙන් දුර්වල වෙද්දී ලොව පුරා ආණ්ඩු අභ්‍යවකාශ කටයුතු වෙනුවෙන් වාර්ෂික අයවැයෙන් වෙන්කළ මුදල් අඩු කළා.
නාසා ආයතනය ලොව අභ්‍යවකාශ කටයුතුවල පෙරමුණේ සිටියේ ඇපලෝ මෙහෙයුම්වලට පාවිච්චි කළ අභ්‍යවකාශ ෂටල තාක්ෂණය පවා ඔවුන් සතුව තිබුණු නිසා. එහෙත් යමක් මඟහැරී තිබුණා.
අභ්‍යවකාශ මෙහෙයුම්වලින් ලාභ ලැබීමට තිබෙන අවස්ථාව අඩුයි. සීතල යුද්ධයේදී මෙන් දේශපාලන වාසියක්වත් අභ්‍යවකාශ ගමනකින් ලැබුණේ නැහැ. තරගය අඩු වුණා. අභ්‍යවකාශය බලය පෙන්වීමේ මාධ්‍යයක් ලෙස පාවිච්චි වුණේ නැහැ. ඇමෙරිකාව අභ්‍යවකාශ ෂටලයේ මෙහෙයුම් 2011දී නැවැත්වුවා. අභ්‍යවකාශ තාක්ෂණය වර්ධනය වීමේ වේගය අඩු වුණා.
ඇමෙරිකාව අභ්‍යවකාශ කටයුතුවලට වෙන්කරන මුදල් අඩු වෙද්දී, නව අභ්‍යවකාශ බලවතුන් බිහිවෙන්නට පටන් අරගෙන. මෑත අවුරුදු පහේදී පමණ චීනය සහ ඉන්දියාව මිලියන ගණනින් අභ්‍යවකාශ කටයුතුවලට මුදල් වෙන් කරන්නට පටන්ගෙන. තවමත් තියුණු නැතත්, මේ රටවල් දෙක අතර අභ්‍යවකාශ සීතල යුද්ධයක් ක‍්‍රමයෙන් වර්ධනය වෙනවා. මේ රටවල් දෙකම තමන් ලෝක බලවතුන් බව පෙන්වන්නට සඳේ අලූත් කලාපවලට ගමන් කිරීම, ග‍්‍රහලෝකවලට රෝවර් යැවීම ආදි කටයුතු පටන් අරගෙන. ඔවුන්ගේ ක‍්‍රියා වේගවත් වෙද්දී ලොව අනෙක් රටවල්ද තමන්ගේ උනන්දුව වැඩි කරනු ඇති.
කෙසේ වෙතත් මේ වෙද්දී අභ්‍යවකාශ තරගයේ පෙරමුණේ ඉන්නේ ඔය එක රටක්වත් නෙවෙයි. පෞද්ගලික සමාගම් සහ බිලියනපතියන්. අභ්‍යවකාශයෙන් ලාභ ලබන්නේ කෙලෙසදැයි මේ බිලියනපතියන් දස අතේ කල්පනා කරනවා. නව කලාපයක ආයෝජනයට බිය නැති ඊලෝන් මස්ක් වැන්නන් තමන්ගේ මුදල් නිර්ලෝභීව මේ කටයුතුවලට වියදම් කරනවා. එපමණක් නොවෙයි, ලාභ පවා ලබනවා.
නාසා ආයතනය ෂටලයේ මෙහෙයුම් නැවැත්වූ බව අප කලින් කීවා. ඉන්පසුව ස්පේස් එක්ස් සමාගම ලොව පළමු නැවත පාවිච්චි කළ හැකි රොකට්ටුව වන ‘ෆැල්කන් රොකට්ටුව’ බිහි කළා. වෙනත් රොකට්ටු අභ්‍යවකාශයේ පුපුරවා හැරියත්, ෆැල්කන් රොකට්ටුව නැවත ගොඩබා පාවිච්චි කළ හැකියි. මේ වෙද්දී නාසා වැනි ආයතනවල චන්ද්‍රිකා අභ්‍යවකාශගත කිරීමේ කොන්ත‍්‍රාත්තු සහ අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයට භාණ්ඩ ප‍්‍රවාහනය කිරීමේ කොන්ත‍්‍රාත්තු ස්පේස් එක්ස් සමාගමට දෙනවා.
ලොව පුරා අභ්‍යවකාශය ගැන විවිධ ව්‍යාපාර අවස්ථා ගැන කතාකරන සමාගම් සිය ගණනක් බිහිව තිබෙනවා. අභ්‍යවකාශ ජනාවාස හෝ සංචාරක ව්‍යාපාරය විතරක්ම නොවෙයි. වෙනත් ව්‍යාපාර ගැනත් අවධානය යොමුවෙනවා. නාසා විශ්වාස කරන ආකාරයට අපගේ සෞරග‍්‍රහ මණ්ඩලයෙහි වටිනා ලෝහ වර්ග, ඛණිජ ආදිය රැුගත් ඇස්ටරොයිඩ අටලක්ෂයක් පමණ තියෙනවා. රත්තරන්, යකඩ සහ ප්ලැටිනම් ආදිය පවා ඒවායේ තියෙනවා. ඒවා අතරින් එක් උදාහරණයක් වන්නේ 16 සයිකී. එහි ඇමෙරිකානු ඩොලර් ක්වින්ත‍්‍රිලියන 700ක් පමණ වටිනා ඛණිජ ද්‍රව්‍ය ඇතැයි සැලකෙනවා. එනම්, බිලියනයේ ඒවා බිලියන හත්සීයක් පමණ.
ඊට අමතරව මේ වෙද්දී සඳේ කැණීම් සිදුකොට ජලය, හීලියම් 3 ආදිය ලබාගැනීමට යථාර්ථවාදී ව්‍යාපෘති සැලසුම් තියෙනවා. ඒ දෙකම ඉන්ධන ලෙස පාවිච්චි කළ හැකියි. ඒ නිසා පෘථිවියෙන් පිටවෙන යානාවලට ඉන්ධන පිරවුම්හලක් ලෙස සඳ පාවිච්චි කළ හැකිවේවි.
පෞද්ගලික සමාගම්වලට ලාභ ලැබිය හැකි මාධ්‍යයක් ලෙස අභ්‍යවකාශය දෙසට අවධානය යොමුවූ පසුව එම විද්‍යාවේ වේගය වර්ධනය වීම නැවැත්විය නොහැකියි. උදාහරණයකට ජංගම ¥රකථන වැනි තාක්ෂණයන් දෙස බලන්න. ඒවා මෙතරම් වේගයෙන් වර්ධනය වෙන්නේ දැවැන්ත සමාගම්වලට ලාභ ලැබීමට හැකි නිසායි.
මේ වෙද්දී ඇමෙරිකාව හා ලක්සම්බර්ග් වැනි රටවල් විවිධ සමාගම්වලට එවැනි ව්‍යාපෘති සඳහා නිදහස ලබාදෙන නීතිරීති පනවා තිබෙනවා. ඒ අනුව අභ්‍යවකාශයේ ඕනෑ තැනකට ගිහින් වැඩ කරන්නට අවස්ථාව දෙනවා. ඒත් තවත් රටවල් ප‍්‍රශ්න කරන්නේ ඒ ගැන තනිවම තීන්දු ගන්නට ඇමෙරිකාවට බලයක් නැති බව. ඉදිරියේදී එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ ප‍්‍රඥප්ති ආදියෙන් ඒවා පිළිබඳ එකඟතා තැනේවි.
පෞද්ගලික සමාගම් අභ්‍යවකාශයට යෑම පාලනය කරන්නට කිසිවෙක් නැහැ. මෙහි අඳුරු පැත්තක් තිබෙන බවත් මොහොතකට සිහිතබාගත යුතුයි. අභ්‍යවකාශයට යුද්ධ පවා ඇතිවීමේ අවදානමක් තියෙනවා. මොකද පෘථිවියෙන් පිට කිසිම දෙයක් වැටවල් ගසා අප බෙදාගෙන නැහැ. දැනට අභ්‍යවකාශයේ ආයුධ පාවිච්චි නොකිරීමට ලෝකයේ එකඟතාවක් තියෙනවා. එහෙත් ඒ එකඟතා අතරින් රිංගා ගොස් ආයුධ පවා අභ්‍යවකාශයට මැදිහත් විය හැකියි.
තාක්ෂණය දියුණු වීම, එය වර්ධනය වීම ගැන අප සතුටු විය යුතුයි. විද්‍යාවේ සීමා තරණය කිරීම මනුෂ්‍ය වර්ගයාගේ යහපතට හේතු වෙනවා. අනෙක හෙටානිද්දා අභ්‍යවකාශ සම්පත්වලට යුද්ධ ඇතිවේයැයි සිතන්නත් අසීරුයි. මොකද දැවැන්ත සෞරග‍්‍රහ මණ්ඩලයේ එකිනෙකාට බෙදාගන්නට ඕනෑතරම් සම්පත් සහ ඉඩකඩ තියෙනවා. ඒ නිසා මේ මොහොතේ අපට අභ්‍යවකාශ තරගය ගැන තුටු සිතින් උනන්දු විය හැකියි.
අමිල රත්නායක
