ලාල් හෑගොඩ
කවියෙකු, ඡුායාරූප කලා ශිල්පියෙකු හා ඡුායාරූප කලා ගුරුවරයෙකු වන ලාල් හෑගොඩ කාලයක් තිස්සේ සිටියේ අසනීප තත්වයෙනි. ඔහුගේ අසනීප තත්වය මාස ගණනාවකට පෙර ඉතා දැඩිව වර්ධනය වී තිබුණි. ශරීරය අඩපණ වී තිබුණි. ඔහු හිටියේ රෝද පුටුවකය. කටහඬ මඳක් දුර්වලය. වේගයෙන් මඳක් අඩුය.
කාරණා සියල්ල එසේ තිබුණද මේ ආදරණීය කලාකරුවගේ දෑස්වල දීප්තිය මඳකින්වත් අඩු නැත. කටහඬ මන්දගාමී වුව හදවතේ නිරවුල් බව කතා විලාසයෙහි දකින්නට තිබුණි. මඳ තැවිල්ලක් ඇතැයි හැඟුණත්, තවත් බොහෝ දේ කිරීමේ බලාපොරොත්තුව තවමත් ඔහු ළඟය. ඔහුගේ අදහස් පැහැදිලිය. කතාබහ පැහැදිලිය. ඉලක්කයද පැහැදිලිය.
මාස කිහිපයකට පෙර ඇඳෙන් නැගිටීමට තබා කතාකරන්නටත් බැරි තරම් අසනීපයෙන් සිටි ඔහු, ක‍්‍රමයෙන් නැවත නැගී සිටියේ තවත් වැඩ කරන්නට ඇති බව කියමිනි.
‘ඉවර නොකරපු වැඩ කිහිපයක් තියෙනවා. පොත් තුනක් ඉවර කරන්න තියෙනවා. තවත් ප‍්‍රදර්ශනයක් කරන්න තියෙනවා. උගන්වන්න තියෙනවා. ඒ ටික කරන්න මම ශක්තිමත් වෙන්න ඕනෑ.’ ඔහු ධෛර්යසම්පන්නව කියයි. ඔහුගේ ඡුායාරූප ඇකඩමිය වූ හෑගොඩ සේයා ශිල්ප නිකේතනය අසනීප තත්වය හේතුවෙන් වසා දමා තිබුණත්, මෑතකදී ඔහු එය නැවත පටන්ගත්තේය.
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
ඔහුගේ කල්පනාව නිරවුල් බව අපි කීවෙමු. ජීවිතයේ එක්වරක් පමණක් ලැබෙන ‘ඡුායාරූප අභිමානී’ නම් සම්මානය ලාල් හෑගොඩ මහතාට 2019 වර්ෂයේදී ලබාදීමට නියමිතව තිබුණි. එහෙත් ඔහු එම සම්මානය ප‍්‍රතික්ෂේප කෙළේය. ඒ ජාතික කලා මණ්ඩලයේ ඡුායාරූප කලා අනුමණ්ඩලය ගැන ඔහුට තිබුණු විවේචනය හින්දාය. ඔහු සම්මානය ප‍්‍රතික්ෂේප කිරීමේ සිදුවීම නිසි සාකච්ඡුාවට ලක් වුණේත් නැත.
සම්මානය ප‍්‍රතික්ෂේප කිරීම ගැන තමන්ම කතාකිරීම සුදුසු නැතැයි ඔහු කියයි.
‘මම ඒ ගැන කතාකිරීම සුදුසු නැහැනේ.‘ ඔහු පැවසීය. එහෙත් ඡුායාරූප කලාවට ලංකාවේ රාජ්‍ය සැලකීම ගැන සිය විවේචනය ඔහු අප සමඟ කීය.
‘සංස්කෘතික කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුවේ අධ්‍යක්ෂ ජෙනරාල්වරිය මුණගැහෙන්න මම මෑතකදී වෙලාවක් ඉල්ලූවා. ඒ ඡුායාරූප කලාව ගැන බොහෝ දේවල් කතාකරන්න ඕනෑ හින්දයි. එහෙත් මම නියමිත වෙලාවට යනකොට අධ්‍යක්ෂ ජෙනරාල්වරිය වෙනත් වැඩකට ගිහිල්ලා. මම අසනීප මනුස්සයානේ. බොහොම අමාරුවෙන් එතැනට ගියේ. මම බලාගෙන ඉඳලා හැරිලා ආවා. එතැනින් පස්සේ මම පිටු අටක ලියුමක් ලිව්වා. ඡුායාරූප කලාව ගැන. ඡුායාරූප කලාවට අදාළව කරන්න ඕනෑ මොනවාද කියලායි මම ලීවේ.
උදාහරණයක් විදියට රාජ්‍ය ඡුායාරූප උළෙල පවත්වන්න ඕනෑ ගැලරියක. ලංකාවේ ප‍්‍රධාන පෙළේ ගැලරි ගණනාවක් තියෙනවා. ඒත් රාජ්‍ය ඡුායාරූප උළෙල පැවැත්වුවේ පුංචි ඉස්කෝලයක වගෙයි. ඡුායාරූප කාඞ්බෝඞ්වල අමුණලා කොරිඩෝවක තමයි ඡුායාරූප තියලා තිබුණේ. ඡුායාරූපකරණය කියන විෂය ජාත්‍යන්තරයි. ඡුායාරූප කලාවට අදාළ ජාත්‍යන්තර ප‍්‍රමිතියක් තියෙනවා. ඒත් ලංකාවේ ඒ ප‍්‍රමිතිය රැුකගන්නේ නැහැ. ප‍්‍රමිතිය ගැන දන්නේත් නැහැ. සංස්කෘතික අධ්‍යක්ෂ ජෙනරාල්වරියට මම දොස් කියන්නේ නැහැ. උපදෙස් දෙන අයගේත් අඩුපාඩුවක් තියෙනවා.‘
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
සමාජ මාධ්‍යවල කතාවක් දකින්නට ලැබුණි. ඒ ලාල් හෑගොඩ කලාකරුවා දැඩි අසනීප තත්වයෙන් සුවය ලැබුවේ හොරොව්පොතානේ විශ්ව ශක්තියෙන් ප‍්‍රතිකාර කළ කුප‍්‍රකට පුද්ගලයාගේ බලයෙන් බවයි. එහෙත් ඒ කතා ඇත්ත නොවේ. ඔහු තමන්ට සුවය ලැබුණු හැටි පැහැදිලි කළේය.
‘ජනවාරි මාසයේ ඉඳලා මම තුන්වැනි වතාවටත් අසනීප වුණා. මට දෙපැත්තටම අංශබාගය ආවා. බොහොම අමාරු වුණා. මාස දෙකක් විතර මම ඇඳේම හිටියා. මට ප‍්‍රතිකාර කළ භෞත චිකිත්සකවරයා බොහොම අමාරුවෙන් මාව මේ තත්වයට ගෙනාවා. අතුල ධම්මික බණ්ඩාර කියන භෞත චිකිත්සකවරයා තමයි මට ප‍්‍රතිකාර කළේ. ඔහු හරිම දක්ෂයෙක්. මම හිතුවේ නැහැ කවදාවත් මට නැවත නැගිටින්න පුළුවන් වේවි කියලා.
මට කතාකරන්න අමාරු හින්දා පංතිය නැවැත්වුවා. ඔක්කෝම හකුළලා දැම්මා. පංතිය කරන්නට පාවිච්චි කරපු බඩුමුට්ටු විකුණලා දැම්මා. අසනීපය නිසා මම මුලින්ම ටිකක් තැවුණා. මොකද මට කරන්න ගොඩක් වැඩ තියෙනවා. ඒත් ඔහු මට ටිකෙන් ටික සුවය ළඟා කළා. ඒ නිසා මම නැවත වැඩ කරන්න බලාපොරොත්තුවයි ශක්තියයි එකතු කරගත්තා. තවත් වැඩ තියෙනවාය කියන හැඟීම අසනීපයෙන් නැවත නැගිටින්න මට උදව් වුණා.
මම අනිවාර්යයෙන්ම ප‍්‍රදර්ශනය පවත්වනවාමයි. ඒ වෙනුවෙන් මම වැඩ කරනවා. ඒත් වෙනසකට තියෙන්නේ මම ඉස්සර දවසකින් කරපු වැඩක් වෙනුවෙන් දැන් සුමානයක් විතර ගතවෙනවා. මට සුමානයක් කියන්නේ එක දවසක්. මම වැඩ කරන්නේ මගේ වටේ ඉන්න උදවියගේ උදව්වෙනුයි. උදව්කාරයෙක් නැතිව බෑ. ඒ හැමෝම කාර්යබහුලයි. ඒ අයට හැමවෙලාවෙම කරදර කරන්න බෑ. සමහරවිට ඒ අයට කරදරයක් වෙන්න ඇති. ඒ හින්දා මගේ වැඩ ටිකක් මන්දගාමීයි.
ප‍්‍රදර්ශනය සැලසුම් කරලා තියෙන්නේ. ලබන අවුරුද්දේ කරන්න හිතන්නේ. ඒක දේශපාලන තේමාවක් තියෙන ප‍්‍රදර්ශනයක්. අසනීප වුණාට පස්සේ ඡුායාරූප ගන්නට යන්න බැහැ. ඒත් අසනීප වෙන්න කලින් ගියා. බස්වල ගියා. වාහනවල නැගලා පින්තූර ගත්තා. මුහුද අයිනේ දැඩි හුළං තියෙන වෙලාවක ෆොටෝ ගත්තා. මගේ ශිෂ්‍යාවක් වන නයනහාරි මාව තදින් අල්ලාගෙන ඉන්නකොට අමාරුවෙන්, රෝද පුටුවේ ඉඳගෙන එක අතකින් මුහුද අයිනේ ෆොටෝ ගත්තේ.
ඒත් අසනීපයෙන් නැගිට්ටාම තවම යන්න පටන්ගත්තේ නැහැ. එක අතකින් වුණත් පින්තූර ගන්න එක අමාරු නැහැ. පින්තූරය හිතන එකයි අමාරු. දැන් තාක්ෂණය දියුණුයි. ඡුායාරූපයක් ගැනීමට අදාළ තාක්ෂණික කටයුතු එන්න එන්නම පහසු වෙනවා. ඒත් කලාත්මක අදහස් තමයි තාක්ෂණය එක්ක දියුණු නොවෙන්නේ. ඉස්සර පින්තූරයක් හිතට ආවාම මට ඉන්න බැහැ. නලියනවා. ඒත් දැන් ඉවසගෙන ඉන්න වෙලා.
මම ලයනල් වෙන්ඞ්ට් මහත්තයාගේ ඡුායාරූප විශ්ලේෂණය කරලා පොතක් ගහනවා. මම ලයනල් වෙන්ඞ්ට් සමරු දේශනයක් කළා. ඒක ආශ‍්‍රිතව තමයි මේ පොත ගහන්නේ. ඒ ඡුායාරූප හරිම පැරණි ඒවානේ. එහෙත් ඒ ඡුායාරූප පිටිපස්සේ කොච්චර කල්පනාවක් තිබුණාද කියලයි අපි කතාකරන්නේ. ඊට අමතරව ඩිජිටල් ෆොටෝග‍්‍රැෆි අධ්‍යයනයට අදාළව මම ගහපු පොත කල් ඉකුත්වෙලා. ඩිජිටල් ෆොටෝග‍්‍රැෆි කියන්නේ වේගයෙන් දියුණුවෙන දෙයක්. ඒ නිසා ඒ පොත යාවත්කාලීන කරලා අලූත් මුද්‍රණයක් ගහන්න ඕනෑ. තුන්වැනි පොත මම අවුරුදු විස්සක් විතර තිස්සේ ලියමින් ඉන්න එකක්. ඒ ඡුායාරූප කලාව ගැන පොතක්. ඒකත් මුද්‍රණය කල් යද්දී අලූත් දේවල් එකතු කරන්න සිද්ධවෙනවා. ඒ නිසයි කාලයක් ගතවුණේ.
ශාරීරික සුවය ලැබුණාම ආයෙමත් පංතිය පටන්ගත්තා. ශිෂ්‍යයන්ගෙන් ඇවිටිලිත් බොහොමයි. සමහර දවසක කෝල් දහයක් විතර එනවා. මට අපහසුතාවයක් තියෙනවා. ඒත් ශිෂ්‍යයන් ඒක ඉවසනවා. මාව වීල් චෙයාර් එකෙන් පන්තියට අරගෙන යනවා. මාව එක්කාගෙන යන්න ශිෂ්‍යයන් එනවා. එතැනට ගියාම මගේ ඇෙඟ් අමාරුවයි හිතේ අමාරුවයි අමතක වෙනවා.‘
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
ඔහු අහම්බයකින් ඡුායාරූප කලාව උගන්වන ගුරුවරයෙකු වූ හැටි ගැන සිහිපත් කළේය.
ඔහුගේ පියා විල්සන් හෑගොඩ මහතාය. අගනුවර තරුණ කවි සමාජයේ පුරෝගාමියා මෙන්ම ජාතික ඡුායාරූප කලා සංගමයේ පුරෝගාමියාද වුණේ වින්සන්ට් හෑගොඩ මහතාය. ඔහු ලංකාවේ මුල්කාලීන ඡුායාරූප හා කාව්‍ය කලාවන්හි දැවැන්තයෙකි. වින්සන්ට් හෑගොඩ මහතා ඡුායාරූප ශිල්පියෙකු ලෙස අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේද සේවය කළේය.
‘අපේ තාත්තා කොළඹ ආශ‍්‍රිතව සිටි කෙනෙක්. මම හැදුණේත් රාජගිරිය, මරදාන පොලිස් නිවාස වගේ තැන්වල. තාත්තා මට කිසිදෙයක් ඉගැන්වුවේ නැහැ. මට ඡුායාරූප කලාව ඉගැන්නුවේත් තාත්තා නෙවෙයි. ඉතින් මට උගන්වන්න අනුබල දුන්නේත් නැහැ. මම හිතාගෙන හිටියේ තාත්තා මාව ගණන් ගන්නේම නැහැ කියලයි. ඔහු මුකුත් කියන්නේ නැහැනේ. මම විභාගය පාස්වුණා කිව්වොත් හ්ම් කියලා කියනවා. ෆේල් වුණා කිව්වත් හ්ම් කියලා කියනවා. මාව අගය කිරීමක්වත් බැණවැදීමක්වක් තළේ නැහැ.
තාත්තා ජාතික ඡුායාරූප කලා සංගමයෙන් අවුරුදු තුනක ඡුායාරූප පාඨමාලාවක් කළා. ඒක නොමිලයේ කළ එකක්. පාඨමාලාවේ උගන්වන්න විවිධ අය එනවා. දවසක් උගන්වන්න හිටපු කෙනෙක් ආවේ නැහැ. උගන්වන්න කෙනෙක් නැහැ. තාත්තා මට කිව්වා ලාල් ඔයා ගිහින් මේ අයට උගන්වන්න කියලා. මට හරිම පුදුමයි. මට කිසි ලෑස්තියක්වත් තිබුණේ නැහැ. මම පුළුවන් විදියට එදා ඉගැන්නුවා. ළමයි හ්ම් නැතිව අහගෙන හිටියා. ඊළඟ පංතිවලදී ළමයි තාත්තාගෙන් ඉල්ලලා තිබුණා මාව එවන්න කියලා. කොහොමහරි ඒ සිදුවීමෙන් මට ධෛර්යයක් ලැබුණා.
තාත්තලා පුතාලා අතර සදාකාලික ගැටුමක් තියෙනවානේ. තාත්තා උගන්වපු පාඨමාලාවත්, ඒ ක‍්‍රමවේදයත් මට ඇල්ලූවේ නැහැ. තාත්තා නොමිලයේ ඉගැන්නුවේ. ඒත් මට ඕනෑ වුණේ වෘත්තිමය විදියට ඒ වැඬේ කරන්නයි. ඒ හින්දා මම මුදල් අයකරලා වෘත්තියක් විදියට උගන්වන්න පටන්ගත්තා. අවුරුදු 48කට කලිනුයි මේ. මුල්ම පංතියට ළමයි 8 දෙනෙක් විතරක් ආවා. ඉන්පස්සේ දිගටම ළමයි ආවා.‘
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
ලාල් හෑගොඩ ලංකාවේ එක් යුගයක් නියෝජනය කළ ප‍්‍රකට කවියෙකි. එහෙත් ඔහු දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ කවි පොතක් පළකර නැත.
‘මගේ හිතේ ඡුායාරූප ඇඳෙනවා. ඒත් එළියට යන්න බැහැනේ. එහෙම වෙලාවක ඉඳහිට කවියක් ලියනවා. ඒත් ඒවා ප‍්‍රසිද්ධ කරන්නේ නැහැ. මීට කලින් මම ලියපු කවි ටිකක් එකතුකරලා පුංචි පොත් පිංචක් විදියට හැදුවා. ඒක මම නොමිලයේ බෙදුවා. මම කවි පොත් ලියලා, මුද්‍රණය කරලා අලෙවි නොකරන්නට හේතුවක් තියෙනවා. ඉස්සර මගේ කවි ගැන දිරිමත් කරපු ගෞරවනීය හිතවතෙක් මට පස්සේ කාලෙක කිව්වා ඔබේ කවි කවි නෙවෙයි කියලා. ඔහු කියපු දේ ඇත්ත වෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා මම හිතුවා මගේ කවි නොවන කවි පොත් විදියට ගහලා අලෙවි කරන්නේ නැති බව.‘
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
ඔහුගේ ජීවිතය ගෙවෙන්නේ නුගේගොඩ පැත්තේ පිහිටි නිවසේය. බිරිඳත්, බාල පුත‍්‍රයා වන මලිත් හෑගොඩත් එහි ජීවත් වෙයි. මලිත් හෑගොඩ චිත‍්‍රපටි අධ්‍යක්ෂවරයෙකි. වැඩිමල් පුත‍්‍රයා ව්‍යාපාරිකයෙකි. වැඩිමලා විවාහකය. ඔහු පවුලේ අය ගැන කතාකළේය. ඒ අස්සේ බිරිඳ මුණගැහුණු විදියත් කීවේය.
‘මගේ බිරිඳත් ටිකක් අසනීපයෙන් ඉන්නේ. ඇය අමාරුවෙන් වැඩකරන බව මම දන්නවා. ඇය වෙහෙස මට නොපෙන්වා වැඩකරන වෙලාවල් තියෙනවා. ඇය තමයි මා ගැන බලන්නේ. මගේ ශිෂ්‍යයන් මා එක්ක කතාකරන්න එනවා. සර් තනියෙන්ද කියලා අහලා ඇවිත් මා එක්ක කතා කරමින් ඉන්නවා.
මට ඇය මුණගැහුණේ නැහැ. ඇයට මාව මුණගැහුණා. තරුණ කාලයේ ඇය හිටියේ අපේ ගෙවල් කිට්ටුව. ආදරය කරන්න කලින් අපි මුණගැහිලා තිබුණේ දෙවතාවයි. ඒත් අපි එකිනෙකා පුදුමාකාර විදියට ගැළපුණා. දෙන්නාගේ පේ‍්‍රමයට ඇගේ ගෙදරින් අනුමැතිය ලැබුණේ නැහැ. ඒත් මම කතාකළාම ඇය මා එක්ක ආවා. ගෙදරින් අකැමැත්ත පිට. මම දැන් විහිළුවට කියනවා ඒක ඇගේ මොඩකම කියලා. එයාත් අනෙක් පැත්තට ඔව් මගේ මොඩකමනේ කියලා විහිළු කරනවා.
මම අසනීප වුණාට පස්සේ පුදුම දුකක් විඳලා ඇය මාව බලාගත්තා. මම නිතර කියනවා අපේ ගෙදර තෙරේසා මව්තුමිය ඇය කියලා. ඇය ඉස්සර ඡුායාරූප ඇකඩමිය පැත්ත පළාතේවත් ආවේ නැහැ. මම අසනීප වුණ හින්දා මාව බලාගන්න ඇය මාත් එක්ක ආවා. පහුගිය දවසක රණවීර මහත්තයාගේ පොත එළිදැක්වීමට මම ගියා. ගිහින් එන අතරේ පොඞ්ඩක් කරදර වුණා. ඒ නිසා දැන් එළියට යන එකට පොඞ්ඩක් විරුද්ධයි. ඇය මට උපදෙස් දෙනවා. මම ඇගේ සුචච කීකරු ගෝලයා වෙලා ඇය කියන විදියට ඉන්නවා. කලින් මට මධුවිතක් තොලගාන්න ඉඩ දුන්නෙත් නැහැ. මේ දවස්වල නම් බොහොම පොඞ්ඩක් බොන්න දෙනවා. ඩොක්ටර්ලාට නම් මම බොන බව කියන්න එපා හොඳේ.‘
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
ඔහුගේ පරණ ජීවන පුරුදු බොහොමයක් අසනීප තත්වය නිසා සීමා වී ඇත. එකල ඔහු පාන්දරම අවදි වී, ගීත අසමින්, කල්පනා කරමින් මනස සැහැල්ලූ කරගන්නට හුරුව සිටියේය. සියල්ලට මනස සූදානම් කරගත්තේ ඒ පාන්දර කාලසීමාවෙනි.
‘මම තවමත් පාන්දර හතරහමාරට ඇහැරෙනවා. ඒත් ගෙදර අය ? වෙනතුරු වැඩ කරන හින්දා එයාලා නැගිටිනකොට තවත් වෙලාව ගතවෙනවා. මට ඇඳෙන් බැහැලා වැඩ පටන්ගන්නට එයාලා අවදි වෙනතුරු ඉන්න ඕනෑ. කාටවත් කරදර නොකර මම ඉන්නවා. ඒ හින්දා මගේ රත්තරන් පැය තුන මට අහිමි වෙනවා. ඒත් මම ඇඳෙන් නැගිට්ටට පස්සේ සිංදු අහනවා.
මේ දවස්වල මම කැමතිම සිංදුවක් තමයි සුනිල් එදිරිසිංහගේ පුතා සංඛ එදිරිසිංහගේ ‘සුදුහාමිනේ’ කියන සිංදුව. රත්න ශ‍්‍රී තමයි සිංදුව ලියලා තියෙන්නේ. ඒ සිංදුවේ වැදගත්ම දේ සංඛගේ කටහඬ. සිංදුව අහලා මම සුනිල්ට කෝල් කළා. මම ඔහුට කිව්වා ඔහු කලාවට කරපු වැදගත්ම සේවයක් තමයි මේ පුතාව බිහිකිරීම කියලා. මම මේ දවස්වලට ඒ සිංදුව නිතර අහනවා. දැනටමත් සියවාරයකට වඩා අහලා ඇති. ඒ වගේ එක් එක් කාලවලට නිතරම අහන සිංදු තියෙනවා. ඒ විදියට මම නැවත නැවතත් අහන සිංදු ගෙදර අයට කටපාඩම්.’
