මේ අප රටේ මැතිවරණ කාලයයි.මැතිවරණ කාලයක් යනු මැතිවරණ ප්රකාශනවලද, මැතිවරණ පොරොන්දුවලද, මැතිවරණ නිරීක්ෂණවලද කාලයයි.
ජනාධිපති අපේක්ෂකයන්, විශේෂයෙන් ප්රධාන අපේක්ෂකයන් දෙදෙනා, දිනපතා ඉදිරිපත් කරන සහ අලූත් කරන මැතිවරණ පොරොන්දු තිබේ. මැතිවරණ පොරොන්දු යන අදහසම දැන් පුරවැසියන්ගේ හාස්යයට ලක්වී තිබේ. මැතිවරණ පොරොන්දු මෙන්ම මැතිවරණ ප්රකාශනද දිනපතා පුවත්පත්වලත්, මා නොබලන මුහුණු පොතේත්, දේශපාලන කාටුන් ශිල්පීන්ගේත් විශේෂ ආකර්ෂණයට ලක්වී තිබීම හාස්යයට කරුණක්ම නොවේ.
මේ අතර, මෙම ජනාධිපතිවරණයේදී අපේක්ෂකයන් ඉදිරිපත් කර ඇති පොරොන්දු අතරින් ඉතාම රැුඩිකල් සහ ප්රගතිශීලී පොරොන්දු දෙකක් ගැන සඳහන් නොකරම බැරිය. පළමුවැන්න, අනුර කුමාර දිසානායක මහතා නැවත ඉදිරිපත් කර ඇති ලංකාවේ සමරිසි වැසියන්ගේ අයිතිවාසිකම් සහතික කිරීමේ පොරොන්දුවයි. දෙවැන්න, තරුණ කාන්තාවන්ගේ සනීපාරක්ෂක තුවා නොමිලේත්, පසුව අඩු මිලටත් සැපයීමට සජිත් පේ්රමදාස මහතා දී ඇති පොරොන්දුවයි. මේ පොරොන්දු දෙකම, මෙම මහතුන් දෙදෙනා ඉදිරිපත් කරන්නේ විශාල ආත්ම විශ්වාසයක්ද සහිතව වීම වැදගත්ය. මැතිවරණ පොරොන්දුවලින් සාමාන්යයෙන් ප්රකාශ වන්නේ, ඡුන්දදායකයන් රැුවැට්ටීමට අපේක්ෂකයන් දක්වන සූදානමයි. මේ පොරොන්දු දෙකින් පෙන්වන්නේ සජිත් සහ අනුර යන අපේක්ෂක දෙපළ මහජනතාවගේ පිටුපසින් යන්නේ නැතිව, ඔවුන් ඉදිරියෙන් ගමන් කිරීමටද ලැහැස්ති බවයි. පටු සමාජ සහ සංස්කෘතික අගතීන් ඉක්මවා යමින්, ඒවාට අභියෝග කිරීමටද ලැහැස්ති බවයි.
මේ අතර, මැතිවරණ ප්රකාශන/පොරොන්දු සහ මැතිවරණ නිරීක්ෂණය යන සංසිද්ධීන් දෙක මැතිවරණවලදී වැදගත් වන්නේ මන්ද? යන කාරණය ගැන අවබෝධයක් ඇතිකර ගැනීමද සමාජයකට වැදගත්ය. මැතිවරණ කාලයක් යනු පුවත්පත් කාටුන් ශිල්පීන් දකින ආකාරයේ ‘ජනතාව මොඩයන්ට ඇන්දවීමේ’ කාලයක්ම නොව, පුරවැසියන්ගේ අදේශපාලන අවබෝධය සහ විඥානය තියුණු කිරීමේ කාලයක් බවටද පත්කිරීමේ වගකීම දේශපාලන ක්රියාකාරිකයන්ටත්, ජනමාධ්යයටත්, උගතුන්ටත් තිබෙන බවද අප අමතක නොකළ යුතුය.
මැතිවරණ ප්රකාශන
ඇත්තටම මැතිවරණවලදී මැතිවරණ ප්රකාශන වැදගත් වන්නේ ඇයි? ඊට සම්බන්ධ ප්රශ්න දෙකක් නම්, මැතිවරණය ප්රකාශ කරන දිනයත්, මැතිවරණය පවත්වන දිනයත් අතර, සති හයක පමණ කාලයක් තිබෙන්නේ ඇයි? මැතිවරණයට දින දෙකකට හෝ තුනකට පෙර, මැතිවරණ ප්රචාරක ව්යාපාරය නැවැත්විය යුතුය යන සම්ප්රදායක් බිහිවී තිබෙන්නේ මන්ද? යන්නයි.
මෙවැනි ප්රශ්නවලට පිළිතුරු තිබෙන්නේ, මැතිවරණ පිළිබඳ ප්රජාතන්ත්රවාදී න්යායේ සහ සම්ප්රදායේය. එයද ප්රධාන වශයෙන්, අප රටේ අතිවාමාංශික මෙන්ම අතිදක්ෂිණාංශික බුද්ධිමතුන්ගේද ගැරහීමට ලක්වෙමින් පවතින ලිබරල් ප්රජාතන්ත්රවාදී සම්ප්රදායේය.
එම ලිබරල්වාදී පැහැදිලි කිරීම පදනම් වී තිබෙන්නේ, යුරෝපීය ලිබරල් දේශපාලන දර්ශනයේ 17 වැනි සියවසේ පටන් ගොඩනැගුණු එක්තරා පරිකල්පිත ප්රවාදයක් වටාය. එය නම්, ප්රජාතන්ත්රවාදී ක්රමයක් තුළ ආණ්්ඩු බලය යනු මහජනතාවත්- පාලකයනුත් අතර ඇතිවන අන්යොන්ය විශ්වාසය මත ගොඩනගන, ‘ගිවිසුමක්’. එනම් ජදබඑර්ජඑ එකක ප්රතිඵලයක්ය යන්නයි.
එම ලිබරල් ප්රවාදය මෙසේද කියයි: පරමාධිපත්ය බලය තිබෙන්නේ ජනතාවටය. එහෙත් එම බලය පාවිච්චි කරමින්, තමන්ම පාලනය කර ගැනීමට ජනතාවට නුපුළුවන. එය තවත් කුඩා පිරිසකට අභිනියෝජනය, එනම් ාැකැට්එැ කිරීමට, මහජනයාට සිදුවේ. එනම් තමන් තෝරාගන්නා නියෝජිත පිරිසකට එය පැවරීමයි. එම තෝරාගැනීම සහිත මහජනයා විසින් තම නියෝජිතයන් මගින් තමන් පාලනය කිරීම නම් දේශපාලන ක්රමය, ‘නියෝජන ප්රජාතන්ත්රවාදය’ යැයි හැඳින්වෙන්නේ එබැවිනි.
නියෝජන ප්රජාතන්ත්රවාදී ක්රමය තුළ, ස්වාධිකාරී මහජනතාව, පාලකයන්ට පවරන්නේ තමන් සතු එම බලයේම කොටසක්වූ ‘ආණ්ඩු කිරීමේ’ බලයයි. ඉහත කී ලිබරල් ප්රවාදයට- එය මිථ්යාවාදී ප්රවාදයක්යැයි කීමද වරදක් නැත- අනුව, ජනතාව එම පැවරීම, එනම් ාැ කිරීම, කළ යුත්තේ කොන්දේසිවලට යටත්වය. එයට හේතුව, සම්භාව්ය ලිබරල් දේශපාලන ධර්මයේ පමණක් එන තර්කයක් විසින් පැහැදිලි කරනු ලබන්නකි. එය නම්, රාජ්ය/ආණ්ඩු/දේශපාලන බලය යනු ප්රජාපීඩක ලෙස අවභාවිත කළ හැකි සම්පතක්ය යන්නයි.
දේශපාලන බලය හිමි පාලකයන් ගැන ඇති අවිශ්වාසය සම්භාව්ය ලිබරල් දේශපාලන න්යායේ නොයෙක් ආකාරයෙන් ප්රකාශ වී තිබෙනු දකින්ට හැකිවන්නේ එබැවිනි. එම ‘ලිබරල් ප්රහේලිකාවට’ දී ඇති පිළිතුරු කිහිපයක් අතරින් එකක් වන්නේ මෙයයි: මහජනතාව, තමන් සතු ස්වාධිපත්ය බලයේ ප්රකාශනය වන දේශපාලන/ආණ්ඩු බලය, පාලක පිරිසකට බාරදිය යුත්තේ නිකම්ම නොවේ. කොන්දේසිවලින් සමන්විත ගිවිසුමකට අනුව, අන්යොන්ය විශ්වාසය මතය. එය දෙපාර්ශ්වය, අන්යොන්ය වශයෙන් බැඳෙන ගිවිසුමකි. එම ගිවිසුමේ කොන්දේසිවලට අනුව, ආණ්ඩු බලය පාවිච්චි කිරීම පාලකයන්ගේ ගිවිසුම්ගත වගකීමයි. එම ගිවිසුම උල්ලංඝනය කරමින්, දේශපාලන බලය පීඩාකාරී ලෙස අවභාවිත කරන පාලකයන් එළවා දැමීමේ අයිතිය මහජනතාවට තිබේ. මහජනතාව පාලකයන්ට ගිවිසුමක් මගින් දේශපාලන/ආණ්ඩු බලය කොන්දේසි සහිතව පවරන්නේ, එම බලය ආපසු ගැනීමේ එම අයිතියද තමන් වෙත තබාගනිමිනි.
මැතිවරණ සහ මැතිවරණ ප්රකාශනවල ලිබරල් අර්ථය නැවත වරක් මතුවන්නේ මෙතැනදීය. මැතිවරණයක් යනු ස්වාධිපත්ය බලය හිමි ජනතාව, තමන් සතු දේශපාලන බලය ආණ්ඩු කිරීමේ කාර්යය සඳහා පාලකයන්ට තාවකාලිකව පවරන මොහොතයි. එමෙන්ම, අවුරුදු පහකට පෙර තමන් සමග එළැඹුණු ගිවිසුමේ කොන්දේසි කඩකර ඇති අය සමග පැවති එම ගිවිසුම අවලංගු කිරීමේද මොහොතයි. එම මොහොතේදී, මහජනයා සිදුකරන්නේ, තමන්ගේ තාවකාලික පාලකයන් වීමට තම කැමැත්ත ලබාගැනීමට ඉදිරිපත්වී ඇති කණ්ඩායම් කිහිපයක් අතර සිය තෝරාගැනීම සිදුකිරීමයි. එවිට මහජනතාවගේ වැඩි දෙනාගේ කැමැත්ත ලබාගන්නා කණ්ඩායමට ආණ්ඩු කිරීමේ බලය තාවකාලිකව පවරනු ලැබේ. පරණ පිරිස සමග පැවති කොන්ත්රාතුව අවලංගු කරනු ලැබේ.
ගිවිසුම
මැතිවරණයකදී මහජනතාව සිදුකරන ‘ඡුන්දය දීම’ නම් ක්රියාවේ සංකේතාත්මක අර්ථයක් තිබේ. එය නම්, ආණ්ඩු බලය ලබාගෙන පාලකයන් වීමට අපේක්ෂා කරන පිරිස් සමග ‘ගිවිසුම් අත්සන් කිරීම’යි. මෙලෙස ගිවිසුම් අත්සන් කිරීමට නම්, ආණ්ඩු බලය අපේක්ෂා කරන කණ්ඩායම්, තමන් ආණ්ඩු කිරීමේ කාර්යය කෙසේ කරන්නේද? තම සැලසුම් සහ ක්රියාමාර්ග මොනවාද? යනාදි ලෙස, ගිවිසුමේ කෙටුම්පත් මහජනතාවට ලබාදී තිබිය යුතුය. එවිට මහජනතාව කරන්නේ එක් එක් ගිවිසුම්, නැතහොත් කොන්ත්රාත්, කෙටුම්පත් කියවා, ඒ මත එක් එක් කොන්ත්රාත්කරුවන් වෙත සිය තෝරාගැනීම සහ කැමැත්ත ප්රකාශ කිරීමයි. මැතිවරණ ප්රකාශනය සහ පොරොන්දු යනු මෙම කොන්ත්රාත්/ගිවිසුම් කෙටුම්පත්ය.
මැතිවරණ ප්රචාරක ව්යාපාරයකදී, ලිබරල් න්යායේ පැත්තෙන් බලන විට, අපේක්ෂකයන් සහ ඔවුන්ගේ දේශපාලන පක්ෂ සිදු කරන්නේ එම ගිවිසුමත්, එහි කොන්දේසිත්, තම ස්වාමිවරුන් වන මහජනතාවට පැහැදිලි කරදීමයි. මහජනතාව කරන්නේ එවැනි ගිවිසුම් කෙටුම්පත් ගණනාවක්ම කියවා, ඡුන්ද රැුස්වීම්වලට ගොස් අපේක්ෂකයන් හෝ ඔවුන්ගේ නියෝජිතයන්ද කරන පැහැදිලි කිරීම්ද සාවධානව අසාගෙන, ‘කොන්ත්රාතුව දෙන්නේ කවර කෙටුම්පත් ගිවිසුම ඉදිරිපත් කර ඇති කණ්ඩායමටද?’ යන තීරණය ගැනීමයි.
ඡුන්ද ව්යාපාරය සඳහා අපේක්ෂකයන්ටත්, ඡුන්දදායකයන්ටත් සති හයක පමණ කාලයක් දෙන්නේද, ඉහත ක්රියාවලිය සමග බැඳුණු ප්රජාතන්ත්රවාදී මූලධර්මයකට අනුවය. එය නම්, මහජනයා තම දේශපාලන ඉරණම ගැන තීරණාත්මක තෝරාගැනීමක් ගැන තීන්දුවක් ගැනීමේදී, මනා ලෙස අවබෝධයෙන් හා සෝදිසියෙන් යුතුව සහ නිසි තොරතුරු මත කරන විනිශ්චයක් මත එම දේ කළ යුතුය යන මූලධර්මයයි. මැතිවරණයකදී පුරවැසියන් ඡුන්දයක් දීමට ගන්නා තීරණය හදිසියේ, කලබලයේ, හැඟීම්බරව, අනුන්ගේ උසිගැන්වීමට ගන්නා එකක් නොව, සිය අවබෝධය, දැනුම සහ ස්වාධීන විනිශ්චය මත ගත යුතු එකක් විය යුතුය යන්නද මෙම මූලධර්මය සමග බැඳී තිබේ.
මැතිවරණයට පෙර ‘නොනගතය’
මැතිවරණ ව්යාපාර, මැතිවරණයට නිශ්චිත දින ගණනකට පෙර අවසන් කළ යුතුය යන සම්මතය බොහෝ රටවල මැතිවරණ නීති රීතිවලට ඇතුළත් කර තිබෙන්නේ මන්ද යන ප්රශ්නයට පිළිතුර දැන් අපට ලැබේ. සති ගණනාවක මැතිවරණ ප්රචාරක ව්යාපාරවලදී සිදුවන්නේ, ඉහත අප දුටු ලිබරල් ප්රවාදයෙන් බොහෝ දුරට ඉවත්ව ගිය යථාර්ථයකි. එනම්, ජනතාවට බොරු පොරොන්දු දී ඔවුන් රවටන, ඔවුන්ගේ පහත්ම හැඟීම්ද කුපිත කරවන, ඔවුන්ගේ බුද්ධියට හෝ විවේක බුද්ධියට නොව වෛරයට ආමන්ත්රණය කරන මැතිවරණ ප්රචාරක ව්යාපාර මතුවීමයි. තමන් දේශපාලන බලය පැවරීමට ගන්නා තීරණය එවැනි කුලප්පුවූ මානසික තත්ත්වයකින් ඉවත්ව, ඉවසීමෙන්, විවේකයෙන් සහ සබුද්ධිකව ගන්නා එකක් බවට පත්කිරීමට ඡුන්දදායකයන්ට ඉඩප්රස්ථා ලබාදීම, මැතිවරණ ව්යාපාරය සහ මැතිවරණ දිනය අතර ‘නොනගත කාලයක්‘ ඇති කිරීමේ සම්මතය පදනම් වන ප්රජාතන්ත්රවාදී මූලධර්මයයි. ලිබරල් දේශපාලන ධර්මයට අනුව, ඡුන්දදායකයන්ගේ තීරණය, ‘සබුද්ධික වරණයක්’ එනම් ඍ්එසදබ්ක ක්යදසජැ එකක් විය යුතුය. ‘ඉන්දියානු බෞද්ධ දාර්ශනික සම්ප්රදායේ සංකල්පයක් වන ‘විවේක බුද්ධිය’ යනු හොඳ-නරක, යහපත-අයහපත, දුෂ්ටත්වය-ශිෂ්ටත්වය එකිනෙකින් වෙන්කර හඳුනාගැනීමේ බුද්ධිමය හැකියාවයි.
මැතිවරණ ව්යාපාර, මැතිවරණයට නිශ්චිත දින ගණනකට පෙර අවසන් කළ යුතුය යන සම්මතය බොහෝ රටවල මැතිවරණ නීති රීතිවලට ඇතුළත් කර තිබෙන්නේ මන්ද යන ප්රශ්නයට පිළිතුර දැන් අපට ලැබේ. සති ගණනාවක මැතිවරණ ප්රචාරක ව්යාපාරවලදී සිදුවන්නේ, ඉහත අප දුටු ලිබරල් ප්රවාදයෙන් බොහෝ දුරට ඉවත්ව ගිය යථාර්ථයකි. එනම්, ජනතාවට බොරු පොරොන්දු දී ඔවුන් රවටන, ඔවුන්ගේ පහත්ම හැඟීම්ද කුපිත කරවන, ඔවුන්ගේ බුද්ධියට හෝ විවේක බුද්ධියට නොව වෛරයට ආමන්ත්රණය කරන මැතිවරණ ප්රචාරක ව්යාපාර මතුවීමයි. තමන් දේශපාලන බලය පැවරීමට ගන්නා තීරණය එවැනි කුලප්පුවූ මානසික තත්ත්වයකින් ඉවත්ව, ඉවසීමෙන්, විවේකයෙන් සහ සබුද්ධිකව ගන්නා එකක් බවට පත්කිරීමට ඡුන්දදායකයන්ට ඉඩප්රස්ථා ලබාදීම, මැතිවරණ ව්යාපාරය සහ මැතිවරණ දිනය අතර ‘නොනගත කාලයක්‘ ඇති කිරීමේ සම්මතය පදනම් වන ප්රජාතන්ත්රවාදී මූලධර්මයයි. ලිබරල් දේශපාලන ධර්මයට අනුව, ඡුන්දදායකයන්ගේ තීරණය, ‘සබුද්ධික වරණයක්’ එනම් ඍ්එසදබ්ක ක්යදසජැ එකක් විය යුතුය. ‘ඉන්දියානු බෞද්ධ දාර්ශනික සම්ප්රදායේ සංකල්පයක් වන ‘විවේක බුද්ධිය’ යනු හොඳ-නරක, යහපත-අයහපත, දුෂ්ටත්වය-ශිෂ්ටත්වය එකිනෙකින් වෙන්කර හඳුනාගැනීමේ බුද්ධිමය හැකියාවයි.
මැතිවරණ නිරීක්ෂණය
ලංකාවේ සංවිධාන ගණනාවක්ම සිදුකරන ‘මැතිවරණ නිරීක්ෂණය’ නම් සද් ව්යායාමයේ ඇති ප්රජාතාන්ත්රික පදනම තේරුම් ගැනීමටද, ඉහත සාකච්ඡුාව අපට ප්රයෝජනවත් වේ.
තම පාලකයන් වෙතට බලය පැවරීමට ජනතාව ගන්නා තීරණය ‘සබුද්ධික වරණයක්’ පමණක් නොව ‘නිදහස් වරණයක්’ද (ත්රුැ ක්යදසජැ* විය යුතුය යන ප්රවාදය ලිබරල් දර්ශනවාදයේ ඇති චර්යාධාර්මික උපකල්පනයකි. ත්රුැ යන වචනයේ ලිබරල් දර්ශනවාදයට පමණක් සුවිශේෂ අර්ථයක් තිබේ. එනම්, ‘බාධාවකින් තොරව’ :ත්රුැ රෙදප ක්දබිඑර්සබඑි* යන්නයි. ඡුන්දය දීමට නියම ප්රජාතන්ත්රවාදී වටිනාකම ලැබෙන්නේ, එය ‘බාධාවන්ගෙන් තොරව’, පාවිච්චි කිරීමට ඡුන්දදායකයන්ට ලැබෙන විට පමණි.
එපමණක් නොව, මහජනතාවගේ නිදහස් සහ සබුද්ධික වරණය ලබාගැනීමට තරග කරන කණ්ඩායම්වලටද, විවෘතව, බාධාවකින් තොරව සහ සමාන අවකාශ සහිතව තම තරගයේ යෙදීමට අවකාශ සහ අයිතිය තිබිය යුතුයයි එම ප්රජාතන්ත්රවාදී මූලධර්මයෙන් කියැවේ. මැතිවරණ නීති නිසි ලෙස සහ තදින්ම ක්රියාත්මක කිරීමට අප රටේ මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව මේ දිනවල මහන්සි ගන්නේ මේ මූලධර්මයෙන් මග පෙන්වනු ලැබීමෙනි. හොර ඡුන්ද දැමීම, ප්රචණ්ඩත්වය පාවිච්චි කිරීම, ජනමාධ්යයෙන් වැරදි තොරතුරු ප්රචාරය කිරීම, එක් කණ්ඩායමකට අනෙක් කණ්ඩායම්වලට වඩා විශේෂ වරප්රසාද ලැබීම යන මේවා වැළැක්වීමට මැතිවරණ නීති තිබෙන්නේද ඒ නිසාය.
මේ අනුව, මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවද, මැතිවරණ නිරීක්ෂණ කණ්ඩායම්ද, මැතිවරණ කාලවලදී ඉටුකරන්නේ මහඟු ප්රජාතන්ත්රවාදී වගකීමකි. සමහර විට ඔවුන් ඒ බව දැන නොසිටියත්, ඔවුන්ට මග පෙන්වනු ලබන දේශපාලන ධර්මය නම් ලිබරල් ප්රජාතන්ත්රවාදයයි.
විචාරයක අවශ්යතාව
එහෙත් ප්රශ්නය නම්, මුළු මැතිවරණ ක්රියාවලියම එහි ලිබරල් ප්රජාතන්ත්රවාදී රාමුවෙන් සහ ජීවගුණයෙන් ඉවතට ගොස්, එය නිර්ලිබරල් බලවේගවල ග්රහණයට හසුවීමයි. බොරු මැතිවරණ ප්රකාශන සහ බොරු මැතිවරණ පොරොන්දුවලින් මතුවන ලිබරල් ජීවගුණයෙන් තොරව ගොඩනැගී ඇති පිරිහුණු ප්රජාතන්ත්රවාදී භාවිත සම්බන්ධයෙන් ප්රජාතන්ත්රවාදය අගයන පුරවැසියන් කළ යුත්තේ කුමක්ද? යන අභියෝගයයි. ප්රජාතන්ත්රවාදයේ ප්රධානතම යාන්ත්රණයක් වන ජනමාධ්යය පත්වී ඇති පරිහානිය මෙම ගැටලූවේම තවත් පැත්තකි.
ප්රජාතන්්රවාදය නිර්-ප්රජාතන්ත්රවාදීන්ගේ ග්රහණයට හසුවීමේ ප්රතිඵල අපි සැම පැත්තකින්ම මේ දිනවල නිරීක්ෂණය කරමු. ප්රජාතන්ත්රවාදය ආරක්ෂා කිරීම යනු හුදෙක් මැතිවරණ පැවැත්වීම පමණක් නොවන බව වටහා ගන්නා ගමන්ම, මැතිවරණවලදීද සිදුවන නිර්-ලිබරල් නිර්-ප්රජාතන්ත්රවාදී පරිහානිය ගැන ප්රජාතන්ත්රවාදී බලවේගවල දැඩි විචාරයක් ගොඩනැගිය යුතු වන්නේ එබැවිනි.